حکمت اسرا
سال:1393 | دوره:6 | شماره:2 (پیاپی 20) |تعداد مقالات:7

چکیده فارسی:در تفسیر وجود متغیر، اقوال متفاوتی بیان شده که برآمده از مبانی مختلف است؛ این اقوال عبارتند از: کون و فساد، حرکت، حدوث ذاتی و تجدد امثال.در این نوشتار، تفاوت تجدد امثال با دیگر معانی طرح شده درباره وجود متغیر، بیان شده است. نظریه تجدد امثال با تجدد امثال با تجدد اعراض اشاعره -که قولی ناصواب است- قابل انطباق نیست. این نظریه با حرکت جوهری -که قولی مبرهن و صواب است- توضیح داده می شود. در پایان بحث، وجود استدلال نقلی یا عقلی بر تجدد امثال نفی می شود و بر این اشکال نیر تصریح خواهد شد که وحدت یا عینیت شیء سابق و لاحق را در تجدد امثال نمی توان حفظ کرد؛ و این وحدت از راه مبدأ فاعلی و نفس رحمانی و از مسیری که جندی در شرح فص سلیمانی ذکر کرده، قابل تامین نخواهد بود. چکیده عربی:هناک آرا مختلفة قد طرحت حول تفسیر الوجود المتغیر والتی تنبثق من آرا عدیدة مرتکزة علی مبادئ مختلفة، وهذه الآرا هی عبارة عن:الکون والفساد، الحرکة، الحدوث الذاتی، تجدد الأمثال. تهدف هذه المقالة التی بین یدی القارئ الکریم إلی ذکر مواطن الاختلاف بین تجدد الأمثال وسائر الآرا المطروحة حول الوجود المتغیر، حیث تشیر نتائج الدراسة إلی أن نظریة تجدد الأمثال لا یمکن انطباقها علی تجدد الأعراض عند الأشاعرة والذی یعد قولا خاطئا، بل یمکن تفسیرها مع الحرکة الجوهریة التی هی قول مبرهن وصائب. وفی نهایة المطاف یقوم الباحث بنفی وجود أی استدلال نقلی أو عقلی علی تجدد الأمثال، کما یصرح بعدم إمکانیة الحفاظ علی وحدة الشیء السابق واللاحق أو عینیتهما فی تجدد الأمثال، حیث لا یمکن الحصول علی هذه الوحدة عبر المبدأ الفاعلی والنفس الرحمانیة، کما لا یمکن ذلک عبر ما قاله مؤید الدین الجندی فی شرح الفص السلیمانی.

چکیده فارسی:لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید. چکیده عربی:یعد ملاصدرا من بین الفلاسفة الذین یتمتعون بنظام فکری أنثروبولوجی منسجم إلی حد ما، ویسلط ملاصدرا الضوء علی الأبعاد المختلفة من الخلافة الإلهیة من الناحیة الفلسفیة، والعرفانیة، والدینیة، والسیاسیة، کما یثبت أن هناک صلة ذاتیة بین الأبعاد المختلفة لها. یری الملاصدرا أن الحقیقة الثنائیة الأبعاد للإنسان، مع الترکیز علی البعد الروحانی ترت بط بالنزعة التکاملیة والمعنویة له، حیث تتداعی فکرة الحرکة الجوهریة للنفس الذی ینتهی حدوثها الجسمانی إلی البقاء الروحانی أخیرا.إضافة إلی هذا، فإن نزعة الإنسان إلی الکمال تبرز المکانة المرموقة التی یتمتع بها الإنسان الکامل وصدارته بین سلسلة المخلوقات الإلهیة. کما أنه یحمل علی عاتقه مهمة الهدایة والقیادة الإلهیة لسائر البشر فی إطار النبوة والإمامة والولایة، وذلک لتمتعه بالکمالات الوجودیة، والمعرفیة، والأخلاقیة. یری الباحث أن هذه الفکرة من شأنها رسم صورة للإنسان أکثر دقة بحیث یمکن استخدامها فی التنظیرات الإنثروبولوجیة والعلوم الإنسانیة.

چکیده فارسی:درباره منابع الهام ابن عربی بحث های زیادی صورت گرفته است؛ یکی از متفکرانی که از او به عنوان منبع الهام ابن عربی یاد می کنند، فیلون اسکندرانی است.در این مقاله تلاش بر آن است تا با محوریت لوگوس در فیلون و حقیقت محمدی در ابن عربی به شباهت ها یا تفاوت های آن دو اشاره شود؛ البته بی آن که در صدد اثبات تاثیر پذیری ابن عربی در محورهای یاد شده از فیلون باشیم. هر دو متفکر توصیف ها و کارکردهایی از لوگوس و حقیقت محمدی به دست داده اند که در بادی امر، شبیه به نظر می رسد. از سه وجه می توان به لوگوس و حقیقت محمدی نظر افکند: از وجهه نظر وجودشناسی؛ از منظر شناخت شناسی؛ و در نهایت از دیدگاه کارکردی یا ارزشی. از منظر وجودشناسی، ارتباط آن دو با خدا، جهان و انسان بررسی می شود؛ از منظر شناخت شناسی، نقش آن دو در شناخت انسان و وحی بررسی می شود؛ و از دیدگاه ارزشی یا کارکردی، به این پرسش پاسخ داده می شود که با فرض لوگوس و حقیقت محمدی، چه مشکلاتی حل می شود. چکیده عربی:هناک مناقشات واسعة احتدمت حول المصادر التی استوحی ابن عربی أفکاره منها، بحیث یعتبر فیلون الإسکندرانی أحد المفکرین الذی أشیر إلیه بصفته مصدرا للاستلهام عند ابن عربی. تهدف هذه المقالة إلی الإشارة إلی نقا ط التشابه بین الحقیقة المحمدیة عند ابن عربی واللوغوس عند فیلون وربما مواطن الاختلاف بینهما، وبطبیعة الحال من دون أن نقصد إثبات تأثر ابن عربی بفیلون فی المحاور المذکورة. لقد قدم کلا المفکرین أوصافا حول اللوغوس والحقیقة المحمدیة وأدائهما بحیث یبدوان متشابهین فی البدایة. ویمکن دراسة اللوغوس والحقیقة المحمدیة من ثلاثة أبعاد وهی: البعد الأنطولوجی، والبعد الإبستمولوجی، وأخیرا البعد الوظیفی أو القیمی. أما فی البعد الأنطولوجی، فتتم دراسة ارتباطهما بالله وبالکون، وبالإنسان، کما یدرس دورهما فی معرفة الإنسان والوحی فی البعد الإبستمولوجی، أما من الناحیة القیمیة أو الوظیفیة، فیجاب فیها عن هذا السؤال: ما هی المشاکل التی یمکن حلها فی حال افتراض اللوغوس والحقیقة المحمدیة؟

چکیده فارسی:فلسفه اشراق بر پایه نور و مراتب آن، استوار است. شیخ اشراق نخستین کسی است که با الهام گیری از ایرانیان باستان و حکمای یونان، به پایه ریزی حکمتی بر اساس نور می پردازد. با این که شیخ اشراق سعی بسیاری در تبیین مباحث نوری داشته، برخی از مبانی او در این زمینه دچار کاستی است و برخی دیگر لوازمی دارد که خود او به تحلیل و بررسی آن ها نپرداخته است. پژوهش حاضر، سعی دارد ضمن بررسی تحلیلی مبانی اشراقی در مباحث نوری، نشان دهد که این گونه مباحث، به اثبات و تبیین برخی از مسائل مهم فلسفی مانند اثبات ارواح مهیم و بسیط الحقیقه بودن واجب الوجود منجر می شود. چکیده عربی:إن أصل الفلسفة الإشراقیة مبتن علی النور ومراتبه.وشیخ الإشراق هو أول من قام بتأسیس حکمة علی أساس النور، مستوحاة من الإیرانیین القدامی والحکماء الیونانیین. وعلی الرغم من أن السهروردی بذل قصاری جهده فی بیان المباحث النوریة، إلا أن بعض مبادئه لا یخلو من الخلل فی هذا المجال وللبعض الآخر مستلزمات لم یتطرق السهروردی إلی دراستها وتحلیلها. لقد سعی الباحث فی هذه المقالة إلی تسلیط الضوء علی أن المباحث النوریة من شأنها أن تؤدی إلی إثبات بعض المسائل الفلسفیة المهمة وبیانها کإثبات الأرواح المهیمة وکون واجب الوجود بسیط الحقیقة، إلی جانب دراسة المبادئ الإشراقیة فی هذه المباحث دراسة تحلیلیة.

چکیده فارسی:لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید. چکیده عربی:لقد اعتنق کثیر من الفلاسفة، خلال القرون المتمادیة، التأ سیسیة التقلیدیة واستخدموها فی استدلالاتهم. أما فی المقابل، فإن بعض الفلاسفة الجدد کبلانتینغا قاموا بتقدیم نظریة المعرفة المعدلة التی تتلخص فی أن القضایا الأساسیة لا تنحصر فی عدد معدود کما یری أتباع التأسیسیة التقلیدیة، بل یتعدی مجالها إلی المزید من القضایا کالاعتقاد بوجود الله تبارک وتعالی. بناء علی هذه النظریة، فإن إثبات وجود الله سبحانه وتعالی من قبل الفلاسفة لا یحتاج إلی إقامة الدلیل، بل هو قضیة أساسیة ومستغنیة عن الاستدلال. ویدحض بلانتینغا مدعی أتباع التأسیسیة التقلیدیة عبر إقامة ثلاثة دلائل ومن ثم یثبت مدعاه. ولکن قام الباحثان فی هذه المقالة بإثبات عدم صحة دلائله الثلاثة وعرضا وجهة نظر بلانتینغا هذه للنقد عبر إقامة خمسة دلائل، کما أن بلانتینغا قد تصدی للإجابة عن بعض هذه الدلائل، إلا أن إجاباته تبدو غیر مقنعة تماما.

چکیده فارسی:طبق قاعده ترکب هر ممکنی از وجود و ماهیت، ماهیت به معنای منطقی خود یا همان «حد الشیء»، برای تمامی ماسوی الله -که ممکن هستند- ثابت است. همچنین برهان های اثبات توحید واجب الوجود نیز غیر از واجب الوجود واحد را به امکان ذاتی متصف می کنند. از سوی دیگر و بنا بر تصریحات صدرالمتالهین، عقول مجرده در صقع ربوبی جای دارند که مقام امر و خلو از امکانات ماهوی است.مساله اصلی این پژوهش، تبیین دقیق این تناقض ظاهری است که بر اساس شیوه تحلیلی – توصیفی و در ضمن اشاره به کلماتی از صدرا در اثبات و نفی ماهیت از مفارقات نوریه صورت می پذیرد. در انتها و با استفاده از عباراتی از این حکیم در مواضعی دیگر، رهیافتی برای جمع بین اثبات و نفی ماهیت از عقول بیان می گردد که پیشنهاد معنایی متفاوت از ماهیت منطقی است که أعم از آن نیز می باشد. معنای مذکور، «مطلق تعین وجودی» است که با استفاده از آن، مواضع اثبات و نفی ماهیت از عقول، توجیه و تبیین می شود. چکیده عربی:إن الماهیة بالمعنی المنطقی أو "حد الشیء"نفسه، ثابتة لما سوی الله جمیعا حیث إن غیر الله تعالی ممکن الوجود، وذلک بناء علی قاعدة هی أن "کل ممکن هو مرکب من الوجود والماهیة". کما أن البراهین التی تقام لإثبات وحدة واجب الوجود، تجعل غیر واجب الوجود الواحد متصفا بالإمکان الذاتی. أما من جانب آخر، فإن العقول المجردة کما یصرح بذلک صدر المتألهین ثابتة فی الصقع الربوبی الذی هو مقام الأمر ومقام الخلو من الإمکانات الماهویة. یهدف فی هذه الدراسة إلی بیان هذا التناقض الظاهری بیانا دقیقا، وذلک اعتمادا علی منهج بحث تحلیلی – وصفی، وإلی جانبه تتم الإشارة إلی بعض مفردات ملا صدرا فی إثبات الماهیة ونفیها من المفارقات النوریة. وفی نهایة المطاف یذکر الباحثان حلا للجمع بین إثبات الماهیة للعقول ونفیها عنها عبر استخدام بعض عبارات هذا الحکیم فی المواقف الأخری، وهو یتمثل فی اقتراح یختلف من الناحیة المعنائیة عن الما هیة المنطقیة بحیث یتضمنها کذلک. أما المعنی المذکور، فهو "مطلق التعین الوجودی"، حیث تتبین مواضع إثبات الماهیة ونفیها عن العقول کما یمکن تبریرها من خلال استخدام هذا المعنی.

چکیده فارسی:صدرا در جایی اشاره می کند که آنچه عارفان بدان «اسم» می گویند، نزد فیلسوفان «مشتق» نامیده می شود؛ اما در مواضع دیگر، خود او از واژه اسم بهره می برد و حتی تقسیم بندی ظریفی میان اسم، صفت و ذات معرفی می کند. در باب معنای اسم، او در موضعی به صراحت اعلام می کند که اسم ها به ازای معانی کلی عقلی هستند و نه به ازای هویات عینی؛ و حتی برای نام ها در عالم اسماء، به موازات اشیاء، قائل به جنس و فصل می گردد. اما در موضع دیگری بیان می کند که این طور نیست که تنها ماهیت های کلی دارای نام باشند، بلکه اشخاص و معقولات ثانی هم می توانند موضوع له نام باشند.گویی برداشت صدرا از معنا گاهی بسیار مضیق و گاهی موسع بوده است. این وسعت نظر هنگامی که او درباره نام های بی مسما و مسماهای بدون نام سخن می گوید، بیش تر به چشم می آید؛ و هنگام بحث از امکان و چگونگی نامیدن خداوند، به اوج می رسد. در اسفار، نام خداوند را نامی برای همه اشیاء و مسمای نام خداوند را مسمایی برای همه نام ها می شمرد. چنین قبض و بسطی در اشاره های صدرا به معنا، تلاش نویسندگانی چون سجاد رضوی را در تطبیق نظر صدرا بر ]گوشه هایی از[ نظریات معناشناسی معاصر، نامطلوب می سازد. در واقع با توجه به بنیادهای به کلی دیگرگون فلسفه اصالت وجود، ظهور هرگونه شباهت ظاهری میان معناشناسی معاصر و معناشناسی صدرایی را باید به دیده تردید نگریست. چکیده عربی:یشیر ملاصدرا مرة إلی أن ما یسمیه العرفاء اسما هو یعرف عند الفلاسفة ب"المشتق"، ولکن نفسه یستخدم مفردة الاسم فی المواضع الأخری، حتی أنه یقدم تصنیفا دقیقا للاسم والصفة والذات. إنه یعلن بالصراحة أحیانا فی باب معنی الاسم وقوع الأسماء أمام المعانی الکلیة العقلیة، ولیس أمام الهویات العینیة، إلی درجة یعتقد بوجود الجنس والفصل للأسماء فی عالم الأسماء وبمحاذاة الأشیاء، أما أنه یشیر فی موضع آخر إلی أن الماهیات الکلیة لا تتمتع بالاسم فحسب، بل یمکن للأشخاص والمعقولات الثانیة أیضا أن تقع موضوعا له للاسم. کأن تصور ملاصدرا للمعنی کان ضیقا للغایة فی بعض الأحیان، کما کان واسعا فی البعض الآخر. وهذا الاتساع فی الرؤیة أکثر ما یبدو للعیان إذا کان ملاصدرا یتحدث عن الأسماء دون المسمی والمسمیات دون الأسماء، وکذلک یصل إلی ذروته عندما یناقش حول إمکان أو کیفیة تسمیة الله سبحانه وعلا. ویعتبر ملاصدرا فی الأسفار الأربعة اسم الله اسما لجمیع الأشیاء ومسماه مسمی لجمیع الأسماء. وهذا التذبذب فی إشارات ملاصدرا إلی المعنی تؤدی إلی إفشال مساعی بعض الکتاب کسجاد رضوی فی تطبیق رؤیة ملاصدرا علی النظریات المعاصرة والجدیدة لعلم الدلالة. وفی الواقع یجب أن ینظر الإنسان بعین الریبة ظهور أی نوع من الشباهة الظاهریة بین علم الدلالة المعاصر وعلم الدلالة الصدرائی بالنظر إلی المبادئ المختلفة لفلسفة أصالة الوجود.