اکوسیستم های طبیعی ایران
سال:1395 | دوره:7 | شماره:4 |تعداد مقالات:8

این پژوهش به منظور تعیین مطلوبیت رویشگاه گونه S. barbata با استفاده از روش تحلیل عاملی آشیان بوم شناختی در مراتع طالقان میانی انجام شده است. گونه S. barbata از گندمیان مرغوب و با ارزش مرتعی است که اهمیت زیادی در حفاظت خاک و تولید علوفه دام ها دارد. به منظور مدل سازی مطلوبیت رویشگاه این گونه، از نقاط حضور گونه و لایه های اطلاعاتی متغیرهای خاکی از جمله درصد سنگریزه، اسیدیته، هدایت الکتریکی، درصد آهک، مادهآلی، نیتروژن، پتاسیم، فسفر، عمق خاک، درصد شن، رس و سیلت و نقشه متغیرهای توپوگرافی منطقه (شیب، جهت و ارتفاع) به عنوان متغیرهای موثر بر حضور گونه استفاده شد. صحت مدل با استفاده از شاخص بویس مقدار 87.5% به دست آمد که نشان دهنده دقت بالای نتایج مدل است و ضریب کاپای به دست آمده از بررسی میزان تطابق نقشه پیش بینی با واقعیت زمینی نیز (k=0.64) به دست آمد. نتایج حاصل از بررسی ها نشان می دهد که در انتخاب رویشگاه گونه S. barbata در منطقه مورد مطالعه متغیرهای محیطی ارتفاع، جهت شمالی، هدایت الکتریکی و پتاسیم تاثیر منفی و متغیرهای عمق، آهک، ماده آلی و اسیدیته تاثیر مثبت داشته اند و مهمترین عوامل در مطلوبیت رویشگاه این گونه بوده اند. با توجه به مقادیر حاشیه گرایی (1.64)، تخصص گرایی (8.399) و تحمل پذیری کل (0.119) به دست آمده از مدل، می توان نتیجه گرفت که گونه مورد مطالعه نسبت به شرایط خاصی از متغیرهای محیطی تخصص پیدا کرده است و دامنه خاصی از متغیرهای محیطی را در محدوده منطقه مورد مطالعه تحمل می کند.

آگاهی از تغییر و تحولات اولین و مهم ترین اقدام برنامه ریزان و متولیان محیط طبیعی و انسانی می باشد. استفاده از تصاویر ماهواره ای و تکنیک های پردازش آن ها، ابزار بسیار دقیقی برای پیمایش و ارزیابی تغییرات سطوح جنگلی محسوب می شود. این تحقیق با هدف بررسی و ارزیابی روند تغییرات سطوح جنگل های حراء بندرعباس با استفاده از تکنیک های سنجش از دور می باشد. جهت نیل به این هدف از اطلاعات و نقشه های توپوگرافی، تصاویر ماهواره ای سال های 1989- 2005-2015 منطقه و الگوریتم های حداکثر احتمال (MLC)، حداقل فاصله(MD) و ماشین بردار پشتیبان (SVM) استفاده شده است. نتایج تحقیق حاضرنشان می دهد روش حداکثر احتمال با دقت کلی 98.32% و ضریب کاپا 0.978 نسبت به روش ماشین بردار پشتیبان و حداقل فاصله روش دقیق-تری در تهیه نقشه تغییرات پوشش زمین و روندیابی تغییرات جنگلی می باشد. همچنین نتایج نشان می دهد مجموع سطوح جنگل های حراء در منطقه مزبور در سال 1989 ، 76.09 کیلومتر مربع بوده است که این رقم در سال 2005، به 74.961 کیلومتر مربع کاهش یافته سپس با سیر صعودی به 125.08 کیلومتر مربع در سال 2015 افزایش یافته است. این تغییرات چشمگیر بر اثر تحولات بیولوژیکی و هیدرودینامیک در اکوسیستم طبیعی سواحل منطقه و به خصوص تنگه هرمز می باشد به نحوی که باعث گسترش جنگل های حراء در منطقه شده است. با این وجود اتخاذ هرگونه طرح-های بهره برداری از این جنگل ها، احداث تاسیساتی ساحلی و یا اقدامات حفاظتی در منطقه باید براساس روند کاهش و یا افزایش بیولوژیکی جنگل های حراء منطقه باشد.

سیل یکی از بلایای طبیعی است که هر ساله در نقاط مختلف جهان باعث خسارات فراوانی می-گردد. اولویت بندی زیرحوضه های یک حوزه آبخیز بر اساس پتانسیل سیل خیزی، با هدف تعیین اولویت در سیاست گذاری ها و اقدامات مدیریتی می تواند نقش مهمی در مدیریت بهینه آبخیزها داشته باشد. در تحقیق حاضر از دو روش AHP و TOPSIS به منظور اولویت بندی زیرحوزه های آبخیز طالقان، بر اساس پتانسیل سیل خیزی استفاده شد. معیارهای در نظر گرفته شده، معیارهای مهم و تاثیر گذار بر نفوذپذیری آب، تولید رواناب و در نتیجه پتانسیل سیل خیزی بود که شامل 10 معیار مساحت، ضریب گراولیوس، تراکم زهکشی، شیب متوسط زیر حوضه، ارتفاع متوسط زیرحوضه، درصد اراضی نفوذناپذیر، شماره منحنی، شیب آبراهه اصلی، طول آبراهه اصلی و زمان تمرکز می باشد. نتایج نشان داد که سه معیار درصد اراضی نفوذناپذیر، شماره منحنی و شیب آبراهه اصلی به ترتیب با وزن نسبی 0.283، 0.231 و 0.163 از بیش ترین اهمیت در پتانسیل سیل-خیزی منطقه مورد مطالعه برخوردار می باشند. هم چنین نتایج نهایی حاصل از تلفیق اولویت بندی زیرحوضه ها با استفاده از دو روش نشان داد که در میان 16 زیرحوزه آبخیز طالقان، سه زیرحوضه حسنجون، ناریان و شهرک به ترتیب بیش‏ترین پتانسیل سیل خیزی را دارا بوده و در نتیجه از لحاظ ضرورت انجام اقدامات مدیریتی در اولویت می باشند.

هدف این پژوهش بررسی تاثیر عوامل محیطی بر انتشار گونه Festuca ovina L. بود. ابتدا 5 رویشگاه در سطح شهرستان دلفان در سال 1395 انتخاب شد. در هر رویشگاه سه سایت انتخاب و سپس در هر سایت 3 ترانسکت به طول 100 متر مستقر و در طول هر ترانسکت در 10 قطعه نمونه یک مترمربعی درصد تاج پوشش کل و تراکم گونه مورد بررسی در خردادماه تعیین شد. در ابتدا، وسط و انتهای هر ترانسکت از عمق 30-0 سانتی متری خاک برداشت شد (در مجموع 135 نمونه خاک). ارتفاع، شیب، جهت شیب و برخی مشخصه های خاک شامل: بافت، هدایت الکتریکی، اسیدیته، ماده آلی، فسفر و پتاسیم قابل جذب و درصد ازت تعیین شدند. برای طبقه بندی سایت-های نمونه برداری از روش تجزیه خوشه ای، مقایسه گروه های حاصل از تجزیه خوشه ای از آزمون t مستقل و تعیین اهمیت پارامترها از آنالیز تشخیص استفاده شد. نتایج تجزیه خوشه ای نشان داد که سایت ها به 2 گروه اصلی در سطح 5 درصد تفکیک می شوند. نتایج نشان داد که گونه مورد بررسی بیش ترین حضور را در ارتفاع 2641 متر، شیب بالای 40 درصد و جهات جغرافیایی شمال غرب و غرب، دمای 10 درجه سانتی گراد، بارندگی 481 میلی متر، خاک های با ماده آلی 1.97 درصد و درصد رس کمتر و مقدار سیلت بیشتر دارد. نتایج آنالیز تشخیص نشان داد که در درجه اول ارتفاع، بارندگی و دما و همچنین برخی از پارامترهای مربوط به خاک مانند درصد شن، درصد سیلت و مقدار ماده آلی و در درجه دوم جهت شیب و سایر خصوصیات مربوط به خاک مانند pH و پتاسیم در انتشار گونه مورد مطالعه موثر هستند. با استناد به نتایج این تحقیق می توان در پیشنهاد گونه برای اصلاح و احیاء مراتع به طور مناسب تری استفاده نمود.

گونه شن (Lonicera nummularifolia Jaub. & Spach) یکی از گونه های با ارزش درختی و درختچه ای می باشد که در جنگل های زاگرس به عنوان گونه همراه با بلوط مشاهده می شود. با توجه به ارزش بالای این گونه از نظر حفاظتی، حمایتی و دارویی انجام مطالعاتی جامع در خصوص آن ضروری بنظر می رسد. لذا تحقیق حاضر با هدف بررسی موقعیت مکانی، آمیختگی و ابعاد گونه شن نسبت به درختان همسایه خود در جنگل های سامان عرفی پرک واقع در خرم آباد لرستان انجام شد. بدین منظور ضمن پیاده نمودن هفت قطعه نمونه یک هکتاری، درختان شن موجود شناسایی و آزیموت و فاصله تا چهار درخت همسایه اندازه گیری و همچنین نوع گونه و ابعاد تاج درختان همسایه بررسی شد. در این تحقیق، به منظور بررسی ویژگی تنوع موقعیت مکانی از شاخص زاویه یکنواخت، به منظور بررسی آمیختگی از شاخص آمیختگی مینگلینگ و به منظور بررسی ابعاد گونه شن از شاخص ابعاد تاج پوشش استفاده شد. بر اساس نتایج حاصل از این تحقیق، میانگین سه شاخص زاویه یکنواخت، آمیختگی مینگلینگ و ابعاد تاج پوشش به ترتیب برابر با 0.582، 0.91 و 0.551 بدست آمد که نشان دهنده ی چیدمان تصادفی این گونه نسبت به درختان همسایه، آمیختگی زیاد و ابعاد متوسط آن نسبت به سایر همسایه ها می باشد. همچنین بر اساس شاخص فاصله تا نزدیکترین همسایه، میانگین فاصله تا چهار درخت همسایه برابر با 2.34 متر محاسبه گردید. نتایج حاصل از این نوع مطالعات می تواند به منظور ارائه الگویی جهت حفظ، احیا و توسعه جنگل های زاگرس که دارای اکوسیستم هایی حساس و شکننده می باشند، مورد استفاده قرار گیرد.

با توجه به اهمیت درختان جنگلی، تاثیر شیوه جنگل شناسی اعمال شده بر ساختار و زادآوری درختان جنگلی در دو توده بهره برداری شده و بهره برداری نشده مورد بررسی قرار گرفت. منطقه مورد مطالعه دارای دو قسمت برابر بهره برداری شده به شیوه پناهی و بهره برداری نشده است که بعد از گذشت 10 سال از زمان بهره برداری مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور تعداد 60 پلات (1000 مترمربعی) و میکروپلات (100 مترمربعی) به صورت تصادفی سیستماتیک در عرصه پیاده شد. مقایسه قطری درختان موجود در پلات دو توده نشان دهنده اختلاف معنی داری (p<0.05) می باشد. با مقایسه مشخصه های رویشی چهار درخت نزدیک به مرکز پلات مشخص شد که بین قطر برابر سینه درختان دو توده (p<0.05)، ارتفاع تنه (p<0.05)، ارتفاع تاج (p<0.01)، سطح مقطع برابر سینه (p<0.01) و حجم (p<0.05) اختلاف وجود دارد. بین ارتفاع کل، قطر کوچک و بزرگ تاج و سطح مقطع تاج اختلاف معنی داری وجود ندارد. با مقایسه زادآوری های دو توده در سطح میکروپلات مشخص شد که بین فراوانی زادآوری توده ها در کلاسه های مختلف اختلاف معنی داری در سطح 99 درصد اطمینان وجود دارد. بین مطلوبیت زادآوری ها نیز اختلاف معنی داری در سطح 95 درصد اطمینان وجود دارد. همچنین با مقایسه آماری گونه های دو توده با استفاده از آزمون ناپارامتری یو من-ویتنی ملاحظه شد که گونه ها در بین دو توده در سطح اطمینان 95 درصد با هم اختلاف دارند.

در جوامع پیچیده امروزی گردشگری شهری، جهت نیل به تعادلی پایدار میان نیازهای جوامع محلی، حفظ محیط زیست و ارتقاء سطح کیفیت زندگی، نیازمند شکل گیری یک نظام مدیریتی قوی شهری با نگرش سیستمی و با تاکید بر توسعه پایدار شهری می باشد. بر این اساس، این تحقیق نقش مدیریت شهری در توسعه گردشگری پایدار شهر نور را بعنوان یکی از قطب های گردشگری ساحلی در استان مازندران مورد بررسی قرار داده است. هدف از این تحقیق شناخت ابعاد اقتصادی، اجتماعی و اکولوژی گردشگری شهری در راستای زمینه سازی جهت برنامه ریزی و مدیریت پایدار گردشگری شهر ساحلی نور و تعیین و ارائه راهکارهای عملی برای توسعه گردشگری شهر مذکور و به طور کلی "ایجاد توسعه پایدار شهرهای ساحلی حسب گردشگری" برای سایر شهرهای ساحلی کشور می باشد. این تحقیق از نوع توصیفی - تحلیلی و در آن گردآوری داده ها بر پایه پرسشنامه هایی می باشد که جامعه آماری آن شامل256 نفر از شهروندان و تمامی جامعه مدیران شهری به تعداد 50 نفر بوده است. برای تعیین حجم نمونه از جدول کرجسی و مورگان استفاده و انتخاب ها به شیوه تصادفی ساده بوده و جهت تحلیل آمار گردآوری شده از نرم افزارSPSS و از روش های آماری از قبیل آزمون T تک نمونه ای استفاده گردیده است. نتایج حاصل از آزمون T تک نمونه ای نشان داده است که از نگاه پاسخگویان، وضعیت موجود شاخص های اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و زیست محیطی گردشگری در شهر نور نامطلوب بوده و در راستای توسعه گردشگری پایدار نمی باشد. همچنین نتایج حاصل در بررسی عملکرد مدیریت شهری نور نیز نشان از ضعف عملکرد مدیران شهری در توسعه گردشگری پایدار این شهر داشته است.

رسوبات معلق در سیستم های رودخانه ای و حوضه ای از منابع غیرنقطه ای سرچشمه گرفته و از لحاظ مکانی و زمانی متفاوت اند. فرآیند منشأیابی رسوب بر روش هایی تاکید می کند که محققان از طریق نمونه های ترکیبی برداشت شده از رسوبات رودخانه و خاک سطحی و زیرسطحی حوضه قادر به تفکیک منابع رسوب از منابع غیرنقطه ای بوسیله ردیاب ها و مدل های ترکیبی باشند. استفاده از این روش به عنوان یکی از تکنیک های فرسایش و رسوب و نیز مکمل روش های سنتی فرسایش آبی، برای شناسایی منشأ و حرکت رسوبات در داخل رودخانه در بازه های زمانی و مکانی مختلف و برآورد مقدار نسبی فرسایش خاک در دهه های اخیر افزایش یافته است. این مقاله ضمن مرور جامع پیشینه پژوهشی در زمینه فرسایش خاک و رسوب تاکیدی بر تکنیک ها و روش های استفاده شده، مدل های ترکیبی و ردیاب های مختلف و شیوه های نمونه برداری در مطالعات گوناگون و معرفی آن ها با تاکید بر مطالعات منشأیابی در مقیاس جهان و ایران است. این پژوهش همچنین تکنولوژی های نوین (اختراعات) مرتبط با فرسایش خاک و رسوب در ایران را معرفی می کند. نتایج حاصل از مرور پیشینه پژوهش نشان داد که مطالعات منسجم در حوزه فرسایش و رسوب و با روش شناسی جدید از دهه 60 میلادی شروع شده و در مقیاس حوضه های بزرگ، متوسط، کوچک، دامنه و پلات یا آزمایشگاه با تکنیک های مختلف واپاشی رادیونوکلوئید، عناصر کمیاب زمینی، خواص مغناطیسی خاک، ردیاب های دیگر و منشأیابی ادامه داشته اند. همچنین مدل های ترکیبی Collins، Hughs، Landvehr، Slattery، Motha، MixSIAR،Bayesian و Monte Carlo در بیشتر تحقیقات مربوط به منشأیابی استفاده شده اند که مدل Hughs به دلیل تکرار در داده ها و مدل اصلاح شده Collins به دلیل استفاده از فاکتورهای صحیح بهترین مدل های پیشگوی سهم منابع رسوب هستند.