مجله غدد درون ریز و متابولیسم ایران
سال:1382 | دوره:5 | شماره:1 (مسلسل 17) |تعداد مقالات:10

برای پیشگیری اولیه از بیماری ها و نیز شناخت امراض در مراحل بسیار اولیه و قبل از بروز علایم بالینی، روش های مختلف غربالگری در قرن بیستم ابداع شد. مهم ترین روش های غربالگری را می توان غربالگری نوزادان برای تشخیص کم کاری مادرزادی تیرویید و فنیل کتونوری دانست که به صورت عام در کشورهای پیشرفته و اکنون در برخی از کشورهای در حال پیشرفت اجرا می شود. همچنین غربالگری محدود به صورت موردی برای بعضی امراض ارثی نیز انجام شد که از آنها می توان غربالگری برای بیماری Tay-Sachs و فیبروز کیستیک لوزالمعده را نام برد. شاخص های عمده ای نیز برای انجام روش های غربالگری تدوین شده است که برای تصمیم گیری در این مورد، توجه به آنها ضروری است.

مقدمه: بیماریهای قلبی - عروقی به شایع ترین بیماریهای جوامع در حال توسعه - به ویژه مناطق شهری - تبدیل شده است. با توجه به این مساله که نسبت سالمندان در کل جامعه رشد بسزایی دارد، این مطالعه جهت تعیین شیوع عوامل خطرساز بیماریهای قلبی - عروقی در سالمندان ساکن منطقه 13 شهرداری تهران طراحی شد مواد و روشها: از 15005 نفر بالای 3 سال تحت پوشش مطالعه قند و لیپید تهران، 1799 نفر 60 ساله و مسن تر بودند. شیوع و توزیع پرفشاری خون، استعمال سیگار، اختلالات لیپید خون، دیابت و چاقی در بین این افراد بررسی شد. همچنین دریافت های تغدیه ای در یک زیر گروه 54 نفره به کمک پرسشنامه یادآمد غذایی 24 ساعته (میانگین دو روز) برآورد گردید.یافته ها: درصد زنانی که 2 یا بیش از 2 ریسک فاکتور قلبی - عروقی داشتند، به طور معنی داری بیشتر از مردان بود (74 درصد در مقابل 53 درصد، P<0.001). 55 درصد زنان و 25 درصد مردان سطح سرمی کلسترول بالا داشتند (بیشتر یا مساوی 240 میلی گرم در دسی لیتر). شیوع دیابت و اختلال تحمل گلوکز (IGT) به ترتیب 26.2 درصد و 20.8 درصد بود. شیوع چاقی (نمایه توده بدنی مساوی یا بزرگتر از 30 کیلوگرم بر متر مربع) 15 درصد در مردان و 36 درصد در زنان ارزیابی گردید. همچنین 55 درصد مردان و 94 درصد زنان نسبت کمر به باسن (WHR) بالا داشتند (بالاتر از 0.95 در مردان و 0.8 در زنان). میانگین درصد انرژی به دست آمده از کربوهیدرات ها، پروتیینها و چربیها به ترتیب 60.5±8.0، 11.5±2.0 و 8.9±27.9 بود.نتیجه گیری: شیوع عوامل خطرساز بیماریهای قلبی - عروقی در میان سالمندان ساکن منطقه 13 شهر تهران بسیار بالاست. راهکاری عملی و موثر جهت تغییر شیوه زندگی جامعه به منظور کاستن از عوامل خطرساز بیماریهای قلبی - عروقی موکدا  پیشنهاد می گردد.

مقدمه: شواهد نشان می دهند که گلوکوکورتیکوییدهای ترشح شده از قشر غدد فوق کلیه در طی حالات هیجانی بر ذخیره حافظه اثر می گذارند. وجود گیرنده های گلوکوکورتیکویید با تراکم بالا در ناحیه پشتی هیپوکمپ احتمال نقش آنها را در ذخیره حافظه در این ناحیه مطرح می سازد. هدف از این تحقیق، بررسی اثر تعدیل فعالیت گیرنده گلوکوکورتیکویید در ناحیه پشتی هیپوکمپ بر ذخیره حافظه فضایی و تثبیت اطلاعاتی تازه آموخته شده در مدل یادگیری ماز آبی موریس است.مواد و روشها: موشهای نر نژاد لانگ ایوانز (Long-Evans) با وزن 280 تا 320 گرم در این مطالعه استفاده شدند. ابتدا روی ناحیه پشتی هیپوکمپ موشها به صورت دو طرفه کانول راهنما قرار داده شد. یک هفته بعد، موش با به کارگیری مدل ماز آبی موریس برای یادگیری فضایی، آموزش داده شد. بلافاصله و در زمان های 60 و 120 دقیقه بعد از آموزش، دگزامتازون (0.1 میکروگرم در 0.6 میکرولیتر به ازای هر طرف) به عنوان آگونیست یا Ru 38486 (3 نانوگرم در 0.6 میکرولیتر به ازای هر طرف) به عنوان آنتاگونیست گیرنده گلوکوکورتیکویید به صورت دو طرفه و به طور روزانه به داخل هسته فوق تزریق شد. برای ارزیابی حافظه فضایی از دو ملاک استفاده شد: 1- مدت زمانی که طول می کشید تا حیوان صفحه پلکسی گلاس را پیدا کند(Escape latency, EL) . 2- مسافتی که حیوان برای پیدا کردن صفحه پلکسی گلاس طی می کرد. (Length of distances, LD) .یافته ها: نتایج نشان میدهد که تزریق آگونیست گلوکوکورتیکویید بلافاصله و تا 60 دقیقه پس از آموزش، به طور قابل توجهی ذخیره حافظه فضایی را افزایش می دهد (P<0.01). برعکس، تزریق آنتاگونیست گلوکوکورتیکویید به طور معنی دار ذخیره حافظه فضایی را کاهش می دهد (P<0.01). تزریق داروها 120 دقیقه بعد از آموزش اثر معنی داری بر تثبیت حافظه فضایی نداشت.نتیجه گیری: یافته های فوق نشان می دهد که فعال شدن گیرنده های گلوکوکورتیکویید ناحیه پشتی هیپوکمپ در رت نقش مهمی در روند تثبیت اطلاعات تازه آموخته شده فضایی حداقل تا 60 دقیقه بعد از آموزش دارند.

مقدمه: یک ارتباط دو جانبه بین سیستم گاباارژیک و عوامل هورمونی تنظم کننده قند خون گزارش شده است. گاما آمینوبوتیریک اسید (GABA)  یک نروترانسیمتر مهاری در سیستم اعصاب مرکزی است. گزارش های متعددی وجود دارد که گابا از طریق افزایش سطح پلاسمایی انسولین و کاهش گلوکاگان و سوماتواستاتین باعث کاهش میزان گلوکز خون می شود.مواد و روشها: در این مطالعه تجربی برای بررسی نقش موسیمول (آگونسیت گیرنده گابا A) از موش کوچک آزمایشگاهی، نژاد آلبینو و جنس نر با وزن 20-25 گرم استفاده شد. برای اندازه گیری قند خون، در فواصل زمانی معین، از سینوس چشمی حیوان نمونه خون گرفته شد. جهت اندازه گیری غلظت گلوکز خون از روش ارتوتولوئیدین و دستگاه اسپکتروفتومتر استفاده شد. جهت تزریق داخل بطن مغزی (ICV) موسیمول، 5 گروه حیوان که 5 روز قبل کانول گذاری شده بودند (n=8) انتخاب شدند. 4 گروه به ترتیب دوزهای 5 و 10 و 25 و 50 نانوگرم در میکرولیتر موسیمول و گروه پنجم نرمال سالین را به صورت (ICU) دریافت کردند. خونگیری بلافاصله پس از تزریق دارو صورت گرفته و هر 30 دقیقه تکرار شد و تا 180 دقیقه ادامه داشت. در تزریق داخل صفاقی (IP) موسیمول 5 گروه حیوان (n=8) انتخاب گردید. 4 گروه اول دوزهای 1، 2، 4، 6 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن از موسیمول و گروه پنجم نرمال سالین را به صورت IP دریافت کردند. خونگیری بلافاصله بعد از تزریق دارو صورت گرفت و تا 90 دقیقه ادامه داشت. به منظور مقایسه نتایج از آنالیز واریانس یک طرفه استفاده شد و سپس آزمون Post hoc رنج توکی انجام شد.یافته ها: بررسی نتایج نشان داد که با تزریق IP در دوزهای 4، 2، 1 میلی گرم بر کیلوگرم نه تنها قند خون در گروه آزمایشی نسبت به گروه شاهد کاهش نمی یابد بلکه افزایش معنی داری (6mg/kg) در قند خون ایجاد میشود؛ درحالی که تزریق ICV به صورت وابسته به دوز قند خون را به طور معنی دار کاهش می دهد (P<0.05).نتیجه گیری: در مجموع به نظر می رسد که با تزریق ICV اثر مستقیم موسیمول دیده می شود درحالی که با تزریق IP، این دارو متابولیزه می شود. در نتیجه افزایش قند خون مشاهده شده ناشی از اثر متابولیت های آن است. به عبارت دیگر اثرات ناشی از تزریق محیطی و مرکزی موسیمول با یکدیگر تفاوت دارد.

مقدمه: تشدید اکسیداسیون لیپیدها و اختلال عملکرد اکسیدان ها در بیماران مبتلا به نارسایی مزمن کلیه منجربه تسریع ابتلا به آترواسکروز می گردد. پاراکسوناز - که یک آنزیم همراه HDLC- است - اثرات آنتی اکسیدان دارد و از اکسیداسیون لیپیدها جلوگیری می کند. مطالعه حاضر جهت بررسی فعالیت پاراکسوناز و سایر متغیرهای اکسیداسیون لیپیدها در بیماران دیابتی و غیردیابتی مبتلا به نارسایی مزمن کلیه طراحی شده است.مواد و روشها: در این مطالعه مورد - شاهدی که در سال 81-1380 در مرکز تحقیقات غدد درون ریز دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی انجام شد، 92 بیمار مبتلا به نارسایی مرحله نهایی کلیه (ESRD) شامل 46 بیمار دیابتی ESRD و 46 بیمار غیردیابتی ESRD  به همراه 46 نفر در گروه شاهد تحت بررسی قرار گرفتند. بیماران از بخش های همودیالیز مراکز پزشکی انتخاب شده، از نظر سن و جنس و طول مدت همودیالیز با یکدیگر تطبیق داده شدند. نمونه خون در وضعیت ناشتا از بیماران قبل از شروع دیالیز و نیز از گروه شاهد گردآوری شد. تمامی آزمایشها در آزمایشگاه مرکز تحقیقات غدد درون ریز و متابولیسم انجام شد.یافته ها: سطح سرمی کلسترول تام،HDL-C  و LDL-C درگروه شاهد به طور معنی داری از گروه های دیابتی و غیردیابتی ESRD  بالاتر بود. سطح آپولیپوپروتبین A-I نیز در گروه شاهد بالاتر از دو گروه مورد بود. فعالیت آنزیم پاراکسوناز سرمی در بیماران دیابتی و غیردیابتی ESRD به طور معنی داری پایین تر از گروه شاهد بود ولی در سطح ظرفیت کلی آنتی اکسیدان (TAC)  و LDL-C اکسیده (OX-LDL) اختلاف معنی داری بین سه گروه دیده نشد. در هیچکدام از متغیرها اختلاف معنی داری بین بیماران دیابتی و غیردیابتی ESRD وجود نداشت.نتیجه گیری: کاهش فعالیت آنزیم پاراکسوناز در بیماران دیابتی و غیردیابتی ESRD می تواند باعث افزایش روند اکسیداسیون لیپیدها گردد. کاهش سطح HDL-C و apo-A-I خطر ابتلا به آترواسکلروز را در این بیماران تشدید می کند.

مقدمه: در این مطالعه گذشته نگر برخی یافته های بیوشیمیایی، رادیولوژیک و علایم بالینی در بیماران مبتلا به فئوکروموسیتوم بررسی شد.مواد و روشها: تاریخچه بالینی، اطلاعات پاتولوژیک و آزمایشهای بیمار که منجربه تشخیص بیماری شده و روشهایی که در تعیین محل تومور استفاده شده بود از پرونده های 60 بیمار مبتلا به فئوکروموسیتوم که در سال های 74-1338 در 5 بیمارستان مربوط به دانشگاه علوم پزشکی تهران بستری شده بودند، استخراج گردید و مورد بررسی قرار گرفت.یافته ها: فشار خون حمله ای در 98% بیماران و تپش قلب در 43% بیماران مشاهده شد. سردرد و تعریق بیش از حد به ترتیب در 71% و 68% بیماران موجود بود. طبق بررسی های ما آزمایش وانیل ماندلیک اسید (VMA) و سی تی اسکن روشهای حساسی برای تشخیص بیماری و تعیین محل فئوکروموسیتوم بودند. ضمن اینکه MIBG حساسیت کمتری در مطالعه ما داشت. زمانی که بررسی VMA با اندازه گیری نوراپی نفرین همراه شد، تشخیص فئوکروموسیتوم با حساسیت بالایی امکان پذیر گردیدند.نتیجه گیری: علایم بالینی بیماران این مطالعه تفاوت هایی با مطالعات دیگر داشت؛ فشار خون حمله ای بسیار بیشتر از مطالعات گذشته و تپش قلب بسیار کمتر از مطالعات گذشته مشاهده شد. نتایج نشان میدهد که مجموع دو روش بررسی VMA با اندازه گیری نوراپی نفرین شاید بتواند به عنوان جایگزین مناسبی برای اندازه گیری متانفرین در ادرار 24 ساعته معرفی گردد.

مقدمه: سقط عادتی یکی از مشکلات مطرح در علم پزشکی و به ویژه در رشته زنان و مامایی است. از آنجایی که امروزه اختلالات اندوکرین را از جمله عوامل موثر در سقط عادتی می دانند، به منظور تعیین اختلالات اندوکرین در طی فاز فولیکولر در زنان مبتلا به سقط عادتی، مطالعه ای به صورت مقایسه ای و آینده نگر در درمانگاه زنان و نازایی بیمارستان میرزا کوچک خان انجام شد.مواد و روشها: در این مطالعه 54 خانم مبتلا به سقط عادتی، بدون اختلال شناخته شده کروموزومی یا ناهنجاری رحمی، (گروه مورد) و 54 خانم بدون سابقه سقط و مبتلا به نازایی با علت مردانه یا لوله ای (گروه شاهد) از نظر غلظت سرمی هورمون ها در فاز فولیکولر زودرس بررسی شدند.یافته ها: میانگین سنی و انحراف معیار آن در گروه مورد 5.1±27.5 سال و در گروه شاهد 5.6±28.1 سال و بدون اختلاف معنی دار آماری بود. میانگین غلظت سرمی پرولاکتین درگروه مورد به طور معنی دار بالاتر از گروه شاهد بود (7.1±15.6 در مقابل 3.9±12 وP=0.002). میانگین غلظت اندروستندیون در گروه مورد و شاهد به ترتیب 0.7±1.9 و 0.4±1.3 با P=0.0005  و میانگین غلظت LH به ترتیب 3.3±6 و 2±4.4 با P=0.003 بود. دو گروه از نظر میانگین غلظت FSH، TSH، پروژسترون، DHEA-S-17 هیدروکسی پروژسترون، تستوسترون و استرادیول با یکدیگر اختلاف معنی دار آماری نداشتند. میانگین BMI در گروه مورد به طور معنی داری بالاتر از گروه شاهد بود (2.9±25.5 در مقابل 1.7±22.6 و P<0.001).نتیجه گیری: در نهایت می توان نتیجه گرفت که سقط عادتی با افزایش ترشح LH، پرولاکتین و آندروستندیون در فاز فولیکولر و نیز بالا بودن BMI ارتباط دارد.

مقدمه: با توجه به نقش مهم کلسیم و ویتامین D در هموستاز کلسیم و استخوان سازی به ویژه در دوران بارداری، این مطالعه جهت تعیین غلظت فاکتورهای بیوشیمیایی مرتبط با متابولیسم کلسیم در زنان باردار و مقایسه آن با زنان غیرحامله تهرانی انجام شد.مواد و روشها: در یک مطالعه مقطعی از 153 زن باردار مراجعه کننده به 5 مرکز مراقبت های دوران بارداری 101 زن باردار اعلام آمادگی کردند. 48 نفر از آنها تا انتهای مطالعه همکاری کردند و در هر سه ماهه بارداری بررسی شدند. 66 خانم غیرباردار به صورت تصادفی از مطالعه قند و لیپید به عنوان گروه شاهد انتخاب گردیدند. اطلاعات دموگرافیک توسط پرسشنامه گردآوری شد. عوامل بیوشیمیایی خون شامل کلسیم، فسفر، منیزیوم، آلکالن فسفاتاز، آلبومین، PTH، ویتامین D و استئوکلسین سرم اندازه گیری شد. برای مقایسه متغیرهای فوق بین سه ماهه های دوره بارداری از روش آنالیز واریانس برای اندازه گیری متعدد و برای مقایسه هر یک از سه ماهه های بارداری با گروه شاهد، ضمن تطبیق سنی از آزمون دانت استفاده شد.یافته ها: تغییرات معنی داری در غلظت سرمی آلبومین، استئوکلسین و آلکالن فسفاتاز بین سه ماهه های بارداری (P<0.001) مشاهده گردید. این تفاوت در مقایسه با گروه شاهد نیز معنی دار بود. میانگین غلظت سرمی آلبومین، در سه ماهه اول و دوم و سوم بارداری و گروه شاهد به ترتیب 0.3±4.8، 4.3±0.3،4.4±0.4 و 5.2±2.0 گرم در دسی لیتر وغلظت سرمی استئوکلسین به ترتیب 12.7±8.5، 8.1±6.7، 5.6±5.0 و 15.3±9.4 نانوگرم در میلی لیتر و این میزان برای آلکالن فسفاتاز به ترتیب 38±115، 37±125، 61±174 و 42±131 IU/L بود. در سه ماهه اول غلظت سرمی آلکالن فسفاتاز و 25- هیدروکسی ویتامین D کاهش و آلبومین و پاراتیرویید هورمون و استئوکلسین افزایش نشان داد. در سه ماهه اول بارداری در 20 درصد از زنان 25- هیدروکسی ویتامین D کمتر از10nmol/L  و در 40 درصد از زنان 25 هیدروکسی ویتامین D کمتر از 20nmol/L بود.نتیجه گیری: یافته ها موید تغییرات معنی دار در میزان آلبومین، PTH، و استئوکلسین و آلکالن فسفاتاز در زنان باردار در طول بارداری در مقایسه با زنان غیرباردار است. ویتامین D در سه ماهه اول بارداری کاهش نشان می دهد. 20 درصد از زنان کمبود ویتامین D دارند.

مقدمه: تومورهای کورتکس آدرنال در کودکان بسیار نادر است و تنها چند مورد آن در مجلات پزشکی فارسی زبان به چاپ رسیده است. در این مقاله 6 بیمار که در مراجعه به مطب یکی از نویسندگان مقاله (ع ا - م ق) یا در بخش غدد بیمارستان آیت اله طالقانی بیماری آنها تشخیص داده شده بود و در بخش جراحی بیمارستان تحت عمل جراحی قرار گرفته بودند، معرفی می شوند.مواد و روشها: به منظور کسب اطلاعات دقیق تر از خصلت ترشحی تومورها، در حین عمل جراحی یک نمونه خون از ورید آدرنال سمت مبتلا تهیه و محتوای هورمونی آن با نمونه همزمان خون محیطی مقایسه شد. بیماران شامل دو پسر و چهار دختر بودند.یافته ها: پنج بیمار با علایم مردنمایی شامل هیرسوتیسم، آکنه، رشد عضلانی، کلیتورومگالی و یک بیمار با ژنیکوماستی و اختلال رفتاری مراجعه نموده بودند. سه بیمار قبل از مراجعه به این مرکز با تشخیص هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (CAH) تحت درمان با کورتیکوسترویید بودند. در سه بیمار افزایش ترشح کورتیزول به اثبات رسید حال آنکه در هیچ یک از این سه بیمار علایم سندرم کوشینگ مشهود نبود. در بیماران مبتلا به ویریلیسم، تستوسترون و دهیدرواپی اندروسترون سولفات (DHEA-S) سرم به ترتیب 695-276 نانوگرم در دسی لیتر و 1790-256 میکروگرم در دسی لیتر تعیین شد. در بیمارانی که افزایش ترشح کورتیزول و تستوسترون داشتند، کورتیزول ادرار 24 ساعته بعد از مهار با دگزامتازون 154-31 میکروگرم در 24 ساعت تعیین شد. بررسی هورمون های ورید آدرنال نشان داد که تستوسترون،DHEA-S، 17-OH progesterone، استرادیول و کورتیزول مستقیما از تومور ترشح شده اند. CT اسکن و سونوگرافی موفق به نشان دادن تومور در تمامی موارد بود. عمل جراحی در همه بیماران بدون عارضه انجام شد. وزن تومورها بین 36 تا 103 گرم تعیین شد و در پیگیری از بیماران که بین 3 ماه تا 11 سال (متوسط 5 سال) بود موردی از عود تومور مشاهده نشد.نتیجه گیری: مطالعه حاضر نشان داد که تظاهرات آندروژنیک در کودکان شایع است و لازم است در تمامی کودکانی که با تشخیص بلوغ زودرس مراجعه می نمایند، وجود تومورهای آدرنال در تشخیصی افتراقی مطرح شود. درمان صحیح این بیماری عمل جراحی است و پیش آگهی تومورهای با وزن حدود 100 گرم یا کمتر بسیار رضایت بخش است.