روابط خاک و گیاه (علوم و فنون کشت های گلخانه ای)
سال:1397 | دوره:9 | شماره:4 (پیاپی 36) |تعداد مقالات:7

اسید جاسمونیک و اسید سالیسیلیک بهعنوان انتقالدهنده پیام در عکس العمل گیاهان به تنشهای زنده و غیرزنده، از جمله شوری، عمل می کنند. به منظور بررسی اثر سطوح مختلف تنش شوری و کاربرد اسید جاسمونیک و اسید سالیسیلیک بر رشد و فتوسنتز گیاه گوجه فرنگی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه صنعتی اصفهان انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل سطوح مختلف شوری ( S0 شاهد، S1 شوری 100، S2 شوری 150 و S3 شوری 200 میلی مولار) و سطوح مختلف اسید جاسمونیک ( JA1 شاهد، JA2 یک و JA3 دو میلی مولار) و اسید سالیسیلیک ( SA1 شاهد و 10SA2 میلی مولار) با سه تکرار، برنامه ریزی شدند. نتایج نشان داد که اسید سالیسیلیک باعث کاهش وزن تر و خشک شاخساره در شوری S0 و افزایش این شاخص ها در شوری S3 شد. در شوری های S1 و S2، اسید جاسمونیک در غلظت زیاد (JA3) باعث کاهش وزن تر شاخساره شد. میزان فعالیت آنتی اکسیدانی در S0 و S1 با افزودن اسید جاسمونیک روند افزایشی و در S2 روند نزولی داشت. فعالیت آنتی اکسیدانی و میزان پرولین در غلظت های کم شوری تحت تأثیر اسید جاسمونیک و اسید سالیسیلیک افزایش یافت، اما در غلظت های زیاد شوری مؤثر نبود. به طور کلی، به نظر می رسد استفاده از هورمون های مذکور در سطوح کم شوری با تغییر در میزان فتوسنتز و کلروفیل بر میزان رشد و کاهش آن تحت تنش شوری مؤثرتر از غلطت های زیاد شوری است. همچنین، اسید جاسمونیک در غلظت های کمتر، مؤثرتر از غلظت های زیاد آن عمل کرد.

هدف پژوهش حاضر، تعیین تاریخ کاشت بهینه برای کشت بدون خاک سه رقم تجاری توت فرنگی برای شرایط اقلیمی ساری در شمال ایران بود. آزمایش گلدانی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تاریخ کاشت به فاصله یک ماه از 10 مهر تا 10 دی برای سه رقم توت فرنگی (گاویتا، کاماروسا و کویین الیزا) با سه تکرار و پنج بوته در هر تکرار بود. نتایج به دست آمده نشان داد که بیشترین عملکرد (25/403 گرم در بوته) و بیشترین درصد میوه بستن (80/72 درصد) در رقم کاماروسا در تاریخ کاشت 10 آبان حاصل شد. کمترین درصد میوه غیربازاری (1/54 درصد) مربوط به رقم کاماروسا در تاریخ کاشت 10 آذر بود. در تاریخ کاشت 10 مهر، رقم های کویین الیزا و کاماروسا بیشترین میانگین تعداد طوقه (2/66) و رقم گاویتا بیشترین میانگین تعداد برگ (24/33)، گل آذین (6) و گل (42) را تولید کردند. در تاریخ کاشت 10 آبان، رقم کاماروسا بیشترین میانگین تعداد میوه (23/8) و وزن میوه (16/61 گرم) را تولید کرد. بنابراین، بر اساس نتایج این پژوهش، در اقلیم ساری، رقم های کاماروسا و گاویتا عملکرد بیشتری داشتند و تاریخ کاشت مناسب برای رقم های گاویتا و کویین الیزا 10 مهر و برای رقم کاماروسا 10 آبان بود.

به منظور مطالعه تأثیر سطوح مختلف شوری و نیترات کلسیم مکمل بر رشد، ویژگی های کمی و کیفی و غلظت عناصر غذایی در گل رُز هیبرید رقم ایلونا، پژوهشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با دو عامل سطوح شوری (صفر، 5، 10 و 20 میلی مولار کلرید سدیم) و نیترات کلسیم مکمل (صفر، 1، 2 و 3 میلی مولار) با سه تکرار در شرایط آبکشت اجرا شد. نتایج نشان داد که با افزایش سطح کلرید سدیم، غلظت یون های سدیم و کلر در برگ گل رُز تا حد سمیت افزایش یافت که سبب کاهش معنی دار تعداد گل در بوته، وزن خشک گل، قطر ساقه گل-دهنده و ماندگاری گل شد. همچنین، شوری سبب کاهش غلظت عناصر نیتروژن، کلسیم و پتاسیم در برگ گیاه شد. به کارگیری نیترات کلسیم تا حدودی توانست اثرهای سوء شوری را تعدیل کند. به طوری که در هر سطح از شوری، با افزایش نیترات کلسیم مصرفی، از غلظت سدیم و کلر برگ کاسته و غلظت نیتروژن و کلسیم برگ، تعداد گل در بوته، قطر جام و ماندگاری گل افزایش یافت. کاهش معنی دار وزن خشک گل و تعداد گل در بوته به ترتیب در دامنه شوری 2/85 تا 3/15 و 3/5 تا 4/19 دسی زیمنس بر متر اتفاق افتاد که در دو دامنه شوری یاد شده، میانگین غلظت سدیم به ترتیب برابر با 0/34 و 0/46 و غلظت کلر 0/36 و 1/42 درصد بود. با افزایش تنش شوری، از تأثیر نیترات کلسیم در بهبود ماندگاری گل کاسته شد و برای تأمین نیتروژن و کلسیم گیاه به نیترات کلسیم بیشتری نیاز بود. بنابراین، می توان نتیجه گرفت که تحت تنش شوری، نیاز نیتروژنی و کلسیمی گیاه بیشتر از شرایط غیرشور است. نتایج این پژوهش بیان می کند که با افزایش شوری در شرایط آبکشت، می توان با کاربرد نیترات کلسیم مکمل، اثر سوء شوری بر گل رُز را تعدیل کرد.

طالبی یکی از گیاهان مهم جالیزی ایران است که امروزه به دلیل کاهش منابع آب با کمیت و کیفیت مناسب، افزایش pH و تجمع یون بی کربنات، عملکرد آن کاهش پیدا کرده است. برای حفظ کیفیت تولید این محصول، نیاز به فنون صحیح مدیریت به زراعی است. بدین منظور، تأثیر پیوند بر برخی ویژگی های مورفوفیزیولوژیک طالبی توده بومی شاه پسند در شرایط تنش شوری و قلیائیت به صورت فاکتوریل با دو فاکتور تنش (شاهد، شوری 15 میلی مولار و قلیائیت 15 میلی مولار) و پیوند (پیوندی و غیر پیوندی) در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی در سیستم هیدروپونیک لایه نازک محلول غذایی (NFT) بررسی شد. نتایج نشان داد که اثر متقابل تنش و پیوند، به جز قطر پایه و محتوای کلسیم، بر شاخص های رویشی، رنگدانه های فتوسنتزی، قندهای محلول، پرولین و عناصر معدنی معنی دار شد. با اعمال تنش، شاخص های طول اندام هوایی، سطح برگ، وزن تر و خشک اندام هوایی، وزن تر و خشک ریشه، رنگدانه های فتوسنتزی شامل کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل، کاروتنوئید و میزان پتاسیم و کلسیم کاهش یافت. تیمار پیوند، شاخص های مذکور را بهبود بخشید؛ اما مقدار پرولین، قندهای محلول و عناصر سدیم و کلر اندام هوایی تحت شرایط تنش شوری و قلیائیت افزایش یافت. بر اساس نتایج این پژوهش، استفاده از پیوند در سیستم هیدروپونیک سبب افزایش و حفظ خصوصیات رشدی طالبی در شرایط تنش شوری و قلیائیت شده و تنش قلیائیت اثرهای منفی بیشتری نسبت به تنش شوری بر رشد گیاهان پیوندی و غیرپیوندی داشت.

گل مریم از مهم ترین گل های شاخه بریدنی در ایران و جهان به شمار می رود و افزایش کیفیت و کمیت آن یکی از مسائل مهم است. در مطالعه حاضر، به منظور بررسی اثر محلول پاشی اسید سالیسیلیک و تیامین در دو سیستم کشت بر ویژگی های بیوشیمیایی گل مریم، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل اسید سالیسیلیک (غلظت های صفر، 50، 100، 150 و 200 میلی گرم در لیتر) و تیامین (100 و 150 میلی گرم در لیتر) در دو سیستم کشت بدون خاک و خاکی صورت گرفت. نتایج نشان داد که تیمارهای مورد استفاده تأثیر معنی داری بر ویژگی های بیوشیمیایی داشتند. در این آزمایش، بیشترین میزان آنزیم کاتالاز 1/69 میکرومول پراکسیداز هیدروژن در دقیقه بر میلی گرم و پراکسیداز 1/175 میکرومول بر گرم وزن تر در دقیقه به ترتیب مربوط به تیمار اسید سالیسیلیک 50 و 100 میلی گرم بر لیتر بودند و کمترین میزان آن در تیمار شاهد (به ترتیب 0/87 و 0/56) مشاهده شد. از این رو، به نظر می رسد اسید سالیسیلیک و تیامین می توانند سبب افزایش رنگیزه های فتوسنتزی و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی گل مریم شوند. همچنین، بیشترین میزان کانکریت (8/49 درصد) در تیمار 200 میلی گرم در لیتر اسید سالیسیلیک و کمترین میزان آن (4/47 درصد) در تیمار شاهد گزارش شده است. براساس نتایج این پژوهش، سیستم بدون خاک از لحاظ ویژگی های فیزیولوژیک در سطح بالاتری نسبت به سیستم خاکی قرار داشت. به طوری که میزان کلروفیل b، a، کل و قند احیا در بستر کشت بدون خاک به ترتیب 0/16، 0/41، 0/57 و 0/11 میلی گرم بر گرم وزن تر و میزان کانکریت و پروتئین به ترتیب 70/0 و 0/33 درصد بود، که نسبت به سیستم کشت خاکی بیشترین میزان را نشان داد.

گیاهان تراریخته یکی از دستاوردهای مهم بیوتکنولوژی نوین در زمینه کشاورزی هستند و در سال های اخیر بر سطح زیر کشت این گیاهان افزوده شده است. طبق قانون بین المللی ایمنی زیستی، واردات گیاهان تراریخته بدون مجوز کمیته ایمنی زیستی به داخل کشور ممنوع است. لذا، نیاز به روش های دقیق برای ارزیابی تراریخته بودن یا نبودن آنها وجود دارد. در مطالعه حاضر، نمونه هایی از گوجه فرنگی از منابع مختلف مانند فروشگاه ها و گلخانه ها در سطح استان اصفهان جمع آوری شد تا به ظن تراریخته بودن، حضور ژن های ادغام شده خارجی در آنها ارزیابی شود. ابتدا، با آغازگرهای عمومی P35S F/R و NOS-1/NOS-3 که به ترتیب برای شناسایی پروموتور CaMV35S و خاتمه دهنده مورد استفاده قرار می گیرند، قطعات نوکلئوتیدی به ترتیب 195pb و 180pb تکثیر شدند. همولوژی 100% توالی نوکلئوتیدی این قطعات در مقایسه با نمونه های موجود در بانک ژنی تأیید نمود که محصولات مورد بررسی به لحاظ ژنتیکی دست ورزی شده اند. به منظور شناسایی گوجه فرنگی های تراریخته، جفت آغازگر PG F/R، اختصاصی برای تکثیر آنتی سنس ژن پلی گالاکتوروناز، به کار رفت. تمام نمونه هایی که باند مربوط به پروموتور P35S یا خاتمه دهنده NOS یا هر دو را داشتند، باند 384pb مربوط به قسمتی از آنتی سنس ژن PG را تکثیر کردند که پس از توالی یابی و هم ردیف سازی، شباهت 100% این قطعه با بخشی از توالی ثبت شده ژن مزبور در بانک ژن محرز شد. نتایج این تحقیق نشان داد که گوجه فرنگی تراریخته در بازار ایران وجود دارد، بدون آنکه مصرف کنندگان از ماهیت تغییر یافته آن اطلاع داشته باشند.

به منظور بررسی اثر زئولیت طبیعی کلینوپتیلولیت بر ویژگی های رویشی و زایشی گل مریم، این پژوهش در قالب طرح کاملاً تصادفی با 5 تیمار (صفر، 25، 50، 100 و 200 گرم زئولیت در هر کیلوگرم آمیخته خاکی) و 10 تکرار (هر تکرار یک گلدان با دو سوخ) به صورت گلدانی انجام شد. نتایج نشان داد که استفاده از زئولیت در آمیخته خاکی کشت گلدانی گل مریم، اثر معنی داری بر ویژگی های رویشی و زایشی اندازه گیری شده دارد؛ اگر چه صفات رویشی در مقایسه با صفات زایشی، پاسخ مثبت و معنی داری به کاربرد زئولیت در آمیخته خاکی داشتند. بیشترین تعداد برگ، وزن تر و خشک برگ، ریشه و سوخک ها، بلندترین طول ریشه و حجم ریشه در استفاده از 25 گرم زئولیت در هر کیلوگرم آمیخته خاکی در مقایسه با سایر تیمارها به دست آمد. هر چند که بیشترین طول و قطر ساقه گل در کاربرد 25 گرم زئولیت مشاهده شد، اما تفاوت معنی داری با تیمار شاهد (بدون کاربرد زئولیت) نداشت. استفاده از زئولیت در همه مقادیر سبب کاهش وزن تر و خشک ساقه گل شد و بیشترین مقدار این صفت ها در تیمار شاهد به دست آمد. همچنین، کاربرد زئولیت در محیط کشت سبب زود گل دهی سوخ ها شد. در همه صفات اندازه گیری شده، افزایش مقدار زئولیت از 25 گرم به 200 گرم در هر کیلوگرم آمیخته خاکی سبب کاهش مقادیر آنها شد. بنابراین، با توجه به نتایج این پژوهش، می توان مقدار 25 گرم زئولیت در هر کیلوگرم آمیخته خاکی را برای کشت گلدانی گل مریم توصیه کرد. هر چند که نیاز به پژوهش های بیشتری در این زمینه است.