مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات (مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات)
سال:1396 | دوره:28 | شماره:3 (پیاپی 111) |تعداد مقالات:11

هدف: ارزیابی بانک مستندات ایران بر اساس مدل فراد از منظر انطباق ساختاری و محتوایی است.روش شناسی: برای انجام این مطالعه ترکیبی از روش مطالعه اسنادی (کتابخانه ای) و پیمایشی استفاده شد. برای کمی سازی خصیصه های فراد نیز رویکرد امتیاز وزنی به کار رفت.یافته ها: میانگین انطباق ساختاری و محتوایی "بانک مستندات ایران" با مدل فراد به ترتیب 80.48 و 22.13 امتیاز است. بیشترین و کمترین میانگین انطباق ساختاری به ترتیب مربوط به نقش کاربری "توجیه" با 93.18 و "یافتن" 67.33 امتیاز است. بیشترین و کمترین میانگین انطباق محتوایی در نقش های کاربری مربوط به "یافتن" با 25.36 و کمترین مربوط به نقش کاربری "بافتارنمایی" با 21.11 امتیاز است.نتیجه گیری: وجود تفاوت معنادار بین میانگین انطباق ساختاری و محتوایی پیشینه های مستند مارک ایران با مدل فراد دیده می شود. مارک ایران توانسته است ساختار بالقوه مناسبی را برای پیاده سازی مدل فراد مهیا کند، اما به کار نگرفتن این ساختار در تولید داده های مستند سبب شده است که در حال حاضر محتوای لازم برای اجرای مدل فراد وجود نداشته باشد. لذا ایجاد الگویی برای افزایش کارکرد داده های مستند کتابخانه ملی در جهت اف.آر.بی.آر. سازی ضروری است.

هدف: شناسایی، تحلیل، و تبیین عوامل اثرگذار در کارآفرینی دانشجویان علم اطلاعات و دانش شناسی.روش شناسی: در این پیمایش، پرسشنامه ای ساختاریافته در دو بخش مشخصات جمعیت شناختی (6 متغیر) و عوامل اثرگذار در کارآفرینی (24 متغیر) طراحی شد و در اختیار همه دانشجویان دوره دکترای علم اطلاعات و دانش شناسی قرار گرفت. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها و استخراج سازه های زیربنایی از فن تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد.یافته ها: پنج عامل با مقدار ویژه بالای یک احصاء شد که تحت عناوین "مهارت افزایی"، "محتوایی"، "آموزشی"، "ترویجی"، و "پشتیبانی" نامگذاری شدند. پنج عامل احصاء شده در مجموع 74.66% از واریانس عوامل موثر در کارآفرینی دانشجویان علم اطلاعات و دانش شناسی را تبیین کردند.نتیجه گیری: توجه برنامه ریزان درسی و مدیران گروه های آموزشی علم اطلاعات و دانش شناسی به پنج عامل احصاء شده می تواند توان کارآفرینی دانشجویان علم اطلاعات و دانش شناسی را افزایش داده و سبب رونق کارآفرینی در رشته شود.

هدف: بررسی میزان آشفتگی واژگان مدیریت اطلاعات در میان منابع مرجع این حوزه (سرعنوان های موضوعی فارسی، اصطلاحنامه اصفا، فرهنگ توصیفی واژگان اطلاع رسانی و حوزه های وابسته، و اصطلاحنامه ASIS).روش شناسی: این مطالعه به روش تحلیل محتوا انجام شد. به منظور جمع آوری داده ها واژه های Information management، Information، و Information retrieval و تمام واژه های فرامتن آنها در واژه نامه ادلیس جستجو شد و معادل های فارسی آنها در میان چهار منبع مرجع مورد بررسی قرار گرفت.یافته ها: در میان منابع مرجع بیشترین شباهت ها میان فرهنگ توصیفی واژگان اطلاع رسانی و حوزه های وابسته با اصطلاحنامه (55.88%) ASIS و بیشترین تفاوت ها میان فرهنگ توصیفی با اصطلاحنامه اصفا (85.3%) وجود داشته است.نتیجه گیری: از آنجا که منابع مرجع علم اطلاعات و دانش شناسی مورد استفاده صاحب نظران و پژوهشگران این حوزه قرار می گیرند باید از یکدستی بیشتری برخوردار باشند تا منجر به سردرگمی، کج فهمی ها، و سوء تفاهمات نشود.

هدف: بررسی آخرین وضعیت تحولات در زمینه تثبیت مدل های اف. آر. بی. آری در پیوند با محیط داده های پیوندی که از سوی ایفلا در حال انجام است.روش شناسی: روش کتابخانه ای و مرور متون مرتبط.یافته ها: ضرورت یکدست کردن و یکپارچه سازی مفاهیم و برطرف کردن ابهامات گزارش شده در سه مدل اف. آر. بی. آری (اف. آر. بی. آر.، فراد، و فراساد)، منجر به دو فعالیت توسعه ای هماهنگ سازی و تثبیت شد. تثبیت، مستلزم گردهم آوردن سه مدل اصلی اف. آر. بی. آری در مدلی منسجم و تثبیت شده برای کاربرد آسان تر بود، در نتیجه مدل جدیدی با عنوان "مدل ارجاعی کتابخانه ای اف. آر. بی. آر." شکل گرفت. فرایند یکپارچه سازی، صرفا ترکیب سه مدل و ویرایش آنها نبود، بلکه این مدل حاصل مدل سازی و بازطراحی بوده است که با هدف رفع محدودیت ها در مدل های اف. آر.بی. آری انجام شده است.نتیجه گیری: مدل مرجع کتابخانه ای اف.آر. بی. آر. با بازاندیشی در تعریف و نوع وظایف کاربران، موجودیت ها، روابط، و ویژگی های تعریف شده برای مدل های اف.آر. بی. آری و تثبیت آنها در قالب مدلی یکپارچه، زمینه لازم برای تکمیل کارکردهای قبلی این مدل ها و امکان کشف دانش و همگام شدن با الزامات محیط داده های پیوندی را فراهم می کند.

هدف: شناسایی چگونگی مشارکت دانشگاهیان ایران به عنوان نویسنده، عضو هیات تحریریه و سردبیر در مجله های ناشران متقلب (موسوم به چپاولگر یا غارتگر) در سال 2015 است.روش شناسی: پژوهش با استفاده از فنون علم سنجی انجام شد. جامعه آماری، تمامی مجله های ناشران متقلب است. نمونه گیری از میان ناشران و سپس از میان مجله های منتشرشده توسط هر ناشر انجام شد. تمام مقاله های منتشرشده دارای نویسنده ایرانی مجله های برگزیده در سال 2015 بررسی شدند.یافته ها: 372 مقاله به قلم 973 نویسنده ایرانی وابسته به بیش از 70 دانشگاه و موسسه در مجله های نمونه در سال 2015 منتشر شده است. دانشگاه آزاد با 211 مقاله و 437 نویسنده رکورددار است. نویسندگان ایرانی احتمالا مبلغی حدود 113000 دلار بابت انتشار این مقاله ها پرداخت کرده اند.نتیجه گیری: مشارکت ایرانیان به عنوان نویسنده، عضو هیات تحریریه، و سردبیر در مجله های ناشران متقلب بسیار بالاست. این نشریه ها، می توانند تهدیدی بزرگ برای چرخه علم کشور به شمار بیایند. زیرا احتمال رجوع نویسندگان و استناد به مقاله های این مجله ها به سبب دسترس پذیری سهل می تواند بیشتر باشد و به اصالت پژوهش آسیب رساند.

هدف: تعیین میزان و نوع همکاری پژوهشگران ایرانی با نشریات علمی نامعتبر.روش شناسی: این پیمایش با رویکرد علم سنجی انجام شده است. جامعه پژوهش از نشریات موجود در فهرست نشریات نامعتبر جفری بیل انتخاب شد. با توجه به روزآمد شدن مداوم این فهرست، نسخه ای که در دی ماه 1394 تهیه شده بود، ملاک انجام کار قرار گرفت. در تاریخ فوق این فهرست شامل 910 مجله بود. همه مجله های مذکور بدون نمونه گیری مورد بررسی قرار گرفتند.یافته ها: تعداد 649 پژوهشگر ایرانی با 276 نشریه نامعتبر همکاری داشته که بیشتر آنها در مرتبه استادی بوده اند. 35% از این افراد، وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری هستند. از نظر رشته تحصیلی، علوم پزشکی با 17% در بالاترین و هنر در پایین ترین رده به لحاظ همکاری با این نشریات قرار دارد. بیشتر مجلاتی که پژوهشگران ایرانی با آنها همکاری داشته اند متعلق به قاره آسیا بوده است.نتیجه گیری: حضور پژوهشگران ایرانی در مجلات نامعتبر روندی رو به رشد دارد. معرفی، شناسایی، و ارائه فهرست این مجلات به صورت دوره ای و مستمر به دانشگاه ها و سازمان ها و تاکید بر اهمیت مساله در جامعه علمی از راه های گوناگون امری ضروری به نظر می رسد، زیرا زمینه آشنایی، آگاهی، و استقبال نکردن از این مجلات را فراهم می کند.

هدف: شناسایی موانع و چالش هایی که بر توسعه فروشگاه های برخط کتاب در ایران تاثیرگذار هستند.روش شناسی: از رویکرد کیفی و روش "مایلز و هابرمن" در تحلیل داده های کیفی استفاده شد. با شش نفر از مدیران بزرگ ترین فروشگاه های برخط کتاب در ایران مصاحبه شد، مصاحبه ها پس از پیاده سازی در نرم افزار مکس کیودا تجزیه و تحلیل و کدگذاری و در زمینه های موضوعی گسترده تر دسته بندی گردید.یافته ها: موانع و چالش های توسعه فروشگاه های برخط کتاب در ایران در چهار گروه دسته بندی می شود. این چهار دسته عبارت اند از: زیرساخت های شبکه ای، مسائل فرهنگی، مسائل عام صنعت نشر در ایران، و مسائلی که خاص فروشگاه هاست.نتیجه گیری: مسائل زیرساختی و فرهنگی دو رکن اساسی در زمینه توسعه کتاب فروشی های برخط هستند.

هدف: شناسایی عوامل و مولفه های موثر بر اشتراک گذاری داده های پژوهشی.روش شناسی: با جستجوی نظام مند در پایگاه های معتبر علمی ابسکو، ساینس دایرکت، جی استور، پابمد، اسکوپوس، وب آو ساینس و گوگل اسکالر محتوای کلیه مقالات مرتبط با عوامل موثر بر اشتراک گذاری داده های پژوهشی تحلیل شد.یافته ها: اجبار سازمان ها و حامیان مالی پژوهش ها، سیاست ناشران نشریات علمی در اشتراک گذاری داده های پژوهشی، حمایت سازمانی و طرح مدیریت داده ها، وجود واسپارگاه ها و استانداردهای داده ای و فراداده ای و میان کنش پذیری میان آنها، بهره وری علمی، تجربه کاری، سن، نوع دوستی، حریم خصوصی، محرمانگی داده ها، قوانین و مقررات ملی و بین المللی، کسب رضایت آگاهانه از مشارکت کنندگان، مشوق ها و مکانیسم های انگیزشی، کسب اعتبار حرفه ای و دانشگاهی، همکاری و مشارکت علمی و تقدیر و تشکر رسمی از صاحبان داده ها از جمله عوامل موثر بر اشتراک گذاری داده های پژوهشی است.نتیجه گیری: با توجه به ارزش افزوده داده ها، ضروری است زیرساخت های لازم برای توسعه و استفاده هرچه موثرتر از داده های پژوهشی از سوی ذی نفعان این حوزه فراهم شود. سازماندهی موثر داده ها بهترین راه بهینه سازی و سرمایه گذاری بر روی آنهاست.

هدف: مطالعه تجربه زیسته حرفه مندان، شناخت نگرش و چگونگی مواجهه آنان با این نوع نیاز.روش شناسی: برای شناخت تجربه حرفه مندان به عنوان پدیدار، از روش پدیدارشناسی استفاده شد و بعد از انجام مصاحبه نیمه ساختاریافته با شش نفر از افراد منتخب، متناسب با رویکرد کیفی پدیدارشناسانه، نتایج تحلیل و تفسیر شده است. تجربه زیسته حرفه مندان در مواجهه با نیاز اطلاعاتی در اولین گام با توصیف نگرش آنان درباره ماهیت موزه از دو جنبه دانش شناسی و ارتباط شناسی آغاز شد. سپس مواجهه با نیاز اطلاعاتی مخاطب بر اساس انواع مخاطبان در سه دسته عام، خاص، و کودک قرار گرفت.یافته ها: انواع مواجهه با مخاطب عام، متناسب با تخصص و رشته تحصیلی حرفه مندان دارای ابعاد جامعه شناختی، روا نشناختی، تاریخی و هنری است. در مواجهه با مخاطب خاص، بسته به اندازه موزه، برنامه پاسخ گویی به درخواست ها معین می شود. در این مقاله نگرش به نیازهای اطلاعاتی ویژه کودکان در قالب تجربه عمیق موزه عروسک های ملل توصیف و تبیین شده است.نتیجه گیری: کارکرد موزه ها با پاسخ به نیاز اطلاعاتی یا اساسا با ایجاد پرسش و برانگیختن نیاز اطلاعاتی منجر به افزایش دانش مخاطب می شود. این دانش همان تاثیر ژرفی است که مشاهده اشیای موزه ای، تماس و لمس آنها، و محیط و فضای موزه بر بازدیدکننده می گذارد. این دانش قابل اندازه گیری نیست ولی می توان آن را از تجربه زیسته و تعمق در نگرش مراجعان شناسایی کرد.

هدف: بررسی تعاملات میان رشته ای حوزه سیبرنتیک در پایگاه وب علوم در سال های 1986-2015 و ترسیم و تحلیل نقشه علمی آن.روش شناسی: با استفاده ازفنون علم سنجی کلیدواژه سیبرنتیک در دو فیلد عنوان یا موضوع در وب علوم جستجو شد. شناسایی حوزه های موضوعی دخیل در تولیدات علمی سیبرنتیک با ترسیم نقشه علمی به شیوه "نگاشت لایه ای علم" با نرم افزار پاژک و بررسی شبکه های استنادی حوزه های موضوعی استنادکننده با ترسیم شبکه هم رخدادی واژگان با استفاده از نرم افزار وی.او.اس.ویوئر انجام شد.یافته ها: حوزه سیبرنتیک از سه خوشه اصلی شامل هشت حوزه علوم رایانه، مدیریت، مهندسی، مهندسی برق، علوم عصبی، علوم اجتماعی، فیزیک، فناوری زیستی تشکیل شده است. علوم رایانه با 7 گروه نقش مرکزی دارد و دارای قوی ترین و بیشترین تاثیر در میان حوزه هاست. سه حوزه مدیریت، علوم رایانه و هوش مصنوعی، مهندسی برق و الکترونیک بیشترین حوزه های موضوعی استنادکننده هستند. دو واژه "سیستم" و "رویکرد" از پر کاربردترین واژگان این حوزه به شمار می روند.نتیجه گیری: ساختار فکری حوزه سیبرنتیک با 8 حوزه اصلی و 49 گره وابسته حاکی از غنی بودن شبکه اطلاعاتی و گستردگی روابط میان رشته ای آن است. این نکته در سیاست گذاری های علمی و شناسایی روندهای جدید پژوهشی مفید خواهد بود.

هشتاد و سومین کنگره جهانی ایفلا در روزهای 19 تا 25 آگوست 2017 در شهر ورتسلاو 2، شهر دانشگاهی لهستان، پایتخت فرهنگی اروپا در سال 2016، شهری با نام های متغیر در طول تاریخ و شهر کوتول ههای برنزی برگزار شد...