مدیریت اسلامی
سال:1391 | دوره:20 | شماره:1 |تعداد مقالات:14

یکی از مهمترین عارضه های مدیریت در دوره کنونی، ایجاد فاصله بین مدیران و کارگزاران دولتی با عامه مردم و در پی آن، عدم درک صحیح از نیازهای واقعی مردم و مسئله محور نبودن سیاستگذاریها ست. یکی از سازوکارهای اجرایی در این زمینه، که در آیات و روایات اسلامی نیز به آن توجه شده، بازدیدهای میدانی و حضور مدیر در میان ذی نفعان سازمانی بویژه کارمندان و ارباب رجوع است. مدیران باید با بهره گیری از سبک مدیریت بر مبنای سرکشی به بازدیدهای سرزده از حوزه تحت امر خود اقدام کنند و بدون تکلّف با کارکنان و ارباب رجوع به گفتگو بپردازند. این روش باعث بهبود سطح اعتماد بین شهروندان و مدیریت می شود و راه های ارتباطی جدیدی را باز می کند. بنابراین مدیران علاوه بر شناسایی مسائل از طریقگزارشات و واسطهها، خودشان نیز باید چهره به چهره با افراد جامعه و سازمان در قالب بازدیدهای سرزده و یا جلسات پرسش و پاسخ ارتباط برقرار کنند و اجازه دهند تا افراد مشکلات خود را بدون ترس و واهمه بیان کنند و حتی اگر در بیان مشکلات نیز از زبان تند و جسورانه استفاده می کنند، مدیر باید با سعه صدر و متواضعانه، شنوای انتقادات و مسائل آنها باشد تا بدون سانسور با مشکلات واقعی افراد آشنا شود و برای حل آنها تصمیمات مناسب را بگیرد.

این پژوهش، تلاشی است در ادامه مسیر حرکت اندیشمندان اسلامی به منظور ارائه الگویی از سازمان ارزش بنیان با رویکرد اسلامی. در این پژوهش با توجه به کیفیت منابع از روش آمیخته کمّی کیفیِ دلفی به همراه تحلیل عاملیِ اکتشافی استفاده شد. ابتدا با مروری بر پژوهشهای پیشین و مصاحبه های اکتشافی، 360 شناسه اوّلیّه شناسایی و با دسته بندی و پالایش آنها نهایتاً 68 شاخص اوّلیّه در قالب 22 مؤلفه استخراج شد. سپس به ارائه شاخصها و مؤلفه های پیشنهادی و نظرسنجی از 44 نفر از خبرگان در قالب شیوه دلفی اقدام گردید که با استفاده از روش گلوله برفی انتخاب شده بودند. پس از آن با تحلیل عاملی اکتشافی روی داده ها 9 بُعد استخراج گردید. نهایتاً، شاخصهای تعدیل شده، مؤلّفه های پیشنهادی و ابعاد استخراج شده به همراه بازخورد نتایج دور اول دوباره در اختیار خبرگان قرار گرفت که پس از جمع آوری نظر آنها، الگوی سازمان ارزش بنیان با رویکرد اسلامی شامل ابعاد 9 گانه رهبری مردمدار، فرهنگ توسعه پایدار، منابع انسانی عاطفی، راهبرد رشد محور، تشکیلات سازی اعتدالگرا، نظارت انعطاف پذیر، واگذار گری، کنترل زیر ساختی و تدیّن، طرّاحی شد. مهمترین پیشنهادهای این پژوهش به پژوهشهایی در زمینه کشف شاخصهای جدید و نیز طرّاحی ابزارهایی برای سنجش عملیّاتی شاخصهای سطح سازمانها و نیز بررسی امکان تعمیم یافته ها به دیگر انواع سازمان مربوط بوده است.

در این مقاله، موضوع پیروی در ادبیات مدیریت و در دیدگاه امام خمینی (ره) و امام خامنه ای (مدظله) مورد بررسی قرار گرفته و الگوی پیروی در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مبتنی بر دیدگاه های ایشان، بررسی شده است.هدف مقاله، عرضه الگوی مطلوب پیروی از دیدگاه امام خمینی (ره) و امام خامنه ای در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در ابعاد مبانی پیروی، ویژگیها و تعاملات پاسداران، عوامل تاثیرگذار، راهبردها و پیامدهای پیروی در سپاه است.نوع تحقیق، «کیفی» و روش تحلیل داده ها، «نظریه پردازی داده بنیاد» است. در فرایند تحقیق از طریق کد گذاریهای باز، محوری و انتخابی، الگوی مفهومی پیروی در سپاه با عنوان «پیروی تعالی بخش» استخراج شده است. الگوی پیروی تعالی بخش دارای مراحل پیروی «عرفی»، «عالمانه»، «بصیرانه» و «مومنانه» است که روند بالنده و رو به رشد دارد و تا پیروی مومنانه ادامه می یابد.

این پژوهش با رویکرد اسلامی و با تأکید بر قرآن کریم و نهج البلاغه و بررسی متون اسلامی به شناسایی مؤلفه های فرهنگ دینی و ارتباط آن با سلامت سازمانی می پردازد. تحقیق از نظر هدف، کاربردی، و از جهت روش گردآوری داده ها ترکیبی است که بخش کیفی آن با روش تحلیل محتوای کیفی و بخش کمّی آن با روش توصیفی همبستگی انجام شد. واحد تحلیل در بخش کیفی، کلمات و مضمونها بود و در بخش کمّی تمامی کارکنان و مدیران دانشگاه ایلام به عنوان جامعه انتخاب شدند که با استفاده از جدول کرجسی و مورگان (1997) و شیوه نمونه گیری تصادفی ساده، 140 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. در بخش کیفی از ابزار فیش برداری و روش شناسه گذاری و در بخش کمّی از دو پرسشنامه محقق ساخته فرهنگ دینی با 18 گویه و پرسشنامه استاندارد سلامت سازمانی لایدن و کلینگل (2002) با 31 گویه استفاده شد. در گام نخست، با تمرکز روی کلیدواژه ها و نشانگرهای مرتبط با مفاهیم فرهنگ دینی، 177 نشانگر شناسایی شد و پس از پالایش 53 نشانگر، 18 خرده مؤلفه، و 3 مؤلفه اصلی به دست آمد که با عناوین معیارهای تخصصی، معیارهای ارزشی و معیارهای مکتبی نامگذاری شد. در نهایت تأثیر مستقیم فرهنگ دینی بر متغیر سلامت سازمانی با استفاده از الگویابی معادلات ساختاری آزمون شد و میزان ضریب تاثیر برابر با 51 درصد بدست آمد که به لحاظ آماری این تأثیر مثبت، معنادار و متوسط است.

این مقاله با هدف تبیین هدایت، رهبری و راهبردهای شکوفا سازی نهاده های ذاتی انسان از دید قرآن نوشته شده و روش تحقیق آن کیفی است که از طریق روش تحلیل مضمون با محوریت آیات قرآن کریم انجام شده است. حاصل پژوهش بیان می کند که تمام نیازهای رشد و کمال انسان در نهاد انسان نگاشته شده است و تنها هدایت الهی می تواند موجبات شکوفاسازی صحیح آنها را فراهم سازد و چون انسان، نوع واحد است تنها یک برنامه که از آن به دین اسلام یاد می شود، می تواند انسان را بدرستی به مقصد مطلوب در تراز فطرت هدایت کند. هیچ زمانی خالی از امام و هادی الهی نبوده است و هر کدام به تناسب وضعیت زمانی و مکانی، هدایت مردم را به عهده گرفته اند که از آن به شریعت یاد می شود تا به مقتضای زمان و مکان با راهبردهای متفاوت مانند راهبرد ابراهیمی، راهبرد موسوی و راهبرد عیسوی به روشنگری مردم بپردازند تا راهبرد محمدی برای همه انسانها تا روز قیامت معرفی شد و صیانت آن از تحریف لفظی و معنوی را خدا بر عهده گرفت و این نتیجه کلی به دست آمد که تمام مشکلات انسانها به عدم پایبندی آنان به شیوه ها و روشهای پیامبران در مقابل راهبرد و شیوه شیاطین بر می گردد. راهبرد اساسی او برای رهایی از این مشکلات شناخت حقیقی جایگاه و مراتب انسان و پایبندی نسبت به آموزه های دینی تحت قیومیت و رهبری رهبر الهی است.

این پژوهش با هدف بررسی تاثیر سیرت نیکوی مدیران بر شادی کارکنان بر طبق آموزه های اسلامی صورت پذیرفت. پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی است. جامعه آماری شامل کارکنان آموزش و پرورش رودهن هستند. برای تعیین عوامل سیرت نیکوی مدیران از روش دلفی و نظرخواهی از نخبگان استفاده شد. به منظور جمع آوری اطلاعات از دو پرسشنامه محقق ساخته سیرت نیکوی مدیران و شادی کارکنان استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده از آزمون ضریب همبستگی پیرسون با استفاده از نرم افزار Spss 18 و از رویکرد معادلات ساختاری به وسیله نرم افزار Amos 18 به بررسی و آزمون فرضیه های پژوهش پرداخته شد. نتایج پژوهش نشان داد که سیرت نیکوی مدیران با ضریب همبستگی 0.63 با شادی کارکنان رابطه مستقیم و مثبتی دارد و بین عوامل سیرت نیکوی مدیران با شادی کارکنان نیز رابطه مستقیم و مثبتی وجود دارد. نتایج معادلات ساختاری نشان داد که سیرت نیکوی مدیران با مقدار ضریب مسیر 0.89 و نسبت بحرانی (CR) بر شادی کارکنان تاثیر دارد؛ هم چنین عوامل سیرت نیکوی مدیران بر شادی کارکنان تاثیر گذار است.

این مقاله با مطالعه دقیق سخنان حضرت علی (ع)، ابتدا نظام فکری و فرهنگی امام علی (ع) را به سه بخش «الف) از بین بردن تعصبات قومی قبیله ای و برقراری مساوات ب) از بین بردن فساد اقتصادی و فاصله طبقاتی ج) مبارزه با ظلم و ستم و رعایت حقوق مردم» تقسیم کرده و بعد از آن، دیدگاه حضرت علی (ع) را بر روابط میان فرهنگی مورد بررسی قرار داده و در پایان تاثیر روابط بین خرده فرهنگ ها بر نوع رفتار زمامداران و کارگزازان حکومت اسلامی را در سه بخش «الف) روابط میان اقشار مختلف جامعه ب) روابط میان اقلیت های مذهبی ج) روابط میان قبائل و نژادهای مختلف»، بررسی کرده است. این پژوهش با بهره گیری از مطالعات کتابخانه ای که منبع اصلی آن کتاب نهج البلاغه است با شیوه توصیفی تحلیلی به بررسی این مطالب پرداخته است. نتایج نشان می دهد که حضرت علی (ع) در راه تباین و توافق میان فرهنگهای مختلف، فرهنگهای نادرست را با دلیل و منطقی روشن رد، و فرهنگ و آداب و رسوم صحیح را تایید، و مطابق با آن رفتار می کرده است.

اهدافی که این پژوهش در پی پاسخگویی بدانها است، عبارت است از: مطالعه وضعیت موجود فرهنگ سازمانی و تعیین ویژگیها و شاخصهای فرهنگ سازمانی مطلوب، مبتنی بر مبانی دینی و ارزشهای اسلام و انقلاب اسلامی. در پی این اهداف، تلاش شده است وضعیت موجود فرهنگ سازمانی سازمان مورد مطالعه، مبتنی بر 16 مورد پژوهشی که تا کنون در زمینه این موضوع انجام شده است با استفاده از شیوه آماری فرا تحلیل 1 مورد بررسی و ارزیابی قرار بگیرد. نتایج و یافته های تحقیق بیانگر دو سلسله از عوامل مثبت و منفی است که در یک سوی آن ارزشها و نقاط قوت فرهنگ سازمانی، و در سوی دیگر آسیبها، نابهنجاریها و نقاط ضعف قرار دارد.الگوی مطلوب این پژوهش بر چهار نوع فرهنگ بومی مبتنی است با عناوین فرهنگ تربیت محور، فرهنگ دانش محور، فرهنگ معنا گرا، فرهنگ رابطه گرا (انسانگرا)، که ویژگیها و شاخصهای این فرهنگها به منظور سنجش اعتبار به خبرگان و صاحبنظران دانشگاهی و فرماندهان و مدیران عالی صحنه اجرا، عرضه شد و الگوی مفهومی با مختصر اصلاحات با روایی خوب (95.3) به تایید خبرگان رسید.

خط مشی گذاری فرهنگی محل تلاقی خط مشی گذاری عمومی و فرهنگ است که به دلیل اهمیت فزاینده اش در کانون توجه پژوهشگران و اندیشه ورزان قرار گرفته است. در این مقاله با رویکردی اسلامی به این حوزه نظری پرداخته، و تلاش شده است با تکیه بر سیره پیامبر گرامی اسلام(ص) به عنوان اسوه حسنه، اصول خط مشی گذاری فرهنگی با رویکرد اسلامی استخراج و ارائه شود؛ به عبارت دیگر مسئله این پژوهش پرسش از دلالتهای عملی سیره حکومتی پیامبر اسلام(ص) در خط مشی گذاری فرهنگی است. برای پاسخ به این مسئله مجموعه ای از منابع سیره به صورت هدفمند انتخاب شد و با روش تحلیل مضمون مورد مطالعه و شناسه گذاری قرار گرفت. شناسه ها در قالب مضمونها دسته بندی و پالایش، و با توسعه دامنه مطالعه، شواهد بیشتری برای مضمونهای اصلی گردآوری و تحلیل شد. با مراجعه به متن روایات و خطبه های پیامبر(ص) شواهدی در جهت تأیید مضمونهای اصلی فراهم آمد. هفت مضمون اصلی استخراج شده از تحلیل متون سیره عبارت است از: هدایتگری، جامعیت فرهنگی، تدریج، تقویت وحدت و انسجام اجتماعی، مسجدمحوری، تقویت جایگاه خانواده و زنان، و رشد دانش و آگاهی. این هفت مضمون، اصول هفت گانه خط مشی گذاری فرهنگی بر اساس سیره پیامبر مکرم اسلام(ص) را تشکیل می دهد.

مدیریت جهادی به مثابه تبلور عملی نهادهای جهادی مولود انقلاب اسلامی می تواند الگویی برای مدیریت مؤثر در سازمان های امروز جامعه ایران باشد. هدف این پژوهش، ارائه الگویی از فرهنگ سازمانی جهادی از طریق کاوش در تجربه مدیران جهاد سازندگی در دهه اول فعالیت این نهاد است. با توجه به ماهیت اکتشافی تحقیق، روش کیفی تحلیل شبکه مضمونها به عنوان مناسبترین راهبرد انتخاب شد و مورد استفاده قرار گرفت. جامعه مورد مطالعه پژوهش مدیران نهاد جهاد سازندگی در دهه فعالیت این نهاد (بین سالهای 58 تا 67) بود که از طریق نمونه گیری هدفمند و با در نظر گرفتن اصل اشباع با نمونه ای شامل 25 نفر از این مدیران مصاحبه عمیق شده است. تجزیه و تحلیل داده های پژوهش در نهایت به تولید 209 شناسه باز منجر شد که پس از ترکیب آنها با یکدیگر در نهایت 39 مضمون پایه شناسایی، و با خوشه بندی آنها در گروه های مشابه، آن مضمونها در قالب هشت مضمون سازمان دهنده دسته بندی شد. مضمونهای سازمان دهنده تحقیق شامل انعطاف پذیری مولد رشد، دین محوری، سبک زندگی دینی، الگوی ارتباطی باز، سبک رهبری همدلانه، فرهنگ متعالی کار، همکاری و مشارکت، و مردمداری است. تمام مضمونهای سازمان دهنده نیز تحت مضمون فراگیر «فرهنگ سازمانی جهادی» قابل تعریف است. بر این مبنا این مضمون کانون و هسته شبکه مضمونهای این پژوهش را تشکیل می دهد.

این مقاله تلاش می کند بر مبنای روش تحلیل محتوا در مطالعات مبانی اسلامی از خلال داده های قرآن و حدیث پایه های نظری مبانی تصمیم گیری مبتنی بر اخلاق اسلامی را کشف و تحلیل کند. در بخش ادبیات تحقیق به صورت اجمالی به تعاریف در بحث تصمیم گیری و اخلاق پرداخته شده است. نتیجه پژوهش نشان داد که تصمیم گیری مبتنی براخلاق اسلامی می تواند در بهینه سازی تصمیم و رفتار مدیران و سازمانها تاثیر جدی بگذارد.این پژوهش با تحلیل مباحثی از مبانی نظری تصمیم گیری و اخلاق و ابعاد اخلاق اسلامی و تمایز اخلاق نظری و عملی و مصداق اخلاق بنیانی و اجتماعی و فردی به دنبال پاسخ به این سوال است: «پایه های نظری تصمیم گیری مبتنی بر اخلاق اسلامی کدام است ؟».

هدف تحقیق، شناسایی پیشایندهای بهبود مدیریت تجربه مشتریان خارجی مسلمان بیمارستانها با محوریت رویکرد اسلامی در بیمارستانها و نقش واسطه ای نگرش گردشگران پزشکی خارجی است. داده های تحقیق از 237 نفر از این گردشگران، که از خدمات درمانی بیمارستانهای شمال غرب ایران بهره مند شده اند، گردآوری و در قالب الگویابی معادلات ساختاری و با استفاده از نرم افزار لیزرل مورد تحلیل قرار گرفته است. یافته ها نشان می دهد که تجربه درمانی گردشگران پزشکی مسلمان خارجی از رفتارهای مبتنی بر قواعد اسلامی پزشکان و بیمارستانها تأثیر می پذیرد؛ اما رفتارهای اسلامی پرستاران تأثیر معنی داری بر آن ندارد. در این تحقیق هم چنین مشخص شده است که نگرش گردشگران خارجی در رابطه رفتارهای مبتنی بر قواعد اسلامی پزشکان و بیمارستان با تجربه درمانی گردشگران نقش واسطه ای ایفا می کند. نتایج تحقیق، درک صحیحی از رفتارهای بالینی مبتنی بر قواعد اسلامی به دست می دهد؛ به عبارت دقیقتر، نتایج مورد نظر به بیمارستانهای ایران کمک می کند تا خدمات درمانی با کیفیتی را، که بر قواعد اسلامی مبتنی باشد با نیازهای گردشگران پزشکی مسلمان منطبق سازند و در نتیجه، ضمن بهبود مدیریت تجربه مشتریان به جذب هرچه بیشتر گردشگران پزشکی مسلمان موفق شوند.

اسراف گرایی، تجمل گرایی و به دنبال آن تمایل به استفاده از خودروهای لوکس همواره از موضوعاتی است که بزرگان و دلسوزان دین و نظام اسلامی نسبت به آن هشدار داده اند. این پژوهش، به دنبال یافتن چرایی تمایل به استفاده از این خودروهای لوکس در ابعاد اجتماعی و اقتصادی است. برای این منظور از روش پژوهش ترکیبی شامل دو بخش استفاده شده است. در بخش اول با استفاده از روش کیفی نظریه داده بنیاد، ابعاد اجتماعی و اقتصادی موضوع شناسایی شدهاند و در بخش دوم با استفاده از الگو، پرسشنامه ای طراحی، توزیع و به تعداد 320 عدد جمع آوری شده است. داده های پرسشنامه ها، که پایایی آنها توسط ضریب آلفای کرونباخ بررسی و تأیید شده با روش تحلیل عاملی تأییدی مورد آزمون قرار گرفته است. نتایج پژوهش، حاکی از اثرگذاری سه عامل اقتصادی شامل اهمیت قیمت، بورس بازار بودن کالا و تمایل به حفظ ارزش پول و نیز پنج عامل اجتماعی شامل تمایل به ظاهرسازی، کسب طبقه اجتماعی، گروه های مرجع، پرستیژ و تغییر رفتار دیگران بوده است. این پژوهش با رویکرد انتقادی دینی به موضوع، راهکارهایی را برای کاهش این آسیبهای اجتماعی و اقتصادی ارائه کرده است.

این پژوهش با هدف شناسایی و تبیین شاخصهای کلیدی برندسازی اسلامی انجام پذیرفت. تحقیق، بنیادی و در زمره تحقیقات کمّی کیفی است. جامعه آماری پژوهش سه طیف مختلف روحانیون، دانشگاهیان و مصرف کنندگان مسلمان در جامعه ایران هستند که اعضای آن با استفاده از نمونه گیری به روش احتمالی طبقه ای و بر اساس اصل کفایت نظری انتخاب شده اند. ابزار گردآوری داده ها، مصاحبه نیمه ساختار یافته و پرسشنامه است. روایی و پایایی مصاحبه ها با استفاده از روش CVR و آزمون کاپای کوهن مورد تأیید قرار گرفت. داده های مصاحبه و پرسشنامه به ترتیب با استفاده از روش شناسه گذاری و شیوه دلفی فازی تحلیل شد. نتایج پژوهش نشان می دهد که ترویج آداب و شریعت اسلامی، تقدم رضایت خدا و مشتری، استفاده از عنوان و کلمات اسلامی، تأمین منافع مسلمانان، رعایت اصل صداقت و درستی، مطابقت با موازین و ارزشهای اسلامی، تمرکز توأمان بر ارزشهای دینی و خواسته های مشتریان، اجرای بازاریابی اخلاقی، تولید محصولات در کشورهای مسلمان، جلب اعتماد مشتریان نسبت به حلال بودن محصولات، تعیین موضع مناسب در برابر محصولات غیر اسلامی، تمرکز و ارائه محصولات به کشورهای مسلمان، ارائه تبلیغات بر اساس موازین و ارزشهای اسلامی، توجه به فرایند تولید محصولات حلال، توجه به منافع آیندگان، در نظر داشتن مسائل زیست محیطی و مسئولیت اجتماعی، گسترش هویت اسلامی از طریق برندسازی، ارائه تصویر مثبت از اسلام در برندهای مسلمان، استفاده از احادیث در شعارها و تبلیغات برند و گسترش فرهنگ ساده زیستی و پرهیز از مادی گرایی شاخصهای اصلی برندسازی اسلامی است.