پژوهش نامه اخلاق
سال:1391 | دوره:5 | شماره:17 |تعداد مقالات:6

چکیده فارسی:مدیریت آموزش اخلاق در سازمان بر بهره وری آموزش تاکید دارد. بهره وری به دلیل ارتباط مفهومی با امانتداری در اخلاق حرفه ای، ارتباط دو سویه با آموزش اخلاق دارد. دانشمندان تعلیم و تربیت که در آموزش اخلاق مطالعه می کنند موثر بودن این آموزش را بررسی می کنند. در این مباحث غالبا دو مفهوم متمایز اما مرتبط کارایی و اثربخشی تفکیک نمی شود. در این مقاله بر اساس تفکیک این دو مولفه بهره وری، شرایط اثربخش بودن و کارایی برنامه آموزش اخلاق تحلیل می شود. در این مطالعه آموزش اخلاق در رهیافت سازمانی و آموزش بزرگسالان شاغل در حرفه ها طرح می شود. سلطه سازمان ها بر مشاغل ضرورت اخذ چنین رهیافتی را نشان می دهد. ملاک در تحلیل اثربخشی برنامه آموزشی ابعاد مختلف تغییر حاصل از آموزش اخلاق است و ملاک در تحلیل کارایی، مشارکت فعال یادگیرنده در فرایند تعاملی یاددهی و یادگیری است. یافته های این پژوهش می تواند سیاست گذاران و مدیران آموزش اخلاق در سازمان ها را نسبت به ارتقاء بهره وری آموزش اخلاق یاری دهد. چکیده عربی:قسم التعلیم الأخلاقی فی الادارات یؤکد علی جدوی التعلیمز ونظرا إلی الترابط المفهومی بین الجدوائیة والأمانة فی الأخلاق المهنیة، فهو علی ارتباط متبادل مع تعلیم الأخلاق. علماء التعلیم والتربیة الذین یدرسون تعلیم الأخلاق، یبحثون عادة علی مدی جداوئیة ذلک. فی هذه المباحث غالبا لا یفصل بین مفهومین متمایزین ولکنهما مترابطین، وهما الفاعلیة والتأثیر. فی هذه المقالة علی أساس الفصل بین هذین العنصرین، یجری تحلیل ظروف تأثیر وفاعلیة برنامج تعلیم الأخلاق. فی هذه الدراسة یطرح علی بساط البحث تعلیم الأخلاق فی المنهج الاداری، وتعلیم الکبار العاملین فی المشاغل الحرفیة. إن سلطة الادارات علی المشاغل تظهر ضرورة الأخذ بمثل هذا النهج. اما المعیار فی تحلیل مدی تأثیر البرنامج التعلیمی فی الجوانب المختلفة فهو التغییر الحاصل من تعلیم الأخلاق، والمعیار فی تحلیل مدی الفاعلیة هو المشارکة الفاعلة للمتعلم فی عملیة التعلیم والتعلم. معطیات هذا البحث یمکن أن تساعد المعنیین بوضع الخطط ومدراء تعلیم الأخلاق فی الادارات فی ما یخص الارتقاء بمستوی جدوائیة تعلیم الأخلاق.

چکیده فارسی:نفس اماره با گرایش به خواسته های نفسانی، در تعارض با فطرت الهی آرامش خود را به چالش می کشاند. قناعت و پرهیز از زیاده خواهی از جمله عواملی است که انسان را از صفات رذیله ای چون حرص و طمع، دروغ، خودخواهی و دلبستگی به امور مادی مبرا ساخته و زندگی توام با آرامش روان را به ارمغان می آورد. در این نوشتار با استفاده از روش کتابخانه ای و استنادی، تحلیلی ابتدا عامل «قناعت» ونیز نقطه مقابل آن «حرص» را مورد تحقیق قرار داده و سپس همبستگی قناعت و آرامش روانی را بر مبنای سخنان امام علی (ع) در نهج البلاغه و اصول روان شناسی به بحث گذاشته و بر این اساس همبستگی وثیق عامل اخلاقی قناعت و نیل به آرامش روانی اثبات شده است. چکیده عربی:النفس الأمارة بمیلها إلی الأهواء النفسیة تکون فی تعارض مع الفطرة الإلهیة وبذلک تفقد سکینتها. إن القناعة واجتناب الرغبة فی الإکثار تعد من العوامل التی تنزه الإنسان من رذائل مثل الحرص والطمع والکذب والأنانیة، والتعلق بالامور المادیة، وتجعل حیاته مقرونة بالاستقرار والسکینة النفسیة. فی هذه المقالة، من خلال الاستفادة من اتباع الاسلوب المکتبی والتوثیقی والتحلیلی، جری ابتداء بحث عامل القناعة وما یکون علی الضد منه وهو الحرص، ثم بحث بعد ذلک موضوع الترابط بین القناعة والسکینة النفسیة استنادا إلی ما ورد من کلام الإمام علی (ع) فی نهج البلاغة، ووفقا لما تفید به مبادئ علم النفس. وعلی هذا الأساس ثبت وجود ترابط وثیق بین عنصر أخلاقی وهو القناعة، والسکینة النفسیة.

چکیده فارسی:کارکرد های حدیث در اخلاق اسلامی مرتبط با حجیت و عدم حجیت احادیث اخلاقی است. حجیت احادیث اخلاقی ارتباط وثیقی با بحث تسامح در ادله سنن دارد که دو دیدگاه تسامح و عدم تسامح دراین باره مطرح است. این مقاله، درصدد آن است که اولا: اثبات نماید که دو دانش فقه و اخلاق، مستقل از یکدیگرند و قاعده تسامح در ادله سنن که ماهیت فقهی دارد، نمی تواند همان گونه که در احادیث فقهی کاربرد دارد در احادیث اخلاقی کاربرد داشته باشد. ثانیا: به منظور جلوگیری از هرج ومرج ها، تحریف ها و آسیب های معرفتی باید حداقل در صدور احادیث اخلاقی به معصوم (ع) وثوق و اطمینان داشته باشیم، ازاین رو احادیث مبتنی بر عدم تسامح می توانند کارکردهای فراوانی در دانش اخلاق اسلامی داشته باشند که مهم ترین آنها تبیین و تعیین مفاهیم ارزشی و اخلاقی، ضمانت اجرایی، تعین هدف و غایت اخلاق و توجه به حسن فعلی و حسن فاعلی است. چکیده عربی:إن تأثیرات الأحادیث الشریفة فی الأخلاق الإسلامیة یتوقف علی حجیة أو عدم حجیة الأحادیث. وحجیة الأحادیث الأخلاقیة لها صلة وثیقة بمبحث التسامح فی أدلة السنن، حیث یطرح فی هذا المجال رأیان هما التسامح وعدم التسامح.ترمی هذه المقالة إلی ما یلی، أولا: اثبات أن علمی الفقه والأخلاق مستقلان عن بعضهما، وأن قاعدة التسامح فی أدلة السنن قاعدة ذات طبیعة فقهیة، ولا یمکن تطبیقها علی الأحادیث الأخلاقیة کما تطبق فی الأحادیث الفقهیة. ثانیا: لأجل تفادی حالة الفوضی والتحریف وسوء الفهم، ینبغی علی الاقل الوثوق من صدور الأحادیث الأخلاقیة عن المعصوم. وعلی هذا الأساس فإن الأحادیث المبنیة علی عدم التسامح یمکن أن تکون ذات تأثیرات جمة فی علم الأخلاق الإسلامی، وأهمها تبیین و تعیین المفاهیم القیمیة والأخلاقیة، والضمانة التنفیذیة، وتعیین هدف الأخلاق وغایتها، والاهتمام بالحسن الفعلی والحسن الفاعلی.

چکیده فارسی:ابن هیثم ریاضیدان و فیزیکدان برجسته مسلمان علی رغم شهرتش در حوزه های مذکور دارای اندیشه های اخلاقی بدیعی است که می توان آنها را در شکل گیری و بسط اخلاق فلسفی در جهان اسلام موثر دانست. نوشتار حاضر مبادی تصوری و تصدیقی وی در اخلاق را واکاوی و استخراج کرده و نشان می دهد تکیه وی بر هریک از آنها به چه میزانی است هریک از این مبادی تا چه حد از استحکام و انسجام برخوردارند. سپس دیدگاه های اخلاقی وی را طرح و بررسی خواهیم کرد. در اندیشه های اخلاقی ابن هیثم گاه با توصیه هایی غریب و بی سابقه مواجه هستیم، این اندیشه ها وی را به ماکیاولی بسیار نزدیک می کند. بر این اساس در این نوشتار توصیه های وی با توصیه های ماکیاولی مقایسه شده و بر اساس پاره ای قراین، تبیینی متفاوت از تبیین های متعارف برای توصیه های ابن هیثم و ماکیاولی ارایه می گردد. چکیده عربی:کان ابن الهیثم من العلماء المسلمین البارزین فی الریاضیات والفیزیاء. وعلی الرغم من شهرته فی العلوم المذکورة، فهو ذو آرا أخلاقیة بارعة ویمکن القول أنها کانت ذا تأثیر فی بلورة ونشر الأخلاق الفلسفیة فی العالم الإسلامی. ولابد من الاشارة إلی أن هذه الآرا لا تخلو من النواقص أیضا. وقد بحثت هذه المقالة واستخرجت مبادءه التصوریة والتصدیقیة فی الأخلاق، وبینت مدی استناده إلی أی منها، وما مدی استحکام وانسجام کل واحد من هذه المبادئ. ثم بعد ذلک طرحت وبحثت آراه الأخلاقیة. فی الأفکار الأخلاقیة لابن الهیثم نواجه أحیانا توصیات غریبة ولا نظیر لها، حتی تقربه هذه الأفکار إلی میکافیللی کثیرا. ولهذا السبب نقارن فی هذه المقالة بین توصیاته وتوصیات میکافیللی. وعلی أساس بعض القرائن یقدم تبیین متفاوت عما هو متعارف لتوصیات کل من ابن الهیثم ومیکافیللی.

چکیده فارسی:در یک نگاه جامعه شناختی، اخلاق اجتماعی آن دسته از منش ها و رفتارهایی است که در تعاملات اجتماعی به منصه ظهور و بروز می رسد و چهره و نمای فرهنگی و اخلاقی جامعه را به تصویر می کشد. حسب بررسی نویسنده طیف ها و لایه های اخلاقی در یک جامعه و شاخصه های آنها در قالب مدلی ارائه می شود که در آن چهار طیف و منطقه اخلاقی وجود داشته و تمامی گونه های اخلاقی موجود در جامعه را در خود جای می دهد: 1. ایمان اخلاقی، 2. عصیان اخلاقی، 3. کفر اخلاقی، 4. نفاق اخلاقی. این چهار حوزه اخلاقی بر اساس دو محور 1. عقیده و پذیرش، 2. رفتار و گفتار شکل می گیرد که محور عقیده و پذیرش (محور عمودی مدل) در دو جهت ایجابی (بخش بالایی) و سلبی (بخش پایینی) قابل توسعه و تشدید بوده و محور رفتار و گفتار (محور افقی مدل) نیز در دو جهت ایجابی (سمت راست) و سلبی (سمت چپ) توسعه پذیر است. تحلیل و تجزیه این مدل، در بردارنده نکات جامعه شناختی و روان شناختی دیگر است که در مقاله بدان پرداخته شده است. چکیده عربی:الاخلاق الاجتماعیه من منظار علم الاجتماع عباره عن تلک المجموعه من العادات والسلوکیات التی تظهر للعیان من خلال التعامل الاجتماعی، وتعبر عن الصوره الثقافیه والاخلاقیه للمجتمع. فی هذه المقاله یضع الکاتب الاطیاف والدرجات الاخلاقیه فی المجتمع وموشراتها ومعالمها ضمن نموذج معین، وهذا النموذج فیه اربعه اطیاف ومناطق اخلاقیه، وجمیع الانماط الاخلاقیه الاخری تنضوی ضمن اطار هذه الاطیاف الاربعه التی تقسم الی ما یلی: 1. الایمان الاخلاقی، 2.العصیان الاخلاقی، 3. الکفر الاخلاقی، 4. النفاق الاخلاقی. وهذه المجالات الاخلاقیه الاربعه تتبلور ضمن محورین هما: 1. العقیده والقبول، 2. الافعال والاقوال، حیث یمکن ان یتسع او یزداد محور العقیده والقبول (وهو محور النموذج العمودی) فی اتجاهین: احدهما ایجابی (القسم العلوی) والآخر سلبی (وهو القسم السفلی)، کما یمکن ان یتسع محور الافعال والاقوال (محور النموذج الافقی) فی اتجاهین هما: الاتجاه الایجابی (الی الیمین) والاتجاه السلبی (الی الیسار). ان تحلیل هذا النموذج یفرز ملاحظات علم اجتماعیه وعلم نفسیه اخری، جاء شرحها فی هذه المقاله.

چکیده فارسی:نوشتار حاضر با اشاره کوتاه به دیدگاه های مختلف فلسفی و اخلاقی در رابطه معرفت و علم و عمل انسان و موضع آیات قرآن نسبت به آن، مساله شکاف میان معرفت و عمل را مورد پذیرش قرارداده و با طرح نظریه ایمان درصدد حل این رخنه برآمده است. برای حل مساله بر عنصر معرفتی در ایمان تاکید شده، درحالی که نظریات معرفت محور تنها بر شناخت به نیکی و بدی عمل تاکید دارند، عنصر معرفتی در ایمان ما را به معرفت و شناختی مضاعف در نسبت با عمل می رساند.برای رسیدن به طرح جامعی برای حل مشکل شکاف معرفت و عمل از طریق ایمان، تاثیر علت مادی در عمل و رفتار انسان (خود عمل و ماهیت و مراتب آن) و توجه به نقش علیت غایی عمل (اهداف و غایاتی که فاعل نسبت به عمل باور دارد) و نیز، نظر به مساله تشکیک ایمان و مراتب آن از جمله مبانی تبیین طرح حاضر است. چکیده عربی:تقدم هذه المقالة نبذة عن الآرا الفلسفیة والأخلاقیة حول ما لدی الإنسان من معرفة وعلم، ومدی عمله بذلک العلم، وتبین موقف آیات القرآن الکریم ازاء هذه القضیة، وتجعل قضیة الهوة بین العلم والعمل قضیة واقعیة وتحاول ایجاد حل لهذه الهوة من خلال طرح نظریة الایمان. ولأجل حل هذه المسألة یجری التأکید علی العنصر المعرفی فی الایمان، فی حین أن النظریات التی ترکز علی عنصر المعرفة فی هذا المجال، تؤکد عادة علی المعرفة بحسن العمل أو قبحه فقط، والعنصر المعرفی فی الایمان ینتهی بنا إلی (العلم) أو المعرفة المضاعفة بالعمل.ولأجل التوصل إلی اطروحة شاملة لحل مشکلة الهوة بین العلم والعمل عن طریق الایمان، یتکفل هذا البحث بتبیین تأثیر العلة المادیة فی عمل الإنسان وسلوکه (ذات العمل وماهیته ومراتبه)، مع الاهتمام بدور العلة الغائیة للعمل (الأهداف والغایات التی یراها الفاعل لفعله)، وکذلک النظر إلی قضیة التشکیک فی مراتب الایمان.