جغرافیا و پایداری محیط
سال:1391 | دوره:2 | شماره:4 |تعداد مقالات:7

تغییر در کاربری اراضی، فرآیندهای هیدرولوژیکی را در حوضه ها متاثر ساخته، تعادل طبیعی جریان آب را مختل می کند. در پژوهش حاضر، تغییر مولفه های هیدرولوژیکی حوضه آبخیز کردان در نتیجه تغییرات کاربری اراضی در سال های 1366، 1379 و 1390 بررسی شده است. داده های کاربری اراضی برای سه سال گفته شده از تصاویر ماهواره ای لندست به دست آمد که با استفاده از طبقه بندی نظارت شده به پنج نوع کاربری شهری، کشاورزی، مرتع، باغ و اراضی بایر طبقه بندی شد. با توجه به این طبقه بندی، کاربری شهری حوضه آبخیز کردان در سه سال مورد بررسی به ترتیب 3.08، 5.23 و 9.99 درصد از مجموع مساحت حوضه را شامل می شود. داده های بارندگی، دبی و دمای روزانه و همچنین تبخیر ماهانه ایستگاه نجم آباد برای سال های 1366، 1379 و 1388 برای شبیه سازی بارش - رواناب با مدل HEC-HMS استفاده شد. در مولفه مدل حوضه، روش های SCS Curve Number وSCS Unit Hydrograph  به ترتیب برای قسمت های تلفات بارش و انتقال جریان انتخاب و از  Specified Hyetographدر مولفه مدل هواشناسی استفاده شد. نتایج شبیه سازی نشان داد، ضریب رواناب از 71.38 درصد در سال 1366 به 73.71 درصد در سال 1379 و 77.89 درصد، در سال 1388 افزایش پیدا کرده است.

نظام شهری مطلوب و به تبع آن توزیع اندازه شهری مطلوب یکی از عوامل توسعه در یک منطقه و کشور است. نظام شهری تجسم فضایی اقتصاد سیاسی و نحوه مدیریت سرزمین بوده، با مطالعه نظام شهری، نحوه پخشایش و میزان تعادل جمعیت شهرها مشخص تر می شود. با توجه به اهمیت مقوله نظام شهری، در این مقاله سعی شده به بررسی نظام شهری در استان مرکزی به عنوان یکی از خاستگاه های کهن مدنیت در ایران پرداخته شود. همچنین قلمرو زمانی پژوهش شامل یک دوره زمانی سی ساله (1355-1385) است. در انجام این پژوهش، روش توصیفی - تحلیلی به کار رفته و در گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه ای و مطالعات اسنادی استفاده شده است. به منظور تحلیل نظام شهری در استان مرکزی از روش های مختلفی مانند شاخص های هرفیندال، هندرسون، آنتروپی و ... استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد، عدم تعادل فضایی در استان مرکزی مشهود است و با وجود 27 نقطه شهری در این استان، رشد و گسترش شهری بیشتر مختص به دو شهر اصلی و قطب صنعتی استان یعنی اراک و ساوه بوده است. همچنین با گذشت زمان بر خلاف کاهش نخست شهری در استان مرکزی نظام شبکه شهری به سمت عدم تعادل میل کرده است. با وجود افزایش تعداد شهرهای کوچک شاهد کاهش نسبت جمعیت این شهرها به شهرهای بزرگ در سال های اخیر می باشیم؛ این در حالی است که جمعیت کاهش یافته در سطح شهرهای کوچک نظام شبکه شهری را به سمت عدم تعادل سوق داده است. در این دوره نخست شهری نیز کاهش یافته است. این کاهش باعث هدایت نظام شبکه شهری به سمت تعادل نشده است.

بررسی کشاورزی پایدار و زیرنظام های آن به منظور شناخت و آگاهی بیشتر از وضعیت این نظام ها و تدوین راهبردها و برنامه های مناسب برای نیل به توسعه کشاورزی پایدار، اهمیت اساسی دارد. هدف اصلی این تحقیق، مطالعه اثرات تکنولوژیکی طرح تجهیز، نوسازی و یکپارچه سازی اراضی شالیزاری و ارزیابی میزان موفقیت آن از لحاظ شاخص تکنولوژیکی از نقطه نظر کشاورزان و کارشناسان می باشد. جامعه آماری تحقیق، شامل دو گروه مطالعاتی می باشد. نخست روستاهایی که در اراضی آنها طرح تجهیز و نوسازی و یکپارچه سازی اراضی شالیزاری اجرا شده است و تعداد آنها 9 روستا از دهستان قره طغان، واقع در بخش مرکزی شهرستان نکا است که به عنوان روستاهای هدف تحقیق، جهت ارزیابی طرح در نظر گرفته شده است. گروه بعدی کارشناسانی می باشند که طرح، توسط آنها طراحی یا اجرا شده و یا به شکلی در طرح اجرا شده مسوولیت داشته اند. داده های مورد استفاده در این مطالعه، حاصل عملیات میدانی و پرکردن پرسشنامه از کل 260 بهره بردار در منطقه مورد مطالعه و 68 کارشناس متخصص در طرح است. نتایج تحقیق، نشان می دهد که در بعد تکنولوژی بین کارشناسان و بهره برداران در مورد میزان موفقیت طرح همبستگی وجود دارد که میزان ضریب همبستگی بعد تکنولوژی 0.641 است.

آخرین روز یخبندان برای 17 ایستگاه همدید هواشناسی در شمال غرب و غرب ایران، بر اساس داده های روزانه یک دوره آماری بیست ساله از سال 1986 تا 2005، با استفاده از روش شبکه عصبی مصنوعی پیش بینی شد. پس از آزمون الگوریتم ها و شکبه های گوناگون، در نهایت، شیوه پس انتشار خطا، به عنوان بهترین و دقیق ترین شیوه تحلیلی انتخاب شد و برای پیش بینی مورد استفاده قرار گرفت. شبکه ها بر اساس متغیرهای ورودی شامل: اولین روز یخبندان، حداقل مطلق دما، رطوبت نسبی در ساعت 3 گرینویچ، میانگین رطوبت نسبی، فشار متوسط آخرین روز یخبندان، فشار متوسط روز ماقبل آخر یخبندان و ابرناکی در آخرین روز یخبندان، آموزش داده شدند. آخرین روز یخبندان نیز، خروجی شبکه در نظر گرفته شد. نتایج بررسی نشان داد که پیش بینی آخرین روز یخبندان بهاری در بین تمامی ایستگاه های همدید هواشناسی در شمال غرب و غرب ایران، بر اساس شبکه پس انتشار خطا، با دقت بالایی امکان پذیر است. خطای به دست آمده در تمام موارد پایین بود. بالاترین خطای شبکه بین ایستگاه ها، متعلق به اراک با 1.1142 درصد و کمترین آنها مربوط به مهاباد با 0.254 درصد است. در پهنه بندی منطقه بر اساس پیش بینی انجام شده، تاثیر عامل ارتفاع و توپوگرافی، با وضوح بالایی آشکار شد.

مناطق نمونه گردشگری، زیرمجموعه قطب های گردشگری و یکی از مهمترین مباحث مهم مطرح شده در صنعت گردشگری هستند. توسعه مناطق نمونه گردشگری، توسعه قطب های گردشگری را به دنبال دارد و سبب رونق گردشگری یک قطب گردشگری می شوند. پژوهش پیش رو، از دسته پژوهش های کاربردی - توسعه ای است که با هدف رتبه بندی قطب های گردشگری استان کرمانشاه انجام پذیرفته است. روش پژوهش توصیفی - تحلیلی و پیمایشی و ابزار پژوهش، پرسشنامه است که با استفاده از روش دلفی، 10 شاخص برای مناطق نمونه ارزیابی و سپس با پیمایش داده های حاصل از پرسشنامه در روش تاپسیس، قطب های گردشگری اولویت بندی شده اند. بر این اساس، مناطق نمونه گردشگری تحت پوشش قطب کرمانشاه با میزان SLi+= 0.9448 نسبت به دیگر مناطق در سطح بسیار خوب، مناطق نمونه قطب اورامانات با امتیاز 0.42981 در رتبه دوم و در سطح متوسط و سایر مناطق در سطوح بعدی ارزیابی شده اند. نتایج پژوهش از یک سو سهم مهمی در تصمیم گیری های مدیریتی دارد و از سوی دیگر، به سرمایه گذاران برای سرمایه گذاری و به گردشگران در انتخاب مقاصد گردشگری کمک خواهد کرد.

در مناطق خشک به علت دوری از منابع رطوبت و دریافت تابش بیشتر، میزان تبخیر و تعرق، بیشتر از بارندگی سالانه است؛ لذا میزان تبخیر و تعرق، می تواند شاخص خوبی برای برآورد شدت خشکی یک منطقه باشد. از آنجا که بسیاری از پارامترهای اقلیمی لازم برای محاسبه شدت تبخیر و تعرق به وسیله سایر روش ها در بسیاری از ایستگاه های سینوپتیک ایران، ثبت نمی گردد و نتایج بسیاری از پژوهش ها، بیانگر خطای کمتر در روش هارگریوز - سامانی می باشد، از این روش برای ارزیابی تبخیر و تعرق برای 48 ایستگاه سینوپتیک کشور استفاده شد. در گام بعدی، تحلیل فضایی توزیع مکانی نتایج حاصله بر مبنای توپوگرافی رقومی DEM در محیط GIS به منظور تولید نقشه های شدت تبخیر و تعرق انجام و در پایان به تلفیق یافته ها برای تولید نقشه پهنه بندی، شدت خشکی ایران اقدام شد. نتایج نشان داد که در مقیاس فصلی و ماهانه، شدت تبخیر و تعرق، انطباق قابل قبولی با سیستم ها و توده های هوای حاکم بر ایران در طی فصول مختلف سال، نشان می دهد. تلفیق نقشه های تولید شده تبخیر و تعرق به روش هارگریوز - سامانی برای میانگین 12 ماه در طی دوره آماری 30 ساله، نشان دهنده قرارگیری تمامی قلمرو ایران در شرایط اقلیمی خشک است؛ چرا که حداقل در طی سه ماه از سال، میزان بارش در همه نقاط ایران از میزان تبخیر و تعرق کمتر بوده است. بر این اساس، شدت خشکی محاسبه شده برای سواحل شمالی و جنوبی کشور و همچنین برای فلات مرکزی، البته با شدت بیشتری، صدق می کند.

گردشگری فعالیتی چند وجهی است و یکی از پیچیده ترین کسب و کارهای بشری با توجه به موقعیت جغرافیایی است. توسعه پایدار در برنامه ریزی گردشگری اهمیت دارد؛ چرا که بیشترین توسعه گردشگری متکی بر جاذبه ها و فعالیت هایی است که به محیط طبیعی، میراث تاریخی و الگوهای مناطق فرهنگی مربوط می شوند. بافت تاریخی شهرها جزئی از سرمایه ملی و فرهنگی کشورند که نه تنها به لحاظ زیباشناختی و تداوم خاطرات جمعی و هویت بخشی شهرهای ما ارزشمند هستند، بلکه محل سکونت و معیشت میلیون ها نفر شمرده می شوند. با این حال، این بافت ها دارای ویژگی های منفی، همچون آشفتگی سیما و چشم انداز، عدم دسترسی مناسب، کمبود تاسیسات و تجهیزات شهری، آشفتگی در ساختار اقتصادی و اجتماعی و فرسودگی کالبدی - سازه ای نیز هستند که منجر به تخلیه جمعیت زیادی از این بافت ها شده است. این پژوهش بر آن است که راهبردهای متناسب با توسعه گردشگری پایدار در بافت قدیم را اولویت بندی کند. به این منظور روش نظرخواهی تخصصی دلفی مورد استفاده قرار گرفته است. نوشتار پیش رو، پس از مروری بر منطقه و راهبردهای توسعه پایدار گردشگری با گذری فشرده بر روش دلفی، به تشریح شیوه جمع آوری داده ها و تجزیه و تحلیل آنها پرداخته است. در پایان، نتیجه مطالعه در قالب طبقه بندی راهبردهای مناسب برای توسعه پایدار گردشگری این منطقه به ترتیب اولویت، آمده است.