معرفت ادیان
سال:1394 | دوره:7 | شماره:1 (پیاپی 25) |تعداد مقالات:6

چکیده فارسی:این پژوهش با رویکرد تحلیلی و نظری و با هدف تبیین جایگاه زیارت در آیین کاتولیک و مذهب شیعه و واکاوی تفاوت و تشابه آن دو تدوین یافته است. در کلیسای کاتولیک، کلیسا خانه خدا و مکان برگزاری آیین های عبادی است. کلیسا ها، صومعه ها و اماکن زیارتی، مکانی مناسب برای پیوند انسان با خداست. در تشیع نیز، ساخت بنا و زیارتگاه بر مقابر اولیای الهی مورد تاکید قرار گر فته و مؤمنان با واسطه دانستن اولیای الهی در شفاعت و توسل به آنان، آنان را واسطه فیض می دانند. شیعه و آیین کاتولیک، هر دو تلاش دارند تا نگاه پیروان خود را در زیارت، از ظاهر به درون برده و نوعی سلوک عارفانه به آنان تعلیم دهند. در هر دو آیین، اصل بر عدم دلبستگی به دنیا و جست وجوی جهان باقی است. تفاوت اصلی مفهوم زائرگونه به سوی شهر آسمانی اورشلیم در کاتولیک، با مفهوم آن در شیعه در این است که در مسیحیت کاتولیک، زیارت به معنای زندگی غریبانه در زمین، ریشه در باورهایی مانند گناه اولیه، صلیب مسیح و عروج اورشلیم به آسمان دارد، اما در شیعه چنین دکترینی پذیرفته نیست. چکیده عربی:الهدف من تدوین هذه المقالة هو بیان المکانة التی تحظی بها الزیارة لدی أتباع المذهب المسیحی الکاثولیکی وأتباع مذهب أهل البیت علیهم السلام فی إطار دراسةٍ مقارنةٍ تضمّنت أوجه الشبه والاختلاف بین هذین المذهبین علی الصعید المذکور، وذلک بأُسلوب بحثٍ تحلیلیٍّ نظریٍّ.المسیحیون الکاثولیک یعتبرون الکنیسة (بیت الله) وداراً لإقامة الطقوس العبادیة، حیث یعتقدون أنّ الکنائس والصوامع والمزارات، أماکن مناسبة لارتباط الإنسان بالله تعالی. کذلک فإنّ الشیعة یعیرون اهتماماً بالغاً فی بناء الأضرحة المقدّسة لأولیاء الله، حیث یعتقدون بأنّهم شفعاء إلیه تعالی وبإمکان المؤمنین التوسّل بهم لکسب الفیض الإلهی.تعالیم کلا المذهبین تشجّع أتباعها علی زیارة الأماکن المقدّسة کی یترسّخ لدیهم الاهتمام بباطنهم إضافةً إلی اهتمامهم بظاهر حالهم، لذا یمکن اعتبار هذا الأمر سلوکاً عرفانیاً. کما أنّهما یؤکّدان علی ضرورة عدم التعلّق بالحیاة الدنیا (الفانیة) ووجوب السعی وراء تحقیق السعادة فی الحیاة الآخرة (الأبدیة). أهمّ اختلافٍ بین مفهوم زیارة مدینة أورشلیم السماویة لدی الکاثولیک، وبین الزیارة لدی الشیعة هی أنّ الکاثولیک یعتبرونها الحیاة فی الدنیا بأنّها حیاة غربةٍ؛ وهذه الرؤیة منبثقةٌ من بعض معتقداتهم من قبیل الخطیئة الأولی وصلب المسیح وعروج أورشلیم إلی السماء، بینما النظریة الشیعیة لیست کذلک.

چکیده فارسی:مدعای محوری آن بخش از مناظره مرو، که میان امام علی بن موسی الرضا علیه السلام و بزرگان دو دین مسیحیت و یهودیت رخ داد، انگاره «الوهیت حضرت عیسی علیه السلام» است. در این مناظره، امام علیه این مدعا سه دسته استدلال اقامه فرمودند: استدلال های مستقیمی در نفی الوهیت حضرت عیسی علیه السلام، استدلال هایی در اثبات نبوت ایشان و استدلال هایی در اثبات نبوت حضرت محمد صلی الله علیه السلام. هریک از این سه دسته، به مثابه پشتوانه دیگری در نقض «وضع» مناظره عمل می کند. مدعای جاثلیق، به عنوان طرف نخست مناظره الوهیت حضرت عیسی علیه السلام است. امام علیه السلام «وضع» را تشخیص داده و با فراست، پس از طرح چند پرسش و پاسخ، ضمن نفی این انگاره، «وضع» را به «عیسی علیه السلام و محمد صلی الله علیه السلام پیامبر هستند» تغییر می دهند. این پژوهش به شیوه تحلیل محتوا، متکفل تحلیل استدلال های امام در این محورهاست. در این مناظره، به مقتضای بحث و درخواست طرف مناظره، ظرف استدلال های امام علیه السلام را استناد به «عقل» و «کتاب مقدس» تشکیل می دهد. ایشان با اقامه دو استدلال قیاسی، به نفی الوهیت مسیح علیه السلام می پردازند، آن گاه با استناد به چهار فراز از کتاب مقدس و یک استدلال عقلی، سه محور بعدی را اثبات می کنند. استنادهای امام علیه السلام با رجوع به ویرایش های مختلف کتاب مقدس بررسی شده و ضمن مشخص نمودن مواضع نقل قول ها، اختلاف های احتمالی تحلیل شده است. چکیده عربی:محور البحث فی هذه المقالة هو مسألة أُلوهیة النبیّ عیسی علیه السلام کما جاء فی المناظرة التی جرت بین الإمام الرضا علیه السلام وعلماء الیهود والنصاری فی مدینة مرو، حیث أکّد الإمام علی نفی أُلوهیة المسیح فی إطار ثلاثة أسالیب استدلالیةٍ، هی: 1) استدلالاتٌ مباشرةٌ علی نفی أُلوهیّته. 2) استدلالاتٌ تثبت نبوّته. 3) استدلالاتٌ تثبت نبوّة خاتم الأنبیاء محمّد صلی الله علیه السلام. کلّ واحدٍ من هذه الاستدلالات الثلاثة یعدّ خلفیةً للآخر فی نقض (الوضع) فی المناظرة، وادّعاء الجاثلیق الذی کان الطرف الأوّل فی المناظرة هو أُلوهیة النبیّ عیسی علیه السلام؛ حیث شخّص الوضع وبفراسته طرح عدداً من الأسئلة وأجاب عنها ثمّ نفی هذه الفکرة وغیّر الوضع إلی أنّ کلّاً من النبیّ عیسی علیه السلام و محمّد صلی الله علیه السلام نبیّان من الأنبیاء.تمّ تدوین هذه المقالة بأسلوب بحثٍ یتقوّم علی تحلیل المضمون، حیث قام الباحثان بدراسة وتحلیل استدلالات الإمام الرضا علیه السلام المشار إلیها، فقد اعتمد فی هذه المناظرة علی العقل والکتاب المقدّس وفقاً لمقتضی البحث ورغبة الطرف المقابل، واستدلّ باستدلالین أحدهما قیاسی لنفی أُلوهیة المسیح، والآخر عقلی متقوّم علی أربعة فقراتٍ من الکتاب المقدّس لإثبات المحاور الثلاثة التالیة. کما قام الباحثان بمراجعة مختلف النُّسخ للکتاب المقدّس بغیة تسلیط الضوء علی الاختلافات المحتملة الموجودة فیها بعد أن حدّدا مواطن الأقوال المنقولة.

چکیده فارسی:وحی الهی، یکی از منابع مهم ادیان و آیین های مختلف جهان می باشد. آئین سیکه نیز بر این موضوع تاکید داشته و با مفهوم شبد از وحی سخن گفته است. با وجود این مطالب، وحی در قرآن کریم و شبد در گرو گرنته صاحب، شباهت و تفاوت هایی دارند. شبد به هیچ وجه در وزان وحی الهی در اسلام نبوده و اساسا با رسالت پیامبر اسلام صلی الله علیه السلام قابل مقایسه نیست. ساده ترین موضوع در وحی متجلی در قرآن ناتوانی دیگران در آوردن مثل آن است و البته وعده حفظ و نگه داری قرآن کریم توسط خداوند نیز تفاوتی اساسی در این میان است. چکیده عربی:وحی السماء یعتبر أحد المصادر الأساسیة لمختلف الأدیان والمذاهب فی شتّی أرجاء المعمورة، والدیانة السیخیة بدورها تتبنّی هذا الأمر، حیث طرحت الوحی فی إطار مفهوم (سهاباد)، وهناک أوجه تشابهٍ واختلافٍ بین هذا المفهوم فی تعالیم (جورو جرانث صاحب) وبین الوحی فی التعالیم القرآن الکریم.وتجدر الإشارة هنا إلی وجود بونٍ شاسعٍ بین (سهاباد) ووحی السماء فی الإسلام، إذ لیس من شأن هذا المفهوم السیخی أن یرقی إلی مرتبة المفهوم الإسلامی وبالتالی لیس من الممکن أساساً مقارنته مع رسالة خاتم الأنبیاء محمّد صلی الله علیه السلام. کما أنّ الاختلاف الآخر بینهما یکمن فی أنّ أبسط موضوعٍ مطروحٍ فی وحی السماء القرآنی هو عجز البشر عن الإتیان بمثل آیاته، وکذلک وعد الله تعالی بأن یصونه ویحفظه.

چکیده فارسی:انسان همواره با پرسش از چیستی زمان و تاریخ مواجه بوده است؛ از خود می پرسد زمان و تاریخ چیست؟ و ما چه رابطه ای با آنها داریم. این پژوهش با رویکرد تحلیلی نظری به پاسخ به چنین پرسشی، در آیین دین هندو می پردازد. در این آیین، دو الگوی خطی و دوری به چالش کشیده می شود و در نهایت طرح دوری زمان (کاله)، بازنمایی بیشتری دارد. در زمان دوری، زمان چرخه ای است که درون آن حوادث الف، ب، ج و... وجود دارند. یک الگو از زمان دوری، الگوی تناسخ است که چرخه زندگی و مرگ است. در زروان نیز زمان دوری است، ولی همانند آیین هندو، به صورت بازگشت ابدی نیست، بلکه رجعت به مبدایی ابدی است. دوره کامل زمان کرانمند، که دوازده هزار سال است، پس از سه هزاره آخر رستاخیز تن روی می دهد و رجعت به اصل است. نوع دوم به زمان، خطی یا آفاقی است. نکته مهم انگاره خطی، نگاه رشته ای است، که همه چیز یک آغاز و یک پایانی دارند و این دو نمی توانند شبیه هم باشند و امکان جابه جایی آنها هم وجود ندارد. پژوهش حاضر به بررسی مفهوم زمان در ودا، اتهرودا و اوپه نیشد و تقسیمات آن و همچنین مکاتب فلسفی هند پرداخته، نشان می دهد که در نهایت تاریخ (ایتی هاسا)، معنای عام و متعارف و تعریفش در ادیان خطی را از دست داده است؛ زیرا هندوها به دنبال تجربیات تاریخی و حوادث گذشته نیستند، بلکه به دنبال معنا در متون و آموزه های دینی خود هستند. چکیده عربی:الإنسان طوال مسیرة حیاته یواجه أسئلةٍ حول ماهیّة الزمان والتأریخ، ومن جملة تلک الأسئلة: ما هو الزمان؟ ما هو التأریخ؟ وما هی العلاقة التی تربطنا بهما؟محور البحث فی هذه المقالة هو الإجابة عن هذه الأسئلة وما شاکلها علی أساس تعالیم الدیانة الهندوسیة، وذلک بأسلوب بحثٍ تحلیلیٍّ نظریٍّ. الدیانة الهندوسیة طرحت أنموذجین حول هذا الموضوع، أحدهما بشکل خطٍّ متواصلٍ والآخر بشکلٍ دوریٍّ، وبالتالی فإنّ الأنموذج الثانی للزمان (کاله) قد تجلّی علی نطاقٍ أوسع، إذ یکون الزمان فیه عبارةً عن دورةٍ تتضمّن مختلف الأحداث أ ، ب ، ج ، إلخ؛ وأحد النماذج المندرجة فیه هو التناسخ الذی یعتبر دورةً للحیاة والموت.وأمّا حسب تعالیم (زروان) فالزمان أیضاً دوریٌّ، ولکنّه یشابه الدیانة الهندوسیة من حیث عدم قوله بالعودة الأبدیة، بل یذهب إلی القول بالرجعة نحو مبدأ أبدی. یری أتباع هذه العقیدة أنّ الدورة الکاملة للزمان المحدود الذی یبلغ اثنی عشر ألف عامٍ، تنطلق بعد آخر ثلاثة آلاف عامٍ من انبعاث البدن والرجعة إلی الأصل. النمط الآخر من الزمان هو الخطّ المتواصل أو الأفاقی، والمسألة الجدیرة بالذکر فی هذا المجال هی أنّ النظرة هنا تکون متشعّبةً ولکلّ شیءٍ بدایةٌ ونهایةٌ، وهذا الأمران لا یمکن أن یکونان من سنخٍ واحدٍ کما لا یمکن استبدالهما.قامت الباحثتان فی هذه المقالة بدراسة وتحلیل مفهوم الزمان فی تعالیم الفیدا والأثروا فیدا والأوبنشاد، وکذلک ذکرتا تقسیماته ومدارسه الفلسفیة فی الهند؛ وقد أثبتت النتائج أنّ التأریخ (ایتی هاسا) له معنی عام ومتعارف بحیث افتقد تعریفه فی الأدیان التی تقول بالنموذج الخطّی للزمان، وذلک لأنّ الهندوس لا یبحثون عن التجارب التأریخیة والحوادث السالفة، بل یبحثون عن المعنی فی نصوصهم وتعالیمهم الدینیة.

چکیده فارسی:ویشنوپورانه، یکی از هجده پورانه اصلی و از جمله متون اصلی فرقه ویشنوه آیین هندو است. در این متن، با تلفیق اسطوره های کهن هندویی و دستاورد مکاتب مهم فلسفی هند، همچون ودانته و سنکهیه، ساختار منسجمی از خداباوری هندویی به تصویر کشیده شده و خدایان متکثر ادوار مختلف در الهیاتی وحدت وجودی هضم شده اند. ازاین رو، متن مناسبی برای آشنایی با صورت تکامل یافته باور به خدا در آیین هندو می باشد. این نوشتار، با رویکرد اسنادی تحلیلی، دیدگاه این متن در مورد مهم ترین مسائل خداشناسی را استخراج و با ارائه تبیین منطقی از ربط و نسبت، سعی نموده تا خدایان متکثر و موجودات الوهی در نظام منسجمی جای داده شوند. بر اساس مهم ترین یافته این تحقیق، نظام خداشناسی ویشنوپورانه، ساختاری متشکل از ذات بسیط و غیرشخصی خدای متعال و مراتب تشخص یافته آن ذات است. ذات غیرشخصی خداوند، با تشخص در صورت های گوناگون، مراتب مختلفی از موجودات اعم از خدایان سه گانه و اصلی، خدایان فرعی، موجودات الوهی و پدیده های طبیعی را پدیدار می سازد؛ پدیده هایی که جملگی حصه ای از انرژی ویشنو هستند و نباید آنها را وجود حقیقی و مستقلی تلقی کرد. چکیده عربی:فیشنو بورانا هو واحدٌ من البورانات الثمانیة عشرة ونصّاً من النصوص الأصلیة لفرقة الفیشنو المتفرّعة من الدیانة الهندوسیة، حیث یتضمّن ترکیباً من الأساطیر الهندوسیة القدیمة والإنجازات العلمیة المتحقّقة فی أهمّ المدارس الفلسفیة فی الهند مثل الفیدا والسانکهی؛ ونتیجة هذا الترکیب إیجاد هیکلٍ منسجمٍ لعقیدة الإیمان بالله لدی الهندوس وبالتالی انصهار الآلهة المتعدّدة لمختلف المراحل التأریخیة فی لاهوتٍ مرتکزٍ علی مبدأ وحدة الوجود، لذلک فهو یعتبر نصّاً مناسباً للتعرّف علی الصورة المتکاملة للاعتقاد بالله فی هذه الدیانة.تمّ تدوین هذه المقالة بأسلوب بحثٍ وثائقیٍّ تحلیلیٍّ، حیث قام الباحث باستکشاف أهمّ المسائل المطروحة علی صعید علم اللاهوت وبعد أن طرح بیاناً منطقیاً للارتباط والنسبة حاول طرح نظامٍ منسجمٍ للآلهة المتعدّدة والکائنات اللاهوتیة. أهمّ نتائج البحث تمثّلت فی أنّ النظام اللاهوتی فی نصوص الفیشنو بورانا هو عبارةٌ عن هیکلٍ مکوّنٍ من ذاتٍ بسیطةٍ وغیر شخصیةٍ لله تعالی، حیث تتجلّی فیه هذه الذات المقدّسة. الذات غیر الشخصیة لله عزّ وجلّ عبر تجسّدها فی صورٍ متنوّعةٍ تؤدّی إلی ظهور مراتب مختلفة من الکائنات وبما فیها الآلهة الثلاثة التی هی الأساس فی هذه العقیدة، وکذلک آلهةٌ متفرّعةٌ علیها وکائناتٌ لاهوتیةٌ وظواهر طبیعیةٌ. هذه الظواهر التی هی بجملتها عبارةٌ عن مقدارٍ من الطاقة للفیشنو، لا ینبغی اعتبارها حقیقیةً ومستقلّةً.

چکیده فارسی:امروزه پرداختن به مباحث اخلاقی در ادیان، از اهمیت بالایی برخوردار است. با بررسی اخلاق در ادیان گوناگون، کشف ساختاری معین و مشخص امکان پذیر است. این پژوهش، در مقام ارائه و تحلیل چنین ساختاری است. در ساختار ادیان گوناگون، نظام اخلاقی براساس بنیان هایی هستی شناختی، معرفت شناختی، ارزش شناختی، انسان شناختی و الهیاتی شکل گرفته است و در هر نظام اخلاقی، دست کم شش عنصر نظریه ارزش، اصول مبنایی، قواعد اخلاقی، بیان عوامل انگیزشی، بیان ضمانت اجرا و توجیه نظام اخلاقی مشاهده می شود. با توجه به این تبیین، علم اخلاق و پژوهش های اخلاقی در مسیر تبیین نظام اخلاقی، به سه عرصه اخلاق توصیفی، که به توصیف نظام های اخلاقی می پردازد؛ اخلاق هنجاری، که در مقام کشف و یا تاسیس نظام اخلاقی است، و فرا اخلاق، که پژوهش های عقلانی و فلسفی است، در حوزه حقایق، مفاهیم، احکام و گزاره های اخلاقی تقسیم می شود. چکیده عربی:لا شکّ فی أنّ دراسة المسائل الأخلاقیة فی الأدیان تحظی بأهمیةٍ بالغةٍ فی عصرنا الراهن، ولو قمنا بدراسة وتحلیل الأخلاق فی شتّی الأدیان لاستطعنا تحصیل بُنیةٍ معیّنةٍ لها؛ وعلی هذا الأساس فالهدف من تدوین هذه المقالة هو طرح وتحلیل هذه البُنیة.النظام الأخلاقی فی بُنیة مختلف الأدیان ناشئٌ من أُسس أنطولوجیة وإبستمولوجیة وأکسیولوجیة ولاهوتیة، وفی کلّ نظامٍ أخلاقیٍّ هناک علی أقلّ تقدیرٍ ستّة عناصر أساسیة هی عبارةٌ عن نظریة القیَم، الأصول والمبانی، القواعد الأخلاقیة، بیان العوامل التحفیزیة، بیان الإلزام القانونی، توجیه النظام الأخلاقی. استناداً إلی ما ذکر، یمکن القول إنّ مسیرة علم الأخلاق والدراسات الأخلاقیة تجری فی طریق بیان النظام الأخلاقی فی ثلاثة أصعدةٍ أوّلها الأخلاق التوصیفیة التی تتولّی مهمّة وصف الأنظمة الأخلاقیة، وثانیها الأخلاق المقرّرة التی هی فی مقام استکشاف أو تأسیس النظام الأخلاقی، وثالثها ماوراء الأخلاق التی هی مجموعةٌ من الدراسات والبحوث العقلیة والفلسفیة فی مجال الحقائق والمفاهیم والأحکام والمواضیع الأخلاقیة.