مطالعات راهبردی سیاست گذاری عمومی(مطالعات راهبردی جهانی شدن)
سال:1393 | دوره:5 | شماره:14 (پیاپی 17) |تعداد مقالات:7

با فروپاشی نظام دوقطبی و اضمحلال شوروی، پیش بینی می شد تمام نهادها و سازوکارهای برآمده از این نظام نیز از بین برود، اما ناتو و ورشو دو پیمان امنیتی برآمده از دوران جنگ سرد، با دو سرنوشت متفاوت مواجه گردیدند. ورشو، متعاقب اضمحلال شوروی از هم فروپاشید، در حالی که این احتمال می رفت که ناتو هم به سرنوشتی مشابه دچارشود، اما برخلاف تمام پیش بینی ها، ناتو توانست از این بحران هویتی، موفق بیرون آید و با بازتعریف کارکرد و وظایف، به توجیه بقای خود برای قرن 21 بپردازد. پیمانی که با وجود سازمان ملل به عنوان متولی حفظ ثبات و امنیت در جهان، وجودش بی معنا به نظر می رسید، توانست با تحولات ساختاری و معنایی نه تنها به حیات خود ادامه دهد، بلکه در زمانی که شورای امنیت در خلاء ابزار اجرایی به سر می برد به عنوان بازوی اجرایی سازمان ملل و پلیس جهانی به ایفای نقش بپردازد. شاید مهمترین نقش را در این بقا، تحول در مفهوم امنیت ایفا نمود. در دوره ی پسا جنگ سرد، ما شاهد شکل گیری رهیافت هایی در روابط بین الملل هستیم که تمرکز خود را بر بازتعریف مفهوم امنیت می گذارند. بر همین منوال، سوال اصلی پژوهش حاضر نیز این است که مفهوم امنیت در ناتو در دوران نظم نوین جهانی، چگونه تعریف می شود، و تحولات ساختاری سازمان مزبور جهت هماهنگی با این دگرگونی، چگونه بوده است؟ مکتب کپنهاک به عنوان یکی از برجسته ترین مکاتب در این حوزه، با ارائه ی تفسیر ی موسع از مفهوم امنیت و گسترش دامنه ی امنیت به ابعادی چندگانه، گامی اساسی در باز تعربف امنیت برداشت. براین اساس، پس از جنگ سرد، ماهیت تهدیدات متحول شده و از گستردگی و تنوع بیشتری نسبت به گذشته برخوردارگردید. در همین راستا با تحول مفهوم امنیت در دوران جنگ سرد از بُعد سخت افزاری و تک سویه (تک جانبه) به ابعاد نرم افزاری و چند جانبه در دوران پسا جنگ سرد، شاهد تغییر در کارکردهای ناتو از یک نهاد نظامی صرف به یک نهاد سیاسی-امنیتی هستیم.

پیدایش امواج چندفرهنگی گرایی در دهه های اخیر، این پرسش را به میان آورده که با اذعان به گوناگونی فرهنگی در میان جوامع مختلف، آیا هنوز هم می توان صرف نظر از تفاوت های فرهنگی عمیقی که میان آنان وجود دارد، از مفاد اعلامیه ی حقوق بشر به مثابه ی حقوقی برای همه ی انسان ها به عنوان اصول عام و جهان شمول نام برد یا خیر؟ در صورتی که تفاوت های فرهنگی بین انسان ها نشانگر تفاوت موجود میان هویت های بشری باشد، اعلامیه ی حقوق بشر تا چه اندازه و بر چه مبنایی برای کسانی که در صدد حفظ هویت خود در مقابل فشارهای یکسان سازانه ی جهانی شدن فرهنگ هستند، لازم الاتباع است؟ در این نوشتار با استفاده از مفهوم گفتگویی هویت چارلز تیلور، و تمایز جان رالز میان امر عقلانی و امر عقلایی، و بحث مایکل والزر درباره ی اخلاق نحیف و اخلاق فربه، نشان داده خواهد شد که در عین حال که نمی توان تأثیر ویژگی های فرهنگی هویت های مختلف را در تبیین و تعلیل حقوق بشر نادیده گرفت، اصول عام و جهان شمولی وجود دارد که پدید آورنده ی حقوقی هستند که در مورد همه ی انسان ها، صرف نظر از هویت فرهنگی خاص شان، صدق می کند.

فرآیند جهانی شدن ابعاد مختلف زندگی بشر امروز را تحت تأثیر قرار داده است. جهانی شدن با جریان آزاد اطلاعات، ارتباطات و تغییر در تعاملات و ارتباطات از سطح خرد تا کلان، چالش ها و فرصت هایی را در مقابل جامعه جهانی ایجاد کرده است. نظریه های جهانی شدن با یک شیفت پارادایمی به سمت نظریه های جهان-محلی شدن حرکت کرده اند. در این پارادایم جدید، پذیرش الگوی تکثرگرایی به عنوان محور اصلی درک و تحلیل درهم آمیختگی ناشی از جهانی شدن شناخته می شود. در حوزه قومیت ها همچون سایر حوزه ها، فرآیند جهانی شدن می تواند تاثیرات متفاوت و بعضاً متعارض بر جای بگذارد. برخی از صاحبنظران قائل به درآمیختگی و حتی استحاله خرده فرهنگ ها و هویت های قومی، محلی و ملی در فرهنگ غالب و مسلط جهانی هستند اما در مقابل، عده ای از اندیشمندان فرآیند جهانی شدن را سبب ساز افزایش گرایش ها و تمایلات قومی، محلی و ملی می دانند. فرآیند جهانی شدن تکثرگرایی در همه ابعاد را می پذیرد که با پذیرش این اصل، الگوی تکثرگرایی در حوزه فرهنگی و اجتماعی توانایی و ظرفیت حل مسائل و چالش های احتمالی در حوزه قومیت ها را دارد. بر این اساس، مقاله حاضر در چارچوب پاسخگویی مناسب برای این دغدغه، ضمن بررسی دو الگوی همانندسازی و تکثرگرایی، فرض اساسی خود را بر این مبنا استوار نموده است که الگوی تکثرگرایی به عنوان یکی از مولفه های اصلی توسعه همه جانبه و متوازن، کاربردی ترین الگو برای همگرایی و انسجام اقوام و اقلیتهای دینی و مذهبی در ایران به شمار می آید.

تحقیق حاضر با هدف مطالعه و رصد تغییرات آینده ی خدمات حوزه ی فناوری اطلاعات و ارتباطات از طریق آینده پژوهی و خدمات فضای مجازی قابل ارائه در ایران در فرایند تکنولوژیک جهانی شدن این کشور، انجام شده است. به همین منظور، ابتدا با روش مطالعات اسنادی و کتابخانه ای، روندهای موثّر در آینده ی خدمات فضای مجازی شناسایی گردیدند که عبارتند: 1. اسناد بالادستی2. تشکیل مرکز ملی فضای مجازی ایران 3. تغییرات فرهنگی و اجتماعی در به کارگیری اینترنت 4. رشد زیرساختهای فناوری و ابزارهای نوین اطلاعاتی و ارتباطی5. گسترش سواد الکترونیکی 6. سهولت استفاده و کاربردپذیری خدمات فضای مجازی 7. هزینه ی نسبتاً کم خدمات فضای مجازی. در ادامه با استفاده از روش آینده پژوهی دلفی، آینده ی محتمل خدمات فضای مجازی در قالب آینده ی مطلق، آینده ی موازی، آینده ی مکمل و آینده ی سایه ای، تعریف شد. بر اساس نتایج بدست آمده از بررسی دیدگاه های 18 نفر از صاحب نظران این حوزه و نظر اجماعی خبرگان با توجه به روندهای محیطی و محاطی بر آن در خصوص آینده های محتمل، ارائه ی موازی خدمات فضای مجازی برای آینده ی ایران در افق 1404، با امتیاز اجماعی 87. 66، در اولویت اول قرار گرفت؛ همچنین آینده ی مطلوب خدمات فضای مجازی در آینده ی ایران، ارائه ی موازی خدمات فضای مجازی با امتیاز اجماعی92. 65 درصدی خبرگان، تعیین گردید. با توجه به این آینده نگری، توصیه می شود سازمان های تصمیم گیر در این خصوص مانند سازمان فضای مجازی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، موارد فوق را در سناریوها و اولویت های برنامه ریزی خود، مدنظر قرار دهند.

تفحص در گفتمان رسانه ای، شاخه ای سودمند و جا افتاده در تحلیل انتقادی کلام است که با هدف شناسایی و شناساندن جهت گیری های رسانه ای، صورت می گیرد. پژوهش حاضر درصدد است با آشنا کردن دانشجویان زبان انگلیسی با فعالیت های آگاهی دهنده ی زبانی، نقش و جایگاه دانش انتقادی رسانه را در کلاس های زبان در عصر جهانی شدن فرهنگ و رسانه بررسی نماید. جامعه ی آماری این پژوهش، شامل دانشجویان و فارغ التحصیلان زبان انگلیسی دانشگاه ارومیه است که قبل از دوره ی آموزشی در آزمون تافل شرکت کرده اند. از میان این گروه، افرادی که نمره ی 500 و بالاتر را کسب کرده بودند برای شرکت در دوره ی مزبور دعوت شدند. دوره ی آموزشی شامل تفکر انتقادی، ابزارهای پروپاگاندا، چینش کلمات، تحلیل سرخط خبرها، منابع قدرت و وابستگی های سازمانی تأثیر گذار بر گزارش های خبری بود؛ به علاوه، هر جلسه مشتمل بر خواندن یک متن جهت دار برگرفته از تعدادی از منابع آموزشی زبان انگلیسی و متون رسانه ای از جمله هرالد تریبون، سی ان ان، اینترنت و کتاب های رایج آموزش انگلیسی به همراه تحلیل آن ها بود. بعد از خواندن متون مطبوعاتی، شرکت کنندگان با بیان دیدگاه های خود به بحث و گفت وگو درباره ی آن ها می پرداختند. در پایان دوره از شرکت کنندگان خواسته شد تا نظرشان را درباره ی کل دوره ی آموزشی بیان کنند. یافته های توصیفی و کیفی پژوهش نشان داد که شرکت کنندگان نسبت به این دوره گرایش مثبت داشته و انگیزه ی بالایی برای افزایش سواد انتقاد رسانه ای خود دارند.

یک قرن گذشته تا کنون، موج اسلام گرایی تاثیرات عمده ای بر معادلات منطقه ای و جهانی داشته است. به جرأت می توان گفت، مهمترین متغیر تاثیرگذار در خاورمیانه به عنوان بحران خیزترین منطقه جهان اسلام گرایی و پدیده های ناشی از آن است. اگر چه اسلام گرایی را به هیچ وجه نمی توان پدیده ای یکدست درنظر گرفت، اما نقطه مشترک تمامی طیف ها و جریانات درونی آن، تلاش برای حل بحران های جهان اسلام با توسل به اسلام و عناصر زبانی حاصل از آن است. در این میان نوع، ماهیت و ساختار بحر ان ها بر نحوه مفصل بندی اسلام گرایان تاثیرات عمده ای گذارده، بطوری که می توان ادعا کرد با وجود آنکه سنّت اسلامی میان آنها مشترک است اما ساختار متفاوت باعث شکل گیری نقاط گسست، میان نسل های مختلف اسلام گرایی شده است. در این مقاله بر آنیم تا نشان دهیم چه نقاط شباهت و گسستی میان بنیادگرایی کلاسیک با اسلام گرایی مدرن وجود دارد، و دلایل شکل گیری این گسست ها چه بوده است؟ مقاله استدلال می کند که ساختار شکل گیری اسلام گرایی مدرن عامل اصلی گسست میان اسلام گرایی مدرن با بنیادگرایی کلاسیک است. در نهایت با مطرح کردن مطالعه ی موردی گروه" المهاجرون" الگوی رفتاری یکی از گروه های اسلام گرا مبتنی بر عقلانیت غیر متعارف، توضیح داده خواهد شد.

جهانی شدن به درستی یک انقلاب است؛ انقلابی که گریزناپذیر و غیر قابل برگشت است. جهانی شدن، جغرافیای انسانی را دگرگون ساخته و اندیشه و نگرش آدمی را با گشودن دریچه های بدیع و خلاقانه، به نحو عمیقی غنی می گرداند. ابتدا با توجه به تبارشناسیِ تاریخی جهانی شدن، و تأمل بر بار معنایی واژه ی آن و از رهگذر تعاریف متعدد، به تبیین مفهوم جهانی شدن پرداخته می شود. از سوی دیگر، جهانی شدن، پدیده ای چند ُبعدی است، و برهمان اساس، ابعاد متعدد زندگی بشری، همچون اقتصاد، سیاست و فرهنگ و حقوق را تحت تأثیر خود قرار می دهد. تأثیر جهانی شدن، بر مسائل زنان، از قبیل میزان مشارکت آنان در امور سیاسی و اقتصادی و سطح تحصیلات شان در تعامل یا تقابل آن ها با این فرآیند، ارتباط مستقیم دارد، از این رو، ارائه ی گزارشی جامع در این زمینه، امری ضروری است. در نهایت به نظر می رسد که جها نی شدن اجتماعی، سطح آزادی های مدنی آزادی بیان و اعتراض به فرصت های نابرابر را افزایش می دهد که فراهم کننده ی اصلاح اجتماعی است، و می تواند به بهبود حقوق زنان منجر گردد. در حالی که جها نی شدن اقتصادی هرچند بر فعالیت های اقتصادی سطح دستمزد، اشتغال و استقلال مالی تأثیر مثبتی دارد، اما نقش عمده ای بر آزادی های مدنی زنان ندارد.