تحقیقات حمایت و حفاظت جنگلها و مراتع ایران
سال:1395 | دوره:14 | شماره:1 |تعداد مقالات:8

با شناسایی مدل های سوخت و به دنبال آن شناخت رفتار آتش می توان اسباب لازم را در مدیریت مهار و کنترل آتش فراهم کرد. هدف از این تحقیق، بررسی رفتار آتش در جنگل کاری های کاج تدا در روستای تخسم در استان گیلان بود که به وسیله مدل آتش Flam Map از برنامه Arcfuels ارزیابی شد. مواد سوختنی از خط نمونه Brown و از روش FLM و با استفاده از نمونه هایی که به شکل تصادفی منظم انتخاب شدند، برآورد شد. فایل سیمای منظر با استفاده از نقشه های شیب، جهت، ارتفاع، مدل سوخت و تاج پوشش ساخته شد. سپس لایه رطوبت سوخت محاسبه شده و لایه های آب وهوا و باد تهیه شده از ایستگاه سینوپتیک شهرستان رشت به مدل آتش معرفی شدند. با انتخاب لکه آتش سوزی، گستره آتش و بعضی دیگر از نقشه های رفتار آتش توسط مدل آتش، شبیه سازی شد. نتایج نشان داد که مدل Flam Map با بیش برآورد 1.35 هکتار و کم برآورد 0.54 هکتار و با ضریب کاپا 0.83 از اعتبار بالایی در ارزیابی آتش سوزی منطقه مورد پژوهش برخوردار بود.

در این مطالعه پراکنش و فراوانی مگس های Syrphidae در چهار ایستگاه در منطقه جنگلی ساری کیاسر شامل عالیکلا، هفت خال، علمدارده، پهنه کلا و یک ایستگاه در منطقه دشت ناز (به ترتیب با ارتفاع 1640، 855، 396، 175 و 20 متر از سطح دریا) در استان مازندران بررسی شدند. جمع آوری حشرات در هر ایستگاه با استفاده از تله های مالیز، پنجره ای، ظرفی زردرنگ و ظرفی سفیدرنگ انجام شد. جمع آوری حشرات هر دو هفته یکبار و در فصل های بهار و تابستان انجام شد. از میان گونه های جمع آوری شده گونه های Melanostoma mellinum (L.) و Sphaerophoria scripta (L.) به ترتیب با 43.54 و 33.39 درصد بیشترین فراوانی را در مناطق مورد مطالعه داشتند. همچنین، نتایج نشان داد که فراوانی گونه ها در مناطق مذکور متفاوت بود. فراوانی گونه Melanostoma mellinum (L.) در ارتفاعات 1640 و 855 متر، گونه Sphaerophoria scripta (L.) در ارتفاع 855 متر، گونه Sphaerophoria rueppelli (Wiedemann) در ارتفاع 20 متر، گونه Eupeodes corollae (Fabricius) در ارتفاع 855 متر و گونه Merodon avidus (Rossi) در ارتفاع 1640 متر بیشتر از سایر گونه ها بودند. نتایج نشان داد که اوج تراکم جمعیت مگس های Syrphidae در منطقه مورد مطالعه در خرداد ماه بود.

گیاه پالایی یکی از روش های نوین در حذف آلاینده ها به شمار می آید. این تحقیق با هدف مقایسه میزان جذب فلزات سنگین کادمیوم و روی توسط دو گونه اکالیپتوس  Eucalyptus microthecaو Eucalyptus camaldulensis انجام شد. نهال های شش ماهه و یک دست اکالیپتوس برای اعمال تیمار کادمیوم (غلظت های 5، 10 و 15 میلی گرم به کیلوگرم) و روی (غلظت های 1، 3 و 10 میلی گرم به کیلوگرم) در نظر گرفته شد. برای انجام آزمایش از 18 نهال از هر گونه استفاده گردید. سپس از برگ، ریشه و ساقه هر نهال در سه تکرار جداگانه نمونه برداری شد. عصاره گیری نمونه ها با استفاده از روش هضم اسیدی انجام و غلظت عناصر با استفاده از دستگاه ICP-OES اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که جذب روی بین برگ های دو گونه میکروتکا و کامالدولنسیس با میانگین 518.6 و 426.5 و همچنین بین ریشه های آنها با میانگین 476.2 و 382.2 اختلاف معنی داری وجود داشت. اما ساقه ها در دو گونه تفاوت معنی داری در جذب روی نشان ندادند. همچنین میزان جذب کادمیوم در دو گونه میکروتکا و کامالدولنسیس به ترتیب با میانگین 124.9 و 179.7 در برگ ها و 435.8 و 399.7 در ریشه ها تفاوت معنی داری را نشان داد. به علاوه اینکه دو گونه اکالیپتوس در سطوح کم در جذب روی و کادمیوم خاک اختلاف چندانی باهم نداشته اما با افزایش غلظت روی (از 1 به 3 میلی مول) و کادمیوم (از 10 به 15 میلی مول)،  E. microthecaنسبت به  E. camaldulensisبهتر عمل کرده است. با توجه به استفاده از دو گونه فوق در جنگل کاری ها با هدف گیاه پالایی، گونه E. microtheca، کارایی بهتری را در جذب کادمیوم و روی نشان داد.

شناخت کافی از نیاز اکولوژیک گونه های مورد استفاده در جنگلکاری با هدف انطباق هر چه بیشتر آنها با شرایط جدید، نقش مهمی در حفاظت و حمایت از این گونه ها و جنگل کاری ها خواهد داشت. مجتمع فولاد مبارکه، 1500 هکتار جنگل مصنوعی با درختان غیربومی، ازجمله سرو نقره ای ایجاد کرده است. خشکیدگی تدریجی این گونه، باعث بروز مشکلات جدی در پایداری این جنگل شده است. به منظور بررسی علل خشکیدگی درختان سرو نقره ای، مناطق جنگل کاری شده با این گونه در سطح جنگل مورد نظر، شناسایی شد. سپس در هر منطقه جنگل کاری با این گونه، یک پلات 2000 مترمربعی در نظر گرفته شد. در هر پلات، مشخصات کمی درختان شامل قطر برابر سینه و ارتفاع اندازه گیری شد. از پنج درخت سالم و ناسالم به نمونه های برگ جداگانه برای انجام سنجش های شیمیایی تهیه شد. حفر پروفیل خاک در هر پلات و برداشت خاک از زیر تاج درختان از سایر اقدامات انجام شده در این پژوهش بود. نتایج نشان داد که محدودیت های رویشگاهی از قبیل وضعیت نامناسب خاک و شوری منابع آب، به عنوان عوامل اصلی در کاهش جذب عناصر کم مصرف و پرمصرف در درختان ناسالم می باشند.

جنگل بخش مهمی از زیست بوم زمین است؛ یک منبع بزرگ برای مقاصد و مصارف مختلف بشر که با رشد جمعیت در قرن حاضر و با وقوع آتش سوزی های متعدد کمیت و کیفیت آن به مخاطره افتاده است. از این رو، در این پژوهش به منظور کاهش این مخاطرات، شاخص خشکی کچ- بایرام و شاخص خطر آتش سوزی جنگل مک- آرتور و چگونگی تعیین مناطق دارای قابلیت آتش سوزی در جنگل های هیرکانی دو استان گلستان و خراسان شمالی بررسی شده است. از عامل های اقلیمی (بیشینه دما، کمینه رطوبت نسبی، میانگین سرعت باد، میزان بارش و تبخیر روزانه) برای سال های 1384 تا 1393 در قالب این شاخص ها استفاده شد. همچنین با کمک این اطلاعات پهنه بندی شاخص مک- آرتور و شاخص خشکی کچ- بایرام در بازه زمانی مذکور با بهره گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) انجام گردید؛ نتایج به دست آمده مشخص کرد که ارتباط معنی داری بین شاخص آتش سوزی مک- آرتور و شاخص خشکی کچ- بایرام در مناطق مورد مطالعه وجود نداشت؛ در مورد مناطق پرخطر شاخص خشکی کچ- بایرام شاخص خوبی برای تشخیص قابلیت آتش سوزی نبود. در حالی که شاخص آتش سوزی مک- آرتور مناطق پرخطر را به خوبی مشخص کرد. همچنین نتایج نشان داد که شاخص خشکی کچ- بایرام در مناطق کم باران که در محدوده اقلیمی نیمه خشک و نیمه مرطوب قرار دارند نمی تواند کاربرد دقیقی داشته باشد، از طرفی، در مناطقی که آتش سوزی رخ داده است شاخص آتش سوزی مک- آرتور خطرناک بودن منطقه را نشان می دهد؛ هرچندکه آتش سوزی مزبور، منشا اقلیمی نداشته باشد. بنابراین شاخص آتش سوزی مک- آرتور، با مشخص کردن مناطق دارای قابلیت آتش سوزی در جلوگیری یا کاهش آسیب های ناشی از آتش سوزی در جنگل های ایران، بسیار تاثیرگذار است.

به منظور ارزیابی اثر دارواش موخور بر میزان عناصر غذایی ماکرو (پتاسیم، سدیم، فسفر) و میکرو (آهن و روی) و نیز خصوصیات مورفولوژیک برگ شامل سطح برگ، سطح ویژه، وزن خشک و وزن مخصوص برگ درخت میزبان، گونه کیکم به عنوان میزبان رایج دارواش موخور در بخشی از جنگل های وزگ حوزه یاسوج در استان کهگیلویه و بویر احمد انتخاب شد. برای انجام این تحقیق هفت اصله درخت کیکم مبتلا به دارواش موخور و در مجاورت هر یک، درختی سالم با وضعیت ظاهری تقریبا مشابه به عنوان درخت شاهد انتخاب گردید. نمونه گیری برگ از شاخه های دارواش، شاخه های آلوده و سالم درختان آلوده و همچنین از شاخه های درختان شاهد با رعایت جهت نمونه گیری یکسان به منظور مقایسه میزان عناصر انجام شد. نتایج نشان داد که میزان عناصر سدیم، پتاسیم، آهن و روی در برگ دارواش موخور بیشتر از شاخه های سالم و آلوده درختان آلوده و درختان شاهد بود. اما مقدار فسفر در برگ دارواش موخور کمتر از شاخه های سالم و آلوده درختان آلوده و درختان شاهد بود. مقدار سدیم در شاخه های آلوده بیشتر از شاخه های سالم درختان آلوده و شاهد بود. همچنین اختلاف معنی داری میان صفات مورفولوژیک برگ شاخه های سالم و آلوده درختان آلوده و شاخه های درختان شاهد کیکم مشاهده نشد. نتایج این تحقیق حکایت از آن داشت که دارواش موخور باعث اختلال در تعادل برخی عناصر غذایی در درختان میزبان شده، اما تاثیری بر روی صفات مورفولوژیک برگ شامل سطح، سطح ویژه، وزن خشک و وزن مخصوص برگ درختان میزبان نداشت.

شب پره شمشاد، Cydalima perspectalis (Walker, 1859)، آفت بومی درختان شمشاد در نواحی نیمه گرمسیری آسیای شرقی می باشد که سال 2007 به اروپا وارد شده است. سنین مختلف لاروی و پیش شفیره های شب پره شمشاد از تیر تا اواسط مرداد 1395 از روی گونه شمشاد خزری Buxus hyrcana Pojark. در استان گیلان جمع آوری شد. خسارت آفت در مناطق مورد مطالعه بسیار شدید بود. لاروهای Cydalima perspectalis از برگ ها و پوست شاخه ها تغذیه می کنند. سر در لارو سن آخر سیاهرنگ و براق، رنگ بدن سبز با دو نوار طولی ضخیم سیاه و نوارهای باریک سفید در طرفین بدن و در سطح پشتی دارای خال های سیاه با حاشیه سفید می باشد. طول شفیره حدود 2 سانتی متر است. شفیره ها در لابه لای برگ ها و شاخه ها تشکیل می گردد. حشرات کامل بوسیله مورفولوژی خارجی به راحتی قابل شناسایی می باشند. عرض بدن با بال های باز در حشرات کامل تقریبا 4 سانتی متر و بال ها به طور کامل قهوه ای رنگ و دارای لکه سفیدرنگ در ناحیه دیسکال بال جلو می باشند. این مقاله اولین گزارش از این آفت و خسارت آن روی میزبان B. hyrcana در ایران می باشد. انتظار می رود این آفت به سرعت در رویشگاه های شمشاد در شمال کشور گسترش یابد بنابراین انجام بررسی های بیشتر در این خصوص ضروری به نظر می رسد.

طی مطالعه ی فونستیک کنه های اریباتید (Acari: Oribatida) خاک پای درختان ممرز، Carpinus betulus L. (Betulaceae) روستای گرمناب در جنگل های ارسباران، شمال شرق استان آذربایجان شرقی، ایران، در اواسط مرداد 1392، گونه ی Pantelozetes (P.) paolii (Oudemans, 1913) از خانواده ی Oribellidae Kunst, 1971 جمع آوری و شناسایی گردید که این اولین گزارش از کنه های این خانواده برای فون کنه های ایران می باشد. در این گونه پرودورسوم دارای کوستولای باریک، بلند، ناپیوسته و کمی همگرا است که موهای لاملایی در انتهای خطوط کوستولایی واقع شده اند، سنسیلوس شانه وش یک طرفه با پنج تا شش انشعاب نسبتا بلند و پاها تک ناخنه می باشند. به علاوه در این مطالعه، کلیدی برای شناسایی تمامی گونه های توصیف شده از زیرجنس Pantelozetes (Pantelozetes) Grandjean, 1953 در دنیا شامل P. (P.) unitjumenienesis Ermilov, Salavatulin & Tolstikov, 2015، P. (P.) bayartogtokhi Ermilov, Salavatulin & Tolstikov, 2015، P. (P.) berlesei Fujikawa, 1979، P. (P.) tianchanicus Rakhimbajeva, 1995، P. (P.) paolii (Oudemans, 1913) و  P. (P.) serratus Wang & Cui, 1996ارائه شده است.