پژوهش های کاربردی در گیاهپزشکی
سال:1396 | دوره:6 | شماره:1 |تعداد مقالات:9

بیماری لکه برگی بعنوان یکی از بیماری های محدود کننده ی تولید محصول خیار در استان آذربایجان شرقی شناخته شده است و همه ساله خسارت زیادی به این محصول و جالیزکاران وارد مینماید. هدف تحقیق حاضر شناسائی عامل بیماری لکه برگی خیار Cucumis sativus L. در استان آذربایجان شرقی و شناسایی گونه های قارچی بیمارگر با استفاده از داده های مورفولوژیکی می باشد. برای این منظور در طی تابستان سال 1392 از مزارع خیار دارای علایم در شهرستان های شبستر، اهر، میانه و باسمنج که از مراکز مهم تولید خیار در استان هستند، نمونه برداری به عمل آمد و از تعداد 90 نمونه گیاهی تهیه شده که دارای علائم متنوع لکه برگی بودند، تعداد 100 جدایه ی قارچی جدا سازی گردید. نتایج این تحقیق حضور انواع گونه های مختلف قارچی عامل لکه برگی را در مزارع استان تایید می کند. با مطالعات ریخت شناختی جدایه های بدست آمده، گونه های قارچیAlternaria tenuissima، Bipolaris spicifera، Bipolaris sorkiniana، Stemphylium mali، Alternaria atrum، Cladosporium sp.، Nigrospora oryzae، Pseudoprenospora cubensis، Phoma sp. وCurvularia sp. . به عنوان عوامل ایجاد لکه برگی خیار جداسازی شدند. دربین گونه های شناسایی شده، فراوانی جدایه هایAlternaria tenuissima و Pseudoprenospora cubensisبترتیب با 48 درصد و13 درصد بیشتر از بقیه بود. تمام جدایه های مورد بررسی قادر به ایجاد بیماری در بوته های خیار مایه زنی شده بودند.

به منظور بررسی وضعیت آلودگی باغ های پسته (Pistacia vera L. ) به نماتد مولد گره ریشه (M. incognita)، نمونه های خاک و ریشه ی درختان و علف های هرز از مناطق پسته کاری شهرستان رفسنجان طی ماه های مختلف در سال های 92-1391 جمع آوری شد. با استفاده از خصوصیات ریخت شناسی ماده های بالغ و لاروهای سن دوم نماتد، گونه ی غالب M. incognita تشخیص داده شد. بررسی پویایی جمعیت لارو سن دوم نماتد در خاک نشان داد که کمترین دامنه ی جمعیتی به ترتیب در ماه های خرداد، مهر، آبان و اسفند با تعداد پنج تا هفت و حداکثر آن با تعداد 50 تا 210 نماتد در 100 گرم خاک در مرداد ماه متغیر بود. بالاترین تراکم جمعیت با تعداد 98 گال و 53 نماتد ماده در هر گرم ریشه در ماه مرداد مشاهده شد. جمعیت نماتد گره ریشه از پنج تا 300 لارو سن دوم در 100 گرم خاک به ترتیب در ماه های خرداد و مرداد متغیر بود. 18 گونه گیاهی به عنوان میزبان گونه ی M. incognitaبه ثبت رسیدند در حالی که گونه ی M. javanica تنها روی پنج گونه گیاهی مشاهده شد. نتایج این تحقیق می تواند در تعیین زمان دقیق مبارزه با نماتد ریشه گرهی و مدیریت علف های هرز در باغ های پسته مفید واقع گردد.

ویروس موزاییک هندوانه (WMV) Watermelon mosaic virusمتعلق به جنس Potyvirus و خانواده Potyviridae از ویروس های مهم آلوده کننده کدوئیان در دنیا محسوب می شود. دو جدایه این ویروس به نام های YAZ. WMV. 41 و YAZ. WMV. 55 از مزارع خیار و طالبی استان یزد جمع آوری گردید. آلودگی نمونه ها با آزمون سرولوژیکی الایزای مستقیم و غیرمستقیم و آنتی بادی پلی کلونال این ویروس بررسی شد. این دو جدایه در مقابل آنتی بادی واکنش نشان ندادند. در بررسی علائم این جدایه ها برروی گیاهان آزمون کدوی مراغه، لوبیا چیتی و لوبیا چشم بلبلی، علائم متفاوتی با آنچه تا کنون در مورد جدایه های این ویروس گزارش شده، مشاهده گردید. با استفاده از آغازگرهای اختصاصی قطعه ای به طول 809 جفت باز از ژن پروتئین پوششی تکثیر و تعیین ترادف شد. مقایسه ی ترادف های بدست آمده در این تحقیق با ترادف های موجود در بانک جهانی ژن نشان داد که جدایه های مورد مطالعه به همراه یک جدایه ی ایرانی (رس شمار EU667627) با دامنه ی میزبانی متفاوت، در زیر گروه IIB قرار می گیرند. سایر جدایه های ایرانی گزارش شده قبلی در گروه های I و AII قرار گرفتند. مقایسه ی میزان تشابه اسید نوکلئیک این جدایه ها با یکدیگر نشان داد که جدایه های ایرانی مربوط به این مطالعه بیشترین و کمترین میزان شباهت را با جدایه های کشورهای اسپانیا (رس شمار AJ579518) و ایران (رس شمار GQ421161) به ترتیب به میزان 5/99 و 2/92 درصد دارا می باشند. نتایج حاصل از این تحقیق بیانگر این است که کدوئیاندر مزارع وگلخانه های ایران بوسیله جدایه های متعدد این ویروس آلوده می شوند.

اعضای جنس پنیسیلیوم محصولات کشاورزی را در طی مراحل قبل و بعد از برداشت آلوده نموده و باعث کاهش کیفیت و کمیت محصول می گردند. اطلاعات زیادی در مورد شیوع گونه های این جنس در روی انگور و کشمش در ایران وجود ندارد. در این تحقیق شیوع گونه های پنیسیلیوم همراه انگور و کشمش در تاکستان های استان های آذربایجان شرقی، غربی و قزوین مورد بررسی قرار گرفت. طی فصل های رویشی 1392-1390 تعداد 63 جدایه متعلق به جنس پنیسیلیوم از روی انگور و کشمش در استان های مورد مطالعه جداسازی گردید. میانگین درصد کل آلودگی 23% و میانگین آلودگی در نمونه های کشمش و انگور به ترتیب 1% و 33% بود. بررسی ویژگی های ریخت شناختی جدایه ها براساس کلیدهای شناسایی گونه های پنیسیلیوم، جدایه های پنیسیلیوم همراه انگور و کشمش در این منطقه را در نه گونه ی پنیسیلیوم و تالارومیسس قرار داد. هویت گونه ها با استفاده از داده های توالی ژن بتاتوبولین تایید گردید. نتایج این بررسی نشان داد که گونه یPenicillium expansumبا فراوانی 35% (22 جدایه) بیشترین تعداد جدایه ها را به خود اختصاص داد. شناسایی گونه های پنیسیلیوم همراه انگور و کشمش در تاکستان های منطقه شمال غرب ایران می تواند راهکار مناسب مدیریت در تولید محصول عاری از آلودگی را فراهم نماید.

شته ها یکی از آفات مهم سیب زمینی هستند که خسارت اصلی آن ها مربوط به انتقال بیماری های ویروسی است. در این مطالعه تراکم جمعیت شته های ناقل، درصد بیماری های ویروسی و رابطه بین آن ها در یک مزرعه آزمایشی که در آن غده های عاری از ویروس به مدت دو سال کشت شده بود، بررسی گردید. از کارت های چسب دار زرد رنگ جهت شکار شته ها استفاده شد و در آزمایشگاه تراکم تجمعی جمعیت شته ها در دو گروه شته سبز هلو Myzus persicae (به عنوان مهم ترین گونه غالب) و سایر شته ها تعیین گردید. رابطه بین تراکم جمعیت شته ها (در دو گروه شته سبز هلو و سایر شته ها)، درصد وقوع بیماریهای ویروسی مختلف شاملPVY، PLRV، PVM و PVS و رابطه ی بین آن ها با محاسبه ی شیب رگرسیون خطی و ضریب همبستگی ارزیابی شد. رابطه ی بسیار معنی داری بین تراکم شته ی سبز هلو با تراکم سایر شته ها وجود دارد. همچنین رابطه ی بین ویروس های مختلف بجز PLRV با تراکم جمعیت شته ی سبز هلو و تراکم سایر شته ها معنی دار بود. این نتایج نشان می دهد که علی رغم فعالیت شته ی سبز هلو و اهمیت زیاد آن در انتقال ویروس های مختلف در سیب زمینی بذری، در شرایط منطقه ی فریدن سایر گونه ها نیز در انتقال ویروس های مورد نظر دخالت دارند. وجود رابطه ی بسیار معنی دار بین PVY با شته های ناقل، انتشار بیشتر این ویروس را در مزارع بذری منطقه توجیه می نماید.

استفاده از آفت کش های شیمیایی علاوه بر تهدید سلامتی انسان، خطرات محیطی را هم به وجود آورده است. اسانس-های گیاهان معطر به عنوان حشره کش های طبیعی و سالم برای کنترل حشرات آفت مطرح شده اند. در تحقیق حاضر، سمیت اسانس گیاهان شوید، کرفس و نعناع وحشی روی حشرات کامل سوسک چهارنقطه ای حبوبات (Callosobruchus maculatus F. )، لاروهای شب پره ی مدیترانه ای آرد (Ephestia kuehniella Zeller) و شب پره ی هندی (Plodia interpunctella (Hü bner)) بررسی شد. بر اساس نتایج تجزیه ی شیمیایی اسانس ها با دستگاه گاز کروماتوگرافی-طیف-سنج جرمی، (+)-کاروون (81/48 درصد)، آپیول (58/22 درصد) و لیمونن (61/12 درصد) در اسانس شوید، آپیول (82/21 درصد)، دی-لیمونن (21/21 درصد)، 3-کارن (80/11 درصد) در اسانس کرفس و میریستیسین (35/13 درصد)، 3-ترپینولنون (33/13 درصد) و 2-ایزوپروپیلدن سیکلوهگزانون (239/9 درصد) دراسانس نعناع وحشی به عنوان ترکیب های اصلی شناسایی شدند. اسانس ها سمیت تدخینی بالایی را روی هر سه گونه آقت نشان دادند. LC50اسانس های نعناع وحشی، شوید و کرفس روی حشرات کامل سوسک چهارنقطه ای حبوبات به ترتیب 958/58، 769/67 و 888/94 میکرولیتر بر لیتر برآورد شدند. لاروهای شب پره ی هندی نسبت به لاروهای شب پره ی مدیترانه ای آرد و حشرات کامل سوسک چهارنقطه ای حبوبات در برابر اسانس شوید حساستر بودند. اسانس نعناع وحشی سمیت تدخینی بیشتری نسبت به اسانس های شوید و کرفس روی شب پره ی مدیترانه ای آرد نشان داد. همچنین لاروهای شب پره ی هندی نسبت به حشرات کامل سوسک چهارنقطه ای حبوبات حساسیت بیشتری در برابر اسانس نعناع وحشی نشان دادند. نتایج این پژوهش نشان داد که اسانس های شوید، کرفس و نعناع وحشی دارای پتانسیل حشره کشی مناسبی بوده و می توانند در مدیریت سوسک چهارنقطه ای حبوبات، شب پره ی مدیترانه ای و شب پره ی هندی مد نظر قرار گیرند.

یکی از مشهورترین قارچ­ های بیمارگر حشرات، anisopliae Metarhiziumمی باشد که در خاک وجود داشته و از قابلیت بیمار کردن آفات گیاهی و جانوری برخوردار می­ باشد. شته ی سبز هلو(Myzus persicae) در کلیه­ ی مناطق ایران وجود داشته و به درختان هلو، مرکبات، سبزیجات و گیاهان زینتی گلخانه­ ای خسارت می زند. در این مطالعه مرگ­ و میر شته­ ی سبز هلو توسط قارچ Metarhiziumanisopliae مورد بر رسی قرار گرفت. از دو جدایه Metarhizium anisopliae به نام های A3 و M1 موجود در گروه میکروبیولوژی سازمان جهاد دانشگاهی تهران استفاده شد. تست زیست سنجی علیه شته ی سبز هلو در داخل ظروف پتری 18 سانتیمتری با غلظت­ های 103× 1، 105×1 و 107×1 کنیدی در میلی لیتر در شرایط 14: 10 ساعت تاریکی: روشنایی و دمای 28 درجه­ ی سانتیگراد به مدت 9 روز انجام گرفت. کمترین مقدار LC50 برای جدایه A3 غلظت 105×5/6 کنیدی در میلی­ لیتر بود و بهترین LT50 نیز برای جدایه A3 برابر با 82/3 روز در غلظت 107×1 کنیدی در میلی­ لیتر بود. کمترین مقدار LT50 جدایه­ ی M1 نیز در غلظت 107×1 برابر با 51/5 روز بود.

سوسک کلرادو یکی از مهم ترین آفات حشره ای سیب زمینی می باشد. استفاده ی مکرر از آفت کش های شیمیایی برای کنترل این آفت باعث آلودگی محیط زیست، مقاوم شدن آفت به آفتکش ها و نابودی دشمنان طبیعی شده است. برخی عصاره های گیاهی با تجزیه پذیری و ایمنی بالای خود می توانند جایگزین مناسبی برای آفت کش های شیمیایی در مدیریت تلفیقی این آفت باشند. در این پژوهش تأثیر عصاره ی برگ های درخت گردو Juglans regia L.، آقطی Sambucus ebulus L.، گندواش Artemisia annua L.، مرزه ی سهندی Satureja sahendica Bornm و مریم گلی سهندی Salvia sahendica Boiss and Buhse روی لاروهای سن دوم سوسک کلرادوی سیب زمینی Leptinotarsa decemlineata(Say) در شرایط آزمایشگاهی (دمای 2± 26 درجه ی سانتیگراد، رطوبت نسبی 5 ± 55 درصد و دوره ی نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی) بررسی شد. زیست سنجی ها به روش غوطه ورسازی برگ های سیب زمینی در غلظت های 625/0، 25/1، 5/2، 5 و 10 درصد عصاره ی گیاهان مذکور و شاهد متانول و آب مقطر انجام شدند. برای هر غلظت سه تکرار در نظر گرفته شد و در هر تکرار 20 لارو سن دوم تا 24 ساعته استفاده شد. مرگ و میر لاروها، 24، 48، 72 و 96 ساعت پس از تیمار ثبت شد. نتایج نشان دادند که عصاره ی سه گیاه گردو، مرزه ی سهندی و گندواش در مقایسه با آقطی و مریم گلی سهندی در غلظت های مختلف، تأثیر بیشتری روی لاروهای سن دوم داشتند. به طوری که 96 ساعت بعد از تیمار، در غلظت 10% مرگ و میر ناشی از عصاره های مذکور به ترتیب به 33/93، 67/91 و 33/73% و در غلظت 5% به ترتیب به 9/58، 100 و 2/48 درصد رسید. با توجه به درصد تلفات قابل توجه به ویژه در غلظت های بالا، عصاره های این گیاهان می توانند به عنوان یک منبع گیاهی بالقوه در برنامه ی مدیریت تلفیقی سوسک کلرادوی سیب-زمینی کاربرد داشته باشند.

استان آذربایجان شرقی یکی از مهم ترین مراکز عمده ی تولیدکننده ی محصول بادام و نهال اصلاح شده ی این گونه گیاهی با ارزش در کشور است. درختان بادام در طول زندگی خود مورد حمله ی آفات متنوعی از جمله شته ها قرار می گیرند. شته ی آردیHyalopterus amygdali (Blanchard, 1840) گونه ی غالب در روی درختان بادام در استان آذربایجان شرقی است. این آفت با تغذیه از شیره ی گیاهی برگ و سرشاخه ی بادام خسارت قابل توجهی وارد می سازد. مطالعه ی حاضر به منظور تشخیص برخی از ویژگی های آنتی بیوزی چند رقم تجاری بادام با نام های سهند (بومی منطقه)، شکوفه، آذر (ارقام اصلاح شده داخلی)، فرانیس و نوپلوس اولترا (ارقام خارجی) روی شته ی آردی بادام تحت شرایط مزرعه ای انجام شد. صفات مورد اندازه گیری شامل تعیین درصد بقای پوره ها، طول دوره ی نشو و نمای پورگی، شاخص رشد، قدرت باروری و نرخ ذاتی افزایش جمعیت (rm) حشرات کامل بی بال شته اردی بادام بود. تجزیه واریانس داده ها نشان داد که بین ارقام مورد مطالعه بادام از نظر تأثیر روی طول دوره ی نشو و نمای پورگی و قدرت باروری شته ی آردی بادام اختلاف معنی داری وجود نداشته ولی اختلاف بین میانگین نرخ ذاتی افزایش جمعیت (rm value) حشرات کامل بی بال در سطح احتمال پنج درصد معنی دار است. مطابق این یافته ها، میانگین کل میزان بقای پوره ها 86/3 ± 68 درصد، طول دوره ی نشو و نمای پورگی 11/0 ± 96/8 روز، تعداد نتاج تولید شده به ازای یک فرد ماده 21/2 ± 02/38 پوره و نرخ ذاتی افزایش جمعیت برابر با 0043/0 ± 2581/0 ماده/ماده/روز به دست آمد. مقایسه ی گروهی ارقام اصلاح شده با رقم بومی منتخب از توده های منطقه (سهند) حاکی از وجود اختلاف معنی دار بین رقم سهند با ارقام آذر، شکوفه، فرانیس و نوپلوس اولترا (ارقام اصلاح شده) در تمامی صفات مورد مطالعه در سطح احتمال یک درصد بود. شته های پرورش یافته روی رقم سهند دارای باروری کمتر و نرخ ذاتی افزایش جمعیت پایین تر بود. بنابراین می توان اظهار نمود که سهند در مقایسه با سایر ارقام به طور نسبی یک رقم مقاوم به شته ی آردی بادام است.