اخلاق زیستی
سال:1396 | دوره:7 | شماره:25 |تعداد مقالات:8

زمینه و هدف: اخلاق حرفه ای دربردارنده استانداردهایی است که توسط اعضای آن حرفه که به مسوولیت های اخلاقی خود پایبند هستند، به رسمیت شناخته شده است. هدف این مطالعه تعیین میزان رعایت اخلاق حرفه ای در کتابداران شاغل در کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران می باشد.مواد و روش ها: در این مطالعه توصیفی تحلیلی، با استفاده از پرسشنامه استاندارد محقق ساخته، نقطه نظرات 59 نفر از کتابداران کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران که به روش تمام شماری وارد مطالعه شدند، جمع آوری و با استفاده از نرم افزار SPSS 13 تجزیه و تحلیل شد. پس از توضیح درباره اهداف پژوهش، رضایت آگاهانه شفاهی شرکت کنندگان اخذ و درباره بی نامی پرسشنامه ها و محرمانگی اطلاعات به آنان اطمینان داده شد.یافته ها: میانگین نمره کل اخلاق حرفه ای در افراد مورد مطالعه 4.39 بود. از بین مولفه های اخلاق حرفه ای «احترام به عقاید مختلف در حرفه» با میانگین 4.46 بیشترین و «فراهم‏آوری امکانات برای دسترسی آسان و یکسان به اطلاعات برای همه مراجعان» با میانگین 3.64 کم ترین مقادیر را داشتند. تمامی مولفه های اخلاق حرفه ای افراد مورد مطالعه تفاوت معناداری با میانگین نظری داشتند. در این بین مناسب‏ترین وضعیت مربوط به مولفه رعایت بی طرفی در حرفه و کم ترین مقدار مربوط به مولفه حمایت از حقوق مالکیت معنوی بود.نتیجه گیری: یافته ها نشان داد که کتابداران مورد مطالعه، از منظر برخورداری از اصول اخلاق حرفه ای در وضعیت مطلوب قرار دارند. توصیه می شود مدیران با برنامه ریزی مناسب، کتابداران و اطلاع رسانان را از آخرین دستاوردهای علمی حرفه ای خود مطلع سازند و با در نظرگرفتن امکانات و امتیازات ویژه، آنان را در ارتقای رعایت اصول اخلاق حرفه ای یاری نمایند.

زمینه و هدف: رابطه تعاملی میان پزشک و بیمار، دارای وجوه چندگانه ای است. به هر روی، شیوه تعامل میان پزشک و بیمار، بر پیامدهای اجتماعی روانی بیماران و چگونگی درمان آن ها تاثیر می گذارد. این مطالعه در پی یافتن الگوی تعاملی در میان بیمار و پزشک مبتنی بر نظام معنایی بیماران مراجعه کننده به درمانگاه اقبال، شیراز بوده است.مواد و روش ها: در این مطالعه از روش تحلیل چارچوب به عنوان یکی از روش های تحقیق کیفی استفاده شده است. نمونه ها به صورت هدفمند انتخاب شده و تعداد آن ها بر اساس قاعده اشباع نظری 20 نفر بود. برای گردآوری داده ها از مصاحبه عمیق فردی استفاده شد، اگرچه رویکرد عام در تحلیل چارچوب استقرایی است، اما این شکل از تحقیق هم مفاهیم پیشین و هم مفاهیم جدید را دربر می گیرد.یافته ها: سه نوع الگوی تعاملی میان پزشکان و بیماران شامل مدل پزشک محور، بیمارمحور و مشارکت دوجانبه پدیدار شد که البته غلبه با الگوی مشارکتی بود. همچنین مشارکت کنندگان به چهار تم اصلی در ارتباط با نحوه برخورد پزشکان و میزان رضایتمندی بیماران اشاره نمودند: نحوه برخورد دوستانه و عاطفی پزشک؛ اعتماد؛ شتاب زدگی به عنوان ویژگی قرن معاصر؛ پول؛ و نظام های تخصصی دانش.نتیجه گیری: ریشه های اساسی رضایتمندی و عدم رضایتمندی بیماران بر اساس نظریات گیدنز پیرامون پول، نظام تخصصی دانش و اعتماد تفسیر شد. بنابراین اگر بیماران نتوانند به پزشک و یا به عبارت دقیق تر، جایگاه پزشک اعتماد کنند، مخاطرات ناشی از تهدید جانی آن ها در صورت عدم توجه به توصیه های پزشک و ابتلای به بیماری، موجب ناامنی هستی شناختی می شود.

زمینه و هدف: ارتباط بین اخلاق و حقوق کیفری، از دو منظر رابطه اخلاق با حقوق کیفری ماهوی و حقوق کیفری شکلی قابل تبیین است. در این تحقیق، مصادیق حاکمیت الزامات اخلاقی در فرآیند تحقیقات مقدماتی در قانون آیین دادرسی کیفری 1392 ایران تحلیل می گردد.مواد و روش ها: در این تحقیق کیفی از روش تحلیل سند استفاده شده است. به منظور آشنایی با واژگان کاربردی، ابتداد مفاهیم تحقیقات مقدماتی و الزامات اخلاقی تعریف شده و سپس تحلیل و بحث صورت گرفته است.یافته ها: مصادیق حاکمیت الزامات اخلاقی در فرآیند تحقیقات مقدماتی در قانون آیین دادرسی کیفری 1392 ایران، تحت دو عنوان کلی الزامات اخلاقی ناظر به اقدامات مقامات قضایی و الزامات اخلاقی ناظر به اقدامات متهم مورد توجه قرار گرفته است. امکان این که در مرحله تحقیقات مقدماتی، هر کدام از طرفین به جهت پیروزی خود در این تقابل، الزامات اخلاقی را نادیده بگیرند، به نسبت سایر مراحل دادرسی، از جمله مرحله رسیدگی در دادگاه یا اجرای حکم بیشتر است. مهم ترین ویژگی الزامات اخلاقی ناظر بر فرآیند تحقیقات مقدماتی آن است که نقض این الزامات، فاقد ضمانت اجرای قانونی است. بنابراین به جز وجدان شخص و اخلاقیات، نمی توان ضمانت اجرای دیگری برای آن یافت.نتیجه گیری: یافته ها نشانگر این موضوع است که در بسیاری از موارد، اقدامات تحقیقی و تعقیبی مقامات قضایی نه مبتنی بر نص قانون، بلکه بر اساس الزامات اخلاقی صورت می گیرد. به علاوه، قانونگذار در موارد متعددی، وظایفی را برای مقامات قضایی مقرر کرده است که تنها ضمانت اجرای آن ها الزامات اخلاقی است.

زمینه و هدف: از میان موافقت نامه های موجود در حوزه حقوق مالکیت فکری، موافقت نامه منع تجارت متقلبانه (آکتا) بالاترین سطح استانداردهای اجرایی را مقرر نموده است. هدف مطالعه حاضر، شناخت نوآوری هایی مقررات آکتا نسبت به سایر مقررات بین المللی در حمایت از حقوق مالکیت فکری و اثرات این نوآوری ها بر دسترسی به دارو در کشورهای در حال توسعه می باشد.مواد و روش ها: در این تحقیق کیفی از روش تحلیل سند استفاده شده است. این روش با تحلیل ویژگی های موافقت نامه آکتا، تاثیر آن بر دسترسی به دارو در کشورهای در حال توسعه را مورد بحث و بررسی قرار می دهد.یافته ها: دامنه وسیع حمایت از حقوق مالکیت فکری در این موافقت نامه، با حذف انعطاف پذیری موافقت نامه تریپس، عدم شفافیت و مشارکت لازم در جریان مذاکرات و گسترش تعریف کالاهای تقلبی و تعمیم آن به داروهای ژنریک، تاثیرات جبران نشدنی بر دسترسی به دارو و سلامت عمومی در جوامع در حال توسعه، برجای خواهد گذاشت. این موافقت نامه، احتمال توقیف نامشروع کالاها و طرح دعاوی واهی حقوقی علیه تولیدکنندگان داروهای ژنریک را افزایش می دهد و این امر افزایش امکان توقیف کالاها، افزایش قیمت و کمیاب شدن دارو در کشورهای در حال توسعه و تهدید سلامت عمومی را به دنبال خواهد داشت.نتیجه گیری: موافقت نامه آکتا می بایست به گونه ای تفسیر و اجرا گردد که حق کشورهای متعاهد بر سلامت و دسترسی همگان به دارو مورد حفاظت قرار گیرد، به گونه ای که هرگاه دسترسی دارویی، متضمن نقض حقوق مالکیت فکری باشد، از طریق اعمال رویه ای واحد، از توقیف بین المللی این داروها و عدم دسترسی به آن ها جلوگیری شود.

زمینه و هدف: با جهانی شدن سازمان ها در عصر نوین، انجام فعالیت های سازمانی در چارچوب منشور اخلاقی از ضرورت های هر سازمانی است، به طوری که رهبری یک سازمان بر تصویر، هویت و شهرت آن از طریق به کارگیری راهبردهای رقابتی به شکل اصول اخلاقی اثر می گذارد. از این رو، هدف این پژوهش تطبیق روش های مدیریتی فلاسفه چین به منظور حکمرانی در عصر قدیم با اندیشه ها و تفکرات صاحب نظران مدیریت در عصر نوین است.مواد و روش ها: در این مطالعه تطبیقی، به مقایسه ویژگی ها و مولفه های مدیریت غربی و مدیریت شرقی با توجه به دو طرح تثلیث فکری و دینی پرداخته شد. ابتدا، مبانی نظری مطالعه مورد بررسی قرار گفت، سپس تفکرات اندیشمندان چین باستان و صاحب نظران عصر حاضر تحلیل و نقد گردیده و در نهایت بر روی نکات اصلی پژوهش، یعنی اخلاق و رهبری تمرکز گردید.یافته ها: در این پژوهش اصول رهبری و اخلاق، اصول انتخاب بر اساس شایستگی، جذب و نگهداری افراد، پاداش مبتنی بر مشارکت و مدیریت مشارکتی به عنوان اصول کلیدی مدیریت مردم در چین باستان شناسایی شد که ارتباط نزدیکی با اصول مدیریت در جهان امروزی دارد. همچنین با وجود تفاوت بین فلسفه های مدیریتی غرب و شرق، استفاده از برخی از فلسفه های شرقی برای سازمان های غربی می تواند سودمند باشد.نتیجه گیری: اصول اخلاقی رهبری و مدیریت سازمانی باستان می بایست برای حفظ و بقای سازمان ها تجدید و احیا شوند، زیرا لازمه ارتقای شیوه های مدیریت نوین توسط رهبر یک سازمان، توجه به این شیوه ها در قالب الزامات اخلاقی است.

زمینه و هدف: نظریه های زیست شناختی در باب سیر تکامل انسان و ساختار فیزیکی و ذهنی وی، تاثیرات گسترده ای بر حوزه اخلاق داشته اند. هدف این پژوهش، مطالعه و تحلیل دیدگاه پیتر سینگر در باب بسط دایره اخلاق از رهگذر بنیان های زیست شناختی و عقلانی اخلاق عام است.مواد و روش ها: در این پژوهش روایتی، نظریه پیتر سینگر در باب بسط دایره اخلاق تحلیل و تفسیر می گردد.یافته ها: سینگر با تاکید بر اصل بی طرفی و برابری و امکان غلبه عقل بر اقتضائات طبیعت زیست شناختی معتقد است که می توان منشا گرایش های اخلاقی انسان را طبیعت زیست شناختی او دانست، اما در مقام تصمیم گیری، انسان باید هنجارهای اخلاقی عرفی را مورد تامل قرار دهد. وی محدودنمودن رعایت بی طرفی به نوع انسان را عملی دلبخواهانه و فاقد پشتوانه منطقی می داند. معیار ملاحظه بی طرفانه از نظر سینگر «قابلیت دردکشیدن و تجربه لذت» است و بر این اساس او دایره اخلاق را تا جایی که «اغلب» حیوانات و نه همه آن ها را شامل شود، گسترش می دهد. نقدهایی نظیر عدم توجه به ضعف عقل و تاثیرپذیری آن از سایر گرایش های انسان در تبیین ناسازگاری بین باورها و اعمال فرد، عدم تفکیک میان کارکرد معرفت شناسانه و منطقی عقل در بسط دگرگرایی، اهمیت ندادن به ترجیحات و منافع همه موجودات در بسط اخلاق بر نظریه وی وارد است.نتیجه گیری: دیدگاه سینگر در بسط دایره اخلاق، دیدگاهی تعدیل یافته است. او معتقد است زیست شناسی صرفا موجب تامل مجدد در شهودهای اخلاقی می شود، اما نمی تواند هنجارهای اخلاقی ما را تعیین کند. بر این اساس می توان با عقل و استدلال، اخلاقی عام و بی طرفانه و عاری از سوگیری های زیست شناختی ارائه کرد.

زمینه و هدف: فناوری نانو نقطه تلاقی اصول مهندسی، فیزیک، زیست شناسی، پزشکی و شیمی است و برای کاربرد این علوم برای ساخت محصولات کاملا جدید عمل می کند. تحقیقات نانوفناوری به صورت قابل توجهی در یک دهه گذشته گسترش یافته و اخیرا با توسعه پژوهش های نانو در پزشکی مورد توجه قرار گرفته است. این مطالعه با هدف شناخت مهم ترین مسائل اخلاقی در تحقیقات حوزه نانو فناوری پزشکی انجام شده است.مواد و روش ها: در این مطالعه مروری، مقالات مرتبط از طریق جستجوی اینترنتی کلیدواژه های فناوری نانو (Nanotechnology) یا نانوفناوری پزشکی (Nanomedicine) و اخلاق زیستی (Bioethics) یا اخلاق نانو (Nonoethics) و ریسک (Risk) یا ایمنی (Safety) در پایگاه های اطلاعاتی، به صورت هدفمند بازیابی و مورد مطالعه و تحلیل قرار گرفتند.یافته ها: مسائل اخلاقی که در این حوزه تحقیقات نانو پزشکی که باید درنظر گرفته شوند، زیرمجموعه ای از اصول اخلاقی است که عموما در پژوهش های زیستی مد نظر قرار می گیرند، با این تفاوت که ویژگی های خاص نانوذرات، از جمله ناشناخته بودن عوارض جانبی و تنوع آن ها، توجه به این اصول را با در نظرگرفتن پیش فرض هایی که در رابطه با عواقب این فناوری وجود دارد، حائز اهمیت می سازد. در رابطه با نقش اخلاق در نانوفناوری پزشکی، مسائل اخلاقی مرتبط شناخته شده عبارت از احترام به خودمختاری، رضایت آگاهانه، حفظ حریم خصوصی و محرمانگی، زیان بارنبودن و کنترل توانایی بشر، عدالت و دسترسی بودند.نتیجه گیری: اصول اخلاقی در پژوهش های زیستی، می بایستی در هر سه مقطع پیشگیری، تشخیص و درمان به طور جدی اجرایی شوند تا از افراد موضوع پژوهش که داوطلبانه در پیشرفت دانش مشارکت می کنند، حفاظت گردد.

زمینه و هدف: نانوبیوتکنولوژی حوزه ای است با رشد سریع و زمینه های متنوع که توجه بسیاری از محققین را به خود معطوف نموده است. تحقیقات بسیار زیادی در این زمینه در حال انجام است، اما مساله نگران کننده در این باره عدم توجه و رشد کافی مباحث اخلاقی و ایمنی زیستی در این حوزه است. این مطالعه با هدف شناخت جنبه های اخلاقی و ایمنی زیستی نانوبیوتکنولوژی انجام شده است.مواد و روش ها: در این مطالعه مروری برای بازیابی متون مرتبط، جستجوی اینترنتی هدفمند با استفاده از واژگان کلیدی اصلی “Nanobiotechnology” AND “Biosafety” OR “Bioethics” در پایگاه های اطلاعاتی داخلی و بین المللی انجام شد.یافته ها: علی رغم روند رو به رشد مطالعات اخلاقی و ایمنی زیستی نانوبیوتکنولوژی، هنوز اختلاف چشمگیری نسبت به این دست مطالعات در جوامع بین المللی مشهود است. اخیرا با تشکیل انواع سازمان ها، کمیته ها، کارگروه های مختلف گام های مفیدی در این راه برداشته شده است. همچنین دستورالعمل ها، استانداردها، پروتکل های اجرایی استاندارد و راهنماهایی از این قبیل تدوین و در دسترس عموم قرار گرفته است. نکته قابل توجه در این زمینه، به روزرسانی و تبادل اطلاعات دایمی با جوامع بین المللی است که کمک به سزایی در به حداقل رساندن خطرات احتمالی نانوبیوتکنولوژی می کند.نتیجه گیری: نتایج نشان دهنده عدم وجود کنترل و نظارت کافی بر مطالعات نانوبیوتکنولوژی است. با توجه به پیشرفت نانوبیوتکنولوژی در ایران و وجود حوزه فعالیت گسترده این علم، توجه خاص به مسائل اخلاقی و ایمنی زیستی از یکسو و بررسی جنبه های مختلف و آینده محتمل تحقیقات از سوی دیگر در این زمینه امری ضروری است.