پژوهش علف های هرز
سال:1396 | دوره:9 | شماره:1 |تعداد مقالات:6

مدیریت شیمیائی علف های هرز جز مهمی از برنامه های مدیریتی تولید محصولات زراعی است. زمان کاربرد علف کش در افزایش کارائی علف کش بسیار حائز اهمیت است. آزمایشی مزرعه ائی بمنظور بررسی اثر زمان و غلظت های نیکوسولفورون بر رقابت ذرت و جانسون گراس انجام شد. آزمایش بصورت اسپیلت پلاتو در سه تکرار اجرا شد. کرت های اصلی شامل غلظت های 0، 1، 5/1، 2، 5/2 کیلوگرم در هکتار و کرت های فرعی شامل سه زمان کاربرد علف کش 4-2 برگی، 6-4 برگی و 8-6 برگی ذرت بود. پارامترهای رشدی ذرت شامل ارتفاع، سطح برگ و زیست توده اندازه گیری شد. نتایج نشان داد، بیشترین ارتفاع، سطح برگ و زیست توده ذرت با کاربرد غلظت 5/1 کیلوگرم در هکتار و در مرحله 4-2 برگی ذرت بدست آمد که تفاوت معنی داری با غلظت توصیه شده علف کش و غلظت بالاتر از آن نداشت. با تاخیر در کاربرد علف کش ارتفاع و زیست توده جانسون گراس افزایش پیدا می کند و رقابت بین ذرت و جانسون گراس بوجود می آید. این امر سبب کاهش شاخص های رشدی ذرت می شود. مطالعه حاضر اثر اصلی غلظت علف کش را در تغییر برهمکنش علف هرز-گیاه زراعی را نشان می دهد. مدیریت موفق، رقابت را با استفاده از غلظت های پائین علف کش به نفع گیاه زراعی جهت دستیابی به اهداف اقتصادی و زیست محیطی در تولید پایدار محصولات زراعی تغییر می دهد.

با توجه به هزینه های بالای ثبت علفکش های جدید و آلودگی محیط زیست در اثر استفاده از علف کش ها، استفاده از گیاهانی که خاصیت آللوپاتی دارند می تواند یکی از راهکارهای کاهش مصرف سموم باشد. بنابراین، هدف از این آزمایش بررسی توان آللوپاتیک ارقام گندم جهت شناسایی توان آنها در کنترل علف های هرز بود. بدین منظورآزمایشی در سال زراعی 95-1394 در مزرعه و آزمایشگاه تحقیقاتی پردیس ابوریحان دانشگاه تهران اجرا شد. بذر 70 رقم گندم در زمینی به مساحت 600 متر مربع کشت گردید و در مرحله ی پنجه زنی نمونه ها برای آزمون زیست سنجی برداشت شدند. برای ارزیابی تفکیک تاثیر آللوپاتیک عصاره گیاه گندم و پتانسیل اسمزی عصاره، محلول هایی با پتانسیل اسمزی یکسان با عصاره ها ساخته شد. سپس در آزمایشی به طور همزمان اثر عصاره و پتانسیل اسمزی بر جوانه زنی کلزا بررسی شد. به این ترتیب اثر آللوپاتیک عصاره از اثر اسمزی عصاره تفکیک شد. نتایج تفکیک اثر آللوپاتیک و پتانسیل اسمزی عصاره نشان داد که بازدارندگی جوانه زنی کلزا بیشتر به خاطر اثر مواد آللوپاتیک است نه اثر پتانسیل اسمزی عصاره (پلی اتیلن گلایکول). همچنین نتایج نشان داد که طی سال های آزادسازی ارقام گندم از سال 1318 تا کنون به میزان جزئی خاصیت آللوپاتیک ارقام افزایش یافته است ولی این افزایش معنی دار نبود. این امر حاکی از عدم توجه اصلاح گران به خاصیت آللوپاتیک ارقام گندم طی برنامه های اصلاحی می باشد. با توجه به نتایج حاصل در بین ارقام گندم، ارقامی وجود دارد که دارای پتانسیل آللوپاتیک بالایی هستند و در برنامه های اصلاحی می توان از آن ها استفاده نمود و ارقامی تولید کرد که توانایی کننترل علف های هرز را داشته باشند.

به منظور ارزیابی رقابت علف های هرز با سویا (Glycine max L. ) رقم کتول به همراه مقایسه آثار کاربرد کودهای بیولوژیک و شیمیایی به صورت جدا و همزمان آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه ای در شهرستان علی آباد کتول طی سال زراعی 95-1394 انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل مدیریت علف های هرز در دو سطح کنترل کامل و عدم کنترل (تا انتهای فصل رشد)، کود بیولوژیک در چهار سطح شاهد (عدم مصرف)، تلقیح با باکتری برادی رایزوبیوم ژاپونیکوم (Bradyrhizobium japonicum)، تلقیح با قارچ مایکوریزا (Glomus mosseae) و استفاده همزمان از رایزوبیوم و مایکوریزا، کود شیمیایی (نیتروژن خالص از منبع کود اوره) در سه سطح شاهد (عدم مصرف)، مصرف 25 کیلوگرم در هکتار و مصرف 50 کیلوگرم در هکتار بود. نتایج نشان داد که از رنگیزه های فتوسنتزی صرفاً کلروفیل a تحت تأثیر تیمار علف های هرز قرار گرفته و کلروفیل b و کاروتنوئید متأثر نشدند، اما تیمارهای کود بیولوژیک و کود شیمیایی در سطح احتمال 1 درصد هر سه رنگیزه فتوسنتزی را تحت تأثیر قرار دادند. همچنین اثر متقابل علف های هرز و کود بیولوژیک، محتوای فسفر گیاه را تحت تأثیر قرار داد و بیش ترین مقدار فسفر (48/0 درصد) از تیمار کنترل علف های هرز به همراه استفاده همزمان از باکتری و قارچ و کم ترین مقدار (19/0 درصد) هم از تیمار عدم وجین علف های هرز و عدم مصرف کود بیولوژیک به دست آمد. محتوای پتاسیم برگ نیز تحت تأثیر اثر متقابل سه گانه علف های هرز، کود بیولوژیک و کود شیمیای قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تیمارهای علف های هرز و کود بیولوژیک محتوای روغن و پروتئین دانه و تیمار کود شیمیایی تنها محتوای پروتئین دانه را تحت تأثیرقرار داده است.

استفاده از گیاهان پوششی چند ساله جهت کاهش مشکل علف های هرز، روشی سازگار با محیط زیست و بدون استفاده از علف کش ها است. به منظور بررسی تاثیرگیاهان پوششی چند ساله در مقایسه با گیاهان پوششی یکساله برکنترل و ساختار جمعیت علف های هرز، این آزمایش به مدت دو سال در بین ردیف های درختان سیب تاکستان قزوین به صورت بلوک کامل تصادفی اجرا شد. لولیوم چندساله (Lolium perene)، فستوکای گوسفندی (Festuca ovina)، فستوکای بلند (Festuca arundinacea)، بروموس بی ریشک (Bromus inermis) همراه با واکاری و بدون واکاری، چاودار یکساله (Secale cereale) و شاهد بدون کنترل علف هرز تیمارهای این آزمایش بودند. در بهار سال اول گیاهان پوششی چند ساله و چاودار به ترتیب 100 و 70 درصد و در بهار سال دوم گیاهان پوششی چند ساله بطور متوسط 58 و چاودار 94 درصد وزن خشک علف های هرز را کاهش دادند. در سال دوم تیمارهای بروموس بی ریشک و فستوکای گوسفندی بترتیب 10 تا 30 درصد بیشتر وزن خشک علف های هرز را نسبت به دیگر گیاهان پوششی چند ساله کاهش دادند. واکاری گیاهان پوششی چند ساله جهت حفظ استقرار آنها مورد نیاز بود. تیمارهای گیاهان پوششی چند ساله ساختار جمعیت علف های هرز را تحت تاثیر قرار داد، به طوریکه ترکیب جمعیت در پایان دو سال در بروموس بی ریشک و فستوکای بلند با شاهد تفاوت داشت. به هر حال ترکیب جمعیت در تیمارهای لولیوم چند ساله و فستوکای گوسفندی همانند تیمار شاهد بود. گیاهان پوششی می توانند یک روش مدیریت موثر در باغات ارگانیک باشند.

کاربرد درست علفکشها برای کنترل انتخابی و اقتصادی علفهایهرز بدون آسیب به محیط و گیاه زراعی یکی از موفقیت های مهم در کشاورزی مدرن محسوب میشود. به منظور بررسی اثرات افزایشی، هم افزاییویا هم کاهی اختلاط علف کش های کلودینافوپ پروپارژیل و سولفوسولفورون بر روی گیاه زراعی گندم و علف های هرز باریک برگ یولاف وحشی زمستانه و فالاریس بذرکوچک با استفاده از منحنی های هم اثر، آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار درگلخانهتحقیقاتیدانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در سال 1394 اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل هشت دُز علف کش ها با پنج نسبت اختلاط0: 100، 25: 75، 50: 50، 75: 25 و 100: 0 بودند. تابع لوگ لجستیک به پاسخ وزن خشک گیاهان در مقابل دزهای مختلف علف کش ها برای هر نسبت اختلاط برازش و مقادیر علف کش مورد نیاز برای 50 درصد بازدارندگی رشد گیاهان مورد آزمایشGR50)) برآورد گردید. پس از برآورد میزان GR50 برای هر یک از نسبت ها، از منحنی ها و مدل های هم اثر برای تعیین اثر اختلاط دو علف کش های سولفوسولفورون و کلودینافوپ پروپارژیل استفاده شد. نتایج آزمایش نشان داد که مقدار کلودینافوپ پروپارژیل و سولفوسولفورون لازم برای 50 درصد کاهش وزن خشک برای علف های هرز یولاف وحشی زمستانه به ترتیب 437/0، 719/1 و برای فالاریس بذرکوچک به ترتیب 312/0 و 952/0 درصد دز توصیه شده این علف کش ها می باشد که با افزایش سهم سولفوسولفورون در اختلاط، مقدار GR50 نیز افزایش یافت. اختلاط علف کش های سولفوسولفورون و کلودینافوپ پروپارژیل در دز یک برابر توصیه شده تأثیری روی گندم نداشت.

اگرچه امروزه مساله ی کمبود آب مانع از افزایش سطح زیر کشت شده است اما رشد جمعیت افزایش تقاضای تولید را در پی داشته است. از سوی دیگر، پدیده ای به نام "علف های هرز مقاوم" موجب نگرانی از کم رنگ شدن کنترل شیمیایی و در نتیجه کاهش تولید شده است. این موضوع لزوم هرچه بیشتر توجه به معضل مقاومت را دوچندان می نماید. در سال 2011، 372 گونه ی بیوتیپ مقاوم به علف کش ها در سراسر جهان تأیید شد که این آمار در سال 2017 به 479 گونه رسید. ایران با داشتن 7 و 5 بیوتیپ مقاوم نسبت به گروهای ACCase و ALS به ترتیب در رده های چهارم و دهم جهان قرار می گیرد. امروزه می توان مهم ترین علل افزایش بیوتیپ های مقاوم در ایران را توجه خاص به علف کش های خانواده سولفونیل اوره (ALS)، نبود آموزش های صحیح به منظور آگاه سازی کشاورزان از عواقب گسترش گیاهان مقاوم به علف کش ها و نحوه ی مدیریت کاربردی آنها دانست. در همین راستا اولین و مهمترین اقدام در جهت مدیریت گیاهان مقاوم به علف کش، شناسایی و تأیید گونه مقاوم است. از مهمترین جنبه های مثبت این اقدام می توان به عدم تحمیل هزینه های مازاد بر کشاورزان، ارائه راهکارهای مدیریتی مناسب به منظور جلوگیری از تولید و انتشار علف های هرز مقاوم و همچنین بهره مندی از این استراتژی طبیعی برای تولید گیاهان مقاوم به علف کش در آینده اشاره نمود.