تحقیقات کیفی در علوم سلامت
سال:1395 | دوره:5 | شماره:1 |تعداد مقالات:11

مقدمه: رابطه ای که بین ماما و مراجع شکل می گیرد، هسته اصلی مراقبت انسانی است، اما دانش اندکی در مورد ویژگی های ارتباطی ماما- مادر در موقعیت ها و محیط های مختلف در دسترس است. در این راستا، تجارب ماماها و مادران در اتاق زایمان می تواند معنای زیربنایی و دانش عملی موجود در کار آن ها را روشن نماید و درک واضح، جامع و دقیق تری از مفهوم و ابعاد پدیده ارتباط ماما- مادر، با توجه به زمینه فرهنگی- اجتماعی موجود ارایه دهد.روش: مطالعه حاضر با رویکرد تحلیل محتوای کیفی، بر روی 32 مشارکت کننده که به شیوه هدفمند انتخاب شده بودند، انجام گرفت. مشارکت کنندگان شامل 16 مامای شاغل در اتاق زایمان و 16 مادر بستری در بخش بعد از زایمان طبیعی یکی از بیمارستان های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی اراک در سال 1393 بودند. داده ها کلمه به کلمه تایپ و به روش تحلیل محتوای کیفی قراردادی تجزیه و تحلیل گردید. نمونه گیری با اشباع داده ها و طبقات پایان یافت.یافته ها: فرایند تجزیه و تحلیل داده ها منجر به پیدایش دو درون مایه انتزاعی شد که در برگیرنده مفهوم و ابعاد ارتباط ماما- مادر بود. این دو درون مایه تحت عناوین «ارتباط جوهره مراقبت مامایی و بازتاب ارتباط» معرفی شد. هر کدام از این درون مایه ها از طبقات و کدهای اولیه تشکیل گردید.نتیجه گیری: بر طبق نتایج، ارتباط ماما- مادر در اتاق زایمان از لحاظ مفهومی معادل اتحاد درمانی تشخیص داده شد. مطالعه حاضر با کشف مفهوم واقعی این ارتباط، درک بهتر و شواهد مستندی را از معنی و ابعاد این پدیده، فراتر از معانی رایج فراهم نمود. ممکن است نتایج به دست آمده از بعضی جهات به سمت ایجاد یک بدنه نوشته شده دانش مامایی پیش رود، اما می تواند ماماها را در ارایه مراقبت با کیفیت جامع به مادران یاری کند و زمینه را برای ایجاد و تقویت پیامدهای مثبت لیبر و زایمان طبیعی فراهم نماید.

مقدمه: بیمارستان به عنوان مهم ترین سازمان ارایه دهنده خدمات بهداشتی- درمانی، بیش از هر سازمان دیگری نیازمند مدیریت کارا و اثربخش می باشد. بنابراین، مهارت ها و توانمندی های مدیران بیمارستان باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرد. هدف از انجام این مطالعه، شناسایی مهارت ها، توانمندی ها و الزامات مورد نیاز مدیران بیمارستان بود.روش: مطالعه کیفی حاضر در سال 94-1393 در دانشگاه علوم پزشکی شیراز انجام شد. جامعه پژوهش شامل مدیران بیمارستان های آموزشی و درمانی، مدیران ستادی دانشگاه، اعضای هیات علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی رشته مدیریت خدمات بهداشتی درمانی دانشگاه علوم پزشکی شیراز بود. نمونه گیری به صورت هدفمند آغاز گردید و تا اشباع داده ها ادامه یافت. برای جمع آوری داده ها، از روش مصاحبه و بحث گروهی متمرکز و جهت تحلیل داده ها، از روش تحلیل محتوا استفاده گردید.یافته ها: مهارت ها و توانمندی های مورد نیاز مدیران بیمارستان در 7 مضمون اصلی (تعامل و ارتباطات، تجربه کاری، دانش مدیریتی، شناخت بیمارستان، انگیزه و علاقه، تفکر سیستمیک و حل مساله، ویژگی های شخصیتی و اخلاق مداری) و 24 مضمون فرعی طبقه بندی گردید. برای ارتقای این مهارت ها و توانمندسازی مدیران نیز 2 مضمون اصلی (توانمندسازی قبل از تصدی پست مدیریتی و پس از تصدی پست مدیریتی) و 8 مضمون فرعی شناسایی شد.نتیجه گیری: مدیریت بیمارستان نیازمند مهارت ها و توانمندی های خاصی می باشد. تصمیم گیرندگان و سیاست گذاران حوزه سلامت کشور باید انتخاب و انتصاب مدیران بیمارستانی را بر اساس این مهارت ها انجام دهند.

مقدمه: تغییر الگوی بیماری ها و افزایش تقاضا، مشارکت بیمارستان های خصوصی در عرصه نظام سلامت را ضروری نموده است. هدف از انجام این مطالعه، تحلیل صنعت بیمارستان های خصوصی به منظور شناسایی نقاط ضعف و قوت آن ها بود.روش: پژوهش حاضر به روش کیفی و با رویکرد پدیدارشناسی انجام شد. 17 نفر از صاحب نظران و مدیران ارشد بیمارستان های خصوصی که به صورت هدفمند و گلوله برفی انتخاب شدند، در مطالعه شرکت نمودند. جمع آوری داده ها از طریق مصاحبه نیمه ساختار یافته انجام گردید. داده ها با استفاده از روش تحلیل چارچوبی، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافته ها: چالش های صنعت بیمارستان های خصوصی در قالب مدل الماس Porter شامل 4 مفهوم اصلی و 21 مفهوم فرعی بود. «کمبود تجهیزات و امکانات درمانی، فرسوده بودن ساختمان و فضای فیزیکی بیمارستان، کمبود تعداد پرستار، فقدان امنیت شغلی پرسنل و ضعف مهارت های مدیریتی» از مهم ترین چالش ها محسوب می شود. نقاط قوت بیمارستان های خصوصی عبارت از «رضایت بیماران از خدمات هتلینگ، مناسب بودن ارتباط کادر درمانی با بیماران و رعایت منشور حقوق بیمار» بود.نتیجه گیری: حاکم بودن دیدگاه انتفاعی مدیران بخش خصوصی، عدم حمایت مالی دولت، محدودیت انعقاد قرارداد با انواع بیمه های تکمیلی و ضعف نظارت دولت، از علل عمده بروز مشکلات متعدد در بیمارستان های خصوصی به شمار می رود. می توان انتظار داشت که با افزایش حمایت دولت و با ارتقای کمی و کیفی منابع انسانی، اطلاعاتی و فیزیکی به هدف مشارکت بخش خصوصی و دولتی در ارتقای وضعیت سلامت جامعه دست یافت.

مقدمه: دستورالعمل اداره نظام نوین امور بیمارستان ها (کارانه) در سال 1374 ابلاغ گردید. مطابق این طرح، درصدی از درامدهای اختصاصی بیمارستان تحت عنوان کارانه، به کارکنان آن اختصاص می یافت. این طرح به مدت 20 سال در بیمارستان ها اجرا شد. دستورالعمل جدید طرح کارانه با عنوان «طرح مبتنی بر عملکرد» در اوایل ماه مهر سال 1393 و با هدف رفع نواقص طرح قبلی مورد بازبینی قرار گرفت و در مراکز آموزشی درمانی شهر اصفهان به اجرا درآمد. بنابراین، هدف اصلی از انجام پژوهش حاضر، بررسی نقاط قوت طرح مبتنی بر عملکرد در مراکز آموزشی درمانی منتخب شهر اصفهان در سال 1393 بود.روش: این تحقیق به شیوه کیفی انجام گرفت. برای جمع آوری داده ها، از مصاحبه عمیق استفاده گردید. نمونه های مورد بررسی، 11 نفر از مدیران میانی و ارشد بیمارستان ها و ستاد مرکزی دانشگاه و برخی از اعضای هیات علمی دانشگاه ها و مسوولان بیمارستان ها بودند که به روش هدفمند انتخاب شدند. تمام مصاحبه ها ضبط و سپس بر روی کاغذ نوشته شد. مصاحبه ها بین 30 تا 60 دقیقه به طول انجامید. روش تحلیل داده ها بر مبنای روش تحلیل موضوعی بود.یافته ها: در پژوهش حاضر، چهار نقطه قوت اصلی به دست آمد که شامل «تعریف و تدوین صحیح دستورالعمل ها، بهبود و ارتقای سیستم نظارت، بهبود و ارتقای سیستم مدیریت اطلاعات و ساماندهی نظام پرداخت کارانه» بود.نتیجه گیری: نتایج پژوهش، نقاط قوت طرح مبتنی بر عملکرد را بیان می کند که شامل تعریف و تدوین صحیح دستورالعمل ها، بهبود و ارتقای سیستم نظارت، بهبود و ارتقای سیستم مدیریت اطلاعات و ساماندهی نظام پرداخت کارانه بود. بر این اساس، به منظور کارآمدتر بودن سیستم سلامت، باید نقاط قوت طرح مبتنی بر عملکرد به خوبی بررسی و به کار گرفته شود تا بتوان کمتر شاهد نارضایتی کارکنان بیمارستان ها بود.

مقدمه: در حال حاضر، در بسیاری از کشورها گروه های خاصی از پرستاران، مجاز به تجویز دارو می باشند. برخلاف توجه فزاینده دنیا به بحث تجویز پرستاری و تاکید سازمان جهانی بهداشت به اجرای آن در کشورهای منطقه، بررسی متون موجود بیانگر آن است که هنوز شواهدی در زمینه تجویز پرستاری در کشور ایران وجود ندارد. از این رو، پژوهش حاضر با هدف بررسی ضرورت تجویز پرستاری از دیدگاه سیاست گذاران پرستاری صورت گرفت.روش: طراحی این مطالعه، به صورت یک مطالعه کیفی- توصیفی و با مصاحبه با 14 نفر از سیاست گذاران پرستاری انجام شد. روش نمونه گیری به صورت هدفمند بود. از مصاحبه نیمه ساختارمند برای جمع آوری داده ها بهره گرفته شد. مصاحبه با مشارکت کنندگان، به وسیله تعیین وقت قبلی و در محل خدمت آن ها انجام شد. تمامی مصاحبه ها با استفاده از دستگاه ضبط صوت دیجیتالی ضبط شد و همزمان با پیاده کردن متن، تجزیه و تحلیل مصاحبه ها با استفاده از روش تحلیل محتوای مرسوم و با استفاده از رویکرد استقرایی انجام گرفت. کدگذاری با نرم افزار MAXQDA انجام شد. برای دستیابی به صحت و پایایی داده ها، از معیارهای موثق بودن لینکلن و گوبا بهره گرفته شد.یافته ها: تجزیه و تحلیل مصاحبه های مشارکت کنندگان، منجر به استخراج 3 طبقه اصلی تحت عناوین "حق سلامت و نیاز مردم"، "وضعیت جاری در شرایط بالینی" و "پیامدهای تجویز پرستاری" گردید.نتیجه گیری: بررسی دیدگاه ها و نظرات سیاست گذاران پرستاری در کشور نشان داد که با توجه به حق سلامتی افراد جامعه و نیاز مردم به خدمات سیستم مراقبت سلامت و نیز پیامدهای مثبتی که ممکن است از اجرای تجویز پرستاری حاصل گردد، ضرورت اجرای آن احساس می گردد که نیازمند تلاش مسوولان ذی ربط در جهت اجرایی شدن آن می باشد.

مقدمه: مرگ مغزی یکی از بزرگ ترین بحران های زندگی خانواده بیمارانی است که با درخواست اهدای عضو روبه رو می شوند. خانواده بیماران مرگ مغزی، با مشکلات روحی و روانی زیادی روبه رو هستند. به منظور درک این تجربه، بر آن شدیم که با روش کیفی، تجربه پرستاران بخش مراقبت های ویژه را که تماس و تعامل طولانی با خانواده بیماران مرگ مغزی اهدا کننده عضو دارند، مورد مطالعه قرار دهیم.روش: مطالعه کیفی حاضر با رویکرد پدیدار شناسی در بهار 1394 بر روی 8 پرستار بخش مراقبت ویژه شهر کرمان به روش نمونه گیری هدفمند و تا اشباع داده ها، با رعایت محرمانه بودن اطلاعات و امکان ترک مطالعه در هر زمان که مایل بودند، ادامه یافت. روش جمع آوری داده ها از طریقه مصاحبه عمیق باز و نیمه ساختار یافته انجام گرفت. تمام مصاحبه ها ضبط و سپس، کلمه به کلمه دست نویس شد و با روش Colaizzi مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافته ها: با تحلیل و ادغام کدها، 3 کد اصلی شناسایی و با تحلیل کدها، 13 کد فرعی استخراج گردید. کد اصلی ناشناخته ها شامل کدهای فرعی ابهام، نگرانی، ناشناخته ها، برخورد افراد و سایر اعضای خانواده قرار گرفته اند. کد اصلی درک موقعیت بحرانی خانواده شامل کدهای فرعی ترس از پشیمانی، احتمال بهبودی، عدم تایید دیگران، افکار وسواسی و کد اصلی درک جنبه های فرهنگی، اجتماعی و مذهبی شامل کدهای فرعی نوع دوستی، اعتقادات مذهبی، رشد کردن در شرایط سخت، علایق، توقعات و روابط عاطفی بود.نتیجه گیری: مشکلات روحی و روانی خانواده بیماران مرگ مغزی با حذف ناشناخته ها، درک موقعیت بحرانی خانواده و درک موقعیت فرهنگی، اجتماعی و مذهبی در زمان بروز مرگ مغزی در خانواده مدیریت و باعث می شود تا این مراحل سخت با آرامش روحی و روانی بهتری سپری گردد.

مقدمه: از آن جا که فعالیت بدنی و ورزش، نقش مهمی در سلامت افراد جامعه از جمله کودکان و نوجوانان بر عهده دارد، در این پژوهش نقش عوامل زمینه ای (خانواده و همسالان، مدرسه و رسانه)، در نهادینه سازی فرهنگ ورزش در کودکان و نوجوانان واکاوی شد.روش: پژوهش حاضر با رویکرد کیفی به شیوه تحلیل محتوا در سال 1394 انجام شد، مشارکت کنندگان پژوهش خبرگان حوزه ورزش کودک و نوجوان که شامل استادان تربیت بدنی دانشگاه (12 نفر)، سرگروه های درس تربیت بدنی مدارس کشور (4 نفر)، استادان علوم تربیتی که حوزه مطالعاتی ورزش داشتند (3 نفر)، استادان جامعه شناسی ورزشی (4 نفر) و استادان حوزه فرهنگ و ورزش (2 نفر) بودند که با آن ها مصاحبه صورت گرفت. برای انتخاب مشارکت کنندگان از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شد. اطلاعات به دست آمده از 25 مصاحبه نیمه ساختار یافته با استفاده از روش تحلیل محتوا با رویکرد Graneheim و Lundman مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافته ها: داده های حاصل از 3 طبقه اصلی در 10 زیرطبقه شامل خانواده و همسالان (حمایت عاطفی والدین و همسالان، حمایت شناختی والدین و همسالان، حمایت اقتصادی والدین، همراهی و مشارکت والدین و دوستان، رقابت و کری خوانی با همسالان)، مدرسه (فعالیت های درون مدرسه حمایت تسهیلاتی، فعالیت های بیرون از مدرسه) و رسانه (راهکارهای جذب، آموزش ورزش ها، الگوهای حمایتی) قرار گرفت.نتیجه گیری: با توجه به این که خانواده و همسالان، مدرسه و رسانه از عوامل موثر بر نهادینه سازی فرهنگ ورزش در کودکان و نوجوانان بودند، بنابراین، پیشنهاد می شود که این گروه ها با تکیه بر نقش های حمایتی، تسهیلاتی و آموزشی در راستای توسعه این فرهنگ گام بردارند.

مقدمه: هپاتیت به دلیل مزمن بودن، بر روی زندگی بیماران مبتلا تاثیر زیادی می گذارد. از آن جا که بیماران مبتلا به هپاتیت مزمن دارای نیازهای مراقبتی ویژه ای می باشند، از این رو، این بیماران با چالش های زیادی روبه رو می شوند. بنابراین، هدف از انجام مطالعه حاضر، تبیین خودمراقبتی در بیماران مبتلا به هپاتیت مزمن بود.روش: این مطالعه، یک پژوهش کیفی بود که با روش تحلیل محتوی هدایت شده در بیماران مبتلا به هپاتیت مزمن در سال 1392 در دانشگاه تهران انجام شد. در این مطالعه، نمونه گیری مبتنی بر هدف بود و برای جمع آوری داده ها از روش مصاحبه نیمه ساختاری استفاده شد. همچنین، روش تحلیل محتوا برای استخراج داده ها از مصاحبه های مشارکت کنندگان در این مطالعه به کار گرفته شد.یافته ها: در این مطالعه چهار درون مایه نیازها در ماتریس زمان و مکان، عامل خودمراقبتی، نیاز به تغییر در انجام خودمراقبتی و پیامد بیماری استخراج شد.نتیجه گیری: نتایج مطالعه حاضر نشان داد که بیماران مبتلا به هپاتیت، نیازهای حیاتی، نیازهای پایه، نیازهای جنسی، نیاز به احترام و تعلق، نیازهای فیزیکی، نیازهای اقتصادی، نیازهای روان شناختی- رفتاری ویژه ای دارند که این نیازها بر روی مراقبت از بیماران مبتلا به هپاتیت مزمن و خودمراقبتی، تاثیر منفی گذاشته است.

مقدمه: اتنوگرافی متمرکز، نوع متمایزی از اتنوگرافی جامعه شناختی است که به طور خاص، در تحقیقات کاربردی علوم سلامت مورد استفاده قرار می گیرد. با توجه به کاربرد اتنوگرافی متمرکز در تحقیقات بالینی و فقدان منابع فارسی جهت شناخت این روش پژوهش، مطالعه مروری حاضر با هدف معرفی جامع و کامل روش اتنوگرافی متمرکز بر اساس منابع موجود انجام شد.روش: این مطالعه مروری بر 21 مقاله و 17 کتاب منتشر شده در رابطه با اتنوگرافی متمرکز بین سال های 1979 تا 2015 بود. مستندات مذکور با جستجو در پایگاه های ISI Web of Science،Science Direct  و Pubmed کتب مرتبط با استفاده از کلمات کلیدی تحقیق کیفی، اتنوگرافی و اتنوگرافی متمرکز بازیابی شد و سپس موضوعات اصلی و مفاهیم مشترک آن مورد تبیین و تحلیل قرار گرفت. در این مرور، مقالاتی که واژه های مورد جستجو در بخش عنوان یا کلمات کلیدی آن ها درج شدند و به زبان انگلیسی بودند، مورد استفاده قرار گرفت.یافته ها: اتنوگرافی متمرکز به بررسی ارتباط باورهای فرهنگی با رفتارهای سلامتی پرداخت و به جای تمرکز بر گروه های بزرگ فرهنگی و قومیت ها، بر روی فعالیت ها و تجارب مشترک گروه های کوچک اجتماعی تمرکز می کند. جمع آوری داده ها در مطالعات اتنوگرافی متمرکز با روش های مصاحبه نیمه ساختار یافته و مشاهده به همراه یادداشت برداری در طی مشاهدات و تعاملات فرهنگی و شخصی و برگه اطلاعات دموگرافیک صورت می گیرد. تجزیه و تحلیل داده ها هم زمان با جمع آوری داده ها انجام شد.نتیجه گیری: اتنوگرافی متمرکز راهی برای به دست آوردن دانش زمینه ای برای انجام اقدامات لازم در طراحی اقدامات درمانی متناسب با فرهنگ جامعه و بنابراین، ارتقای سلامت جامعه می باشد.

مقدمه: یکی از دغدغه های اصلی محققان در نظریه پردازی داده محور، زمان و چگونگی استفاده از ادبیات تحقیق می باشد. محققان پیرو Glaser، معتقدند که در نظریه پردازی داده محور، قبل از شروع به تحقیق نباید ادبیات موجود را بررسی نمود؛ چرا که این آگاهی موجب خواهد شد که محقق ناخودآگاه بر تحقیق اثر گذارد و پیروان Strauss، بررسی ادبیات تحقیق را قبل از ورود به میدان تحقیق، مفید می دانند.روش: پژوهش حاضر، از طریق جستجوی منابع الکترونیکی و با استفاده از پایگاه های اطلاعاتی همچون Sciencedirect، Scopus، Sage، Wiley، Oxford journals، Proquest، Springer و نیز مرور کتب مربوط به روش تحقیق کیفی انجام شد.یافته ها: ادبیات تحقیق در نظریه پردازی داده محور می تواند به عنوان یک دستگاه سنجش برای تئوری در حال ظهور عمل نماید و آن را غنی تر کند و به الزام نباید در انتهای کار مورد توجه قرار گیرد؛ چرا که آشنایی با این ادبیات می تواند پروسه استقرایی تحقیق را تقویت نماید.نتیجه گیری: خواندن ادبیات تحقیق قبل از ورود به میدان مطالعه و یا در آغاز فرایند تحقیق به تنهایی نمی تواند داده ها را تحت تاثیر قرار دهد، آموخته های قبلی محقق، دانش تخصصی وی در ارتباط با موضوع نیز می تواند بر جریان ظهور تئوری تاثیرگذار باشد. با این حال، بازتاب پذیری محقق، استفاده از یادداشت های کوتاه در جریان انجام تحقیق، حاشیه نویسی و نگارش تجربیات پیشین می تواند از تاثیر محقق بر روند تحقیق بکاهد.

مقدمه: سندوم وردینگ هافمن (Spinal muscular atrophy یا SMA) جزء بیماری های تحلیل برنده و پیش رونده عصبی- نخاعی محسوب می شود که به صورت اتوزومی نهفته به ارث می رسد. این مطالعه حاصل یک گزارش موردی و مطالعه ای کیفی با تمرکز بر تجربه زندگی یک مادر دارای دو فرزند مبتلا به SMA بود.گزارش مورد: مادر بیوه 37 ساله، دارای دو فرزند با سندرم شناخته شده SMA بود که فرزند اول در 5 سالگی با مشکل تنفسی و بلع فوت شده بود. فرزند دوم 2 ساله و دارای تراکئوستومی می باشد. تجربیات مادر با زندگی با کودکان خود بیانگر «از هم پاشیدگی زندگی خانوادگی، دیدن مرگ تدریجی فرزندان، درک احساست کودک و مراقبت از کودک بیمار» بود.نتیجه گیری: نتایج مطالعه نشان داد که مادر، زجر از هم پاشیدگی زندگی، دیدن مرگ فرزند و مراقبت از فرزند بیمار را تجربه نموده است. مشکلات مالی، اعتیاد و مرگ همسر همگی به علت هزینه کمرشکن بیماری و مشکلات بیماری بوده است.