دانش کشاورزی و تولید پایدار
سال:1400 | دوره:31 | شماره:3 |تعداد مقالات:21

اهداف: کشت مخلوط می تواند به عنوان یکی از راه های افزایش عملکرد و پایداری تولید در واحد سطح مطرح باشد. بنابراین، این آزمایش به منظور بررسی اجزاء عملکرد، عملکرد و شاخص های رقابت در کشت مخلوط تریتیکاله با ماشک گل خوشه ای تحت تاثیر سامانه های مختلف خاک ورزی انجام گردید. مواد و روش ها: آزمایش در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه بوعلی سینا همدان در سال زراعی 98-1397 بصورت اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرارانجام شد. خاک ورزی در سه سطح (شخم مرسوم، حداقل و بدون شخم) عامل اصلی و الگوی کاشت در پنج سطح (کشت خالص ماشک (M) و تریتیکاله (T) و کشت های مخلوط 50T: 50M، 67T: 33M و 33T: 67M) عامل فرعی بوند. یافته ها: نتایج نشان داد که اثر خاک ورزی و الگوی کشت بر تعداد سنبله در مترمربع، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک و دانه تریتیکاله و تعداد نیام در بوته، تعداد دانه در بوته، وزن صد دانه، عملکرد بیولوژیک و دانه ماشک معنی دار بود. بالاترین عملکرد دانه تریتیکاله و ماشک مربوط به شخم رایج و کشت خالص بود. بیشترین سودمندی بر اساس شاخص های نسبت برابری زمین (30/1) و ضریب نسبی تراکم (60/4) از الگوی کشت مخلوط M50T+50 بدست آمد. مثبت بودن مقادیر شاخص غالبیت و بالاتر بودن مقادیر نسبت رقابت در الگوی 50T: 50M و 33T: 67M برای گیاه تریتیکاله، بیانگر برتری رقابتی تریتیکاله نسبت به ماشک یا استفاده بهتر از نهاده ها در کشت مخلوط بوده است. کاهش یا افزایش عملکرد واقعی کل و سودمندی مخلوط در تریتیکاله و ماشک مثبت بود. نتیجه گیری: بنابراین با برآورد شاخص های رقابتی به منظور بررسی وضعیت دو گونه در مخلوط مشخص گردید در تیمارهای مختلف کشت مخلوط افت عملکرد واقعی کل وجود نداشت که نشان از برتری کشت مخلوط نسبت به تک کشتی می باشد. بنابراین الگوی 50T+50M علاوه بر ایجاد تنوع زیستی و پایداری اکوسیستم باعث حداکثر بهره وری از زمین می شود.

اهداف: مطالعه برای بررسی خصوصیات زراعی دو رقم نخود در کشت مخلوط با بالنگوی شهری (قره زرک) و مشخص کردن الگوی مناسب کشت مخلوط انجام گرفت. مواد و روش ها: آزمایش در ایستگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز، به صورت طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارها شامل کشت مخلوط با نسبت 40 درصد، 60 درصد و80 درصد تراکم مطلوب بالنگوی شهری و تراکم مطلوب نخود آرمان و آزاد، کشت خالص نخود آزاد، کشت خالص نخود آرمان و کشت خالص بالنگوی شهری بودند. یافته ها: نتایج آزمایش نشان داد که در تیمار کشت خالص نخود آرمان، عملکرد بیولوژیکی، شاخص برداشت، عملکرد دانه و وزن صد دانه بیشترین میزان و در تیمار کشت مخلوط 80 درصد بالنگوی شهری و تراکم مطلوب نخود آزاد کمترین می باشد. نسبت برابری زمین بجز در تیمارهای کشت مخلوط 80 درصد بالنگوی شهری و تراکم مطلوب نخود آرمان و آزاد، بزرگتر از یک بود و بیشترین مقدار نسبت برابری زمین در تیمار کشت مخلوط 40 درصد بالنگوی شهری و تراکم مطلوب نخود آزاد و کمترین مقدار آن در تیمار کشت مخلوط 80 درصد بالنگوی شهری و تراکم مطلوب نخود آزاد و آرمان مشاهده شد. بیشترین مجموع ارزش نسبی در تیمار کشت مخلوط 60 درصد بالنگوی شهری و تراکم مطلوب نخود آزاد و کمترین آن در تیمار کشت مخلوط 80 درصد بالنگوی شهری و تراکم مطلوب نخود آزاد مشاهده شد. نتیجه گیری: به طور کلی با توجه به یافته های این پژوهش، کشت مخلوط 40 درصد بالنگوی شهری و تراکم مطلوب نخود در هر دو رقم، مناسب کشت مخلوط می باشد.

مقدمه و هدف: با توجه به لزوم استفاده از سیستم های کشاورزی پایدار و وارد کردن گونه های جدید به منظور افزایش تنوع گونه ای، پژوهشی با هدف بررسی اثر کشت مخلوط آویشن (Thymus vulgaris L. ) با سویا (Glycine max L. ) با کاربرد کود زیستی بر محتوی و عملکرد اسانس آویشن و شاخص های اکولوژیکی اجرا شد. مواد و روش ها: آزمایش به صورت اسپلیت اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با 12 تیمار و 3 تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه مراغه در سال زراعی 1398 اجرا شد. فاکتور اصلی الگوهای مختلف کشت شامل کشت خالص آویشن، کشت خالص سویا، کشت مخلوط یک ردیف سویا+ یک ردیف آویشن (1: 1) و دو ردیف سویا+ یک ردیف آویشن (2: 1) بود. فاکتور دوم و سوم به ترتیب تلقیح و عدم تلقیح با میکوریز و برداشت (دو چین) بودند. یافته ها: نتایج نشان داد، بیشترین عملکرد ماده خشک آویشن (5/634 گرم در متر مربع) در کشت خالص و چین اول بدست آمد. همچنین، بیشترین عملکرد اسانس آویشن (45/9 گرم در متر مربع) در چین اول و الگوی کشت مخلوط 1: 1 بدست آمد. علاوه بر این، با تلقیح قارچ میکوریزا درصد و عملکرد اسانس آویشن بترتیب 86/30 و 95/11 درصد نسبت به عدم تلقیح افزایش یافت. بیشترین شاخص های اکولوژیکی (نسبت معادل سطح زیر کشت و زمان، نسبت معادل سطح برداشت و کارایی استفاده از زمین) و شاخص های اقتصادی (سودمندی کشت، سودمندی اقتصادی کشت مخلوط و شاخص بهره وری سیستم) در الگوی کشت 1: 1 با کاربرد کود زیستی بدست آمد که بیانگر سودمند بودن این الگوی کشت از لحاظ اقتصادی نسبت به کشت خالص دو گیاه می باشد. نتیجه گیری: به طور کلی، کشت مخلوط یک ردیف سویا+ یک ردیف آویشن همراه با کود زیستی می تواند در افزایش درآمد اقتصادی و کارایی استفاده از زمین به کشاورزان معرفی گردد.

اهداف: پژوهش حاضر به منظور تعیین مناسب ترین زمان کاشت خاک پوش زنده (شنبلیله) بر فنولوژی، کیفیت دانه و عملکرد ارقام آفتابگردان انجام شد. مواد و روش ها: آزمایش در سال 1396 در دانشگاه رازی به صورت فاکتوریل بر پایه بلوک های کامل تصادفی اجرا شد. فاکتور اول کاشت شنبلیله در چهار سطح (عدم کشت خاک پوش زنده (شاهد)، کاشت شنبلیله 15 روز قبل، همزمان و 15 روز بعد از آفتابگردان) و فاکتور دوم سه رقم آفتابگردان (پروگرس، فرخ، لاکومکا) بود. یافته ها: کاشت شنبلیله قبل از آفتابگردان منجر به کاهش عملکرد کمی و کیفی آفتابگردان شد. به طوری که عملکردهای دانه، روغن و پروتیین آفتابگردان در شرایط کاشت خاک پوش زنده 15 روز قبل از آن به ترتیب 5/38، 9/37 و 6/43 درصد کمتر از تیمار شاهد بود. همچنین وقوع مراحل ستاره ای شدن، گلدهی، تشکیل طبق و رسیدگی فیزیولوژیک به ترتیب به میزان 8/69، 8/21، 5/24 و 6/82 درجه روز رشد بیشتر (4/4، 1/1، 1 و 3/4 روز دیرتر) از شرایط شاهد رخ داد. با این حال کاشت خاک پوش زنده همزمان و 15 روز بعد از آفتابگردان بر عملکرد کمی و کیفی دانه های آفتابگردان تاثیر مثبت داشت. عملکردهای دانه، روغن و پروتیین با کاشت همزمان به ترتیب 4/39، 4/36 و 3/43 درصد بیشتر از شاهد بود. این مقادیر با کاشت خاک پوش زنده بعد از آفتابگردان به ترتیب 5/25، 7/26 و 5/23 درصد به دست آمدند. وقوع مراحل گلدهی و تشکیل طبق در شرایط کاشت همزمان به ترتیب به 8/20 و 1/47 درجه روز رشد (7/0 و 4/1 روز زودتر) و در شرایط کاشت خاک پوش زنده بعد از آفتابگردان به 3/42 و 6/112 درجه روز رشد کمتر (8/1 و 6/4 روز زودتر) از شاهد احتیاج داشت. بین ارقام آفتابگردان، وقوع مراحل فنولوژیک برای رقم پروگرس دیرتر از ارقام فرخ و لاکومکا بود. دانه های رقم فرخ بیشترین محتوای روغن را داشتند (36 درصد). بیشترین عملکرد دانه (3426 کیلوگرم در هکتار)، روغن (1203 کیلوگرم در هکتار) و پروتیین (536 کیلوگرم در هکتار) به رقم لاکومکا اختصاص یافت. نتیجه گیری: کاشت زودهنگام خاک پوش زنده به دلیل ایجاد رقابت بین بوته های شنبلیله با بوته های جوان آفتابگردان، منجر به رشد رویشی ضعیف و تاخیر زمان وقوع مراحل رشد فنولوژیک آفتابگردان خواهد شد. این نتایج اهمیت انتخاب رقم مناسب و به حداقل رساندن رقابت از طریق انتخاب زمان مطلوب کاشت خاک پوش زنده زنده که باعث برتری اثر مساعدتی خاک پوش زنده نسبت به اثر رقابتی آن می شود را ثابت می کند.

اهداف: گیاهان پوششی توانایی بالایی برای کمک به کشاورزی پایدار دارند. هدف از مطالعه حاضر بررسی اثربخشی استفاده از گیاهان پوششی زمستانه ترب سفید و یولاف به صورت تک کشتی یا مخلوط بر بهبود عملکرد سیب زمینی و برخی ویژگی های خاک بود. مواد و روش ها: آزمایش مزرعه ای در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه محقق اردبیلی در سال های1396 و 1397 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل کشت پاییزه گیاهان پوششی یولاف(Avena sativa L. )، ترب سفید (Raphanus sativus L. ) و کشت مخلوط آنها با نسبت بذر 50 درصد و تیمار شاهد در سال 1396 و کاشت سیب زمینی متعاقب آن در سال 1397بود. یافته ها: نتایج نشان داد که بیشترین زیست توده گیاهان پوششی از تیمار تک کشتی ترب سفید (1/466 گرم در متر مربع) حاصل شد. بیشترین زیست توده علف های هرز از تیمار شاهد (6/353 گرم در متر مربع) به دست آمد. تک کشتی و کشت مخلوط یولاف و ترب سفید اختلاف آماری معنی داری از نظر کاهش زیست توده علف های هرز نداشتند. غالب ویژگی های خاک مورد اندازه گیری بجزء کربن آلی خاک، تحت تاثیر گیاهان پوششی قرار گرفتند. عملکرد سیب زمینی در تک کشتی و کشت مخلوط گیاهان پوششی دارای اختلاف آماری معنی داری نبود اما در مقایسه با تیمار شاهد بدون کشت گیاهان پوششی، تک کشتی یولاف، ترب سفید و کشت مخلوط آن ها به ترتیب 45/31، 55/24 و 56/20 درصد عملکرد سیب زمینی را افزایش دادند. نتیجه گیری: نتایج حاصل از این آزمایش بیانگر تاثیر مثبت گیاهان پوششی زمستانه بصورت تک کشتی و کشت مخلوط بر ویژگی های فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک و همچنین عملکرد سیب زمینی بود.

اهداف: این پژوهش به منظور بررسی اثر نظام های مختلف تغذیه و گیاهان پوششی روی صفات مورفولوژیک، عملکرد، اجزای عملکرد و شاخص های رقابتی کنجد در رقابت با علف های هرز انجام شد. مواد و روش ها: پژوهش حاضر در سال 1395 در مزرعه آموزشی و پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری به صورت طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار و 8 تیمار اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل: 1-کنجد + گیاه پوششی سویا + بدون کود، 2-کنجد + گیاه پوششی ارزن + بدون کود، 3-کنجد + گیاه پوششی سویا + ورمی کمپوست، 4-کنجد + گیاه پوششی ارزن + ورمی کمپوست، 5-کنجد + گیاه پوششی سویا + کود شیمیایی، 6-کنجد + گیاه پوششی ارزن + کود شیمیایی، 7-تک کشتی کنجد + بدون وجین + بدون کود (شاهد) 8-تک کشتی کنجد + باوجین + کود شیمیایی (شاهد) بود. صفات مورد بررسی در این آزمایش شامل: تراکم و زیست توده علف های هرز، شاخص های رقابتی، عملکرد و اجزای عملکرد و همچنین صفات مورفولوژیک کنجد می باشد. یافته ها: نتایج نمونه برداری از علف های هرز طی سه مرحله (مرحله 10 برگی، خمیری شدن دانه و زمان برداشت کنجد) نشان داد که بیشترین تراکم و زیست توده علف های هرز در تیمار شاهد بدون وجین و بعد از آن در تیمار سویا با کود شیمیایی مشاهده شد. نتایج تحقیقات نشان داد منابع کودی و گیاهان پوششی تاثیر معنی داری بر عملکرد دانه در واحد سطح، تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک و همچنین شاخص رقابت (CI) داشته است، به گونه ای که بیشینه و کمینه مقدار عملکرد دانه به ترتیب در تیمار گیاه پوششی ارزن با کود آلی (22/1630 کیلوگرم در هکتار) و ارزن بدون کود (33/413 کیلوگرم در هکتار) مشاهده شد. بالاترین تعداد کپسول در بوته (41) در تیمار شاهد با وجین و بیشترین تعداد دانه در کپسول (33/64 و 66/63) و وزن هزار دانه کنجد (56/2 و 53/2 گرم) به ترتیب در دو تیمار شاهد با وجین و ارزن با کاربرد کود آلی مشاهده شد، همچنین بالاترین میزان شاخص رقابت (38/4 درصد) در تیمار کنجد به همراه ارزن با کود آلی مشاهده شد که نشان دهنده تاثیر معنی دار تیمارهای آزمایش بر این شاخص در گیاه کنجد بود. نتیجه گیری: نتایج این آزمایش نشان داد که کاشت گیاه پوششی ارزن توانست با کاهش تراکم و زیست توده علف های هرز، عملکرد کنجد را به طور چشمگیری افزایش دهد. همچنین استفاده از کود آلی نسبت به کود شیمیایی باعث بهبود ویژگی های خاک شده و در نتیجه استفاده از آن راهکاری مناسب جهت دستیابی به عملکرد بالاتر در گیاه زراعی کنجد به شمار می آید. لذا، استفاده از گیاه پوششی ارزن و همچنین کود آلی در جهت بهبود عملکرد کنجد و مدیریت مناسب علف های هرز توصیه می گردد.

اهداف: ارزیابی چرخه حیات (LCA)رویکردی برای مطالعه اثرات زیست محیطی تولید محصول یا انجام یک فعالیت است که بر اساس دو شاخص میزان مصرف منابع وانتشارآلاینده ها محاسبه می گردد. یکی از محدودیت های استفاده از نهاده ها در بخش کشاورزی انتشار آلاینده های مختلف می باشد که اثرات منفی بر محیط زیست دارند. هدف از این پژوهش بررسی انتشار آلایند ه های زیست محیطی در مراحل مختلف تولید گندم آبی در استان اردبیل است. مواد و روش ها: برای تجزیه وتحلیل اثرات زیست محیطی، از روش ISO14014 به ازای یک واحد کارکردی معادل با یک تن دانه استفاده شد. داده های موردنیاز از طریق پرسشنامه ومصاحبه حضوری با تولیدکنندگان گندم آبی استان در سال زراعی 97-1396 جمع آوری شدند. اثرات زیست محیطی در قالب هفت گروه تاثیر گرمایش جهانی، سمیت برای اکوسیستم های خشکی، اسیدی شدن، تخلیه منابع فسیلی، تخلیه منابع فسفات، تخلیه منابع پتاسیم و منابع آبی با استفاده از ارزیابی چرخه حیات(LCA) مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: برآورد شاخص های زیست محیطی (EcoX) و یا تخلیه محیطی (RDI) برای گروه های تاثیر نشان داد که ارزش های EcoX و RDI برای گروه های تاثیر گرمایش جهانی، اسیدیته، اوتریفیکاسیون اکوسیستم خشکی و تخلیه منابع فسیلی، فسفات، پتاسیم و منابع آبی به ترتیب برابر با 075/0، 178/0، 401/0، 036/0، 628/0، 040/0 و 353/0 به دست آمد. بنابراین می توان نتیجه گرفت در میان شاخص های زیست محیطی اوتریفیکاسیون خشکی بیشترین تاثیر منفی و در میان گروه های تخلیه منابع، تخلیه منابع فسفات بالاترین پتانسیل آسیب به محیط زیست را دارد. نتیجه گیری: به نظر می رسد که مدیریت مصرف بهینه کودهای شیمیایی به ویژه کود نیتروژن و فسفر بر مبنای بهره گیری از اصول کم نهاده و کاربرد انواع نهاده های آلی، کاشت گیاهان تثبیت کننده نیتروژن و خاک ورزی حداقل می توان از روش های مختلف مدیریت نظام زراعی بهره جست. تا بتوان گامی برای کاهش اثرات زیست محیطی باشد.

اهداف: قارچ Piriformospora indica علاوه بر تحریک رشد و نمو گیاه میزبان سبب ایجاد مقاومت به تنش های غیرزیستی نظیر تنش فلزات سنگین می شود. بررسی تاثیر قارچ اندوفیت P. indica بر برخی خصوصیات مورفوفیزیولوژیک گیاه تربچه و همچنین مقاومت به تنش فلزات سنگین از اهداف این پژوهش است. مواد و روش ها: این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ملایر انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل 3 نوع فلز سنگین (روی، نیکل، سرب و شاهد) و 3 تیمار قارچی (تلقیح با اسپور، تلقیح با میسیلیوم و عدم تلقیح) بودند. خصوصیات مورد بررسی شامل وزن خشک اندام هوایی، محتوای نسبی آب، رنگیزه های فتوسنتزی، نشت یونی، کربوهیدرات کل محلول، پروتیین و پرولین بود. یافته ها: نتایج نشان داد طی تنش، فلزات سنگین کاهش معنی داری در وزن خشک، محتوای نسبی آب، کلروفیل، کاروتنویید، میزان کربوهیدرات و پروتیین ایجاد کرد؛ در حالیکه تلقیح با اسپور و میسیلیوم قارچ بر صفاتی نظیر پرولین، کربوهیدرات و پروتیین اثر معنی داری داشت و باعث افزایش این صفات و کاهش تاثیرات منفی فلزات سنگین شد. تنش فلزات سنگین با افزایش نشت یونی باعث ناپایداری غشاء گردید اما تلقیح با قارچ خصوصا اسپور میزان نشت یونی ناشی از پراکسیداسیون لیپیدها را پایین آورد. نتیجه گیری: کاربرد روش های زیستی می تواند نقش مهمی در مقابله با اثرات سمی فلزات سنگین داشته باشد. با توجه به تکثیر قارچ P. indica بر روی محیط کشت مصنوعی و نتایج بدست آمده، امکان استفاده از آن به عنوان یک کود زیستی در اصلاح خاک های آلوده به فلزات سنگین قابل بررسی است.

اهداف: کینوا (Chenopodium quinoa Willd. ) گیاه یک ساله بهاره و شبه غله از تیره اسفناجیان است و ارزش غذایی بالایی دارد. مطالعات نشان داده است که استفاده از کودهای آلی مانند ورمی کمپوست می تواند اثرات منفی تنش شوری را در گیاهان کاهش داده و رشد و عملکرد آنها را بهبود ببخشد. مواد و روش ها: آزمایش به صورت گلدانی با طرح آماری کاملا تصادفی در قالب فاکتوریل با سه تکرار در خاک شن لومی استریل انجام شد. فاکتورهای آزمایش شامل ورمی کمپوست (در دو سطح صفر و دو درصد) و شوری حاصل از نمک کلرید سدیم شامل سطوح 06/1(هدایت الکتریکی اولیه خاک)، 5، 10، 20 و 30 دسی زیمنس بر متر) بودند. یافته ها: نتایج نشان داد که اثر متقابل شوری و ورمی کمپوست در تمام صفات اندازه گیری شده معنی دار بودند (p≤, 0. 05)، وزن تر و خشک ریشه در حضور و عدم حضور ورمی کمپوست با افزایش شوری کاهش پیدا کرد. در سطوح متناظر شوری (به جز dS. m-1 30) تیمار ورمی کمپوست سبب افزایش وزن تر و خشک ریشه شد. اثر منفی شوری بر وزن تر و خشک بخش هوایی کمتر از بخش ریشه بود و کاهش معنی دار در سطح dS. m-1 30 اتفاق افتاد. شاخص کلروفیل با افزایش شوری کاهش یافت ولی در تمام سطوح شوری تیمار ورمی کمپوست سبب افزایش معنی دار آن گردید. تیمار ورمی کمپوست تا dS. m-1 10 اثر مثبت خود بر هدایت روزنه ای را نشان داد. نشت الکترولیت تا dS. m-1 10 در تیمار ورمی کمپوست کاهش یافت. نتیجه گیری: کاربرد ورمی کمپوست بر میزان تولید زیست توده کینوا تاثیر مثبت گذاشته و موجب بهبود وضعیت رشد و عملکرد آن در شرایط تنش شوری گردیده است.

اهداف: به منظور بررسی تاثیر کاربرد باکتری های محرک رشد گیاه و قارچ های میکوریز به صورت تلقیح توام بذر بر قابلیت جوانه زنی و بنیه بذر و گیاهچه سه دورگ ساده دیررس پژوهشی آزمایشگاهی به اجرا در آمد. مواد و روش ها: آزمایش به صورت دوفاکتوره با 18 تیمار (3 دورگ ساده × 6 تلقیح بذر) بر پایه طرح آزمایشی بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. باکتری های محرک رشد گیاه مورد بررسی ازوتوباکتر کروکوکوم، آزوسپیریلیوم لیپوفروم، آزوسپیریلیوم برازیلنسوپسودوموناس فلورسنس و قارچ های میکوریز آرباسکولار بررسی شده فانلیفورمیس موسه و سیمیگلوموس هویی بودند. همچنین دورگ های ساده دیررس ذرت بررسی شدهSC700، SC704 و یک دورگ دیررس امیدبخش جدید B73×K18بودند. اثر تلقیح توام بذرها با باکتری های محرک رشد گیاه و قارچ های میکوریز بررسی شده بر قابلیت جوانه زنی و بنیه بذر و گیاهچه دورگ های ساده دیررس ذرت مطالعه شده با اندازه گیری قابلیت جوانه زنی، متوسط زمان جوانه زنی، متوسط جوانه زنی روزانه، ضریب سرعت جوانه زنی، سرعت جوانه زنی روزانه، طول گیاهچه، طول ساقه اولیه، طول ریشه اولیه، وزن خشک گیاهچه، وزن خشک ساقه اولیه، وزن خشک ریشه اولیه و شاخص وزنی بنیه گیاهچه ارزیابی شد. یافته ها: نتایج بدست آمده مشخص ساخت که به جز متوسط جوانه زنی روزانه و ضریب سرعت جوانه زنی سایر ویژگی های مورد بررسی تحت تاثیر اثرمتقابل دورگ ها و تلقیح توام باکتری های محرک رشد گیاه و قارچ های میکوریز قرار گرفتند. همچنین مشخص گردید که کاربرد مایه تلقیح تلفیق سه جنس باکتری و قارچ فانلیفورمیس موسه سبب بیشترین افزایش در قابلیت جوانه زنی بذر و ویژگی های مرتبط با بنیه گیاهچه هر سه دورگ شده و تلقیح توام به ترتیب مایه تلقیح دارای دوباکتری ازوتوباکتر کروکوکوم و سودوموناس فلورسنس و باکتری ازوتوباکتر کروکوکوم و قارچ فانلیفورمیس موسه از تاثیر بیشتری برخوردار بودند. همچنین ویژگی های مورد بررسی بذر دورگSC704 بیش از دورگ های دیگرتحت تاثیر مثبت باکتری ها و قارچ های میکوریز مورد مطالعه قرار گرفته و از این لحاظ دورگ های B73×K18و SC700 در مرتبه های بعدی قرار داشتند. بررسی رابطه همبستگی بین ویژگی های بررسی شده نیز وجود همبستگی بالای بین آنها را نشان داد. نتیجه گیری: بر اساس نتایج این پژوهش کاربرد باکتری های محرک رشد گیاه و قارچ های میکوریز بررسی شده تاثیر قابل ملاحظه ای در ارتقای کیفیت بذر و بهبود بنیه گیاهچه دورگ های ساده دیررس ذرت مورد مطالعه داشتند. بنابراین، کاربرد آنها به صورت کودهای زیستس تجاری ازطریق پوشش دهی بذرها برای توسعه کشت ذرت امکانپذیر می باشد.

اهداف: این پژوهش با هدف بررسی تاثیر کاربرد کودهای زیستی در سطوح مختلف آبیاری بر عملکرد و اجزای عملکرد نخود فرنگی انجام گردید. مواد و روش ها: آزمایش در اراضی روستای گمند از توابع بخش خواجه شهرستان هریس استان آذربایجانشرقی واقع در پانزده کیلومتری شرق تبریز به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی انجام گرفت. فاکتور های آزمایش شامل آبیاری در چهار سطح آبیاری نرمال (تیمار شاهد)، قطع آبیاری در مرحله پر شدن دانه ها، قطع آبیاری در مرحله ی گل دهی و عدم آبیاری و کودهای زیستی در هشت سطح (عدم تلقیح بذر(تیمار شاهد)، تلقیح بذر با ازتوباکتر، آزوسپریلیوم، میکوریزا، کاربرد توام ازتوباکتر و آزوسپریلیوم، کاربرد توام ازتوباکترو میکوریزا، کاربرد توام آزوسپریلیوم ومیکوریزا وکاربرد توام ازتوباکتر، آزوسپریلیوم ومیکوریزا) بود. یافته ها: وزن صد دانه، ارتفاع بوته، تعداد دانه در غلاف، تعداد غلاف در بوته، درصد پروتیین، شاخص برداشت و طول غلاف به طور معنی داری تحت تاثیر تیمارهای مختلف آبیاری و کودهای زیستی قرار گرفتند. تنش خشکی باعث کاهش عملکرد و اجزای عملکرد گردید. تنش خشکی باعث کاهش ارتفاع بوته، تعداد دانه در غلاف، تعداد غلاف در بوته، درصد پروتیین، شاخص برداشت، طول غلاف و افزایش وزن صد دانه گردید کاربردکودهای زیستی به صورت تکی و تلفیقی باعث افزایش وزن صد دانه، ارتفاع بوته، تعداد دانه در غلاف، تعداد غلاف در بوته، درصد پروتیین، شاخص برداشت و طول غلاف گردید. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد که بیشترین میزان عملکرد با کاربرد توام ازتوباکتر، آزوسپریلیوم ومیکوریزا در زمان کشت در شرایط آبیاری کامل حاص ل شد.

اهداف: این تحقیق به منظور ارزیابی اثر کودهای دامی بر رشد و نمو اندام گیاه مریم گلی برای حصول عملکرد مطلوب اسانس انجام گردید. مواد و روش ها: آزمایش به صورت طرح اسپیلت پلات در زمان و در قالب بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال های 1397 و 1398 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل کود مرغی (کم، متوسط و زیاد به ترتیب 2222، 3174 و 5555 کیلوگرم در هکتار)، سطوح کود گوسفندی (کم، متوسط و زیاد به ترتیب 3788، 5411 و 9470 کیلوگرم در هکتار)، سطوح کود گاوی (کم، متوسط و زیاد به ترتیب 4310، 6157 و 10775 کیلوگرم در هکتار)، کود شیمیایی و شاهد (بدون کود) بودند که در دو چین مورد مقایسه قرار گرفتند. صفات اندازه گیری شده شامل رنگیزه های فتوسنتزی، شاخص سطح برگ، وزن خشک اندام هوایی، درصد و عملکرد اسانس بودند. یافته ها: اثرات اصلی کود و چین برداری بر همه صفات (به جز کارتنوییدها و درصد اسانس) معنی دار شد. اثرات متقابل کود در چین برای کلروفیل ها، وزن خشک اندام هوایی و عملکرد اسانس معنی دار بود. در چین اول، بیشترین میزان کلروفیل ها در کرت های دریافت کننده سطح زیاد کود مرغی مشاهده شد. در چین دوم، کرتهای دریافت کننده سطح زیاد کود مرغی دارای بیشترین میزان وزن خشک اندام هوایی بودند (2953 کیلوگرم در هکتار) و این تیمار بدون اختلاف معنی دار با تیمار کود شیمیایی دارای بیشترین عملکرد اسانس بود. نتیجه گیری: کاربرد سطح زیاد کود مرغی می تواند عملکرد ماده خشک و تولید اسانس را معادل تیمار کود شیمیایی تولید نماید. بنابراین با توجه به زراعی مطلوب کود مرغی و اثرات باقیمانده آن در اگرواکوسیستم برای تولید گیاه دارویی مریم گلی توصیه می شود.

هدف: این پژوهش به منظور بررسی اثر تداخل و عدم تداخل علف های هرز در تراکم های مختلف ساقه یونجه بر عملکرد، ارزش غذایی و برخی خصوصیات مورفولوژیکی گیاه علوفه ای یونجه انجام گردید. مواد و روش ها: آزمایش به صورت فاکتوریل و بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو چین، طی سالهای زراعی 1397 الی 1398 به اجرا درآمد. عوامل آزمایش شامل تداخل و عدم تداخل علف های هرز در دو سطح (وجین دستی علف های هرز و عدم وجین دستی) و تراکم در چهار سطح (20، 40، 60 و 80 ساقه در متر مربع) بودند. یافته ها: طیف علف های هرز شناسایی شده در مزرعه شامل گلرنگ وحشی، گل گندم، شاخ برسر، پیچک صحرایی، سس، مرغ، خاکشیر ایرانی، فرفیون، جوپیازدار، جوموشک، گاوچاق کن، ترشک، مریم گلی، خاکشیر تلخ، قیاق، گل قاصد، شنگ و جغجغک بودند. نتایج در هر دوچین در سال سوم یونجه مستقر، نشان داد که وجود علف های هرز سبب کاهش کمی و کیفی گیاه علوفه ای یونجه شد. نتیجه گیری: گیاه یونجه در چین دوم از رشد مطلوب تری نسبت به چین اول برخوردار بود، به طوری که این گیاه بیشترین عملکرد تر و خشک را در چین دوم تولید نمود، لکن عدم تداخل علفهای هرز، سبب افزایش میزان خصوصیات برتر مورفولوژیکی یونجه نظیر عملکرد تر و خشک، ارتفاع گیاه، تعداد برگ در بوته، تعداد گره در ساقه اصلی گیاه، مساحت برگ و درصد پوشش و نیز افزایش ارزش غذایی یونجه از لحاظ عناصر غذایی، پروتیین و فاکتورهایی نظیر ADF، Ash، CF، NDF گردید.

اهداف: این پژوهش به منظور بررسی اثرات تنش خشکی بر صفات مورفوفیزیولوژیکی ده توده بومی سیاهدانه در شرایط آب و هوایی زنجان انجام گرفت. مواد و روش ها: آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در تابستان 1397 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زنجان انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل، دو سطح تنش 70 درصدی و شاهد (بدون تنش) به عنوان عامل اصلی و ده توده بومی سیاه دانه شامل توده های جیرفت، شیراز، همدان، تهران، کرمان، کردستان، هرمزگان، شهرکرد، رشت و اراک به عنوان عامل فرعی مورد بررسی قرارگرفت. یافته ها: سطوح فراهمی آب اثر معنی داری بر تمامی صفات اندازه گیری شده داشت. تنش خشکی سبب کاهش معنی دار تعداد کپسول و عملکرد دانه گردید. وزن هزار دانه نیز در شرایط عدم تنش و تنش کم آبیاری تفاوت معنی داری نشان نداد. بالاترین درصد روغن در تیمار تنش کم آبیاری در توده شهر کرد به دست آمد همچنین بیشترین عملکرد دانه، تعدادکپسول، متعلق به توده بومی کردستان بود. نتیجه گیری کلی: به طور کلی بر اساس نتایج تنش کم آبیاری باعث کاهش عملکرد دانه و درصد روغن شد اما درصد اسانس در تنش کم آبی افزایش یافت با این حال، ثابت شد که این تغییرات به ژنوتیپ بستگی دارد.

اهداف: این تحقیق به منظور بررسی اثر روش های پیش تیمار بذر بر صفات زراعی کتان روغنی در شرایط تنش خشکی بعد از گلدهی طی سال زراعی 95-1394 در دانشگاه رازی اجرا شد. مواد و روش ها: این بررسی به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل: 1) رقم در دو سطح(هندی و مجاری و 2) پرایم بذر در هشت سطح شامل پنج سویه باکتری(Bacillus pumilus، Bacillus megaterium، Bacillus sp.، Bacillus amyloliquefaciens، Pseudomonas geniculate) و پیش تیمار بذر با آب مقطر، نیترات پتاسیم و تیمار شاهد و 3) قطع آبیاری بعد از گلدهی و شاهد (آبیاری منظم تا زمان رسیدگی) انجام شد. یافته ها: بر اساس نتایج، در شرایط عدم تنش خشکی عملکرد دانه رقم هندی و مجاری به ترتیب با 1536 و 1497 کیلوگرم در هکتار تفاوت معنی دار نداشتند، ولی عملکرد زیست توده رقم مجاری (6129 کیلوگرم در هکتار) به طور معنی داری از رقم هندی (4574 کیلوگرم در هکتار) بالاتر بود. تنش خشکی سبب کاهش معنی دار عملکرد دانه و زیست توده، تعداد دانه در بوته، وزن هزار دانه و تعداد کپسول در بوته هر دو رقم مورد بررسی شد. روش های پیش تیمار بذر سبب افزایش معنی دار عملکرد دانه و اجزاء آن در شرایط تنش خشکی پس از گلدهی و شرایط شاهد شدند. پیش تیمار بذر با باکتری های Bacillus megaterium و Bacillus amyloliquefaciens نتایج بهتری در این ارتباط داشتند. نتیجه گیری: به نظر می رسد استفاده از سویه های مناسب و بومی باکتری های محرک رشد گیاه جهت تلقیح بذر از راهکارهای مناسب جهت افزایش تولید گیاهان زراعی در شرایط معمول و تنش کم آبی باشد.

اهداف: در سال های اخیر، تولید سالم و پایدار محصولات کشاورزی به ویژه گیاهان دارویی مورد توجه قرار گرفته است. این پژوهش با هدف بررسی اثر محلول پاشی اسید هیومیک و سطوح مختلف کمپوست مصرف شده قارچ خوراکی در رشد و عملکرد گیاه دارویی کرچک (Ricinus communis L. ) انجام گرفت. مواد و روش ها: این آزمایش در سال زراعی 95-1394 در مزرعه ی تحقیقاتی مجتمع آموزش عالی گناباد به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه ی بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. دو سطح کاربرد و عدم کاربرد اسید هیومیک و کاربرد شش سطح مختلف کمپوست قارچ خوراکی مصرف شده (0، 20، 40، 60، 80 و 100 تن در هکتار) مدنظر قرار گرفتند. یافته ها: نتایج آزمایش نشان داد که اثر کلیه سطوح کمپوست مصرف شده قارچ خوراکی بر عملکرد دانه در شرایط محلول پاشی اسید هیومیک تشدید شد و مقدار عملکرد دانه در شرایط کاربرد همزمان اسید هیومیک و هر یک از سطوح 20، 40، 60، 80 و 100 تن در هکتار کمپوست مصرف شده قارچ خوراکی به ترتیب 40، 46، 37، 19 و 17 درصد بیشتر از کاربرد جداگانه این کودها بود. بیشترین و کمترین ارتفاع پایین ترین و بالاترین خوشه از سطح زمین به ترتیب در تیمار کاربرد همزمان اسید هیومیک و 80 تن در هکتار کمپوست مصرف شده قارچ خوراکی و تیمار بدون اسید هیومیک و بدون کمپوست مصرف شده قارچ خوراکی بدست آمد. نتیجه گیری: به طور کلی با توجه به یافته های این پژوهش، به نظر می رسد استفاده از نهاده های اکولوژیک همچون اسید هیومیک و مقادیر بهینه کمپوست مصرف شده قارچ خوراکی ضمن بهبود رشد و عملکرد کرچک، می تواند به عنوان راهکاری بوم سازگار جهت توسعه کشاورزی پایدار مورد توجه قرار گیرد.

اهداف: مطالعه به منظور بررسی اثر کودهای آلی، زیستی و شیمیایی بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه خرفه انجام گردید. مواد و روش ها: آزمایش در سال های زراعی 94-1393 و 95-1394 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه بیرجند به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش بر اساس ترکیبی از چهار منبع تامین کننده نیتروژن شامل کود گاوی، ورمی کمپوست، کود شیمیایی (NPK) و شاهد (بدون اعمال هیچ گونه کودی) و نیز چهار نوع کود زیستی شامل نیتروکسین (شامل ازتوباکتر و آزوسپیریلوم)، میکوریزا Glomus intraradices))، بیوسولفور (شامل تیوباسیلوس همراه با گوگرد) و شاهد (بدون هیچ گونه کودی) بودند. صفات مورد مطالعه در این آزمایش شامل عملکرد زیست توده، عملکرد دانه، درصد نیتروژن و فسفر زیست توده، مقدار نیتروژن و فسفر زیست توده، کارایی جذب نیتروژن و فسفر، کارایی فیزیولوژیک نیتروژن و فسفر بر اساس دانه، کارایی زراعی نیتروژن و فسفر بر اساس دانه بودند. یافته ها: نتایج نشان داد که اثر منابع تامین کننده نیتروژن بر تمامی صفات مورد مطالعه (به جز کارایی فیزیولوژیک نیتروژن دانه) معنادار بود. بیشترین عملکرد دانه (29/1959 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد زیست توده (43/9782 کیلوگرم در هکتار) از تیمار کود شیمیایی (NPK) حاصل شد که تفاوت آماری معنا داری با کود گاوی نداشت. همچنین، بیشترین شاخص های کارایی نیتروژن از تیمار کود شیمیایی (NPK) بدست آمد. این در حالی بود که در کارایی زراعی نیتروژن دانه تفاوت آماری معنا داری بین تیمار کود شیمیایی و گاوی مشاهده نشد. بیش ترین درصد فسفر و غلظت فسفر زیست توده از تیمار کود شیمیایی (NPK) حاصل شد. در حالی که با مصرف کودهای آلی و شیمیایی از میزان کارایی مصرف فسفر کاسته شد. اثر کودهای زیستی بر اکثر صفات مورد مطالعه (به جز درصد فسفر زیست توده) معنا دار نبود. برهمکنش منابع تامین نیتروژن و کود زیستی بر اغلب صفات مورد مطالعه (به جز عملکرد دانه، کارایی زراعی نیتروژن و فسفر دانه) معنا دار بود. نتیجه گیری: بر اساس نتایج این آزمایش، با در نظر گرفتن اثرات زیست محیطی و افزایش کارایی مصرف نیتروژن جهت تولید پایدار دانه خرفه در منطقه بیرجند می توان از تیمار کود گاوی به عنوان جایگزین کود شیمیایی NPK استفاده نمود.

اهداف: این تحقیق با هدف ارزیابی و مقایسه پایداری محیطی و اقتصادی نظام های زراعی پاییزه و بهاره سیب زمینی (Solanum tuberosum L. ) انجام شد. مواد و روش ها: مطالعه، در استان گلستان در سال زراعی 97-1396 و به وسیله پرسشنامه انجام شد. 120 مزرعه برای کشت پاییزه و برای کشت بهاره، 60 مزرعه انتخاب شدند. پس از تعیین مهم ترین ورودی ها و خروجی مزارع، شاخص های مربوط به اثر گلخانه ای و شاخص های اقتصادی در دو نظام زراعی، محاسبه و ارزیابی شدند. یافته ها: پتانسیل گرمایش جهانی و کارایی کربن به ترتیب 94/3913 کیلوگرم معادل دی اکسید کربن در هکتار و 46/13 در نظام زراعی پاییزه و 15/1857 کیلوگرم معادل دی اکسید کربن در هکتار و 32/17 در نظام زراعی بهاره بدست آمد. در نظام های زراعی پاییزه و بهاره به ترتیب، شاخص های ارزش ناخالص تولید 1896 و 1158 دلار در هکتار، درآمد ناخالص 21/518 و 34/18 دلار در هکتار، درآمد خالص 95/58 و 83/287-دلار در هکتار، نسبت سود به هزینه 03/1 و 8/0 و بهره وری 20/17 و 35/13 کیلوگرم بر دلار تعیین گردید. نتیجه گیری: پایداری محیطی نظام زراعی سیب زمینی بهاره بیشتر از پاییزه و پایداری اقتصادی نظام زراعی سیب زمینی پاییزه بسیار بیشتر از بهاره بود. ادامه تولید پاییزه سیب زمینی، به شرط بهبود مدیریت مصرف ورودی ها، توصیه می شود. در خصوص نظام زراعی بهاره، جایگزین کردن تولید سیب زمینی با محصولات رایج در منطقه، مانند باقلا و کدو، به دلیل پتانسیل تولید مناسب و قیمت فروش بالاتر در شریط منطقه، توصیه می شود.

اهداف: پژوهش حاضر با هدف تحلیل مشکلات کشاورزی ارگانیک از دیدگاه کارشناسان ستادی سازمان جهاد کشاورزی استان آذربایجان غربی انجام گردید. مواد و روش ها: این مطالعه از نظر هدف، کاربردی و از نظر نحوه جمع آوری اطلاعات توصیفی _ پیمایشی بود. جامعه آماری 470 نفر از کارشناسان ستادی سازمان جهاد کشاورزی استان آذربایجان غربی بودند. تعداد نمونه با استفاده از جدول کرجسی مورگان 217 نفر محاسبه شد که با استفاده از نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. به منظور تحلیل داده ها در این تحقیق از تکنیک تحلیل عاملی اکتشافی بر اساس روش تجزیه به مولفه های اصلی بهره گرفته شد. به منظور تعیین مناسب بودن داده های گردآوری شده در زمینه تحلیل عاملی از ضریب KMO و آماره بارتلت استفاده و مقدار ضریبKMO، 840/0 بدست آمد که نشان دهنده مناسب بودن همبستگی های موجود در بین داده ها برای تحلیل عاملی می باشد و برای اطمینان از مناسب بودن داده ها برای تحلیل عاملی از آزمون بارتلت نیز استفاده گردید. مقدار آماره بارتلت 097/2193 بود که در سطح یک درصد معنی دار بود. لذا داده ها برای تحلیل عاملی مناسب بودند. یافته ها: رتبه بندی موانع تولید محصولات ارگانیک از دیدگاه کارشناسان نشان داد که متغیرهای نبود بازاریابی مناسب محصولات ارگانیک، عدم اطمینان از میزان عملکرد محصولات ارگانیک، نیاز به مدیریت و نگهداری بیشترنسبت به کشاورزی متداول، تمرکز شرکت های گواهی دهنده و مشاوره ای در شهرهای بزرگ و عدم دسترسی به آن ها در شهرستان ها مهم ترین موانع بودند نتیجه گیری: نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که موانع تولید محصولات ارگانیک از دیدگاه کارشناسان ستادی جهاد کشاورزی استان آذربایجان غربی برحسب تحلیل عاملی اکتشافی در پنج گروه تقسیم بندی شدند که عبارتند از: موانع انگیزشی، مدیریتی، اقتصادی، آموزشی-ترویجی، حمایتی. این عوامل 51/54 درصد از کل واریانس موانع تولید کشت محصولات ارگانیک را تبیین کردند.

اهداف: استفاده از کود های آلی، تراکم کمتر بذر در خزانه و کم آبیاری به عنوان یک ضرورت در ایجاد سامانه فشرده بوم شناختی به شمار می آید. این پژوهش نیز به منظور ارزیابی تاثیر برخی از مولفه های این سامانه بر عملکرد و اجزای عملکرد برنج رقم طارم هاشمی انجام گردید. مواد و روش: آزمایش در فصل زراعی 1397 به صورت کرت های دوبار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. عامل اصلی آبیاری در دو سطح غرقاب و کم آبیاری تنظیم شده، عامل فرعی نوع کود در سه سطح شاهد، کود شیمیایی متداول و کود ورمی کمپوست و عامل فرعی فرعی تراکم بذر در خزانه در سه سطح 300، 200 و 100 گرم در متر مربع بود. یافته ها: با توجه به نتایج تجزیه واریانس و معنی داری برهمکنش بین عوامل مورد بررسی، استفاده از تیمار بوم شناختی (کود ورمی کمپوست به همراه تراکم 200) توانست با بهبود صفاتی مانند تعداد پنجه در متر مربع و پنجه بارور میزان عملکرد شلتوک حدود 40/4613 کیلوگرم در هکتار را داشته باشد که با تیمار کود شیمیایی تفاوت معنی داری نداشت. همچنین، نتایج نشان داد عملکرد زیستی در تیمار بوم شناختی (کود ورمی کمپوست به همراه تراکم 200) با میانگین 60/12335 کیلوگرم در هکتار از نظر آماری تفاوتی با کود شیمیایی به همراه تراکم 200 ندارد. استفاده از رژیم کم آبیاری در مقایسه با آبیاری غرقاب چهار درصد عملکرد شلتوک کمتری داشت. نتیجه گیری: بنابراین، به منظور کاهش مشکلات زیست محیطی ناشی از مصرف بی رویه کود شیمیایی، کاهش تراکم بذر و کاهش مصرف آب استفاده از سامانه فشرده بوم شناختی با به کارگیری کود ورمی کمپوست، تراکم بذر 200 گرم در خزانه و کم آبیاری تنظیم شده توصیه می شود.

اهداف: یکی از ارکان اصلی کشاورزی پایدار، استفاده از کودهای آلی در اکوسیستم های زراعی با هدف حذف یا کاهش کاربرد کودهای شیمیایی است. مطالعه حاضر به منظور بررسی تاثیر ورمی کمپوست و اوره بر عملکرد کمی و کیفی کنجد (Sesamum indicum L. ) رقم اولتان در شرایط مزرعه انجام شد. مواد و روش ها: آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی، در سه تکرار در مزرعه آزمایشی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل ورمی کمپوست در چهار سطح صفر، 5/2، 5 و 5/7 تن در هکتار و کود اوره در چهار سطح شامل صفر، 50، 100 و150 کیلوگرم در هکتار بود. یافته ها: نتایج نشان داد که ورمی کمپوست و کود اوره تاثیر معنا داری بر کلیه صفات اندازه گیری شده داشت. بیشترین ارتفاع گیاه، عملکرد زیستی، تعداد کپسول در بوته و عملکرد دانه (1601 کیلوگرم در هکتار) از کاربرد 150 کیلوگرم اوره و 5/7 تن در هکتار ورمی کمپوست ثبت شد. کاربرد همزمان ورمی کمپوست و کود اوره باعث افزایش عملکرد روغن شد. درصد روغن با افزایش سطح اوره کاهش و با افزایش ورمی کمپوست افزایش یافت. بیشترین درصد روغن(49%) مربوط به تیمار ورمی کمپوست 5/7 تن در هکتار بود. با افزایش سطوح مختلف اوره و ورمی کمپوست، شاخص برداشت افزایش یافت. همبستگی مثبت و معنا داری بین عملکرد با زیست توده (**850=r) و تعداد کپسول در بوته (**745/0=r) وجود داشت. نتیجه گیری: با توجه به نقش کودهای آلی در پایداری و حفظ حاصل خیزی خاک برای دست یابی به حداکثر بهره وری از منابع تولید استفاده تلفیقی از کود اوره و ورمی کمپوست برای افزایش عملکرد کمی و کیفی کنجد توصیه می گردد.