مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان
سال:1387 | دوره:32 | شماره:4 (ویژه نامه جغرافیا) |تعداد مقالات:7

شهر اصفهان که گنجینه های هزار رنگ میراث ارزشمند فرهنگی و تاریخی بسیاری در دل خود دارد، به دلایل متعدد، امروز گرفتار معضلات پیچیده ای شده است. دامنه آتش این معضلات از جمله انواع آلودگی ها، ازدیاد ترافیکی و نابرابری های منطقه ای، چنین شهری را بیش از پیش دستخوش تحول کرده و لطمات جبران ناپذیری را بر پیکر آن وارد خواهد ساخت. بنابراین این شهر بیش از پیش برای حل معضلاتش به توجه محققان و عنایت مسوولان نیاز دارد.این پژوهش با تکیه بر تجربیات کاربرد موثر فناوری اطلاعات و ارتباطات در مدیریت سفرهای شهری سعی بر آن دارد که با معرفی سفرهای شهری و شناخت سطوح شاخص های ICT در شهر، میزان موفقیت این فناوری نوین را در مدیریت سفرهای شهری اصفهان به صورت کاهش تقاضای سفر بسنجد.نوع پژوهش حاضر کاربردی است. روش مطالعه پژوهش نیز اسنادی، تحلیلی، پیمایشی و نوع استخراج از داده ها، استقرایی است.در نهایت از مطالعات این پژوهش، نتایج زیر به دست آمد:- کاهش تقاضای سفرهای شهری در اصفهان با حذف سفرهای غیرضروری و جایگزینی آن با شیوه های مجازی امکان پذیر خواهد بود.- تقویت زیرساخت های حیاتی چون زیرساخت های فرهنگی در افزایش موفقیت کاربرد ICT در شهر اصفهان موثر می باشد.

امروزه یکی از مسایل بسیار مهم شهرهای بزرگ حمل نقل و ترافیک شهری است. همچنین کمبود و نارسایی در سیستم حمل و نقل زمینی بخصوص حمل و نقل شهری به عنوان یکی از موانع رشد و توسعه هر کشوری به شمار می رود. یکی از موثرترین راه حل های این مشکل توسعه و تقویت سیستم های حمل و نقل عمومی شهری است. با توجه به مشکلاتی که امروزه در اثر افزایش تعداد وسایل نقلیه در شهرهای بزرگ و متوسط ایران به وجود آمده است، سیاست تقویت استفاده از سیستم حمل و نقل عمومی از تدابیر ارزنده به شمار می رود. در این راستا برای بهینه سازی سیستم حمل و نقل عمومی به منظور خدمات رسانی ایمن، مستمر، ارزان، سریع و مطلوب به متقاضیان سفرهای درون شهری تلاش گسترده ای را باید آغاز کرد.اتوبوسرانی که یکی از مهمترین سیستم های حمل و نقل عمومی شهری به شمار می آید، در کلیه شهرهای ایران از جمله کاشان نقش عمده ای را در انجام سفرهای درون شهری و روزانه شهروندان ایفا می نماید. در شهر کاشان سیستم اتوبوسرانی با توجه به فقدان سیستم های پیشرفته حمل و نقل از قبیل مترو، تراموا، قطار سبک شهری و مانند آن ها وظیفه سنگینی را بر عهده داشته و اجبارا به تنهایی اقدام به جابجایی خیل عظیم مسافرین درون شهری می نماید. با توجه به تقاضای بیش از حد مردم برای استفاده از خدمات اتوبوسرانی به دلیل ارزان بودن کرایه آن نسبت به نرخ سایر وسایط نقلیه عمومی از جمله تاکسی که می توان آن را مهمترین دلیل افزایش تقاضا دانست، سیستم اتوبوسرانی شهر کاشان با مشکلات مختلف مواجه گردیده است و به دلایل گوناگون فاقد کارایی قابل توجه می باشد. به علت ویژگی های مثبت و مزایای این سیستم و ارتقای کارایی آن به برنامه ریزی و اندیشه راه حل های متعدد مسئولین و متخصصین این امر نیاز می باشد. این مقاله به منظور شناخت هرچه بهتر مسایل و مشکلات سیستم اتوبوسرانی شهر کاشان از جمله در زمینه استانداردهای مربوط به مکانیابی، فواصل و تجهیزات مورد نیاز در ایستگاه ها و ارایه راه حل هایی برای اصلاح خطوط سرویس دهی به خصوص در زمینه تعدیل ایستگاه ها و دستیابی ایستگاه ها به استاندارد های موجود و  افزایش کارایی سیستم شکل گرفته است.در این پژوهش ترکیبی از روش های توصیفی، تحلیلی و پیمایشی استفاده شده است . نتایج پژوهش نشان می دهد در شهر کاشان سیستم حمل و نقل عمومی بخصوص اتوبوس با تمام امکانات بالقوه اش مورد بهره برداری قرار نگرفته است و سیستم در بسیاری از زمینه ها همچون ساختار سازمانی و تشکیلاتی، ساختار تجهیزاتی و تاسیساتی از جمله درزمینه استانداردهای مربوط به مکانیابی و فواصل ایستگاه ها، تجهیزات مورد نیاز در ایستگاه ها و برنامه زمان بندی حرکت اتوبوس ها با مشکلات زیادی مواجه می باشد.

طراحی وایجاد شهرهای جدید در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه بیشتر برای سیاست اسکان و جذب سرریزهای جمعیتی که مشکلات شهر نشینی را سبب می شود، اجرا می گردد. همچنین این شهرها در کشورهای در حال توسعه به علت ناتوانایی آنها در حل معضلات و مشکلات موجود در شهرهای بزرگ و مادر شهرها احداث می شوند و به علت استفاده از امکانات شهرهای بزرگ معمولا در نزدیکی آنها احداث می شوند.با عنایت به موقعیت ژیوپولتیک منطقه سیستان، حفظ جمعیت به عنوان عامل اصلی برای تقویت مرزهای شرقی و حفظ تمامیت ارضی نقش آفرین بوده است، اما تحولات جمعیتی طی نیم دهه اخیر حاکی از خروج بخش قابل توجهی از جمعیت منطقه به خارج از سیستان بوده است از طرفی، درآمدهای حاصله از فعالیتهای شهری کمتر در منطقه به کار گرفته شده و گرایش به سرمایه گذاری در خارج از منطقه نظیر شهر زاهدان و حتی مشهد زیاد بوده است. علاوه بر آن، شرایط محیطی نظیر بالا بودن زه اراضی و شور بودن آن، فرسودگی زودرس ساختمانها و پژمردگی بافت شهری میل به سرمایه گذاری در شهر و منطقه را کاهش می دهد. با توجه به این شرایط، شهر جدید رامشار به عنوان کانونی جهت جذب بخشی از جمعیت شهری و در جهت رفع مشکلات منطقه طراحی گردیده است.در این تحقیق با عنایت به عدم موفقیت شهر جدید رامشار در زمینه جمعیت پذیری در افق طرح، سعی شده تا به بررسی مشکلات و عواملی که مانع جذب جمعیت در شهر جدید رامشار شده است، پرداخته شود. این امر با طرح سوالها و طراحی پرسشنامه؛ مطالعات کتابخانه ای و میدانی، اخذ اطلاعات از ادارات و مسوولان مربوطه صورت گرفته است که پس از تجزیه و تحلیل آماری پاسخهای پرسشنامه، مشکل جمعیت پذیری به طور علمی بررسی گردیده و در پایان نیز پیشنهادها و توصیه هایی جهت جذب جمعیت، تولید و سرمایه  در این شهر جدید ارایه شده است.

هدف از این پژوهش شناسایی تیپ های همدید ایستگاه کنارک است. در این پژوهش از داده های روزانه هجده متغیر اقلیمی شامل دمای خشک در ساعات (15-09-03)، دمای تر ساعات (15-09-03)، نم نسبی ساعات (15-09-03)، سرعت باد (15-09-03)، سمت باد (15-09-03)، ارتفاع بارش روزانه، دمای کمینه و دمای بیشینه طی سالهای 1/1/1363 تا 29/12/82 به مدت 20 سال برای ایستگاه کنارک استفاده شده است. ابتدا پایگاه داده ای از متغیرهای مورد بررسی در نرم افزار Matlab ایجاد شد. این پایگاه داده شامل رخدادهایی بود که مقدار متغیرهای مورد بررسی بطور کامل در آن ثبت شده بودند. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از یکی از حالات بردار ویژه به نام حالتp  برای تیپ بندی استفاده شد. در واقع، آرایش p آرایشی از ماتریس پایگاه داده است که متغیرهای جوی بر روی ستونها و روزها بر روی سطرها فراهم شده است. سپس داده ها استانداردسازی شده، که در این صورت هر کدام از متغیرها سهم برابری در تیپ بندی خواهند داشت. سپس بر روی مقادیر استاندارد شده یک تحلیل خوشه ای به روش ادغام «وارد» انجام گرفت و برای هر ایستگاه نمودار درختی ترسیم شد. با توجه به نمودار درختی کل برای ایستگاه کنارک سه تیپ اصلی به دست آمد و برای هر تیپ به دست آمده تنوع روزانه تیپ های همدید، پیایی، رخداد، رخنداد، روز نماینده و دوره زمانی فعالیت ماهانه و سالانه آنها در دو دهه گذشته بررسی گردید تا تغییرات فراوانی تیپ های همدید هوا در این دو دهه مشخص شود.

در این پژوهش از مجموعه داده های روزانه مربوط به 7 متغیر اقلیمی شامل دمای خشک، دمای تر، حداکثر دمای روزانه، حداقل دمای روزانه، بارش، نم نسبی، سرعت و جهت باد از تاریخ 1/1/1358 تا 29/12/1382 به مدت 25 سال استفاده شده است. ابتدا پایگاه داده ای از متغیرهای مورد بررسی در نرم افزار «مت لب» ایجاد شد. با توجه به اینکه هدف از این پژوهش تیپ بندی هوا بود ماتریس داده ها با آرایش P آماده شد. آرایش P آرایشی از ماتریس پایگاه داده است که در آن سطرها زمان و ستون ها عناصر اقلیمی هستند. بعد از انتخاب روش طبقه بندی یک تحلیل خوشه ای به روش ادغام وارد بر روی آرایه های استاندارد شده انجام شد و چهار تیپ هوای متمایز برای ایستگاه بم بدست آمد. برای هر تیپ یک روز به عنوان روز نماینده انتخاب گردید. فراوانی ماهانه و سالانه هر کدام از تیپ ها محاسبه شد و مشخص گردید که حاکمیت فصول مختلف حاصل حاکمیت تیپ های مختلف هوا در یک محل می باشد و فراوانی سالانه تیپ ها در سه دهه گذشته تغییر کرده است. در پایان به بررسی ارتباط این تیپ ها با الگوهای گردشی تراز میانی جو پرداخته شد و چنین نتیجه شد که رخداد هر کدام از تیپ ها متاثر از الگوی گردشی خاصی هستند.

ارزیابی مدارک یخچال شناسی ایران بر اساس تجربیات بوبک، درش، هاگه درن، کوهله، شوایتزر و دیگران بیانگر این نکته است که پایه تحلیلی این محققین بیشتر بر مبنای شناسایی خط برف دایمی و مناطق تحت استیلای یخچال های فعلی قرار گرفته و بخصوص برای نواحی مرکزی ایران با وجود برف مرز دایم نزدیک به 5000 متر و عدم وجود ارتفاعات بالاتر از این حد، تصور حضور یخچالهای دایمی حتی در طی دوران یخبندان چندان مورد پذیرش قرار نگرفته است. لیکن نکته اخیر هرگز به معنای عدم حضور مواریث حاصل از رفتارهای یخچالی گذشته در مناطق فوق نمی باشد. بنابراین جهت آزمون فرضیه تحقیق بر مبنای شکل گیری اشکال ژئومورفیک حاصل از عملکرد یخچالهای کواترنر در ایران مرکزی، حوضفه صفاشهر با ارتفاع متوسط 2447 متر از سطح دریا به عنوان یکی از مناطقی که تا قبل از پژوهش اخیر کمتر امکان آن می رفت که مورفولوژی حاصل از یخ و یخچال را تجربه کرده باشد، انتخاب گردید. بر اساس این پژوهش، ارزیابی پالئوکلیمای منطقه به روش رایت و تهیه نقشه های هم دما و هم بارش گذشته و مقایسه آن با شرایط حال حاضر نشان می دهد که حوضه صفاشهر در پیشینه اقلیمی خود نه تنها دو برابر میزان فعلی بارش دریافت می کرده، بلکه دمای آن نیز 8 درجه سانتی گراد کمتر از متوسط فعلی بوده است. بنابراین در آخرین فاز یخبندان کواترنر تمامی شرایط لازم برای تدارک یخ و برف کافی جهت فرمسازی توسط حرکات یخ در منطقه وجود داشته است. آثار گسترده ای از عوارض ژئومورفیک یخچالی نظیر 94 سیرک با ابعاد مختلف، دره های U شکل، مورنهای جانبی و سطوح موجدار همراه با تجزیه و تحلیل های رسوبی، ضمن تایید نتایج حاصل از تحلیل اقلیم گذشته و کاربرد روش رایت، ثابت می کند که حوضه صفاشهر در عصر یخبندان کاملا تحت نفوذ گسترده یخ و یخچال بوده است.

هدف ما در این مقاله شناسایی و بررسی تیپ های هوای ایستگاه همدید اراک می باشد. در این پژوهش از داده های روزانه 18 متغیر اقلیمی شامل دمای خشک در ساعات (15-09-03)، دمای تر در ساعات (15-09-03)، نم نسبی در ساعات (15-09-03)، سرعت باد (15-09-03)، سمت باد (15-09-03)، ارتفاع بارش روزانه، دمای کمینه و دمای بیشینه از تاریخ 1/1/1363 تا 29/12/82 به مدت 20 سال برای ایستگاه اراک استفاده شده است . ابتدا پایگاه داده ها از متغیرهای مورد بررسی در نرم افزار MATLAB ایجاد شده است. این پایگاه داده شامل رخدادهایی بود که مقدار متغیر های مورد بررسی بطور کامل در آن ثبت شده بودند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از یکی از حالات بردار ویژه به نام حالت p برای تیپ بندی استفاده شده است. در واقع آرایش p آرایشی از ماتریس پایگاه داده است که متغیر های جوی بر روی ستونها و روزها بر روی سطرها فراهم شده است. سپس داده ها استاندارد سازی گردید، در این صورت هر کدام از متغیرها سهم برابری در تیپ بندی خواهند داشت. در مرحله  بعد بر روی مقادیر استاندارد شده یک تحلیل خوشه ای به روش ادغام «وارد »انجام گرفت و دارنمای آن ترسیم شد و با برش دارنما، از فاصله اقلیدوسی، 4 تیپ اصلی بدست آمد، تیپ گرم وخشک یکپارچه ترین، با دوام ترین، غالب ترین و همگن ترین تیپ است و در سالهای اخیر رو به رشد بوده است. تیپ سرد و مرطوب ناهمگن ترین و پرظهورترین تیپ است. تیپ معتدل سازگارترین، کم دوام ترین و پراکنده ترین تیپ است. تیپ بسیار سرد و بارشمند کم ظهورترین و بالاترین دوره انتظار را برای ظهور مجدد دارد و در سالهای اخیر کاهش نسبی داشته است. در مجموع حاکمیت تیپ های هوای اراک نشان دهنده حاکمیت فصول مختلف اقلیمی می باشند. برای هر تیپ بدست آمده پیایی، رخداد، رخنداد، تنوع، روز نماینده و دوره زمانی فعالیت آنها در دو دهه گذشته مورد بررسی قرار گرفت تا تغییرات فراوانی تیپ های هوا در این دو دهه مشخص شود.