پژوهش نامه اخلاق
سال:1391 | دوره:5 | شماره:16 |تعداد مقالات:6

چکیده فارسی:تاثیر فرهنگ مدرنیسم بر زندگی انسان معاصر موجب شده است که گروهی از عدم امکان اجرای بسیاری از مفاهیم اخلاقی در عصر جدید سخن به میان آورند. از سوی دیگر تفسیر نامناسب زهد، سبب شده که برخی خود را از تمامی نعمات الهی محروم ساخته و زندگی را بر خود و اطرافیان خویش سخت نمایند. این مقاله در پی آن است که در عین نشان دادن ناسازگاری مبانی مدرنیسم با مبانی اسلامی، به اثبات امکان اجرای زهد در این عصر پرداخته و با تفسیر صحیح زهد با استفاده از قرآن و سنت، عرصه های مختلف اجرای زهد همچون عرصه تولید، مصرف، تخصیص درآمد و ... را بررسی و به ارائه الگوی صحیح زهد در آنها بپردازد.   چکیده عربی:أثیر ثقافة الحداثة فی حیاة الإنسان المعاصر أدی إلی إیجاد تصور عن تعذر تطبیق الکثیر من المفاهیم الأخلاقیة فی العصر الجدید. و من جانب آخر یلاحظ أن الفهم المغلوط للزهد دفع بالکثیرین إلی حرمان أنفسهم من جمیع النعم الإلهیة، و کدروا صفو حیاتهم و حیاة المحیطین بهم. تحاول هذه المقالة اظهار عدم انسجام مبادئ الحداثة مع المبادئ الإسلامیة، و فی الوقت ذاته تبرهن علی امکان تطبیق الزهد فی هذا العصر، و تبحث من خلال الفهم الصحیح للزهد، استنادا إلی القرآن والسنة، المجالات المختلفة لتطبیق الزهد، مثل مجال الانتاج، والاستهلاک، و تخصیص المداخیل، و ما إلی ذلک، إلی جانب تقدیم النموذج الصحیح للزهد.

چکیده فارسی:در نظام الاهیاتی اسلام، می توان مدعی دیدگاهی شد که در آن، انسان واجد فطریاتی است که اقتضای هدایت او در مسیر حرکت به سمت خدا را دارند. این نظریه مستلزم جهت داری ذاتی وجود انسان در امر ادراک و شناخت (خصوصا شناخت خداوند) است. این نوع شناخت خاص انسانی در شوون اخلاقی او تاثیرگذار است. این مقاله بر آن است تا به نظریه فطرت به عنوان معیار فعل و گزاره اخلاقی بپردازد.   چکیده عربی:فی منظومة الإلهیات الإسلامیة یمکن ادعاء وجهة نظر یکون فیها الإنسان ذا نوازع فطریة تقتضی هدایته فی مسار الحرکة نحو الله. و هذه النظریة تستلزم الاتجاه الذاتی لوجود الإنسان فی أمر الإدراک والمعرفة (خاصة معرفة الله). و هذا النوع من المعرفة الإنسانیة الخاصة لها تأثیرها فی شؤونه الأخلاقیة. ترمی هذه المقالة إلی شرح نظریة الفطرة لمعیار للفعل الأخلاقی و للقضایا الأخلاقیة.

چکیده فارسی:فارابی شهروندانی را که کارهای نیک انجام می دهند، در سه گروه طبقه بندی می کند: ضابط لنفسه، عفیف و فاضل. نحوه صدور فعل خیر از این سه گروه متفاوت است: التزام درونی، الزام قانونی یا دینی و خودانگیختگی. هرچند از نظر وی باید به ضابط لنفسه پاداش بیشتری داده شود ولی تربیت شهروندان فاضل که فعل خیر از آنها به سهولت و از روی میل صادر می شود برای رسیدن به جامعه ای سعادتمند ضروری است. خیر بودن عفاف و حجاب به معنای حق بودن آن در دو حوزه درون شخصی و برون شخصی اثبات و به تبع آن انجام فعل خیر به نحوی که از فرد فاضل سر می زند، به عنوان بهترین الگو برای ترویج عفاف و حجاب مطرح می شود و دیدگاه رقیب یعنی التزام به عفاف و حجاب از سوی بانوان را تنها به علت سنت و یا دین برخواسته از دیدگاه های غربی است به چالش کشیده می شود.   چکیده عربی:یقسم الفارابی المواطنین الذین یقومون بأعمال حسنة إلی ثلاث فئات: ضابط لنفسه، و عفیف، و فاضل. و تختلف کیفیات صدور فعل الخیر عن هذه الفئات الثلاثة: الالتزام الذاتی، الالزام القانونی أو الدینی، والوازع الباطنی. و فی رأیه أنه ینبغی أن یعطی ثواب أکثر للضابط لنفسه، و لکنه یری من الضروری تربیة المواطنین الفاضلین الذین یصدر عنهم فعل الخیر بسهولة و عن رغبة لما فی ذلک من تأثیر فی الوصول إلی المجتمع السعید. إن فضیلة العفاف والحجاب بمعنی کونه حقا یثبت فی مجالی داخل الشخصیة و خارج الشخصیة، و تبعا له یأتی فعل الخیر الذی یصدر من الفرد الفاضل بشکل أو آخر، یعد أفضل نموذج لترویج العفاف والحجاب، ویقف فی مواجهة الرأی الآخر الذی یقول إن الالتزام بالعفاف والحجاب من قبل النساء یعود فقط إلی کونه من التراث والدین، و هو رأی یستمد مبرراته من الآراء الغربیة.

چکیده فارسی:یکی از نگرش های مطرح در فلسفه اخلاق، خودگرایی است. این مکتب قائل است که انسان باید به گونه ای رفتار کند که بیشترین خیر و منفعت خود را تامین کند. نظریه خودگرایی در دو دیدگاه خودرایی اخلاقی و خودگرایی روان شناختی تبلور پیدا می کند. این دو نظریه مذکور از جهاتی دارای اشتراک و از جهاتی دارای تمایز و افتراق می باشند. در این مقاله با رویکرد تحلیلی - توصیفی به بررسی خودگرایی اخلاقی و خودگرایی روان شناختی و نیز طرح و نقد ادله هر یک پرداخته می شود. همچنین استدلال مبتنی بر حب ذات در نظریه خودگرایی نقل و رابطه آن با فلسفه اسلامی بیان می شود.   چکیده عربی:من الآراء المطروحة فی فلسفة الأخلاق، الرأی القائل بالمیل الذاتی. و تذهب هذه المدرسة إلی القول إن الإنسان ینبغی أن یتصرف بالنحو الذی یعود علیه بأکثر ما یمکن من الخیر والمنفعة. و تتألف نظریة المیل الذاتی من شقین هما: المیل الذاتی الأخلاقی، والمیل الذاتی النفسی. و هذان الرأیان بینهما أوجه اشتراک فی جوانب، و أوجه افتراق و تمایز فی جوانب أخری. فی هذه المقالة تنطلق من اتجاه تحلیلی - وصفی لدراسة المیل الذاتی الأخلاقی والمیل الذاتی النفسی، مع نقد الأدلة التی یطرحها کل من الاتجاهین. و کذلک طرح الاستدلال القائم علی حب الذات و تبیین علاقته بالفلسفة الإسلامیة.

چکیده فارسی:پژوهش حاضر درصدد است، ضمن توصیف وضعیت موجود در دانشگاه های کشور از طریق انجام تحقیقی میدانی - و ارائه برآوردی از نگرش دانشجویان به رابطه با جنس مخالف و میزان پایبندی به آنها باورهای دینی، به بررسی آرای موجود در این خصوص بپردازد. بر اساس تحقیق میدانی مزبور، نگرش دانشجویان نسبت به رابطه با جنس مخالف و تاثیر باورهای مذهبی آنها، در حد متوسط ارزیابی شد. افزون بر این، سه نظریه مطرح در این باره، یعنی نظریه های اضطرار، اختلاط و اعتدال یا معروف، بررسی شد که نظریه اعتدال به رغم داشتن نقاط ضعف، با آموزه های دین اسلام مطابقت بیشتری دارد. از این رو سعی شد با استفاده از آموزه های دینی، نظریه «اعتدال با رویکرد تقلیل و کاهش روابط زن و مرد» طرح، و راهکارهایی جهت رسیدن به وضعیت مطلوب در روابط دختران و پسران، از جمله کنترل و تعدیل غریزه جنسی در سه محور خویشتن داری، ازدواج و آموزش ارائه گردد.   چکیده عربی:من المواضیع الجدیدة والحساسة المشترکة بین الفروع، هو موضوع العلاقة بین الطلاب والطالبات فی الجامعات. یرمی هذا البحث فی سیاق وصفه للوضع السائد فی جامعات البلد عن طریق اجراء تحقیق میدانی مع استقراء لآراء الطلاب حول موضوع العلاقة مع الجنس الآخر، ثم القاء نظرة علی معتقداتهم الدینیة، یرمی إلی دراسة الآراء الموجودة فی هذا المجال. استنادا إلی التحقیق المیدانی المذکور، هناک نظرة کثیرة تقریبا بین الطلاب ازاء العلاقة مع الجنس الآخر، و جاء تقییم معتقداتهم الدینیة فی الحد المتوسط. بالاضافة إلی ذلک بحثت فی هذا الصدد ثلاثة آراء و هی:الاضطرار، الاختلاط، الاعتدال أو المعروف، حیث ان نظریة الاعتدال علی الرغم مما فیها من نقاط الضعف، تتطابق أکثر من غیرها، مع تعالیم الدین الإسلامی. و من هنا فقد انصب الاهتمام علی طرح أی «الاعتدال، باتجاه تقلیل و تقلیص العلاقات بین الرجل والنساء»، و تقدیم السبل الکفیلة بالوصول إلی الوضع المطلوب فی العلاقات بین الفتیان والفتیات، و من جملة تلک السبل ضبط و موازنة الغریزة الجنسیة، ضمن مبدئی ضبط النفس، والزواج والتعلیم.

چکیده فارسی:با توجه به مبانی فلسفی ملاصدرا می توان به آسیب شناسی نفس آدمی پرداخت. وی معتقد است بین وجود و علم رابطه تساوی وجود داشته و در مورد انسان که در رابطه با وجود مطلق، دچار فقر و ضعف هستی می باشد طبیعتا دچار ضعف در ناحیه علم بوده و در نتیجه می توان جهل و غفلت را در وجود آدمی به عنوان یک عامل آسیب به شمار آورد. در این پژوهش شش مقوله جزء مولفه های اساسی در تبیین آسیب شناسی روانی انسان به جهت رسیدن به آرامش روانی و تعادل وجودی می باشد. که عبارتند از: سیر تکوینی نفس و رسیدن به مرتبه تعقل، ارتباط خود با خود، ارتباط خود با مبدا هستی، ارتباط خود با جهان، ارتباط خود با دیگران.در تبیین مساله به این نتیجه می رسیم که هویت و نفس انسان سیر رو به تکامل به علاوه هویت انسان جوهری قدسی از سنخ ملکوت است در تبیین آسیب شناسی روانی نفس می توان گفت آفات انسانی مربوط به ضعف عقل و تفکر است و فقدان آن سبب مهم ترین آسیب ها از جمله جهل نسبت به معرفت و انحراف از حقیقت می شود.   چکیده عربی:نحاول فی هذه المقالة، بیان ضعف النفس الإنسانیة فی ضوء المبادئ الفلسفیة لصدرالدین الشیرازی المعروف بالملاصدرا، حیث انه یعتقد بوجود علاقة تساوی بین الوجود والعلم. و فی ما یخص الإنسان الذی یتصف بالفقر والضعف الوجودی بالنسبة إلی الوجود المطلق، فمن الطبیعی أن یتصف بالضعف فی مجال العلم أیضا. وبالنتیجة یمکن النظر إلی الجهل والغفلة کعامل ضعف فی وجود الإنسان.فی هذا البحث هناک ستة آراء تعد من المکونات الأساسیة فی تبیین ضعف النفس الإنسانیة من حیث الوصول إلی السکینة النفسیة والاتزان. و هی عبارة عن: السیر التکوینی للنفس والوصول إلی مرتبة التعقل، والارتباط مع الذات، والارتباط مع مبدأ الوجود، والارتباط مع العالم، والارتباط مع الآخرین.