تحقیقات حمایت و حفاظت جنگلها و مراتع ایران
سال:1391 | دوره:10 | شماره:1 (پیاپی 19) |تعداد مقالات:7

یکی از روش های پایش جمعیت و یا کنترل پروانه جوانه خوار بلوط Tortrix viridana L. (Lep.: Tortricidae) استفاده از فرومون جنسی آن است. رنگ تله ها و محل نصب آنها روی درخت می تواند نقش موثری در میزان جلب حشره مورد نظر داشته باشد. بنابراین تحقیق حاضر با هدف بررسی تاثیر رنگ تله های فرومونی و همچنین تاثیر ارتفاع نصب آنها روی درختان در میزان شکار حشرات نر جوانه خوار بلوط با استفاده از فرومون جنسی آن در استان های آذربایجان غربی، کردستان و فارس انجام شد. در آزمایش نخست تیمارها شامل تله های دلتایی به رنگ های سفید، سبز، زرد و قهوه ای بود. در آزمایش دوم تله های دلتایی در بخش داخلی نیمه پایینی تاج درخت و بخش داخلی نیمه بالایی تاج درخت نصب شدند. تله ها هنگام ظهور اولین پروانه ها نصب و به فواصل هر هفته یک بار، پروانه های نر شمارش شده و تیمارها پس از تجزیه واریانس به روش دانکن و یا t-test مقایسه شدند. در مطالعه تاثیر رنگ تله، نتایج نشان داد که در استان آذربایجان غربی تله های سفید رنگ، بیشترین میزان جلب پروانه جوانه خوار بلوط را با میانگین 16.6±298.5 عدد پروانه (در مدت 25-20 روز) به ازا هر تله داشته و تفاوت معنی داری با میزان شکار سایر تله ها داشت. در استان های کردستان و فارس میزان شکار توسط تله ها تفاوت معنی داری نداشت. نتایج آزمایش دوم نشان داد که در استان آذربایجان غربی، تله هایی که در نیمه بالایی تاج درختان نصب شده بودند (با میانگین شکار 8.07±295.9 پروانه) نسبت به تله هایی که در نیمه پایینی تاج درختان نصب شده بودند (با میانگین 7.05±254.3 پروانه) به صورت معنی داری پروانه بیشتری شکار کردند. در استان های کردستان و فارس میانگین شکار در نیمه بالایی تاج و در نیمه پایینی تاج تفاوت معنی داری نداشت. بنابراین با توجه به نتایج به نظر می رسد کاربرد تله های دلتایی سفید رنگ در نیمه بالایی درختان کارآیی بیشتری را در جلب آفت داشته باشند.

بررسی میزان سازگاری و تولید گونه های سوزنی برگ در مناطق مختلف جنگل های شمال کشور از بیش از دو دهه قبل، توجه بسیاری از محققان و دست اندرکاران منابع طبیعی را به خود اختصاص داده است. درختان سوزنی برگ نوئل  Picea abies (L.) Karst از گونه های سریع الرشد بوده که در ارتفاعات بالاتر از 1000 متر از سطح دریا در استان مازندران کشت شده است.مشاهده علائم سرخشکیدگی در درختان نوئل منطقه توسکا چشمه از سال 1384 موجب شد تا تحقیق حاضر در سال 1387 انجام گردد. پس از جداسازی، خالص سازی و با کشت نمونه ها در محیط کشت PDA، عامل قارچی Pestalotiopsis funerea (Desm.) Steyaert شناسایی  و بیماری زایی آن بر روی نهال های گلدانی دو ساله به اثبات رسید. همچنین درصد درختان آلوده در سطح 5 هکتار با روش آمار برداری صددرصد انجام شد. نتایج این بررسی نشان داد که 21.93 درصد درختان منطقه دچار سرخشکیدگی بوده اند. بنابراین از آنجایی که عامل سرخشکیدگی قارچ پارازیت ضعیف شده است، مدیریت در سطح جنگلکاریهای آلوده باید بر قطع و خروج درختان خشک و افزایش فضای رویشی برای سایر پایه درختان پیسه آ و همچنین حفظ پاجوش و ریشه جوش های گونه های پهن برگ منطقه استوار باشد.

امروزه با توجه به از بین رفتن جنگلهای طبیعی به لحاظ فرسایش، تنش های محیطی و بهره برداری های بی رویه، نیاز به برنامه های پژوهشی در امر بهینه سازی جنگلکاری ها ضرورت بیشتری نسبت به قبل دارد. در این خصوص استفاده از قارچ های میکوریز بسیار مورد توجه قرار گرفته است. به طوری که هیف این قارچ ها در میان ریزوسفر گسترش می یابد و موجب اصلاح و بهبود جذب آب و عناصر معدنی از خاک می گردد؛ بنابراین یک ارتباط قوی بین سیستم ریشه گیاه و خاک برقرار می‏شود. در نتیجه، گیاهان میکوریزایی نسبت به گیاهان غیرمیکوریزایی اغلب قدرت رقابت و توانایی بالاتری را برای رشد و نیز تحمل تنش‏های محیطی دارند. در این تحقیق همزیستی اکتومیکوریزایی در شرایط درون شیشه ای روی ریزقلمه های سفید پلت (Populus caspica) انجام شد تا امکان بهبود خصوصیات فیزیولوژیکی و رویشی و افزایش مقاومت آن در برابر خشکی، پس از انتقال به گلخانه در مرحله سازگار سازی مورد ارزیابی قرار گیرد. از این رو گیاهچه های سفید پلت از طریق کشت بافت تکثیر شدند، سپس برقراری همزیستی با قارچ Pisolithus tinctorius انجام شد. اندازه گیری ویژگی های فیزیولوژیک، رشد و وضعیت آبی گیاه انجام گردید تا تاثیر قارچ میکوریز روی این ویژگی ها تعیین شود. نتایج این تحقیق نشان داد که برقراری همزیستی اکتومیکوریزایی روی گیاهچه های سفید پلت سبب افزایش ارتفاع ساقه، بیومس ریشه، ساقه و برگ، فتوسنتز، تعرق، هدایت روزنه ای و کلروفیل برگ شده و از سوی دیگر اثرات منفی تنش خشکی را کنترل نمود. بنابراین با توجه به بهبود وضعیت آبی، افزایش رشد و بیومس و اصلاح خصوصیات فیزیولوژیکی گیاه تلقیح شده با قارچ میکوریز در مقایسه با شاهد، می توان برقراری همزیستی اکتومیکوریزایی را راهکاری نوین برای افزایش موفقیت نهال کاری در برنامه های احیائی معرفی نمود.

انجام چوبکشی با دستگاههای کشنده زمینی در جنگلهای کوهستانی شمال ایران با برش های تک گزینی منجر به آسیب فیزیکی توده باقیمانده و کاهش کیفیت تنه و ارزش درختان حاشیه مسیرهای چوبکشی می گردد. در این تحقیق برای ارزیابی دو روش مورد استفاده معمول (تایر و چوبدستک) از ساقه بند نیز در جهت جلوگیری از صدمات به تنه درختان حاشیه مسیرهای چوبکشی و مقایسه آنها با درختان شاهد استفاده گردید. برای دستیابی به اهداف مذکور، این تحقیق در پارسل 212، سری شوراب، جنگل گلبند انجام شد. پس از اتمام چوبکشی با محاسبه درصد سطح زخم تک تک درختان و استفاده از نرم افزار 16.0 SPSS تجزیه واریانس انجام گردید و برای مقایسه میانگین ها از آزمون دانکن استفاده شد. نتایج نشان داد که بین درصد زخم در روشهای مختلف حفاظت از تنه درختان در چوبکشی تاثیر معنی داری وجود داشته به طوری که درختان شاهد، تایر و چوبدستک در گروه یک و ساقه بند در گروه دو قرار گرفتند. همچنین نتایج نشان داد که بین درصد زخم دو کلاسه زاویه مختلف (140-100 و 180-140 درجه)، و بین کلاسه های ارتفاع محل زخم نیز تاثیر معنی داری وجود داشته است، به طوری که با استفاده از ساقه بند در چوبکشی درختان کمتری دچار خسارت گردیده و ابعاد زخم نیز کاهش یافت.

تاغ (Haloxylon spp.) به عنوان یک گونه گیاهی مقاوم به شرایط خشک و بیابانی کشور در تثبیت شن های روان مورد توجه می باشد. در حال حاضر سطح تاغزارهای دست کاشت کشور 1.5 میلیون هکتار برآورد می گردد. ملخ کوهان دار تاغ Dericorys albidula (Serv.) به عنوان آفتی تک خوار، هر ساله خسارت قابل ملاحظه ای به تاغزارها وارد می کند. کاربرد ترکیبات شیمیایی در محدوده جنگل ها و مراتع به دلیل حساسیت های زیست محیطی با محدودیت های ویژه ای همراه است، بنابراین فراورده بیولوژیکی Green Muscle شرکت BCP که ماده موثره آن اسپور قارچ Metarhizium anisopliae var. acridum می باشد، برای کنترل ملخ کوهان دار تاغ به میزان 50 گرم در هکتار روی پوره های ملخ کوهان دار تاغ در 2 سال متوالی (1389 و 1390) در قالب طرح آزمایشی کاملا تصادفی به ترتیب با چهار و پنج تکرار در شرایط صحرایی (داخل قفس) در منطقه ابوزیدآباد کاشان و حسین آباد قم با سمپاش ULV و الکترواستاتیک، مورد ارزیابی قرارگرفت. از گازوئیل به عنوان ماده حامل استفاده شد. نتایج نشان داد که تیمارها در سطح یک درصد با هم اختلاف داشتند. البته بین سمپاش ها تفاوت آماری مشاهده نشد. به طوری که بیشترین تلفات در سال دوم با سمپاش 98) ULV درصد) و کمترین میزان تلفات در سمپاش الکترواستاتیک و سال اول (92 درصد) وجود داشت. بنابراین کاربرد این فرآورده با توجه به کارایی و اختصاصی عمل کردن آن در کنترل این ملخ در تاغزارها قابل توصیه می باشد.

گیاهان به شکل مستقیم و یا غیرمستقیم می توانند تحت تاثیر ترکیبات شیمیایی آللوپاتیکی قرار گیرند که در این صورت از سایر گیاهان و یا میکروارگانیزمها آزاد می شوند. در همین راستا به بررسی اثرات محرک های شیمیایی بر بهبود جوانه زنی و حمایت گونه Bromus inermis تحت تنش با ترکیبات آللوپاتیک در شرایط کنترل شده آزمایشگاهی پرداخته شد. تیمارها شامل پیش تیمار بذر با جیبرلیک اسید (250، 500 و 1000 پی پی ام)، نیترات پتاسیم (0.1، 0.2 و 0.3 درصد) و سالیسیلیک اسید (100، 200 و 300 میلی گرم در لیتر) و 5 غلظت (0، 5، 25، 50 و 75 میلی گرم در لیتر) از ترکیبات آللوپاتیک Thymus kotschyanus بود که بصورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی در چهار تکرار اجرا گردید. نتایج نشان داد با افزایش غلظت ترکیبات آللوپاتیک کاهش درصد و سرعت جوانه زنی و اجزاء مختلف گیاهچه برای بذر پرایم و غیر پرایم معنی دار بود. اما میزان کاهش در بذر پرایم شده به مراتب کمتر از بذر غیر پرایم بود. به طوری که بطور متوسط پیش تیمار بذر در گونه مورد مطالعه توانست درصد و سرعت جوانه زنی و رشد اولیه گیاهچه ها را بهبود بخشد. بطورکلی نتایج این تحقیق نشان داد که پاسخ این گونه به پیش تیمار بذر با سالیسیلیک اسید و جیبرلیک اسید مثبت بوده، به نحوی که می توان با تکنیک پیش تیمار بذر با تیمارهای فوق قبل از کاشت اثرات سوء ترکیبات آللوپاتیک Thymus kotschyanus را در مرحله جوانه زنی و استقرار از طریق افزایش سرعت جوانه زنی و رشد گیاهچه بطور معنی داری کاهش داد.

تیره گندمیان در ایران 120 جنس دارد که بیشترین گسترش را در میان گیاهان گل دار دارند. این گیاهان در استان لرستان از مهمترین گونه های مرتعی به شمار می روند که یکی از مهمترین بیماریهای آنها سفیدک پودری است. در این تحقیق نمونه های مختلفی از گندمیان آلوده به سفیدک پودری از مراتع استان لرستان جمع آوری گردید و پس از شناسایی نمونه های گیاهی، اندام های قارچی عامل بیماری میکرومتری شد و تمام مشخصات ماکروسکوپیک و میکروسکوپیک آنها ثبت و با کلیدهای مربوطه تطابق و تمام گونه های گیاهی زیر به عنوان میزبان برای قارچ Blumeria graminis (DC.) Speer تشخیص داده شد: **Bromus tectorum L., **Agropyrum podperae Nab., **Agropyrum pertenue (C.A.Mey.) Nevski, *Phalaris minor Retz, **Avena barbata Pott ex link, **Agropyrum elongatiform Drobov, *Aegilops umbellate Zhuk., *Aegilops triuncialis L., **Eremopoa persica (Trin.) Roshev,**Heteranthelium piliferum (Banks and Soland.) Hochst., *Hordeum bulbosum L., **Elymus elongatiformis (Drobov) Assadi, **Aegilops caudate L., *Hordeum geniculatum All., **Hordeum violaceum Boiss. et Huet, *Hordeum marinum Hudson, **Bromus scoparius L., *Bromus danthoniae Trin., *Poa bulbosa L., **Lolium multiflorum Lam., **Lolium rigidum Gaudin, **Bromus Rechingeri Melderis, **Bromus tomentellus Boiss., **Agropyrum trichophorum (Link) Richter, *Hordeum sp., **Aegilops cylindrica Host, *Hordum glaucum Steud., *Hordeum vulgare L. گونه هایی که با علامت یک ستاره و یا دو ستاره مشخص شده اند به ترتیب گزارش میزبان جدید این قارچ برای استان لرستان و یا ایران می باشند.