پژوهش های تجربی حسابداری
سال:1398 | دوره:8 | شماره:3 (پیاپی 31) |تعداد مقالات:14

کیفیت سود گزارش شده برای سرمایه گذاران از اهمیت ویژه ای برخوردار است. سرمایه گذاران علاقمندند منافع آتی سرمایه گذاری خود را برآورد کنند تا بتوانند درباره دریافت سود نقدی آتی و نیز ارزش سهام خود قضاوت کنند. به طور کلی، یک رکود اقتصادی می تواند به عنوان یک وقفه در عملکرد طبیعی بازارهای مالی تعریف شود. در این پژوهش تأثیر رکود اقتصادی در ایران بر کیفیت سود در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، مورد بررسی قرار گرفته است. در صورتی که اطلاعات مالی شرکت، مربوط به دوره رکود اقتصادی باشد، از متغیرهای دو ارزشی، بیکاری و رشد اقتصادی استفاده شده و پس از آن تأثیر این متغیر بر کیفیت سود سنجیده شده است. به منظور سنجش کیفیت سود از قدر مطلق اقلام تعهدی اختیاری استفاده شده است. برای آزمون فرضیه این پژوهش از اطلاعات 162 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره زمانی 10 ساله، از ابتدای سال 1385 لغایت پایان سال 1394 و از مدل رگرسیون چند متغیره و تحلیل داده های ترکیبی استفاده شده است. نتایج بدست آمده از آزمون فرضیه پژوهش حاکی از این مهم است که رکود اقتصادی باعث افت کیفیت سود در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران شده است.

تقلب یکی از مهمترین موضوعاتی است که در حسابداری و حسابرسی صورت های مالی مطرح می شود. هدف پژوهش، کشف تقلب با استفاده از مدل تعدیل شده بنیش و شناسایی نسبت های مالی حساس به تقلب است. از نظر شیوه جمع آوری داده ها، پژوهش توصیفی از نوع تحلیل رگرسیون می باشد. ابتدا از بین 150 شرکت با استفاده از مدل تعدیل شده بنیش، شرکت های متقلب شناساییو از شرکت های غیر متقلب تفکیک شده و از بین نسبت هایی که تحقیقات انجام شده قبلی معرفی نموده اند، 25 نسبت مالی انتخاب شده و پس از اجرای آزمون کولموگروف-اسمیرنوف، 10 نسبت مالی شرکت های متقلب و غیرمتقلب تعیین شده است. پس از اجرای مدل رگرسیون در سه مرحله، نتایج نشان می دهند، نسبت فروش به مجموع دارایی ها و نسبت حقوق صاحبان سهام به مجموع دارایی ها دو نسبت مالی حساس به تقلب هستند. این مدل در طبقه بندی نمونه موردنظر در این تحقیق از نرخ دقت کلی 1/69 درصد برخورداراست. در نتیجه این مدل نقش اثربخشی درکشف تقلب صورت های مالی داشته است.

کیفیت کنترل داخلی شرکت ها می تواند تحت تأثیر ویژگی های شرکت، کیفیت حسابرسی و نظارت شرکت ها باشد. استقرار سیستم مناسب کنترل داخلی در شرکت ها منجر به ارتقای پاسخگویی و شفافیت مالی خواهد شد. هدف مطالعه حاضر بررسی تأثیر توانایی مدیران بر کیفیت کنترل داخلی است. در این راستا، از دو معیار پاداش مدیران و کارایی مدیران به عنوان شاخص های شناسایی توانایی مدیران استفاده شده است. همچنین برای شناسایی کیفیت کنترل داخلی از شاخص ضعف سیستم کنترل داخلی در گزارش حسابرسی استفاده شده است. پژوهش حاضر از نوع پژوهش های کاربردی بوده و روش آن از نوع علی-پس رویدادی است. جامعه آماری پژوهش شامل شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است و نمونه پژوهش با اعمال شرایط متغیرهای پژوهش به تعداد 87 شرکت طی سال های 1385-1394 انتخاب شده است. با توجه به ماهیت متغیر وابسته از روش رگرسیون لاجیت برای آزمون فرضیه ها بهره گرفته شده است. نتایج پژوهش حاضر، حاکی از وجود عدم ارتباط معنی داری بین پاداش مدیران و کیفیت کنترل داخلی است. همچنین ارتباط منفی بین متغیر کارایی مدیران و ضعف در سیستم کنترل داخلی نشان از ارتقای سیستم کنترل داخلی در سایه توانایی مدیران دارد.

فرایند انتخاب رشته تحصیلی دانشجویان می تواند تحت تاثیر عوامل متعددی قرار گیرد که در این پژوهش برخی از آن ها بررسی شده است. هدف این پژوهش بررسی عوامل موثر بر انتخاب رشته تحصیلی دانشجویان حسابداری در دانشگاه های ایران است. روش پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی و جامعه آماری شامل دانشجویان حسابداری کشور است که با استفاده از نمونه گیری تصادفی نمونه ای به حجم 180 نفر از دانشگاه های تهران، علامه طباطبایی، شهید بهشتی، شیراز، فردوسی مشهد و آزاد اسلامی واحد تبریز انتخاب شد. برای جمع آوری داده ها پرسشنامه ای با 32 گویه طراحی شد. روایی محتوایی پرسشنامه توسط متخصصان و روایی سازه آن از طریق تحلیل عاملی اکتشافی بررسی شد. پایایی ابزار نیز از طریق آلفای کرونباخ تایید شد. داده ها با استفاده از تجزیه و تحلیل مولفه های اساسی، آزمون های آماری t تک نمونه ای، فریدمن و مجموعه اعداد فازی مثلثی تحلیل شدند. نتایج آزمون تی تک نمونه ای نشان داد که عامل راهنما (24/3) و انتظارات از حرفه (86/3) بالاتر از حد متوسط و عامل درک (75/2) و ویژگی های شخصی (86/2) کمتر از حد متوسط در انتخاب رشته حسابداری دانشجویان تاثیر داشته است. همچنین نتایج آزمون فریدمن و همچنین مجموعه اعداد فازی مثلثی نشان می دهد که به ترتیب عامل انتظارات از حرفه و راهنما به عنوان معیارهای مهم در انتخاب رشته حسابداری می باشد و سپس عامل ویژگی های شخصی و در نهایت عامل درک در اولویت آخر می باشد.

کنترل داخلی در جهت پیشبرد اهداف شرکت و تصمیم گیری مدیران دارای اهمیت می باشد. پژوهش حاضر ارائه مدلی کاربردی در جهت شناسایی عوامل تأثیرگذار بر کنترل داخلی شرکت های دارای سیستم برنامه ریزی منابع سازمان می باشد با توجه به ماهیت خاص شرکت های دارای این سیستم و پیچیده تر شدن معاملات و همچنین نبود منابعی در زمینه کنترل های داخلی که جوابگوی شرکت های دارای این سیستم باشد، انجام تحقیقی در این زمینه ضروری به نظر می رسد. در این الگو فرآیند کنترل داخلی به 6 فاز، ساختارسازمانی، اخلاق حرفه ای، امنیت، ریسک، گزارشات و درنهایت استراتژی های سازمانی تقسیم شده است. این پژوهش به صورت پیمایشی و از میان خبرگان انجام شده است، و 52 مولفه ی تحقیق از بین 350 مولفه مورد برازش قرار گرفته، با استفاده از نرم افزار smart PLS، بررسی سوال های پژوهش در دستور کار قرار گرفت. نتایج نشان می دهد که استفاده از این مدل نه تنها باعث افزایش اثربخشی و کارایی کنترل داخلی در این شرکت-ها می باشد بلکه دارای مزایایی از قبیل فرآهم نمودن شرایط برای پیاده سازی و اجرای حسابرسی فناوری اطلاعات، به روزرسانی سیستم کنترل داخلی از طریق شناسایی و تعیین نقاط ضعف موجود و انجام اقدامات اصلاحی، کاهش ریسک در سازمان های دارای سیستم برنامه ریزی منابع سازمان و افزایش نظارت بر سازمان می باشد.

شرکت ها از راهبرد های تجاری متفاوتی تبعیت می کنند، تحقیقات اخیر دو نوع از راهبردها بنام راهبرد تجاری اکتشافی و تدافعی را معرفی می کنند. نظریه سازمانی بیان می دارد که شرکت های اکتشافی احتمالا کنترل های داخلی ضعیف تری نسبت به شرکت های تدافعی داشته و تاخیر در انتشار گزارش حسابرسی در شرکت های اکتشافی بیشتر است. لذا هدف اصلی این تحقیق آزمون تجربی این نظریه در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. برای سنجش نوع راهبرد تجاری از مدل رضایی و همکاران (1392) و برای شناسایی ضعف بااهمیت در کنترل داخلی از گزارش حسابرسان مستقل مشابه پژوهش مانسیف و همکاران (2012)، استفاده شده است. نمونه مورد مطالعه 127 شرکت در بازه زمانی 1394 – 1391 است. نتایج حاصل از پژوهش بیان گر این است که شرکت های دارای راهبرد تجاری اکتشافی ضعف بااهمیت کنترل های داخلی در گزارش حسابرسی دارند، اما شرکت های با راهبرد تدافعی کمتر ضعف بااهمیت کنترل های داخلی دارند. بااین حال در شرکت های اکتشافی تاخیر در گزارش حسابرسی کمتر از شرکت های تدافعی است. نتایج فرضیه اول و دوم حاکی از تایید نظریه سازمانی است که بیان می دارد راهبرد تجاری شرکت یک نشانه خوب برای ارزیابی قوت سیستم کنترل های داخلی است، اما در مورد فرضیه سوم این نظریه تایید نشد.

در سازمان ها از فرهنگ سازمانی به عنوان مسئله نرم یاد می شود که ارزیابی و نظارت آن توسط هیئت مدیره کاری بس دشوار است. حسابرسی داخلی کارکردی واحد در سازمان است که با استقلال و دسترسی به اطلاعات افراد و مدارک، می تواند برای هیئت مدیره این اطمینان را ایجاد کند که تعهدی قوی به رفتار خوب در سازمان وجود دارد و این تعهد در حقیقت به رفتارهای روزانه سازمان تبدیل می شود و مهم تر اینکه اقدامات صورت گرفته جهت تغییر فرهنگ و رفتارها، به صورت مطلوب عمل می کنند و فرهنگ سازمانی در تمام سطوح منعکس شده است. هدف این پژوهش بررسی توانمندی ها و چالش های حسابرسی فرهنگ سازمانی در ایران و استفاده بهینه از حسابرسان داخلی در ارتقاء فرهنگ سازمانی است. این پژوهش از نوع یمایشی است و برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه کتبی که بر اساس مدل 7 عامل مکنزی تدوین شده بود، گردآوری شده است. نمونه ی مورد بررسی در این پژوهش شامل 123 نفر از حسابرسان داخلی است. نتایج نشان می دهد که فرهنگ سازمانی در بررسی های حسابرسان داخلی لحاظ نشده است و از بین 4 عامل نرم (ارزش های مشترک، مهارت افراد در سازمان، سبک و شیوه مدیریت، کارکنان سازمان ) فقط ارزش های مشترک و از بین 3 عامل سخت (استراتزی های سازمان، سیستم های سازمان، ساختار سازمانی) تنها سیستم های سازمان در فرایند حسابرسی مورد بررسی قرار گرفته اند. یافته های پژوهش ضرورت ها و ارزش آفرینی حسابرسی داخلی را در حوزه فرهنگ سازمانی نشان می دهد. از این رو پیشنهاد می شود که به منظور بهبود و ارتقاء فرهنگ سازمانی، حسابرسان داخلی علاوه بر کنترل های سخت، کنترل های نرم را نیز در رسیدگی های خود در مدنظر قرار دهند.

با توجه به قابلیت های زبان گزارشگری تجاری توسعه پذیر (XBRL)، پژوهش حاضر به بررسی مساله مهم پذیرش این زبان نوین گزارشگری توسط کارکنان سازمان امور مالیاتی کشور، به عنوان پیش شرط استفاده و بکارگیری آن در سازمان متبوع، پرداخته است. این پژوهش، ابتدا با بررسی مبانی نظری و تجربی موجود و بر اساس مدل پذیرش فن آوری (TAM)، به ارایه یک الگوی نظری پرداخته و عوامل موثر بر پذیرش این زبان در گزارشگری را استخراج نموده است. سپس با اتخاذ یک روش کیفی و تحلیل محتوای 21 مصاحبه نیمه ساختاریافته، الگوی نظری اولیه را اصلاح و عوامل موثر بر پذیرش این زبان در گزارشگری مالیاتی را شناسایی نموده است. در نهایت، با جمع آوری و تحلیل 70 پرسشنامه به روش دلفی فازی به ارایه الگوی نهایی پرداخته و دیدگاه کارکنان سازمان امور مالیاتی کشور درخصوص پذیرش این زبان را ارزیابی نموده است. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد که کارکنان سازمان امور مالیاتی کشور پذیرای زبان گزارشگری تجاری توسعه پذیر (XBRL) هستند و عامل اصلی پذیرش این فن آوری نوین از دید کارکنان سازمان امور مالیاتی کشور، سودمندی ادراک شده در نتیجه تأثیر مثبت آن بر خصوصیات کیفی اطلاعات است.

تامین مالی و تعیین ساختار مناسب سرمایه از مهم ترین وظایف شرکت ها ست تا بتوانند با حداقل کردن هزینه سرمایه، افزایش ارزش شرکت را به دنبال داشته باشند. عوامل متعددی بر ریسک شرکت که آن نیز بر هزینه سرمایه موثر است، تأثیرگذارند، یکی از مهم ترین آن ها ارکان راهبری بنگاه است. کمیته حسابرسی به عنوان یکی از مهم ترین ارکان راهبری نقش قابل توجهی در بهبود گزارشگری مالی و مدیریت ریسک دارد. این پژوهش به دنبال بررسی رابطه بین برخی ویژگی های کمیته های حسابرسی و هزینه سرمایه سهام عادی در شرکت ها ی پذیرفته شده در بورس تهران و فرابورس ایران است. نتایج آزمون فرضیه های تحقیق با استفاده از اطلاعات 97 شرکت طی سال های 1391-1396 نشان می دهد بین اندازه کمیته حسابرسی و هزینه سرمایه سهام عادی رابطه منفی و معنی داری وجود دارد. به عبارت دیگر شرکت هایی که تعداد اعضای کمیته آن ها بیشتر هستند هزینه سرمایه سهام عادی کمتری دارند. این یافته ها هم چنین نشان می دهد بین میزان تخصص مالی اعضای کمیته حسابرسی و هزینه سرمایه سهام عادی رابطه معنی داری وجود ندارد. علاوه بر این اندازه شرکت نیز با هزینه سرمایه رابطه منفی و معنی داری دارد. به عبارت دیگر شرکت ها ی بزرگ هزینه سرمایه سهام عادی کمتری است.

ژوهش های قبلی نشان می دهد که سود گزارش شده با کیفیت پائین، یکی از مهم ترین دغدغه های سرمایه گذاران در بورس اوراق بهادار تهران است. شواهد نظری و تجربی موجود بیانگر آن است که انگیزه های مدیریت شرکت در ارتباط با دستکاری سود در یک شرکت بورسی و غیربورسی می تواند متفاوت باشد. دو نظریه ی متضاد در این رابطه وجود دارد. نظریه "تقاضا" پیش بینی می کند که کیفیت سود شرکت های بورسی بالاتر باشد، اما پیش بینی نظریه "رفتار فرصت طلبانه" برعکس نظریه ی تقاضاست. در نبود شواهد تجربی کافی در این زمینه و فرصتی که افشای صورت های مالی حسابرسی شده شرکت های غیربورسی تابعه شرکت های بورسی در سایت کدال ایجاد کرده است؛ پژوهش حاضر تفاوت احتمالی مدیریت سود شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و شرکت های غیربورسی تابعه آن ها طی دوره زمانی 1390 تا 1394 را آزمون می کند. نتایج نشان می دهد که بین نوع شرکت (غیربورسی در مقایسه با بورسی) و مدیریت سود از طریق اقلام تعهدی اختیاری (براساس هر سه مدل به کار رفته) و جهت مدیریت سود (رو به بالا) رابطه معناداری وجود ندارد. یافته های پژوهش می تواند بیانگر آن باشد که به این دلیل که صورت های مالی شرکت های غیربورسی تابعه شرکت های بورسی در سایت کدال در دسترس همگان قرار می گیرد، انگیزه های حسابرسان و مدیران این شرکت ها همانند شرکت های بورسی می باشد.

هدف پژوهش حاضر شناسایی جامع عوامل مؤثر بر تمکین مالیاتی در ایران، با الگو قرار دادن مدل تمکین OECD (2004) است. بررسی وضعیت موجود حاکی از آن است که تاکنون در کشور، چنین پژوهشی صورت نگرفته و پژوهش حاضر، اولین پژوهشی است که عوامل مذکور را به صورت جامعی مورد بررسی قرار داده است. بدین ترتیب، پس از انجام مطالعات اکتشافی و بررسی پژوهش های انجام شده و نیز با در نظر گرفتن شرایط محیطی حاکم بر کشور ایران، عوامل مذکور در 8 مؤلفه و 40 شاخص طبقه بندی و با به کارگیری روش دلفی فازی، نظرات 61 خبره درخصوص تأثیر هر یک از شاخص های مذکور بر تمکین مالیاتی دریافت و مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش بیانگر آن است که از نظر خبرگان، به استثنای شاخص های نوع مؤدی، نوع درآمد، نوع حرفه، سن، نوع جنسیت، نوع مذهب و آموزه های شرعی، نوع نژاد و ملیت، پیشینه قومی، اشاعه و گسترش دفاتر مشاوره مالیاتی و در نهایت نهادهای مدنی و هنجارهای اجتماعی، سایر شاخص های پژوهش بر تمکین مالیاتی اثرگذار می باشند.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

بیش اطمینانی هازمانی رخ می دهد که افراد توانایی و مهارت خود را، نسبت به دیگران یا بدون مقایسه با دیگران بیشتر از واقعیت تخمین بزنند. مدیران با اطمینان بیش از حد، در تصمیمات مالی توانایی خود را بیشتر از واقعیت تخمین می زنند. بیش اطمینانی مدیریت می تواند بر تصمیمات و خط مشی های شرکت اثرگذار باشد. پژوهش حاضر جهت ایجاد شواهدی مبنی بر تأثیرگذاری بیش اطمینانی مدیریت بر ریسک پذیری و عملکرد شرکت ها صورت پذیرفته است. برای آزمون فرضیه ها از رگرسیون چند متغیره با داده های ترکیبی استفاده شده است. در این پژوهش متغیر بیش اطمینانی مدیریت به عنوان متغیر مستقل براساس دو معیار مبتنی بر سرمایه گذاری سنجیده شده است. متغیرهای وابسته شامل ریسک پذیری (انحراف-معیار بازده سهام و انحراف معیار جریان وجوه نقد عملیاتی) و عملکرد شرکت (بازده دارایی ها، بازده حقوق صاحبان سهام و نسبت کیوتوبین) می باشد. نمونه پژوهش شامل 150 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1390-1394 است. نتایج نشان می دهد بیش اطمینانی مدیریت بر ریسک پذیری و عملکرد شرکت تأثیر معناداری ندارد.

پژوهش حاضر به بررسی رابطه انحصار بازار حسابرسی با حق الزحمه حسابرس و کیفیت حسابرسی می پردازد. در این راستا، تعداد 91 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی 10 ساله طی سال های 1385-1394 بررسی شده است. جهت آزمون فرضیه اول و سوم از مدل رگرسیون پانلی و برای انتخاب بین مدل های ترکیبی، آثار ثابت و آثار تصادفی از آزمون چاو و هاسمن استفاده شده است. جهت آزمون فرضیه دوم و چهارم از رگرسیون لجستیک پانلی، و برای انتخاب مدل رگرسیونی لوجستیک مناسب از آماره AIC بهره برده شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که بین انحصار بازار حسابرسی با حق الزحمه حسابرسی یک رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. درحالیکه رابطه معناداری بین انحصار بازار حسابرسی و کیفیت حسابرسی مشاهده نشد. بعلاوه یافته ها حاکی از آن است که علیرغم آنکه بعد از تصویب ماده 99 قانون برنامه پنجم توسعه، میزان انحصار افزایش یافته بااین وجود تصویب این قانون تأثیری بر رابطه میان انحصار بازار حسابرسی و حق الزحمه حسابرس و نیز رابطه میان انحصار بازار حسابرسی و کیفیت حسابرسی نداشته است.