پژوهش های کاربردی در گیاهپزشکی
سال:1396 | دوره:6 | شماره:3 |تعداد مقالات:12

به منظور مقایسه ی اثرات کشنده ی آبامکتین و پروپارژیت و همچنین ماندگاری این اثرات روی گیاه لوبیا، افراد بالغ Tetranychus urticae در آزمایش های جداگانه مورد تیمار قرار گرفتند. از روش آغشته کردن قطعه ی برگی و قرار دادن آن روی بستر مرطوب، برای تیمار کنه ها استفاده شد. پنج غلظت از هر ترکیب شیمیایی تهیه و برای هر غلظت در هر تکرار از 20 کنه ی بالغ استفاده گردید و آزمایش حداقل سه بار تکرار شد واحد تکرار شامل یک پتری دیش با درپوش دارای تهویه و کفپوشی از پنبه مرطوب، حاوی قطعه ی برگ (به طول و عرض دو سانتی متر) آلوده به ترکیب شیمیایی بود که 20 کنه ی بالغ روی آن قرار داشت. ثبت مرگ و میر 48 ساعت پس از تیمار انجام شد. برای بررسی کارایی باقیمانده ی کنه کش ها، گیاهان لوبیا با یک بیستم دوز توصیه شده ی مزرعه ای تیمار شدند. در فواصل زمانی یک، سه، هفت، 10، 14 و 21 روز پس از تیمار، از برگ ها قطعه های برگی تهیه و 20 کنه ی بالغ روی هر قطعه منتقل و پس از 48 ساعت تلفات ثبت گردید. آزمایش برای هر ترکیب سه بار تکرار شد و از آب مقطر به عنوان شاهد استفاده گردید. تجزیه ی پروبیت داده های آزمایش کشندگی نشان داد که مقادیر غلظت کشنده ی 20 درصد، 50 درصد و 90 درصد برای آبامکتین به ترتیب 108/0، 417/0و 26/3 پی پی ام و برای پروپارژیت به ترتیب 657/0، 26/2 و 90/14 پی پی ام از فراورده ی تجاری بود. نتایج بررسی کارایی باقیمانده ی کنه کش ها روی گیاه لوبیا نشان داد که آبامکتین منجر به تلفات 100 درصد کنه در یک روز پس از سمپاشی با غلظت یک بیستم دوز توصیه شده ی مزرعه-ای گردید که این مقدار به 62/55 درصد در 21 روز پس از سمپاشی کاهش یافت. این مقدار برای پروپارژیت یک روز پس از سمپاشی 81 درصد بود که 21 روز پس از سمپاشی به صفر درصد کاهش یافت.

در این تحقیق اثر تلفیقی و جداگانه قارچ i2375 Trichoderma harzianum و کود آلی ورمی کمپوست روی مهار بیماریزایی نماتد ریشه گرهیMeloidogyne javanica در شرایط گلخانه ای ارزیابی گردید. با استفاده از ویژگی های ریخت شناسی، نماتد ریشه گرهی و جدایه ی قارچ، مورد شناسایی قرار گرفتند. در شرایط گلخانه ای اثر کاربرد تلفیقی و جداگانه ی ورمی کمپوست و قارچ T. harzianum روی عوامل رشدی گیاه گوجه فرنگی و عوامل جمعیتی نماتد، دو بار مستقل از هم در دو زمان برداشت 90 و 120 روز در فصل بهار مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج آزمایشات نشان داد که استفاده ی همزمان ورمی کمپوست و قارچ تریکودرما، علاوه بر مهار نماتد ریشه ی گرهی، عملکرد رشدی گیاه گوجه فرنگی از جمله طول و وزن تر اندام هوایی را افزایش داده که این نشان از توانایی مهار نماتد ریشه ی گرهی با کاربرد تلفیقی دو عامل زیستی بوده است. تعداد گال در کاربرد تیمار تلفیقی دارای کمترین تعداد بوده و جمعیت نماتد در شرایط گلخانه تا 6/78 درصد توسط کاربرد هم زمان قارچ و ورمی کمپوست مهار گردید، که تفاوت آنان با شاهد در سطح 5 درصد معنی دار بود. نوع تیمار اعمال شده با توجه به میزان کنترل نماتد نشان از نقش بسزای استفاده همزمان ورمی کمپوست و قارچ تریکودرما در کاهش شاخص های آلودگی و جمعیتی نماتد داشته است.

بیماری پژمردگی آوندی ناشی از Fusarium oxysporum f. sp. melonis یکی از بیماری های مهم خربزه است. به منظور یافتن منبع مقاومت به نژاد 2. 1 فوزاریوم، واکنش تعداد 18 توده خربزه جمع آوری شده از مناطق مختلف ایران در آزمایش گلخانه ای در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در موسسه ی تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر مورد ارزیابی قرار گرفتند. ریشه های گیاهچه های هر چهار توده در مرحله یک تا دو برگ حقیقی در 50 میلی لیتر سوسپانسیون اسپور Fusarium oxysporum f. sp. melonis با غلظت 106 اسپور در میلی لیتر به مدت 2-1 دقیقه قرار گرفتند و به سینی های کشت برگردانده شدند. توده های ایزابل مقاوم، سوسکی نیمه مقاوم، قصری حساس و شادگانی بسیار حساس جهت اندازه گیری ترکیبات فنل کل و تعیین میزان فعالیت آنزیم های پراکسیداز، پلی فنل اکسیداز، کاتالاز و سوپراکسید دیسموتاز مورد استفاده قرار گرفتند. نمونه برداری ها از قسمت ریشه گیاهان در مراحل زمانی دو، چهار، شش و هشت روز بعد از مایه زنی برای بررسی تغییرات فعالیت آنزیمی و فنل کل انجام گرفت. بر اساس نتایج به دست آمده، میزان فعالیت آنزیم های پراکسیداز، پلی فنل اکسیداز، کاتالاز و سوپراکسید دیسموتاز در طی روزهای مختلف در توده های مختلف اختلاف معنی داری با یکدیگر داشتند. در روز چهارم و ششم حداکثر فعالیت آنزیم به ترتیب در توده های مقاوم و بسیار حساس ایزابل و شادگانی ثبت شد. تغییرات ترکیبات فنلی در طی روزهای چهارم، ششم و هشتم با یکدیگر تفاوت معنی داری داشتند. در روز شاهد (روز صفر) بیشترین مقدار فعالیت در توده شادگانی (توده بسیار حساس) ثبت گردید در حالیکه پس از گسترش عامل بیماری بیشترین مقدار آن در روز چهارم پس از مایه زنی در توده مقاوم ایزابل بدست آمد. در این بررسی میزان فعالیت آنزیم های پراکسیداز، پلی فنل اکسیداز، کاتالاز، سوپراکسید دیسموتاز و میزان ترکیبات فنلی به منزله پنج عامل اساسی دفاع بیوشیمایی در برهم کنش توده های مختلف خربزه با عامل پژمردگی آوندی افزایش می یابند.

پنبه (Gossypium hirsutum) از گیاهان مهم صنعتی و استراتژیک به شمار می رود که پژمردگی ورتیسیلیومی از مخرب ترین بیماری ها ی آن است. این تحقیق به منظور بررسی تأثیر سه نوع کمپوست (حاصل از ضایعات شهری، بقایای گیاهی و فراورده ی سیلوی دامپروری) بر پیشرفت بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی پنبه رقم ورامین در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه شهرکرد انجام گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار انجام شد. در تیمارهای مختلف، میکرواسکلروت های Verticillium dahliae (پاتوتیپ غیربرگ ریز) به نسبت های صفر، پنج و ده عدد در هر گرم خاک، و کمپوست مورد نظر به نسبت 35 درصد وزنی، قبل از کشت با خاک مخلوط شد. نتایج نشان داد که کمپوست های به کار رفته شاخص پژمردگی بوته ها را کاهش و وزن تر اندام هوایی را افزایش داده اند. مقایسه میانگین ها نشان داد که تیمار بقایای گیاهی و فراورده ی سیلو پژمردگی بوته ها را نسبت به شاهد کاهش معنی دار داده و در یک گروه آماری قرار گرفتند، درحالی که تیمار کاربرد کمپوست ضایعات شهری از این نظر در گروه شاهد قرار گرفت. هم چنین وزن تر اندام هوایی در کاربرد هر سه کمپوست افزایش معنی داری نسبت به شاهد نشان داد. برآورد جمعیت قارچ در خاک بیانگر کاهش بقای قارچ با کاربرد کمپوست ها بود. بررسی های آزمایشگاهی نشان دهنده ی کاهش رشد ریسه های قارچ در محیط کشت حاوی عصاره کمپوست بقایای گیاهی بود. در مقایسه ی سه کمپوست، اثر دو کمپوست بقایای گیاهی و فراورده ی سیلو بر شاخص پژمردگی، وزن تر اندام هوایی و جمعیت نهایی قارچ در خاک اختلاف آماری نشان نداد. بر اساس این نتایچ کاربرد دو کمپوست بقایای گیاهی و فراورده ی سیلو برای کاهش خسارت پژمردگی ورتیسیلیومی پنبه در قالب مدیریت تلفیقی بیماری مفید و مستلزم تحقیقات بیشتر است.

گونه های جنس Trichoderma از پراکنش جهانی بر خوردار بوده و مایکوبیوتای غالب خاک های مناطق مختلف می-باشند. گونه های تریکودرما علیرغم این که از پتانسیل ساپروفیتی قوی برخوردار می باشند، دارای فاز اپیفیتکی قابل توجهی بوده و از پتانسیل نفوذ به بافت های داخلی میزبان گیاهی بدون ایجاد خسارت و صدمه به میزبان برخوردار هستند. در سال های اخیر، توجه ویژه ای به شناسایی و برهمکنش گونه های تریکودرمای اندوفیت با میزبان های گیاهی معطوف گردیده است، با این وجود، اطلاعات چندانی در مورد تنوع زیستی گونه های تریکودرمای اندوفیت در ایران وجود ندارد. تحقیق حاضر با هدف شناسایی گونه های تریکودرمای اندوفیت درختان بلوط در جنگل های ارسباران انجام گردید. برای این منظور در تابستان سال 1393 از قسمت های تنه و سرشاخه ی درختان بلوط سالم و درختان دارای علایم زوال در مناطق حاتم بیگ )مشگین شهر) و کلیبر نمونه برداری شد. در مجموع، 23 جدایه ی تریکودرما از مناطق نمونه برداری شده جداسازی و خالص سازی گردید. هویت جدایه ها بر اساس ویژگی های ریخت شناختی و داده های توالی ناحیه ITS-rDNA، Trichoderma atroviride، T. citrinoviride، T. harzianum، T. longibrachiatum و T. polysporum تعیین گردید. در تبار نما ی ترسیم شده براساس توالی ناحیه ITS-rDNA، جدایه-های مربوط به هر یک از گونه های شناسایی شده به همراه توالی نمونه ی تیپ هریک از گونه ها، با اعتبار سنجی بالا گروه بندی شدند. کلیه ی گونه ها برای اولین بار از جنگل های ارسباران گزارش می شوند و بلوط سیاه (Quercus macranthera) به عنوان میزبان جدید برای تمامی گونه های شناسایی شده در این تحقیق معرفی می شود. گزارش این گونه ها از روی بلوط سیاه برای دنیا جدید می باشد. با شناسایی این گونه ها امکان ارزیابی کارایی این گونه ها در کنترل زیستی بیمارگرهای گیاهی و تقویت رشد گیاهان فراهم خواهد شد.

بیماری ریزومانیا در حال حاضر یکی از مهم ترین بیماری های چغندرقند در دنیا است. عامل این بیماری ویروس رگبرگ زرد نکروتیک چغندرقند(Beet necrotic yellow vein virus) است. این بیماری انتشار جهانی دارد. در مطالعه ی حاضر تأثیر بیماری ریزومانیا بر عملکرد و ویژگی های کیفی ارقام چغندرقند شامل عملکرد ریشه، درصد قند، عملکرد شکر، ضریب استحصال شکر و میزان ناخالصی های غیرقندی (سدیم، پتاسیم و نیتروژن آمینه) بررسی شد. بدین منظور تعداد 12 رقم چغندرقند تک جوانه شامل شش رقم تجاری مقاوم به ریزومانیا، سه رقم متحمل و سه رقم حساس به بیماری در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار تحت دو شرایط مزرعه ی عاری از ریزومانیا و مزرعه ی دارای آلودگی طبیعی به بیماری کشت شدند. این آزمایش به مدت دو سال در ایستگاه مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی استان فارس (زرقان) انجام شد. نتایج نشان داد بیماری ریزومانیا با تأثیر منفی بر عملکرد ریشه و درصد قند باعث کاهش عملکرد شکر می شود. میانگین مقدار کاهش عملکرد شکر در اثر بیماری برای ارقام مقاوم تجاری، ارقام متحمل و ارقام حساس به ترتیب 25، 54 و 90% بود. در شرایط آلوده به ریزومانیا میزان سدیم در تمامی ارقام به طور میانگین 165% افزایش یافت ولی میزان نیتروژن آمینه به طور میانگین 43% کاهش نشان داد. تشکیل نشانه های بیماری بر روی ارقام مقاوم تجاری و نیز کاهش عملکرد آن ها در شرایط آلوده به ریزومانیا نشان داد ژن Rz1 قادر به القاء مقاومت کامل در برابر بیماری نیست.

شته ی جالیز Aphis gossypii یکیاز آفات خسارت زای مهم در مزارع و گلخانه های صیفی و سبزی است. بررسی شاخص های زیستی مرتبط با کارایی دشمنان طبیعی یکی از راه کارهای کنترل کیفی عوامل بیولوژیک قبل از رهاسازی محسوب می شود. در این مطالعه ویژگی های زیستی (نرخ پارازیتیسم، نرخ ظهور و نسبت جنسی) جمعیت جنسی زنبور Lysiphlebus fabarum روی سنین مختلف رشدی شته ی جالیز بررسی شد. همچنین شاخص های مهم در شایستگی نتاج (اندازه ی بدن، طول دوره ی رشدونمو، میزان باروری و طول عمر) مورد ارزیابی قرار گرفت. بر اساس نتایج به دست آمده زنبور L. fabarum قادر بود تمام سنین پورگی شته ی جالیز را به خوبی پارازیته کند. در تمام شاخص های زیستی مورد بررسی به جز اندازه ی تخم، اختلاف معنی داری بین زنبورهای حاصل از چهار سن پورگی مشاهده شد به صورتی که رشد و نمو زنبور در پوره های سن دوم و سوم میزبان باعث تولید نتاج با ویژگی های زیستی مطلوب تری نسبت به سایر مراحل رشدی شته شد. درمجموع نتایج پژوهش حاضر این نوید را می دهد که بتوان از این پارازیتویید در برنامه های کنترل بیولوژیک شته ی جالیز استفاده نمود؛ هرچند این نتایج باید در شرایط گلخانه ای و مزرعه ای نیز مورد ارزیابی قرار گیرد.

ویروس موزائیک خیار یکی از مهمترین ویروس های آلوده کننده ی گیاهی در ایران می باشد. به منظور بررسی فنوتیپ آلودگی جدایه های مختلف این ویروس در سال 1390 تعداد 342 نمونه ی گیاهی مشکوک به آلودگی با این ویروس از گیاهان خیار، کدو، خربزه و گوجه فرنگی از مناطق مختلف شمال غرب کشور جمع آوری و با آزمون الایزا 91 نمونه ی آلوده به CMV ردیابی شد. از بین جدایه ها هشت جدایه که توالی ژنومی و موقعیت تبارزایی آن ها مشخص گردیده بود، برای مقایسه ی خصوصیات بیولوژیکی و مطالعات بیشتر انتخاب شدند. شاخص بیماری برای این جدایه ها روی کدو محاسبه گردید. براساس علایم، جدایه ها در دو گروه متمایز شدند. بررسی بیان ژن پروتئین پوششی و سرکوب گر خاموشی RNA ((2b با استفاده از تکنیک RT-PCR نیمه کمی، نشان داد که غلظت جدایه ها در گیاهان محک متفاوت می باشد. جدایه های ایرانی زیر گروه IB علائم شدیدتری را بر روی گیاهان محک نسبت به جدایه های زیر گروه IA نشان دادند. بنابراین به نظر میرسد که بین ویژگی های ژنوتیپی و خصوصیات بیماری زایی جدایه ها ارتباط معنی داری وجود دارد.

بیماری لکه برگی سپتوریایی گندم ناشی از Zymoseptoria tritici، از مهم ترین بیماری های گندم در جهان و ایران به شمار می رود. مقاومت ژنتیکی مهم ترین و اقتصادی ترین راهبرد برای کنترل این بیماری می باشد. بنابراین پایش مداوم جمعیت قارچ بیمارگر برای بررسی اثر بخشی ژن مقاومتStbدر برابر جدایه هایZ. tritici ضروری است. در این پژوهش، الگوی پرآزاری پنج جدایه ی مختلف روی ارقام افتراقی گندم حاوی ژن های مقاومت و اثر بخشی این ژن ها در برابر جدایه ها در مرحله ی گیاهچه ای و در شرایط گلخانه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان دادکهجدایه های BK94 و BK95 پرآزارترین جدایه بودند که روی تعداد بیشتری از ارقام افتراقی بیماریزایی داشتند و در مقابل، جدایه ی BK56 کم ترین پرآزاری را روی ارقام افتراقی نشان داد. ارقام M3 و Arina در برابر تمام جدایه های مورد بررسی مقاوم بودند. ارقام Riband، TE9111 وFlame به ترتیب در برابر چهار، سه و دو جدایه ی مورد بررسی مقاومت نشان دادند. بقیه ی ارقام افتراقی در برابر جدایه های مورد بررسی حساس بودند. ژن هایStb15، Stb16 و Stb17 موثرترین ژن های مقاومت در برابر همه ی جدایه ها بودند، بنابراین ارقام محتوی این ژن ها، می توانند به عنوان منابع مقاومت موثر در برنامه های اصلاح ارقام جهت مقاومت در برابر لکه برگی سپتوریایی گندم مورد استفاده قرار گیرند.

علف کش ها به طور وسیعی در مزارع مختلف مورد استفاده قرار می گیرند اما مکانیسم فعل و انفعلات ممکن بین علف کش ها و بیمارگرهای گیاهی به خوبی شناخته نشده است. یکی از مهم ترین بیماری های سویا، پوسیدگی ذغالی است که عامل آن قارچ Macrophomina phaseolina، می باشد. علف کش های ایمازتاپیر، تریفلورالین و متری بیوزین به صورت کاربرد خاکی در کشت سویا کاربرد دارند. به منظور بررسی اثر غلظت های مختلف علف کش های مذکور بر سرعت رشد قارچ، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در شش تکرار در شرایط آزمایشگاهی انجام گردید. برای هر یک از علف کش ها، غلظت های صفر تا 7000 میلی گرم در لیتر در محیط کشت سیب زمینی دکستروز آگار (س. د. آ. ) در نظر گرفته شد. دیسک قارچ در مرکز پتری دیش های نه سانتی متری قرار داده شد و میزان رشد طولی میسلیوم به طور روزانه اندازه گیری گردید. میزان سرعت رشد با استفاده از معادله دز- پاسخ لجستیک چهار پارامتره برازش داده شد. نتایج حاصل از تأثیر استفاده از غلظت های علف کش در محیط کشت نشان داد که بین جدایه ها تفاوت معنی داری وجود دارد. علف کش های تریفلورالین با غلظت های 4320 و 5760 میلی گرم در لیتر، ایمازتاپیر در غلظت های 2300 و 7000 میلی گرم در لیتر و هم چنین متری بیوزین در غلظت های 5000 و 7000 میلی گرم در لیتر تقریباً به طور کامل موجب توقف رشد قارچ شدند. علف کش های ایمازتاپیر، متری بیوزین و تریفلورالین به ترتیب بیشترین تأثیر را روی کاهش سرعت رشد جدایه های M. phaseolina در محیط کشت س. د. آ. داشتند.

تغذیه ی حشرات کامل شب پره های انباری جنس Ephestia از آب و محلول های قندی، و نیز کیفیت و کمیت رژیم غذایی لاروها بسیاری از ویژگی های زیستی حشرات کامل را تحت تاثیر قرار می دهند. در این تحقیق، اثر تغذیه ی لاروهای شب پره-ی مدیترانه ای آرد (Ephestia kuehniella Zeller) از گلیسرول و آب نوشیدن حشرات کامل بر طول عمر و زادآوری حشرات کامل بررسی شد. لاروها روی دو رژیم غذایی: جوانه ی گندم، مخمر آبجو و گلیسرول (10 به 1 به 2)، و جوانه ی گندم و مخمر آبجو (10 به 1) پرورش داده شدند. برخی حشرات کامل پیش از جفتگیری به مدت دو روز آب نوشیدند و برخی به آب دسترسی نداشتند. اثر تغذیه ی لاروها از گلیسرول در صورت آب ننوشیدن حشرات کامل نر و ماده روی طول عمر ماده ها معنی دار بود ولی آب نوشیدن یک و یا هر دو جنس باعث عدم تاثیر آن شد. آب نوشیدن هر دو جنس، بسته به تغذیه یا عدم تغذیه ی لاروها از گلیسرول، به ترتیب باعث کاهش معنی دار و غیرمعنی دار طول عمر ماده ها شد. اثر تغذیه ی لاروها از گلیسرول روی طول عمر نرها نیز معنی دار بود ولی برخلاف ماده ها، آب نوشیدن نرها نبود گلیسرول را جبران نکرد. حشرات کامل حاصل از رژیم غذایی دارای گلیسرول، زادآوری بالاتری داشتند. آب نوشیدن یا ننوشیدن یک جنس، آب نوشیدن جنس دیگر را روی زادآوری تحت تاثیر قرار داد. تغذیه از گلیسرول درصد تفریخ تخم ها را افزایش داد و اثر جفتگیری نرها یا ماده های آب نوشیده یا ننوشیده با هم، روی درصد تفریخ تخم ها متفاوت بود. به طور کلی، گلیسرول رژیم غذایی و آب نوشیدن حشرات کامل باعث افزایش طول عمر و زادآوری آن ها شد و درصد تفریخ تخم ها تحت تاثیر گلیسرول رژیم غذایی و آب نوشیدن حشرات کامل نر قرار داشت.

ویروس موزاییک رگه ای گندم (WSMV) Wheat streak mosaic virus از ویروس های خسارت زای غلات مربوط به خانواده Potyviridae و جنسTritimovirus است. در این تحقیق، NIa-Pro که یکی از مهم ترین پروتئینازهای این ویروس می باشد، مورد مطالعه قرار گرفت. بدین منظور 116 نمونه ی علائم دار گندم از مزارع خراسان شمالی، خراسان جنوبی و آذربایجان غربی جمع آوری و به منظورشناسایی اولیه، کلیه ی نمونه ها با آزمون الایزا آزمایش گردیدند و تعداد 10 نمونه در مقابل آنتی بادی اختصاصی WSMV واکنش مثبت نشان دادند. این 10 نمونه مثبت در گلخانه روی گیاه گندم تکثیر و با آغازگر اختصاصی مربوط به توالی کامل NIa-Pro در آزمون RT-PCR سنجش شده و قطعه ای به طول 732 جفت باز تکثیر گردید. سپس دو جدایه متفاوت از نظر جغرافیایی مربوط به آذربایجان غربی و خراسان شمالی، همسانه سازی و تعیین ترادف شد. در مقایسه ی ترادف های به دست آمده در این تحقیق با ترادف های موجود در ژن بانک، دو گروه تشکیل شد. جدایه های ایرانی مربوط به این مطالعه در گروه یک، زیر گروه IB و مجزا از جدایه های اروپایی و جدایه ایرانی که در تحقیقات پیشین تعیین توالی شده بود و نزدیک به جدایه آمریکایی (NC-001886)، بودند قرار گرفتند. بررسی مکان های برشی در ژن NIa-Pro نشان داد که مناطق برش، در این پروتئین حفاظت شده است، جایگزینی تعدادی اسید آمینه در مکان های حفاظت شده نظیر توالیGKSH در محل 124-121، A/T در جایگاه 154و گلوتامین با آلانین در جایگاه 208 در جدایه های ایرانی مشهود بود. تحقیق حاضر اولین بررسی جدایه های ایرانی در ناحیه ی کد کننده مذکور می باشد.