اخلاق زیستی
سال:1390 | دوره:1 | شماره:2 |تعداد مقالات:7

اصول چهارگانه اخلاقی که به طور مشترک در اخلاق زیستی و اخلاق پزشکی کاربرد دارند، حاصل همگرایی اندیشمندان حوزه های مختلف اجتماعی و جهانی است که بر محور انسان گرایی شکل گرفته و خاستگاه آن فرهنگ غرب می باشد. هرچند اخلاق زیستی سکولار اصولی را مجسم می سازد که قابل تعمیم جهانی است و به همه افراد و مفاهیم اخلاقی مربوط می شود و به عنوان معیاری برای بررسی معضلات اخلاقی و ارایه الگوی تصمیم گیری در زمینه مباحث اخلاق زیستی مورد توجه است، لیکن از حیث مقارنه و تطبیق در مبانی آن با فرهنگ ها و مکتب های مختلف اخلاقی، دارای تفاوت های اساسی است. این وجوه تفاوت در مکاتب و ادیان ابراهیمی به ویژه مکتب حیات بخش اسلام بیشتر قابل درک است. این مقاله اصول چهارگانه اخلاق زیستی را از منظر فقه و حقوق اسلامی مورد بررسی قرار می دهد و با توجه به روشن بودن ابعاد آن در فرهنگ غربی توجه نگارندگان صرفا معطوف به مطالعه موضوع از منظر فقه و حقوق اسلامی است.

تحولات زیست فناوری در عصر حاضر، بسترساز بروز چالش هایی اخلاقی است که پاسخ به آن ها در جلوه پارادایم رایج در بررسی های اخلاقی زیست فناوری و مولفه های هنجاری آن نمایان شده است. با این وجود سنجش اصول چهارگانه حاکم بر اخلاق زیست فناوری معاصر و مشاهده عدم هماهنگی و انسجام لازم میان آن ها، حاکی از واگرایی و ناکارآمدی نظریه رایج در اخلاق زیست فناوری از ناحیه قواعد و اصول خود می باشد. همچنین ابتنای این اصول بر مبانی اومانیسم، فردگرایی، آموزه های لیبرالی، تقدم حق بر خیر و قراردادگرایی، اخلاق زیست فناوری را به سوی تخریب محیط زیست و ذخایر ژنتیک انسانی، خود بزرگ بینی لجام گسیخته در انسان و نسبیت انگاری در ارزش ها سوق می دهد و در جریان غلبه مولفه های مصلحت گرا و لذت گرای افراطی بر عقلانیت ارزشی در نظریه رایج، شاهد تقلیل گرایی آشکار در تلقی از عدالت و سود و زیان هستیم. لذا جهت حل این مشکل باید در مسایل پیچیده و کاملا حیاتی اخلاق زیست فناوری، اصولی منسجم و هماهنگ برآمده از تفکر توحیدی و با تاکید بر معنویت قدسی تدوین شود تا اخلاق زیست فناوری بر شالوده های چنین اصولی استوار گشته و در پرتو آن اسب سرکش و پرقدرت فناوری نوظهور زیستی با لگام حکمت عملی برآمده از ارزش های متعالی انسانی مهار شود.

مقوله اخلاق سازمانی در جوامع توسعه یافته طی یک و نیم قرن گذشته به عنوان بخشی از علم مدیریت به مرور نهادینه شده است. رعایت اخلاق و حفظ ارزش های اخلاقی به صورت یکی از مهم ترین پدیده هایی درآمده است که در بیشتر سازمان ها مورد توجه قرار می گیرد. عدالت سازمانی اصطلاحی است که برای توصیف نقش عدالت که به طور مستقیم با موقعیت های شغلی ارتباط دارد، به کار می رود. در عدالت سازمانی مطرح می شود که باید با چه شیوه هایی با کارکنان رفتار شود، تا احساس کنند به صورت عادلانه با آن ها برخورد شده است. بر اساس عدالت سازمانی می توان پیش بینی کرد که کارکنان در قبال وجود یا عدم وجود عدالت سازمانی در محل کار خود واکنش نشان می دهند. هم اخلاقیات و هم عدالت سازمانی در مفهوم عدالت ریشه دارد و شامل قضاوت هایی درباره آنچه درست و یا نادرست است.

سقط جنین یکی از مسایل جدی و مطرح در اخلاق پزشکی است و موافقان و مخالفان استدلال های بسیاری به سود یا زیان آن اقامه کرده اند. یکی از استدلال هایی که ضد سقط جنین اقامه شده است، استدلال از طریق بالقوگی است. برخی از فیلسوفان اخلاق، انسان را از لحظه لقاح انسان و شخص دانسته، سقط جنین را نادرست می دانند. برخی هم اگرچه جنین را از لحظه لقاح انسان نمی دانند، ولی با این حال سقط جنین را به لحاظ اخلاقی از همان لحظه لقاح در نگاه نخست، نادرست می دانند. این مقاله با این فرض که جنین از لحظه لقاح انسان به شمار نمی آید، بر ناروایی اخلاقی سقط جنین از همان لحظه لقاح استدلال می کند. این استدلال از طریق استفاده از مفهوم «بالقوگی» صورت می گیرد. در این مقاله علاوه بر تقریری از این استدلال سعی بر آن است که نقدهایی که بر آن وارد شده است را بیان کرده و به بررسی و نقد آن ها پرداخته شود.

مقدمه: همسان سازی انسانی (Human cloning) به عنوان مهم ترین تحول قرن حاضر، محصول پیشرفت علم و تکنولوژی علوم زیستی و ژنتیکی است که به طور ویژه، محافل دینی، اخلاقی و حتی سیاسی را تحت تاثیر قرار داده است. تصور تولد موجود زنده مخصوصا انسان خارج از مجرای طبیعی و بدون استفاده از سلول های جنسی، همگان را به تعجب و شگفتی وامی دارد، گویی اکنون علم، هنر خود را به رخ جهانیان کشیده است. در پایان به این نتیجه رسیدیم که همسان سازی انسانی با اصول اخلاق زیستی اسلامی در تعارض است، بنابراین باید فناوری همسان سازی انسانی ممنوع شود.روش: در این مقاله با عنوان «تزاحم فناوری همسان سازی انسانی با اخلاق زیستی اسلامی»، مولفان به کمک روش کتابخانه ای به تحلیل و بررسی فناوری شبیه سازی انسانی بر مبنای اصول اخلاق زیستی اسلامی پرداخته اند و در پایان به این نتیجه رسیده اند که فناوری مذکور با اصول اخلاق زیستی اسلامی تعارض پیدا می کند.

تمامی خلقت بر اساس ساختارهای نانو پایه ریزی شده است. مواد سمی این ساختارهای نانو در طول تکامل یا حذف شده اند یا با بدن موجودات در تطابق قرار گرفته اند.اکنون بشر به سمت سنتز و استفاده مستقیم از ساختارهای نانو و کاربردی نمودن آن در جنبه های مختلف زندگی پیش می رود.به دلیل رفتارهای غیرقابل پیش بینی ساختارهای نانو نسبت به اشکال اولیه و قابل دسترس آن در طبیعت و عدم دانایی نسبت به عملکرد این ساختارها در محیط های بیولوژیک و رسمیت بالقوه آن ها و عطش فعلی جوامع دانشگاهی در بررسی این ساختارها، به نظر می رسد ضوابط اخلاقی بر نحوه ساخت و اثرات آن در محیط های آزمایشگاهی، صنعتی و نیز استفاده از این مواد در کلیه ابعاد زندگی بشر و همچنین محیط زیست پیرامونش، نیاز به تدوین راهکارهایی دارد تا از وقوع فجایعی که می تواند از کشف مواد رادیواکتیویته عناصر سنگین و ارتباط آن با ایجاد سرطان، خطرناک تر باشد، جلوگیری به عمل آید.

در جهان کنونی بشر متوجه عواقب زیانبار بهره برداری بی رویه از طبیعت و پیدایش انواع آلاینده ها در محیط زیست خود شده است. بحران محیط زیست که در حال حاضر گریبانگیر اکثر کشورهاست، از بحران روحی و معنوی سرچشمه گرفته است. دین اسلام از طبیعت و جهان محیط بر انسان و خود انسان، تعریف ویژه خود را دارد. پدیده های طبیعی آیات الهی هستند و در رابطه با خداوند دارای معنی و هدف می باشد و علاوه بر منشا الهی، آینه صفات خداست که می تواند از طریق اصلاح نگرش معرفتی و رفتار اخلاقی و تربیتی بشر راهگشای حل معضلات زیست محیطی امروز باشد. بررسی مبانی معرفت شناسی، جهان شناسی و انسان شناسی، تبیین معنی داری و هدفداری جهان آفرینش، همچنین توجه به خود انسان و ایجاد مسوولیت در او نسبت به اعتقادات و ارزش ها از جمله نقاط قوت دیدگاه اسلام و بعضا سایر ادیان در استفاده از منابع موجود در طبیعت است.