نظام ها و خدمات اطلاعاتی
سال:1395 | دوره:5 | شماره:3-4 (پیاپی 19-20) |تعداد مقالات:8

هدف: هدف پژوهش حاضر تعیین نحوه ی فراهم آوری و شیوه ی دسترس پذیری منابع الکترونیکی در کتابخانه های دانشگاهی استان اردبیل است. روش شناسی: روش پژوهش حاضر پیمایشی- توصیفی و ابزار گردآوری اطلاعات پرسش نامه ی محقق ساخته است. جامعه ی پژوهش شامل 98 نفر از مدیران و مسئولان مجموعه سازی 54 کتابخانه ی دانشگاهی استان اردبیل است. یافته ها: نتایج پژوهش نشان می دهد که از مجموع 54 کتابخانه ی بررسی شده تعداد 8 کتابخانه (8/14 درصد) هیچ نوع منبع الکترونیکی در مجموعه ی خود نداشتند. در زمینه ی روش های فراهم آوری منابع الکترونیکی، مهم ترین روش تهیه ی مجلات الکترونیکی، "اشتراک" (با میانگین 44/4)، مهم ترین روش تهیه ی کتاب های الکترونیکی، "خرید" (با میانگین 44/4)، مهم ترین روش تهیه ی پایگاه های اطلاعاتی، "اشتراک" (با میانگین 76/3) و مهم ترین روش تهیه ی پایان نامه های الکترونیکی، "تولید به صورت الکترونیکی" (با میانگین 50/4) است. نتایج دیگر حاکی از آن است که «شبکه ی داخلی دانشگاه» با میانگین 57/2 مهم ترین شیوه ی دسترس پذیری منابع الکترونیکی در کتابخانه های دانشگاهی استان اردبیل است. نتیجه گیری: پژوهش حاضر با بررسی منابع الکترونیکی موجود در کتابخانه های دانشگاهی استان اردبیل، اطلاعاتی درباره منابع الکترونیکی موجود، نحوه ی فراهم آوری و دسترس پذیری این منابع در کتابخانه های یاد شده به دست آورد تا سایر مراکز و سازمان ها در گسترش منابع الکترونیکی خود راحت تر عمل کنند.

هدف: این پژوهش با هدف تعیین رابطه دینداری اسلامی و اعتماد سازمانی در بین کتابداران کتابخانه های دانشگاه های دولتی استان آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی انجام شد. روش شناسی: پژوهش به روش پیمایشی تحلیلی انجام شده و جامعه آماری آن شامل کلیه کتابداران شاغل در کتابخانه-های دانشگاه های دولتی استان آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی به تعداد 181 نفر است که 160 نفر از کتابداران به پرسشنامه ها پاسخ داده اند. پرسشنامه های مورد استفاده در پژوهش، پرسشنامه دینداری آذربایجانی (1382) و پرسشنامه اعتماد سازمانی الونن و همکاران (2008) است. یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد که دینداری اسلامی با اعتماد سازمانی دارای رابطه مستقیم، مثبت و قوی است؛ به عبارت دیگر هر چقدر دینداری فرد بالاتر باشد اعتماد سازمانی او نیز افزایش می یابد. نتیجه گیری: با توجه به یافته های پژوهش مبنی بر رابطه معنی دار دینداری و اعتماد سازمانی، استفاده از این پتانسیل قوی یعنی دین برای افزایش اعتماد، عاملی است که باید مورد توجه موسسات و سازمان ها قرار گیرد.

هدف: دسترسی به اطلاعات مرتبط با سلامتی و آگاهی یافتن از مسائل بهداشتی و بیماری، عامل مهم و تعیین کننده ی سلامتی است. امروزه، استفاده از فناوری های اطلاعاتی منجر به افزایش سواد سلامت مردم می شود. هدف پژوهش حاضر تعیین دیدگاه بیماران درباره ی به کارگیری سواد فناوری اطلاعات در سلامت فردی است. روش شناسی: روش پژوهش حاضر، پیمایشی توصیفی از نوع کاربردی و ابزار گردآوری اطلاعات پرسش نامه ی محقق ساخته، و پرسش نامه ی استاندارد سواد سلامت S-TOFHLA (Short Test Of Functional Health Literacy in Adults) است. جامعه ی پژوهش شامل 500 نفر از بیماران باسواد (18 سال و بالاتر) بستری در بیمارستان های تابعه ی دانشگاه علوم پزشکی اردبیل می باشد. روش نمونه گیری به صورت تصادفی ساده است. یافته ها: میزان پاسخ دهی 6/80 درصد بود. 59 درصد افراد مورد مطالعه زن و 41 درصد مرد بودند. 28 درصد از افراد مورد مطالعه دارای سطح سواد کافی، 15 درصد دارای سطح سواد مرزی، و 57 درصد دارای سطح سواد ناکافی بودند. 37 درصد بیماران برای کسب اطلاعات در مورد بیماری خود از فناوری های اطلاعات استفاده می کنند، اما تنها 27 درصد با امکانات پیشرفته برای جستجو و عملگرهای جستجو آشنا بودند. نتیجه گیری: به طور کلی این پژوهش سطح سواد فناوری اطلاعات را در بیماران در حد پایین نشان داد. که این مسئله لزوم توجه بیشتر به امر سواد فناوری اطلاعات را در برنامه های ارتقای سلامت می رساند. از این رو، با تدوین برنامه های جامع، ایجاد رسانه ها و مواد آموزشی ساده و قابل فهم برای افراد با سواد سلامت ناکافی می توان گامی مؤثر برای توسعه ی مهارت های سواد سلامت و ارتقای سلامت در جامعه برداشت. در نهایت، بدین طریق تأثیرات منفی سطح پایین سواد فناوری اطلاعات سلامت را در جامعه کاهش داد.

هدف: هدف پژوهش، تعیین میزان جامعیت و مانعیت دو موتورکاوش بینگ و گوگل در بازیابی محتوامحور تصاویر است. روش شناسی: روش پژوهش شبه آزمایشی است، جامعه پژوهش، تصاویر پایگاه های دو موتور کاوش بینگ و گوگل، و نمونه شامل جستجوی 15 تصویر منتخب در هر موتور کاوش است. همه منابع بازیابی شده با جستجوی محتوا محور گردآوری شده و جامعیت و مانعیت نتایج هر موتور کاوش با فرمول ربط محاسبه و میانگین درصد ها به دست آمده است. فرضیه های پژوهش با آزمون یومن ویتنی بررسی شده اند. یافته ها: یافته ها نشان می دهد جامعیت گوگل با % 73/88 دارای رتبه ی بالاتری در میزان بازیابی نسبت به موتور کاوش بینگ با جامعیت % 86/20 است. اما موتور کاوش بینگ با % 86/96 مانعیت، رتبه ی بالاتری در میزان دقت نسبت به موتور کاوش گوگل با %80/94 داشته است. بین میزان جامعیت دو موتور کاوش، تفاوت معناداری با اطمینان 95% وجود دارد اما بین میزان مانعیت آنها تفاوت معناداری موجود نیست.

هدف: پژوهش حاضر به منظور بررسی میزان کاربرد مدل جین و فاین در رفتار اطلاع یابی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه پیام نور-مرکز اهواز انجام شده است. روش شناسی: پژوهش حاضر توصیفی – پیمایشی است. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان ورودی سال های 1390تا1392 دانشگاه پیام نور-مرکز اهواز بود. نمونه گیری به روش تصادفی طبقه ای متناسب با حجم انجام شد که برای تعیین آن از فرمول نمونه گیری کوکران استفاده و تعداد 142 نفر برآورد شد. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه محقق ساخته بود که ضریب پایایی آن با استفاده از فرمول آلفای کرونباخ 89/0 محاسبه شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی انجام گرفت. یافته ها: بر اساس نتایج حاصله، میانگین کلیه مؤلفه ها (اصل اشباع، اصل عینیت یا واقعی بودن، اصل کمترین کوشش، اصل آشنایی، اصل انگیزش، اصل اطمینان، اصل سادگی، اصل پیروی از شکل) بیشتر از سطح متوسط بود. نتایج همچنین نشان داد که بین نظرات پاسخگویان فقط برحسب متغیر جمعیت شناختی جنسیت تفاوت معنادار وجود دارد. به گونه ای که دانشجویان زن میزان مولفه های "اصل انگیزش" و "اصل اطمینان" را بیشتر از دانشجویان مرد ارزیابی نمودند. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش می تواند با درک بهتر رفتار اطلاع یابی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه پیام نور-مرکز اهواز برای آینده، مبنای برنامه ریزی در جهت ارائه خدمات اطلاعاتی شود.

مقدمه: مرور سیستماتیک، نمای جامعی از مطالعات مرتبط در یک حوزه خاص را در اختیار محققان قرار می دهد. متاآنالیز یک روش آماری است که به ترکیب اطلاعات به دسا آمده از یک مرور سیستماتیک می پردازد. به دلیل تخصص و مهارت ویژه کتابداران در اجرای گام به گام مراحل مرور سیستماتیک و متاآنالیز، همکاری آنان ضروری به نظر می رسد. در این مطالعه بر آن شدیم تا از یک سو به نقش کتابداران در تیم تحقیقاتی یک مطالعه متاآنالیز پرداخته و از سوی دیگر به انجام مطالعات متاآنالیز در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی توسط کتابداران بپردازیم. روش شناسی: مطالعه بر اساس سایر تحقیقات در دسترس در این حوزه به روش کتابخانه ای انجام شد. یافته ها: در مطالعه حاضر به بیان مراحل انجامدمرور سیستماتیک و متاآنالیز، رویکرد دوگانه، نقش کتابداران در تیم تحقیقاتی متاآنالیز و همچنین انجام تحقیقات متاآنالیز توسط خود کتابداران می پردازیم. مطالعات متاآنالیز از سال 1966 شروع شد و از سال 1999 کتابداران به عنوان محقق به تیم پژوهشی متاآنالیز پیوستند. کتابداران با آگاهی از تکنیک های متاآنالیز، توانایی استفاده از آن، ذهنی بی طرف و به عنوان یک ناظر عینی می توانند در یک پروژه متاآنالیز مشارکت فعال داشته باشند. نتیجه گیری: درک آگاهانه نقش رویکرد متاآنالیز در علم اطلاعات و دانش شناسی برای تحقیقات آینده مفید خواهد بود. تحقیقات متاآنالیز انجام شده در موضوعات دیگر، نشان از مزایای بسیار این رویکرد در تحقیقات دارد، لذا استفاده از آن به بهبود جایگاه علم اطلاعات و دانش شناسی می انجامد. در ایران محققان کمتر به مطالعات با رویکرد متاآنالیز در حوزه علم اطلاعات پرداخته اند، دلایل این نبود گرایش را می توان دسترسی نداشتن به صورت کامل و رایگان به منابع تمام متن دانست. پیشرفت در تحلیل دانش و رهنمودهای گزارش دهی با بالابردن کیفیت، دامنه و کاربرد نتایج از مزایای متاآنالیز است، که با استفاده از این رویکرد می توان در راه ارتقاء علم اطلاعات و دانش شناسی گام برداشت.

هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی وضعیت فناوری اطلاعات و ارتباطات در کتابخانه های دانشگاهی با توجه به سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 هجری شمسی (مطالعه موردی دانشگاه های استان های خراسان شمالی، خراسان رضوی و خراسان جنوبی) انجام گرفته است. روش شناسی: پژوهش حاضر از نظر هدف، پژوهشی کاربردی بوده وبه روش های کتابخانه ای و پیمایشی تحلیلی انجام شده است. جامعه آماری شامل همه مدیران و کتابداران کتابخانه های دانشگاهی استان های خراسان شمالی، خراسان رضوی و خراسان جنوبی بود. ابزار این پژوهش پرسشنامه محقق ساخته بر اساس مؤلفه های موجود در سند راهبردی سازمان فناوری اطلاعات ایران شامل دو پرسشنامه بود. نتایج توسط نرم افزار SPSS نسخه 19 و آزمون های t test تک نمونه ای و همچنین تحلیل واریانس مورد تجزیه وتحلیل قرارگرفت. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که میزان انطباق فناوری اطلاعات و ارتباطات کتابخانه های مورد بررسی با سند راهبردی سازمان فناوری اطلاعات در سطح پایینی قرار دارد. همچنین بین دیدگاه مدیران و کتابداران در رابطه با انطباق مؤلفه های سند راهبردی سازمان فناوری اطلاعات ایران با کتابخانه های مورد بررسی، تفاوتی وجود ندارد. نتیجه گیری: تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش نشان داد میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در کتابخانه های مورد بررسی با سند راهبردی سازمان فناوری اطلاعات ایران در سطح پایینی از انطباق قرار دارد. پایین بودن سطح انطباق به خصوص در مؤلفه های مدیریت، استانداردها، تعاملات منطقه ای و بین المللی، امنیت فضای تبادل اطلاعات، تحقیق و پژوهش، تجارت و بازرگانی و توسعه خدمات الکترونیکی مشهود بود. این یافته ها نشان داد برای رسیدن به اهداف سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران و انطباق با مؤلفه های سند راهبردی سازمان فناوری اطلاعات ایران، کتابخانه ها باید در بازه زمانی کمتر از ده سال تمام تلاش خود را جهت نزدیک شدن به اهداف اشاره شده به عمل آورند و با تمرکز بیشتر به بحث فناوری اطلاعات و ارتباطات در کتابخانه ها بپردازند.

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت و امکانات موجود کتابخانه های عمومی استان همدان در ارائه خدمات جنبی به استفاده کنندگان از دیدگاه کتابداران انجام شد. روش شناسی: روش پژوهش، توصیفی-پیمایشی و ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته بود. جامعه پژوهش شامل تمامی کتابداران کتابخانه های عمومی استان همدان (132 نفر) بود که در 79 باب کتابخانه عمومی (شهری و روستایی) این استان فعالیت می کردند. از مجموع 132 پرسشنامه توزیع شده، 108 مورد بازگشت داده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی استفاده گردید. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد در 4/95% از کتابخانه های عمومی مورد مطالعه، انواع مختلفی از خدمات جنبی ارائه می شود. مسابقه نقاشی، خدمات اینترنتی، قصه گویی و مسابقه کتاب خوانی از مهم ترین خدمات جنبی این کتابخانه ها بودند. جلسات مثنوی و شاهنامه خوانی، نمایش فیلم و اجرای نمایشنامه به ندرت در کتابخانه ها برگزار می شدند. نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان داد علیرغم وجود خط مشی ارائه خدمات جنبی، کتابخانه های مذکور در ارائه مؤثر این خدمات برای تشویق و جذب کاربران به کتابخانه چندان موفق نبودند. 6/56% جامعه پژوهش معتقد بودند که میزان تلاش صورت گرفته از سوی سازمان و مدیریت کتابخانه ها در راستای اجرای مطلوب این خدمات، در حد متوسط بوده است و 51 درصد از کتابداران اظهار داشتند که میزان این تلاش از جانب مدیر کتابخانه در حد کم بود. مهم ترین موانع در ارائه خدمات جنبی کمبود بودجه، نداشتن کادر مجرب برای مدیریت این برنامه ها، استقبال نکردن کاربران، همکاری نداشتن مدیران کتابخانه ها، فقدان اطلاع و نگرش کافی مسئولان سازمان مادر، عدم همکاری و علاقه مندی کتابداران و نداشتن فرصت کافی برای اجرای این خدمات بود. در مجموع وضعیت و امکانات موجود در این کتابخانه ها برای ارائه خدمات جنبی در سطح پایین ارزیابی شد.