جستارهای سیاسی معاصر
سال:1394 | دوره:6 | شماره:2 |تعداد مقالات:7

امام خمینی (ره) در دهه 1350 مصداق روشنی از مفهوم بیداری اسلامی را از ایده تا عمل در ایران محقق ساخت و آن را به عنوان الگویی به جهانیان عرضه کرد. سه دهه پس از این روی داد، در ژانویه 2011 خیزش عمومی مردم مصر به بار نشست و حکومت سی ساله حسنی مبارک سرنگون شد و متعاقب آن طی روندی دموکراتیک محمد مرسی در مقام رییس جمهور برگزیده شد. اما بی کفایتی وی در پای بندی به اهداف انقلاب و تمکین از مطالبات مردمی باعث شد که زمام داری وی بیش از یک سال دوام نیاورد. دغدغه های اصلی نگارندگان در این تحقیق عبارت اند از: استفاده از روش تطبیقی در مطالعه نحوه مدیریت و تدبیر امام خمینی (ره)، تئوریسین و رهبر بیداری اسلامی برای تثبیت انقلاب و هم چنین تشریح نحوه عملکرد منفعلانه محمد مرسی، رییس جمهور مخلوع مصر، در پاس داشت آرمان های انقلابی مردم، اقناع اپوزیسیون، و حفظ انسجام ملی در میان مردم مصر.

این مقاله نشان می دهد که پهلوی دوم، از دهه 1340 به این سو، به سمت نوعی اقتدارگرایی سخت حرکت کرده است و عموما چنین استدلال می شود که این اقتدارگرایی بیش تر از طریق سازوبرگ های سرکوب عریان، مانند ارتش و نیروهای امنیتی ساواک، محقق شده است. در این مقاله مشخص می شود که رژیم پهلوی در این مسیر از سازوبرگ های سرکوب رقیق و ناپیدا، مانند ابزارهای پوپولیستی و کورپوراتیستی، نیز بهره گرفته است. بر این اساس، اولا روشن می شود که این رژیم چگونه با توسل به این ابزارها درصدد مقابله با بحران نفوذ دولت مرکزی در مناطق پیرامونی، تضعیف طبقات بالا مانند زمین داران، بورژوازی صنعتی، و بورژوازی تجاری، و کسب رضایت و سکوت سیاسی طبقات پایین مانند دهقانان و کارگران برآمد. ثانیا مشخص می شود که رژیم چگونه از طریق این ابزارها به دست کاری در ساختار نهادهای صنفی پرداخت، نهادهای صنفی مستقل را برچید و نهادهای صنفی وابسته دولتی را جانشین آن ها کرد، و نهایتا جامعه مدنی را به حوزه ای تبدیل کرد که طرح استیلای رژیم در آن پی ریخته می شد. با این حال، انقلاب سال 1357 نشان داد که این شیوه مهندسی اجتماعی چگونه با تعمیق بحران مشارکت می تواند به شورش اجتماعی بینجامد.

در این مقاله، توانایی الگوی نظام جهانی در تبیین و تحلیل جنبش های اجتماعی بررسی می شود. پرسش اصلی این است که الگوی تحلیلی نظام جهانی از چه توان تبیینی در تحلیل جنبش های اجتماعی برخوردار است؟ بنابراین پس از بیان بنیان نظری و ویژگی های نظریه نظام جهانی، چهارچوب روش شناختی و الگوی تحلیلی نظام جهانی ترسیم می شود. سپس کاربرد این الگوی تحلیلی برای تحلیل جنبش های اجتماعی بررسی می شود. جنبش های نوین سیاسی و اجتماعی، به علت تحولات بنیادینی که در مناسبات سیاسی و اجتماعی در عصر جهانی شدن به وجود آمده است، در بستر متفاوتی شکل گرفته و از سرشت، اهداف، فرایند، و آرمان های متفاوتی برخوردار شده اند و در نتیجه، پیامدهای دیگری را نیز به ارمغان می آورند. بنابراین، دیگر الگوهای تحلیلی سنتی توانایی لازم را برای تبیین علل و عوامل، بسترها و خاستگاه، شرایط و ویژگی ها، و نتایج و پیامدهای جنبش های جدید اجتماعی ندارند. در حالی که به نظر می رسد، الگوی تحلیلی نظام جهانی از توانایی لازم و کارایی مناسب برای تبیین برخوردار است و با ویژگی های عصر جهانی شدن و جنبش های نوین اجتماعی انطباق دارد.

الکساندر ونت متفکر اصلی نظریه سازه انگاری در روابط بین الملل محسوب می شود. دغدغه او ایجاد راهی میانه یا پلی بین دو جریان اصلی مناظره کنونی حاکم بر روابط بین الملل، یعنی خردگرایی و انعکاس گرایی است. مقاله حاضر، ضمن ارائه تصویری مختصر از نظریه سازه انگاری ونت، چگونگی برآمدن این ره یافت و کاستی های مفهومی و تجربی آن را برای دست یابی به راهی میانه یا نظریه جدید در روابط بین الملل واکاوی می کند. در این مقاله نشان داده می شود که چگونه پویش فکری ونت به تقویت جایگاه فرهنگ و هویت و چگونگی تاثیرگذاری این مولفه ها در منافع و رفتار بازیگران انجامیده است. با این حال کاستی های سامان فکری فلسفی ونت از نظر فقدان توانمندی در ارائه دستور کاری تحقیقاتی و گزاره های قابل ارزیابی علمی، گذار از دوگانگی ماتریالیسم/ اید ئالیسم، و دست یابی به راهی میانه در فرایند نظریه پردازی روابط بین الملل را با امتناع مواجه می کند. نقد و بررسی آرای ونت در مقاله حاضر با تمرکز بر اثر اصلی وی، نظریه اجتماعی سیاست بین الملل، صورت می گیرد.

هدف این پژوهش رسیدن به شاخص هایی برای تعریف و تعیین شیوه تفکر محافظه کاری، به خصوص در آلمان است. روش تحقیق کتابخانهای است، ولی برای اجرای آن از رویکرد موضوعگرا استفاده شده و با بهره گیری از منابع گوناگون، ویژگیهایی برای شیوه تفکر محافظه کاری تعیین شده است که عبارت اند از: مخالفت با لیبرالیسم، برابرخواهی، نظام دموکراتیک، آزادی فردی، فردگرایی، کثرتگرایی، پارلمانتاریسم، و سرمایه داری. تفکر محافظه کاری با آن که خلقگرا، تمرکزگرا، اقتدارگرا، و نخبهگراست، اما اقتصاد تعاونی را بر نظام سرمایهداری ترجیح میدهد و دارای تمایلات نژادپرستی است. در عین حال، به انسان بدبین است و تمایلات دینی دارد.

توسعه انسانی یکی از نظریه های متاخر توسعه است که از دهه 1990 به بعد مقبولیت عام یافته است. بر اساس این دیدگاه، برخورداری انسان از زندگی طولانی، سالم، و خلاق هدف نهایی توسعه است. توسعه انسانی بدون نقش موثر دولت تحقق نمی یابد و پیش برد روند توسعه انسانی نیازمند وجود دولتی فعال است. امروزه گزارش های ملی و بین المللی توسعه انسانی یکی از شاخص های سنجش سطح توسعه کشورهای گوناگون است. امارات متحده عربی کشوری است که با گذر از منطقه ای محروم و بیابانی در سال 1971، اکنون به کشوری ثروتمند و دارای رتبه توسعه انسانی خیلی بالا تبدیل شده است و به نظر می رسد توسعه انسانی در این کشور، به کمک رشد و توسعه اقتصادی و نقش ارشادی دولت، ارتقا یافته است. در این مقاله، ابتدا به مفاهیم توسعه و توسعه انسانی از جمله سیر تحول مفهوم توسعه، چگونگی طرح نظریه توسعه انسانی، و نحوه رتبه بندی کشورها با استفاده از شاخص توسعه انسانی اشاره شده است و سپس عمده ترین تحولات سیاسی و روندهای جاری اقتصادی و نیز تحلیل توسعه انسانی در کشور امارات متحده عربی بررسی شده است.

هدف از مقاله حاضر بررسی جایگاه راهبردهای سیاسی و امنیتی در سیاست های استعمار نو و فرانو در اندیشه سیاسی آمریکا «بر اساس اسناد سفارت آمریکا در ایران» بوده است. جامعه آماری شامل کلیه اسناد به دست آمده از سفارت آمریکا می باشد که بیش از 500 سند در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفت و متن 20 سند مهم به عنوان مبنای نقد و بررسی استفاده شده است.بر اساس نتایج به دست آمده از بررسی اسناد سفارت آمریکا مشخص شد این کشور راهبردهای دستیابی به منافع ملی خود را در قالب سیاست های استعماری نو و فرانو تدوین کرده است.در این بین سفارت آمریکا در ایران به مثابه مرکز فرماندهی عملیات نقش مهمی در طراحی و اجرای عملیات های متنوع در حوزه های گوناگون به ویژه حوزه های سیاسی و امنیتی دارد. ارتباطات گسترده سفارت با بخش های امنیتی و سیاسی آمریکا، اجرای سیاست های امنیتی و نظامی لازمه نقشی بوده که برای سفارت آمریکا در ایران در نظر گرفته شده بود.محور سیاست های استعماری نو و فرانو در حوزه سیاسی و امنیتی ایجاد کادر مستشاری قوی، تربیت و نفود افراد وابسته در ساختار نهادهای رسمی و غیررسمی و وابستگی به تکنولوژی آمریکایی بوده است.