غدد درون ریز و متابولیسم ایران
سال:1380 | دوره:3 | شماره:3 (مسلسل 11) |تعداد مقالات:12

کاهش سطح سرمی کلسیم و فسفر ناشی از مشکلات تغذیه ای، اهمیت اساسی در ارتباط با بیماریهای متابولیک استخوان بخصوص ریکتز و استئومالاسی دارد. آلبومین به عنوان فراوانترین پروتیین سرم و مهمترین پروتیین اتصالی به کلسیم، جهت ارزیابی تغییرات کلسیم تام مورد استفاده قرار میگیرد و علاوه بر آن شاخص نه چندان مناسبی جهت ارزیابی کفایت دریافت پروتیین نیز میباشد. استخراج اطلاعات پایه وجامع در این مورد میتواند رهنمودهای مناسبی در اختیار برنامه ریزان بهداشتی کشور در جهت پیشگیری از بروز کمبودهای احتمالی قرار دهد. در این مطالعه توصیفی از جامعه مورد بررسی که کودکان 10-8 ساله دبستانی شهری و روستایی در 23 استان کشور بودند، تعداد 1300 نفر بصورت تصادفی انتخاب و از آنها خونگیری به عمل آمد. میانگین کلسیم، فسفر و آلبومین سرم در کل نمونه ها بترتیب 8.6±0.7mg/dL، 4.9±0.9 mg/dL و 4.6±0.6 mg/dL بود. سطح سرمی کلسیم و آلبومین در دو جنس تفاوت معنی داری نداشت، فسفر سرم در پسران 4.95±0.91 mg/dL نسبت به دختران 4.83±0.9 mg/dL افزایش معنی داری داشت (P<0.020). سطح سرمی کلسیم، فسفر و آلبومین شهری و روستایی تفاوت معنی داری نداشت. در 61% کل نمونه ها (58% شهری و 62% روستایی) در هر دو جنس کلسیم سرم کمتر از8.8 mg/dL  بود. کلسیم در 4/6% کمتر از 7.5 mg/dL، در 4/8% بین 7.5 mg/dL تا 8 و 46% بین 8 mg/dL تا 8/8 بود. تنها 2 مورد کلسیم بالاتر از 10.8 mg/dL در استان بوشهر وجود داشت. متوسط کلسیم سرم در استانهای آذربایجان شرقی، اردبیل و اصفهان کمتر از 8 mg/dL و در استانهای تهران، چهارمحال، زنجان، سمنان، کرمان، کرمانشاه، همدان و مرکزی کمتر از 8.5 mg/dL بود. شیوع هیپوکلسمی در مناطق شهری و روستایی و در دو جنس تفاوت معنی داری نداشت. فسفر در 2/6% کل نمونه ها (6/5% پسران و 1/7% دختران) کمتر از 3.7 mg/dL بود. هیپوفسفاتمی در مناطق شهری و روستایی و در دو جنس تفاوت معنی داری نداشت. در استانهای اصفهان، تهران و خوزستان بترتیب در 27%، 20% و 18% موارد هیپوفسفاتمی مشاهده شد. آلبومین سرم در 8/12% کل نمونه ها (7/12% پسران و 1/13% دختران) کمتر از 4g/dL بود. هیپوآلبومینیمی در مناطق شهری و روستایی و در دو جنس تفاوت معنی داری نداشت. در استانهای اردبیل، خوزستان و تهران بترتیب در 56%، 42% و 41% موارد هیپوآلبومینمی وجود داشت. در 5% کل نمونه ها هیپوکلسمی همراه با هیپوفسفاتمی مشاهده گردید. از نظر آماری ارتباط معنی داری بین کلسیم و فسفر سرم (P<0.0001،r=0.334)  و فسفر و آلبومین سرم (P<0.0001،r=0.153) وجود داشت. این بررسی وجود هیپوکلسمی را در حدود سه پنجم دانش آموزان 10-8 ساله در سطح کشور، که در 5% موارد همراه با هیپوفسفاتمی است، نشان میدهد. نتایج این بررسی نیاز به توجه فوری و برنامه ریزی در جهت بررسی اتیولوژیک و سیاستگزاری کلان جهت پیشگیری و اصلاح مشکلات تغذیه ای کودکان و نوجوانان را بویژه در ارتباط با بیماریهای متابولیک استخوان توصیه میکند.

مقدمه: استئوپنی دیابتی یک عارضه شناخته شده ولی فراموش شده دیابت شیرین میباشد. گرچه در اکثر مطالعات از استئوپنی به عنوان یک عارضه ثابت شده نوع یک یاد میشود، نتایج بررسیهای سنجش تراکم استخوان در بیماران دیابتی نوع دو متفاوت و گاه متضاد بوده است. با توجه به شیوع بالای دیابت نوع دو و استئوپنی در زنان یائسه و اهمیت اقتصادی ـ اجتماعی این دو، ما یک مطالعه کنترل شده را در مورد سنجش تراکم استخوان در زنان یائسه دیابتی نوع دو طراحی کردیم. هدف از این مطالعه مقایسه یافته های سنجش تراکم استخوان در نواحی فمور و فقرات کمری در زنان یائسه دیابتی نوع دو با افراد گروه شاهد میباشد. مواد و روشها: نتایج یافته های سنجش تراکم استخوان در 65 زن یائسه دیابتی نوع دو در سنین 65-45 سال با 65 زن سالم و یائسه در سنین 65-45 سال مقایسه گردید. تراکم استخوان در ناحیه پروگزیمال فمور (neck, ward, trochanter) و فقرات کمری (L2-L4)  با روش DEXA اندازه گیری شد. بیماران بر اساس T-Score گردن فمور، در صورتی که بیشتر از 1- و کمتر از 1- باشد به دو زیر گروه دیابتی غیراستئوپنیک (زیر گروه high BMD) و زیر گروه استئوپنیک ـ استئوپروتیک (زیر گروه low BMD) تقسیم شدند. FBS، 2hppG، HbA1C، گروه high BMD) سطح سرمی کلسیم، فسفر، آلکالن فسفاتاز و کلسیم و سدیم ادرار 24 ساعته بین این دو زیر گروه مقایسه گردید.نتایج: میانگین نتایج سطح تراکم استخوان در ناحیه ward در زنان دیابتی 0.644±0.165g/m2 در برابر 0.705±0.138 g/m2 در افراد شاهد بود (P<0.037). میانگین سنجش تراکم استخوان ناحیه ward در افراد گروه مورد 0.658±0.21 g/m2 در برابر 0.737±0.99 g/m2 در افراد کنترل بود(P=0.01). ناحیه گردن فمور و فقرات کمری تفاوت واضحی بین دو گروه مشاهده نگردید. در زیر گروه استئوپروتیک دیابتی سطح HbA1C، آلکالن فسفاتاز و کلسیم و سدیم ادرار 24 ساعته بالاتر و سطح کلسیم و فسفر سرمی پایین تر از زیر گروه غیراستئوپروتیک دیابتی بود، هر چند این اختلافات از نظر آماری معنی دار نبود. تعداد مصرف کنندگان استروژن در زیر گروه غیراستئوپروتیک با اختلاف معنی داری بالاتر بود(P=0.05). از نظر تعداد شکستگی های غیر مهره ای در 5 سال اخیر بین گروه شاهد و مورد اختلاف معنی داری مشاهده نگردید.بحث: سن و تعداد سالهایی که از منوپوز میگذرد از ریسک فاکتورهای عمده برای پیشرفت استئوپنی در افراد دیابتی میباشد. علیرغم BMI  بالاتر در افراد دیابتی در این مطالعه، و نقش محافظت کننده چاقی روی توده استخوانی، بنظر میرسد که در کاهش تراکم استخوان نواحی ward و تروکانتر در افراد دیابتی عوامل دیگری غیر از چاقی نقش داشته باشند.

نفروپاتی دیابتی شایعترین علت نارسایی مرحله انتهایی کلیه (ESRD) میباشد و پروتیینوری نقش مهمی در تسریع پیشرفت به سمت ESRD دارد. پنتوکسی فیلین (PTX) دارویی است که با مهار TNF-α و با کاهش پروتیینوری در کند کردن سیر نفروپاتی موثر است. برای بررسی اثر PTX بر پروتیینوری و مقایسه آن با کاپتوپریل، 40 بیمار دیابتی نوع دو مورد مطالعه قرار گرفتند. این افراد پروتیینوری بیش از 300 میلیگرم در روز داشته، منع مصرف PTX نداشتند و تحت درمان با PTX یا خانواده مهارکننده های مبدل آنژیوتانسیون (از جمله کاپتوپریل) قرار نبودند. در طی مطالعه تغییری در برنامه درمانی کنترل قند خون یا فشار خون بالا (در صورت مبتلا بودن) داده نشد. بیماران به روش Cross over در دو دوره 2 ماهه و با فاصله زمانی یک ماه (wash out) تحت درمان با PTX و کاپتوپریل قرار گرفتند و در شروع و پایان هر دوره درمانی فشارخون، قند خون ناشتا، کراتینین سرم، کراتینین، پروتیین و حجم ادرار 24 ساعته اندازه گیری شد. PTX سبب کاهش پروتیینوری به میزان 63/0±44/0 گرم در روز و کاپتوپریل به طور متوسط باعث کاهش 22/0±1/0 گرم در روز شد. مقایسه این دو از نظر آماری معنادار است (P=0.008 ) و نشان میدهد PTX در کاهش پروتبینوری موثر بوده و اثر آن از کاپتوپریل بیشتر است.

مقدمه: رابطه بین بیماریهای غدد تیرویید و چشم، مورد توجه بسیاری از محققان بوده است، ولی در این بین به گلوکوم به عنوان دومین عامل کوری چشم توجه کافی نشده است. از این رو در این مطالعه تصمیم به بررسی شیوع پرکاری و کم کاری تیرویید در مبتلایان به گلوکوم گرفته شد.مواد و روشها: از بین بیماران مبتلا به انواع مختلف گلوکوم مراجعه کننده به بیمارستان فارابی، 174 بیمار که دارای یکی از انواع گلوکوم با زاویه باز یا بسته (غیرباز) بودند به روش غیرتصادفی ساده انتخاب شدند. پس از دریافت اجازه جهت شرکت در طرح، از نظر فشار کره چشم معاینه و آزمونهای تیروییدی برای آنها انجام شد، که بر اساس نتایج بدست آمده برای هریک از آنها تشخیص یکی از انواع هیپوتیروییدی، یوتیروییدی یا تیروتوکسیکوز داده شد.نتایج: سن متوسط بیماران 59±11 سال بود. 32% بیماران گلوکوم با زاویه باز و بقیه گلوکوم با زاویه غیر باز داشتند. 7/1% و 4/3% بترتیب هیپوتیروییدی و تیروتوکسیکوزی تحت بالینی داشتند. فشار داخل چشم بین سه گروه هیپوتیرویید، یوتیرویید و تیروتوکسیک بترتیب 4/4±5/16، 16.5±6.9 و 21.9±6.1 میلی متر جیوه بود که تفاوت معنی داری را نشان نمیدهد، تفاوت معنی داری در شیوع ابتلای به بیماریهای تیرویید بین دو گروه دارای گلوکوم با زاویه باز و بسته وجود نداشت.بحث: نتایج حاصله از نظر میزان اختلالات تیرویید با نتایج یکی دیگر از طرحهای محقق و همچنین اعداد بدست آمده از دیگر تحقیقات مقایسه شد که در مقایسه به نظر میرسد میزان اختلالات تیرویید در بیماران مبتلا به گلوکوم بیش از جمعیت طبیعی باشد. با وجود آنکه بعضی مقالات بیان کرده بودند که شیوع کم کاری تیرویید در گلوکوم با زاویه باز بیش از گلوکوم با زاویه بسته است، در این تحقیق چنین موردی پیدا نشد.

مقدمه: شیوع بیماریهای تیرویید با افزایش سن بیشتر میشود. شیوع هیپوتیروییدی و تیروتوکسیکوز در افراد مسن بالای 60 سال در مطالعات مختلف بترتیب بین 17 تا 4% و 2 % ذکر شده است. بعضی مطالعات حاکی از آن است که بیماریهای خودایمنی تیرویید در نواحی دارای ید کافی تشدید مییابد.مواد و روشها: این مطالعه در رشت، که یک ناحیه کمبود ید شناخته شده بود، روی ساکنان یک مرکز سالمندان ـ بالغ بر 128 فرد (42 مرد و 86 زن) سالم ـ صورت گرفت. سن متوسط بترتیب برای مردان و زنان 5/7±5/72 و 6/10±9/73 سال بود. بعد از معاینه فیزیکی، در تمام بیماران آزمونهای تیرویید و اندازه گیری آنتی بادی های ضد تیرویید انجام شد. اطلاعات بدست آمده از نظر آماری با آزمون آنالیز واریانس و ضریب همبستگی مورد ارزیابی قرار گرفتند.نتایج: شیوع گواتر 18% (23 بیمار، 4 مرد و 19 زن) بود. 8 بیمار TSH>5mU/L داشتند که در 2 نفر (1.5%) از آنها TSH>10mU/L بود. هیچکدام از بیماران بجز 2 نفر که مشخص گردید هیپوتیروییدی ثانویه دارند، T4<4.5mg/dL نداشتند. آنتی بادی های ضد تیرویید در همه بیماران منفی بود. تغییر قابل توجهی در میزان T4، TSH، FTI با افزایش سن بین دهه های سنی در زنان و مردان وجود نداشت، ولیکن T3 به طور چشمگیری در افراد مسن تر کاهش یافته بود (P<0.05). در این مطالعه شیوع هیپوتیروییدی 6.25% و همگی نیز از نوع تحت بالینی بود و آنتی بادی های ضد تیرویید در همه افراد منفی گزارش شد.بحث: در این مطالعه شیوع کم کاری تیرویید در سالمندان نسبت به مطالعات دیگر کمتر و به طور غیرقابل انتظاری آنتی بادی های ضد تیرویید در همگی منفی بود که این مساله شاید بخاطر اثرات کمبود ید در این منطقه باشد. میزان T3 نیز به طور قابل توجهی با بالا رفتن سن کاهش نشان میداد.

گره های تیرویید در مناطق بومی (آندمیک) به دلیل احتمال بدخیمی اهمیت دارند. برای تشخیص ماهیت پاتولوژیک گره ها آسپیراسیون سوزنی (FNAB) به عنوان اولین روش تشخیصی آسان و مقرون به صرفه است. این روش به مهارت شخصی که FNAB  را انجام میدهد و تجربه پاتولوژیست، بسیار وابسته است. در این مطالعه آینده نگر 153 بیمار (112 زن و 41 مرد، نسبت زن به مرد 73/2) طی سالهای 1367 تا 1379 در بیمارستان بانک ملی مورد بررسی قرار گرفتند. متوسط سن بیماران± انحراف معیار 9/12±5/40 سال بود. تمام بیماران FNAB شدند و نتایج FNAB و نمونه های جراحی بیماران در نهایت توسط یک آسیب شناس مورد بررسی قرار گرفت.133 FNAB  بیمار (87%) خوش خیم (کیست کلوئید، آدنوم فولیکولر، هیپرپلازی ندولر، تیروییدیت و جسم خارجی) گزارش شد. 8 بیمار (5.2%) FNAB مشکوک داشتند. در 8 مورد (2/5%) کارسینوم پاپیلری، 3 مورد (2%) کارسینوم فولیکولر و 1 مورد (65/0%) کارسینوم هرتل سل بود. نتایج نمونه های جراحی در 122 بیمار (79.72%) گواتر ندولر یا مولتی ندولر، آدنوم فولیکولر و کیست کلوئیدال، در 9 بیمار(5.88%) تیروییدیت هاشیموتو، و یک بیمار (65/0%) تیروییدیت ریدل، 16 بیمار(10.45%) کارسینوم پاپیلری، 3 بیمار (2%) کارسینوم فولیکولر و یک بیمار (65/0%) کارسینوم هرتل سل بود. حساسیت 75% FNAB و اختصاصی بودن آن 97% میباشد. ارزش اخباری مثبت FNAB (PPV) در این مطالعه 9/78% و ارزش اخباری منفی (NPV) آن 3/96% بوده است. درصد گره های بدخیم در مردان 4/24% بود که در مقایسه با میزان بدخیمی در زنان (8.9%) تفاوت آماری قابل ملاحظه ای داشت (P<0.012). FNAB روش مناسبی برای تشخیص کانسرهای تیرویید در بیمارانی است که گره سرد تیرویید دارند و اختصاصی بودن و ارزش اخباری منفی آن قابل قبول است. دقت در نمونه گیری و تجربه کافی آسیب شناس سبب افزایش حساسیت و ارزش اخباری مثبت این روش خواهد شد.

روش درمان رایج بیماران مبتلا به کانسرهای پیشرفته تیرویید با تهاجمات موضعی تومور به داخل تراشه و راه های هوایی عمل جراحی میباشد، اما در مورد بیمارانی که بنا به دلایل خاص قادر به تحمل جراحی نبوده اند، استفاده از Nd-YAG لیزر به عنوان یک روش موثر باعث از بین رفتن تومور داخل تراشه، رفع انسداد و در نتیجه بهبود وضعیت تنفسی میگردد. این مطالعه بصورت آینده نگر و کارآزمایی بالینی کنترل نشده در بیماران مراجعه کننده مبتلا به کانسر تیرویید به بیمارستان مسیح دانشوری در فاصله سالهای 1376 تا 1378 صورت گرفته است. تمامی این بیماران بعد از انجام برونکوسکوپی، بوسیله لیزرNd -YAG  از طریق فرایند فوتواواپوراسیون و فوتوکواگولاسیون با بیحسی موضعی تحت درمان قرار گرفتند. تعداد کل بیماران یازده نفر شامل 5 مرد و 6 زن بود. متوسط سن مردان 7/49 سال و زنان 5/55 سال بود. این بیماران طی دوره درمانی که از 6 ماه تا 3 سال به طول انجامید، از 8 بار تا 25 بار تحت لیزر درمانی قرار گرفتند که همگی در نهایت بعد از اتمام دوره لیزر درمانی خود با رفع کامل علایم انسدادی و بهبود چشمگیر وضعیت تنفسی مرخص شدند. در دوره پیگیری یک ساله بیماران عارضه ای مشاهده نشد. نتایج نشان میدهد که با دسته بندی صحیح بیماران مبتلا به کانسر تیرویید با تهاجم موضعی، میتوان از Nd-YAG لیزر جهت درمان علامتی این تهاجمات موضعی استفاده کرد و ضمن کسب نتایج مطلوب و پرهیز از تحمل یک عمل جراحی و عوارض احتمالی آن، به عنوان راهی جهت بهبود هر چه بیشتر کیفیت مدت زمان باقی مانده زندگی بیماران و کاستن از مرگ آنان به علت انسداد راه هوایی و خفگی معرفی گردد.

اثرات مختلف سلاح های حاوی خردل گوگردی بر سیستمهای تنفسی، خونی، گوارشی و اثرات آن بر پوست، چشم، تغییرات ژنتیکی و سرطان زایی قبلا گزارش شده اند، ولی اثرات آن بر سیستم آندوکرین تا 15 سال پیش ناشناخته بود. اگر چه شیمی درمانی سرطانها با مواد مشابه در توقف اسپرماتوژنز و ایجاد نارسایی تخمدان مشخص بود، ولی این اثرات در پی مصرف مکرر مجموعه ای از چند داروی شیمیایی بروز میکند و نمیتواند به سلاح های شیمیایی تعمیم یابد. در جریان جنگ عراق علیه ایران، مرکز تحقیقات غدد درون ریز برای اولین بار در جهان تحقیقات وسیعی برای شناخت اثرات سلاح های شیمیایی انجام داد. در هفته اول پس از مصدومیت شیمیایی، غلظت سرمی هورمونهای تیرویید کاهش یافته و T3 معکوس افزایش مییابد. T4 و FT4I سه هفته بعد از حادثه افزایش مییابد، ولی T3 و FT3I تا هفته پنجم هنوز کاهش قابل توجهی دارد. غلظت TSH تغییر مهمی نشان نمیدهد. این تغییرات در رزمندگان با گازهای عصبی دیده نشد. تغییرات در هورمونهای تیرویید شبیه سوختگی های شدید است و به علت کاهش فعالیت محور هیپوفیز ـ تیرویید و نیز کاهش تبدیل T4 به T3 در سلولهای محیطی است. غلظت کورتیزول و ACTH سرم در هفته اول پس از مصدومیت افزایش مییابد. ACTH تا هفته پنجم همچنان افزایش مییابد، ولی کورتیزول بتدریج کاهش پیدا نموده و در هفته پنجم کاهش چشمگیری نشان میدهد. لذا در ابتدای مصدومیت، استرس شدید سبب افزایش کورتیزول و ACTH میشود، ولی در هفته های 3 تا 5 پس از تماس، خردل گوگردی اثرات مستقیم بر غده فوق کلیه دارد. در هفته های اول غلظت تستوسترون تام و آزاد و دی هیدرواپی آندروسترون به مقدار زیاد کاهش مییابد. سطح سرمی FSH و LH طبیعی است، ولی پاسخ آنها به GnRH ناکافی است. در سومین هفته LH و در پنجمین هفته FSH و پرولاکتین افزایش مییابد. غلظت این هورمون ها 12 هفته پس از مصدومیت طبیعی است. میزان اسپرم در سالهای پس از صدمه کاهش عمده ای را در بسیاری از مصدومین شیمیایی با خردل داشت و تکه برداری از بیضه توقف کامل یا نسبی اسپرماتوژنز را نشان داد. در مجموع اثرات سلاح های شیمیایی حاوی خردل گوگردی در هفته های اول به علت استرس شدید شبیه سوختگی است و از طرف دیگر اثرات مستقیم بر توقف تکثیر DNA در هسته سلولها دارد که اثرات مخرب آن در اسپرماتوژنز ممکن است برای سالها باقی بماند. پیگیری فعالیت هورمونی مصدومین شیمیایی در سالهای پس از مصدومیت بویژه کار عملی بیضه ها و اسپرماتوژنز توصیه میشود.