اقتصاد مالی
سال:1389 | دوره:5 | شماره:13 |تعداد مقالات:8

با توجه به اهمیت کارایی در بخش صنعت، در این مقاله با تعیین تابع هزینه بر اساس آزمون نسبت درستنمایی بین دو تابع کاب- داگلاس وترانسلوگ برای بخش صنعت کشور، به تعیین کارایی و عوامل موثر بر آن در 9 زیر بخش صنعت بر اساس کد ISICهای دو رقمی، با استفاده ار روش تحلیل مرزی تصادفی(SFA)  بر مبنای داده های تابلویی در دوره زمانی 1385-1374 می پردازد. بر این اساس در ابتدا عوامل موثر بر تابع هزینه صنعت کل کشور در قالب تابع هزینه ترانسلوگ انتخاب و به دنبال آن عوامل موثر بر کارایی هزینه صنعت کشور در قالب الگوی باتیس و کوئلی (1995) مورد شناسایی قرار می گیرد. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که بخش صنایع کانی غیر فلزی و صنایع فلزات اساسی با کارایی 95.5% و 64% به ترتیب دارای بیشترین و کمترین کارایی در بین صنایع ایران می باشد. همچنین با شناسایی عوامل موثر بر کارایی بخش صنعت کشور مشخص گردید که در طول دوره مورد بررسی تخصص نیروی کار اثر منفی و تغییرات فناوری و تجربه صنعت اثر مثبت بر کارایی صنایع کشور داشته است.

از مهمترین مباحث در ارزیابی توسعه یافتگی یک کشور، توجه به مقوله نیروی انسانی بوده که تحت عنوان توسعه یافتگی مطرح می گردد. توسعه انسانی به مفهرم عام، افزایش گزینه های مردم و ارتقای سطح رفاه زندگی تعریف شده که زمینه ساز برخورداری انسان از زندگی طولانی و سالم و اخلاق در محیطی غنی و جامعه ای دموکراتیک است. عملکرد کشورها در این خصوص، به صورت سالانه تحت عنوان شاخص HDI مطرح شده که برآوردی از تعدادی نهاده می باشد که از ان جمله به آموزش، بهداشت، تولید ناخالص داخلی GDP و می توان اشاره نمود از سویی متغیرهای مزبور نیز خود از عوامل و زیر شاخه های متعددی تشکیل شده است. ارزیابی این شاخص با روشها و نرم افزارهای متفاوت و با کاربردهای گوناگون مورد استفاده قرار می گیرد که در بسیاری موارد فرآیند توسعه انسانی که یک مقوله کیفی است را به صورت کمی با سایر کشورها و در سال های متوالی قیاس می نماید. در این مقاله برآنیم تا شاخص HDI از منظر دو نهاده GDP، آموزش به روش منطق فازی برای کشور ایران و طی سالهای 2005-1995 برآورد گردد لذا آمار ارائه شده از نهاده های HDI در متغیرهای مورد بررسی جمع و در قالب منطق فازی براورد و در انتها به ارائه جایگاه ایران در توسعه انسانی با رویکرد متغیرهای مورد نظر، پرداخته می شود.

امروزه صنعت گردشگری جزو بزرگترین و متنوع ترین صنایع در دنیا به حساب می آید. با توجه به آثار اقتصادی این صنعت، اگر کشوری که جاذبه های فرهنگی، طبیعی یا تاریخی مناسبی دارد، بتواند از ظرفیت های خود استفاده کرده و چرخ های این صنعت را به نحو صحیحی به حرکت درآورد، شاهد رشد و شکوفائی بزرگی در سطح اقتصاد خود خواهند بود. با توجه به ظرفیت فراوان کشورمان در جذب گردشگر بین المللی و تاثیر مستقیم و غیر مستقیم این صنعت بر بخش های مختلف اقتصادی، رشد و توسعه صنعت گردشگری می تواند به عنوان یکی از راهکارهای رهایی از اقتصاد تک محصولی و دستیابی به رشد و توسعه پایدار مورد استفاده قرار بگیرد. در این مقاله سعی گردیده تا نقش صنعت گردشگری و ورود گردشگر به کشور بر اشتغال و رشد اقتصادی کشور مورد بررسی قرار گیرد. به این منظور از داده های سالانه مربوط به دوره زمانی 1367 تا 1388 و روش های رگرسیونی و آماری برای تجزیه تحلیل داده ها استفاده شده است. نتایج حاصل از تخمین مدل و تحلیل داده ها نشان می دهد که به ازای ورود هر 20 گردشگر به صورت مستقیم یک شغل و به ازای ورود هر 6 گردشگر مجموعا (مستقیم و غیر مستقیم) یک شغل جدید ایجاد می شود. با توجه به ظرفیت های بالای این صنعت در تولید و ایجاد اشتغال، با برنامه ریزی و مدیریت صحیح می توان از این مزایا استفاده و فرایند حرکت به سمت توسعه پایدار را تسریع نمود.

در سال های اخیر افت فشار شبکه مصرف گاز کشور بویژه در فصل سرما دغدغه ای بوده است که دولت و وزارت نفت را متاثر نموده و در مواردی مردم کشورمان بشدت دچار مشکل شده اند که کاهش شدید مصرف نیروگاهها و بعضا توقف صادرات گاز برای کاهش بحران بعنوان راه حل به کار رفته است. بنابراین تمهیدات و تدابیری برای برقراری پایداری در راستای امنیت شبکه توزیع و انتقال امری مهم و ضروری می باشد. اختلاف چشمگیر بین مصارف تابستانی و زمستانی با توجه به دوری مبادی تولید تا نواحی عمده مصرف در زمستان، ایجاب می کند که ایجاد ذخایر نزدیک به مراکز عمده مصرف بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد و تنها به سیستم تولید و انتقال و تامین گاز به صورت مستقیم اکتفا نکرد. احداث واحدهای کوچک تولید LNG و مخازن مربوط به آن در مجاورت نواحی پرمصرف برای اوج زدایی مصرف روزانه در زمستان مناسب است. در این مجتمع های کوچک، در طول ماههای گرم سال می توان گاز را به مایع تبدیل و به هنگام ضرورت در روزهای سرد زمستان تبخیر و به شبکه گازرسانی تزریق کرد. البته این واحدها می توانند حتی در مواقعی از فصل زمستان، که میزان مصرف نسبت به تولید و عرضه از مبادی اصلی کاهش نسبی می یابد، مازاد گاز را از خطوط لوله دریافت و به مایع تبدیل و ذخیره کنند و بدین ترتیب ذخیره مخازن LNG حتی المقدور بازسازی و حفظ می شوند. ضمن آنکه نقش کلیدی و استراتژیک گاز مایع در برآورده ساختن نیاز فزاینده به انرژی و کمبود دانش فنی در این خصوص از دیگر ضرورت هایی است که لزوم توجه به آن به چشم می خورد.

تورم و توزیع نابرابر درآمدها دو مشخصه غالب کشورهای رو به توسعه جهان سومی می باشد و تحقیقات زیادی پیرامون آن صورت گرفته است. لذا با توجه به اثر آشکار و نامطلوب تورم بر توزیع درآمدها و رابطه متقابل بین توزیع درآمد و رشد اقتصادی، بررسی اثر تورم بر نابرابری اقتصادی اهمیت دارد. هدف اصلی پژوهش حاضر برررسی اثر تورم بر توزیع درآمد در ایران به تفکیک مناطق شهری و روستایی می باشد. شایان ذکر است از ضریب جینی بعنوان شاخص توزیع درآمد و متغیر وابسته مدل و از متغیرهای تورم، بیکاری و هزینه های امور اجتماعی به عنوان متغیر مستقل مدل استفاده شده است همچنین مدل ارائه شده یک الگوی خطی است. معادلات به روش حداکثرمربعات معمولی (OLS) و بر اساس داده های ایران طی سال های 1385-1361 تخمین زده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که اثر تورم بر ضریب جینی در مناطق شهری و روستایی ایران مثبت و معنی دار است یعنی افزایش تورم باعث افزایش نابرابری درآمدی در کشور می شود. اثر بیکاری بر ضریب جینی نیز مثبت و معنی دار است همچنین اثر هزینه های امور اجتماعی دولتی منفی و معنی دار می باشد. ضمنا اثر تورم و بیکاری بر ضریب جینی در مناطق شهری ایران بیشتر از مناطق روستایی می باشد که شاید بتوان دلیل آن را اقتصاد معیشتی در مناطق روستایی دانست.

جمعیت یکی از عوامل موثر بر رشد اقتصادی در بلندمدت است. برخی از مطالعات تجربی حاکی از تاثیر منفی این عامل بر رشد اقتصادی هستند و بعضی اثر مثبت را نشان می دهند. هدف از این مقاله آن است که تاثیر جمعیت بر رشد اقتصادی طی سال های 2007-1985 بین 156 کشور در چهارگروه درآمدی (بالا، متوسط رو به بالا، متوسط رو به پایین و پایین) بررسی شود. در این مطالعه با استفاده از روش پنل دیتا تاثیر رشد جمعیت و نرخ زاد و ولد بر رشد اقتصادی به روش مستقیم و غیر مستقیم ارزیابی می شود. نتایج نشان می دهد که در کشورهای با گروه درآمدی بالا جمعیت اثر منفی بر رشد اقتصادی می گذارد ولی در سایر گروه های درآمدی این اثر مثبت است. همچنین نرخ زاد و ولد به روش مستقیم در گروه های درآمدی بالا و پایین تاثیر منفی بر رشد اقتصادی دارد و در دو گروه دیگر تاثیر مثبت را نشان می دهد. تاثیر نرخ زاد و ولد بر سرمایه گذاری در کشورهای دارای درآمد متوسط رو به بالا مثبت ولی از نظر آماری بی معناست و در سایر گروه ها این اثر مثبت و معنادار بدست آمده است. به طور کلی در کشورهای با درآمد متوسط رو به پایین تاثیر نرخ زاد و ولد بر رشد اقتصادی بستگی به برآیند دو اثر مستقیم و غیر مستقیم دارد لذا به طور قطع نمی توان گفت که با افزایش نرخ زاد و ولد در این گروه از کشورها رشد اقتصادی در بلند مدت افزایش می یابد یا کاهش. ولی نتیجه در سایر گروه های درآمدی کاملا مشخص است. در کشورهای با درآمد متوسط رو به بالا بین نرخ زاد و ولد و رشد اقتصادی رابطه مثبت و در دو گروه دیگر یعنی کشورهای دارای درآمد پایین و بالا این ارتباط منفی است.

با توجه به اهمیت درآمدهای نفتی در ایران ،مطالعه حاضر در صدد بررسی اثر شومی منابع واقتصاد خاکستری بر رشد اقتصادی در کشورمی باشد. در چارچوب تفکرات موجود وجود منابع طبیعی در یک کشور نه نتها پدیده ی شومی نمی باشد بلکه ثروت یک کشور محسوب گردیده و از طریق فراهم نمودن قدرت خرید و واردات انتظار می رود وفور آن سرمایه گذاری و رشد را تقویت نماید. ان چه که برای یک کشور شومی را به وجود می آورد عوارض و پیامد های مر بوط به استفاده ی ناصحیح این منابع از جمله گسترش اقتصاد پنهان می باشد.نتایج حاصل از برآورد مدل طی دوره 1352-1387 نشان می دهند که متغیر های رشد نیروی کار، رشد درآمد نفت، آزادی اقتصادی، ارتباط مثبت با رشد اقتصادی داشته در حالی که رشد حجم اقتصاد پنهان و اندازه دولت تاثیرمنفی بررشداقتصادی،داشته اندکه فرضیات پژوهش را تاییدمی نمایند.

تجارت خارجی بعنوان شاخصی از درجه باز بودن اقتصاد و میزان ارتباط کشور با اقتصاد جهانی همواره مورد توجه اقتصاددانان، برنامه ریزان و سیاستگذاران کشورهای مختلف جهان بوده است. مطالعه حاضر به بررسی رابطه سیاستهای آزادسازی تجاری و باز بودن اقتصاد بر رشد اقتصادی کشور ایران طی سالهای 1386-1353 بر اساس چهارچوب مدل رشد درونزای لوکاس (1988) به عنوان یک مدل ساختاری می پردازد. برای بررسی اثر باز بودن اقتصاد بر رشد از دو شاخص نسبت تجارت به تولید و نرخ متوسط تعرفه واردات استفاده می گردد. برای اجتناب از رگرسیون جعلی آزمونهای ریشه واحد استفاده شده و با نتایج بدست آمده از روش هم انباشتگی وجود رابطه بین متغیرها مورد مطالعه قرار می گیرد. نتایج حاکی از وجود رابطه بلند مدت و همجمعی بین رشد اقتصادی و متغیرهای مستقل مدل شامل سرمایه، نیروی کار، شاخص توسعه انسانی٬ درجه باز بودن اقتصاد نسبت به تجارت خارجی و نرخ متوسط تعرفه وارداتی است. به منظور بررسی رابطه کوتاه مدت از مدل تصحیح خطا(VECM)  و تابع عکس العمل(IRF)  استفاده شده است. تاثیر درجه باز بودن اقتصاد بر رشد اقتصادی بعنوان متغیر جدید در کنار سایر متغیرها مثبت و معنی دار است. همچنین نتایج نشان می دهد که کاهش نسبت متوسط تعرفه واردات به عنوان اثر سیاستگذاری تجاری بر رشد رابطه مستقیم با رشد اقتصادی کشور دارد و علامت ضرایب برآورد شده متغیرها با تئوری سازگار است.