مهار زیستی در گیاه پزشکی
سال:1396 | دوره:5 | شماره:2 (پیاپی 10) |تعداد مقالات:7

برای بررسی کنترل بیولوژیک نماتود سیستی چغندرقند Heterodera schachtii، اثر جدایه های قارچی Trichoderma harzianum، Talaromyces flavus، Fusarium solani وPochonia chlamydosporia var. chlamydosporia جدا شده از سیست های آلوده در استان اصفهان، و ترکیبات زیستی تجاری ماری گُلد (محصول شرکت ABPL کشور هندوستان) و تریکومیکس اچ. وی. TRICHO-MIX H. V. ) با ماده مؤثره T. harzianum T39 محصول شرکت فن آوران حیات سبز)، در قالب طرح کاملاً تصادفی با 9 تیمار و پنج تکرار در گلخانه، طی سال های 93-1392 مورد بررسی قرار گرفت. یک نمونه از هر یک از جدایه های قارچ تکثیر یافته روی گندم سترون، به میزان 10 گرم و ترکیبات زیستی ماری گُلد و تریکومیکس اچ. وی. به ترتیب به میزان 2/0 و 2 گرم، به گلدان های حاوی خاک مزرعه با آلودگی 67/0عدد سیست و 12 عدد تخم و لارو سن دو نماتود در یک گرم خاک افزوده و در دمای 2± 25 درجه ی سلسیوس و رطوبت نسبی 10± 70 درصد به مدت 90 روز نگه داری شد. تجزیه ی واریانس با نرم افزارSAS 9. 1 و میانگین صفات مورد مطالعه در مقایسه با خاک سترون، به وسیله ی آزمون چند دامنه ای دانکن ارزیابی شد. نتایج نشان داد که از نظر جمعیت نهایی بین تیمارها در مقایسه با تیمار نماتود به تنهایی، تفاوت معنی داری وجود دارد. به طوری که جدایه T. harzianum 128، ماری گُلد، T. harzianum 93، TRICHO-MIX H. V.، F. solani، T. flavus 94، T. flavus 134 و P. chlamydosporia به ترتیب به میزان 08/65، 72/60، 08/53، 99/47، 81/45، 17/42، 45/41 و 35/20 درصد، جمعیت نهایی نماتود سیستی چغندرقند را کاهش دادند. بوته های چغندرقند کشت شده در خاک سترون و مزرعه، از نظر شاخص های رشدی طول، وزن تر و خشک ریشه و اندام های هوایی، دارای اختلاف معنی داری بودند. قارچ های فوزاریوم و پوکونیا، نسبت به سایر تیمارها، باعث رشد بیشتر بوته های چغندرقند شدند.

در میان باکتری های زیست مهارگر، باکتری Bacillus subtilis در تولید طیف وسیعی از ترکیبات ضدمیکروبی مطرح می باشد که از این میان، بیوسورفکتانت ها از جمله سورفکتین از اهمیت ویژه ای برخورد است. سورفکتانت هایی که به وسیله ی میکروارگانیسم ها تولید می شوند به دلیل سمیّت پایین و خواص منحصر به فرد، کاربردهای متعددی دارند اما به دلیل هزینه بالای تولید و خالص سازی، تولید در بازده بالا هنوز میسر نشده است. در این تحقیق به منظور ارزیابی تولید سورفکتین در جدایه مذکور، شناسایی ژن تولید کننده آن (srf) و تعیین مقدار سورفکتین تولید شده به ترتیب از روش های متلاشی شدن قطره (Drop collapse)، روش مولکولی واکنش زنجیره ای پلیمراز (PCR) و آنالیز کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC) استفاده شد. بررسی مولکولی با آغازگر اختصاصی نشان داد که این جدایه دارای ژنsrf می باشد. برای بهینه سازی شرایط عملیاتی، اثر شرایط فیزیک وشیمیایی و القا کننده های مختلف بر میزان زیست توده و سورفکتین خام تولیدی بررسی شد. شرایط بهینه فیزیکی و شیمیایی به دست آمده شامل: مدّت زمان نگهداری کشت 96 ساعت، دمای 30 درجه ی سلسیوس، اسیدیته 7 و دور شیکر rpm 250 می باشد. از میان القاکننده ها که شامل منابع کربن، منابع نیتروژن و اسیدهای آمینه، بیشترین مقدار تولید سورفکتین پس از تیمار محیط کشت با گلوکز به مقدار 243/1 گرم بر لیتر محیط کشت می باشد. پس از آن تأثیر عناصر القاکننده ای که بیشترین تأثیر را در افزایش تولید سورفکتین داشته اند، به صورت توأم بررسی شد. نتایج نشان داد بیشترین مقدار تولید سورفکتین mg/l 055/5 در حضور یون های آهن، منیزیم و منگنز به صورت توأم می باشد. همچنین مقدار و نوع منابع غذایی تأثیر به سزایی در بازده تولید سورفکتین دارد. بنابر این تغییر در مقدار و ترکیب القا کننده ها روشی اقتصادی برای تولید تجاری این ماده محسوب می شود.

انتخاب میزبان به وسیله ی پارازیتوییدها اثرات حیاتی روی شایستگی آن ها دارد. زنبور پارازیتوییدTrissolcus vassilievi (Mayr) (Hym., Platygastridae)، یکی از گونه های با پتانسیل زیستی بالا در کنترل سن گندم می باشد. بررسی ها نشان داده است که تفاوت های جزئی بین جمعیت های مختلف میزبان می تواند موجب برتری نسبی پارازیتوییدهایی شود که در میزبان-های بزرگ تر نشوونما می نمایند. در این تحقیق، ترجیح میزبانی و رفتار سوئیچینگ دو جمعیت زنبور T. vassilievi به دو جمعیت میزبان در نسبت های 5: 1، 4: 2، 3: 3، 2: 4 و 1: 5 دسته تخم بررسی شد. جمعیت های تبریز و ورامین هم برای میزبان و هم برای زنبور به کار رفتند. اندازه گیری قطر و وزن تخم سن گندم نشان داد که وزن تخم به طور معنی داری در جمعیت تبریز کمتر از جمعیت ورامین بود. هم چنین زنبورهای ورامین بزرگ تر از زنبورهای تبریز و زنبورهای حاصل از تلاقی آن ها، نزدیک به جمعیت مادری بودند. تجزیه داده های ترجیح میزبانی و بررسی سوئیچینگ نشان داد که با توجه به مقادیر c1 (شاخص ترجیح سن گندم تبریز) و c2 (شاخص ترجیح سن گندم ورامین)، جمعیت ورامین زنبور T. vassilievi ترجیح منفی به تخم سن تبریز و ترجیح مثبت به تخم سن ورامین دارد، اما آزمون t مشخص کرد که این ترجیح معنی دار نیست. تجزیه ی رگرسیون خطی نیز نشان داد که تغییرات c با نسبت دو میزبان در هر دو مورد معنی دار است که مؤید وجود سوئیچینگ می باشد. در مجموع می توان گفت که زنبور تفاوتی بین تخم های دو جمعیت قائل نشده و تفاوت های بین جمعیتی میزبان درحدی نیست که ترجیح میزبانی پارازیتویید را تحت تأثیر قرار دهد.

به منظور ارزیابی تأثیر تیمار جدایه های باکتری Pseudomonas fluorescens بر ویژگی های فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و شدت بیماری غده های بذری سیب زمینی در حضور عامل بیماریزا Rhizoctonia solani، آز مایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار انجام شد. تیمارهای این پژوهش شامل سه جدایه P. fluorescens UTPF5 (P5)، P. fluorescens UTPF68 (P68) و P. fluorescens UTPF74 (P74)، قارچ بیمارگر R. solani AG3 و ارقام سیب زمینی شامل آگریا و سانته بود. صفات اندازه گیری شده در این آز مایش شامل وزن خشک ریشه، طول استولون، وزن خشک استولون، وزن خشک غده، وزن تر غده، تعداد غده و تعداد استولون، شدت بیماری در غده های بذری و فعالیت آنزیم های GPX و β-1, 3-glucanase و محتوای پرولین، مالون دی آلدهید و قند محلول بود. نتایج نشان داد که استفاده از تیمار باکتری توانست در حضور عامل بیماری زا تأثیر معنی داری بر صفات اندازه گیری شده داشته باشد و هم چنین شدت بیماری را نسبت به شاهد به طور معنی داری کاهش دهد. ترکیب تیماری P5 و رقم سانته نسبت به سایر ترکیبات بر صفات اندازه گیری شده تأثیر بیشتری داشت، به طوری که بیشترین وزن خشک ریشه، طول استولون، وزن خشک استولون، وزن خشک غده، وزن تر غده و تعداد استولون در این تیمار به دست آمد و نسبت به شاهد به ترتیب افزایش 62/0، 86/0، 40/1، 31/2، 37/1 و 63/0 برابری مشاهده شد. استفاده از تیمار P5باعث افزایش فعالیت سیستم آنتی اکسیدانی آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز (GPX) و بتا 1 و 3 گلوکاناز (β-1, 3-glucanase)، محتوای پرولین و قند محلول به ترتیب به میزان 32/1، 61/0، 2 و 6/2 برابر و از طرف دیگر کاهش پراکسیداسیون لیپید به میزان 57 درصد نسبت به شاهد در شرایط حضور عامل بیماری زا شد.

با توجه به این که دوبالان پوسیده خوار از آفات داﺋ می سالن های پرورش قارچ خوراکی هستند، به ناچار بهره بردارن از سموم شیمیایی به طور مکرر استفاده می کنند. کارگران سالن های پرورش قارچ و مصرف کنندگان قارچ خوراکی همواره در معرض تهدید سموم شیمیایی هستند، لذا معرفی روش های غیرشیمیایی و بیولوژیک ضروری است. این پژوهش در قالب دو آزمایش در شرایط آزمایشگاه و مزرعه انجام شد. در آزمایشگاه فرمولاسیون تجاری بایوفلش با ماده مؤثرهBacillus thuringiensis subsp. israelensis با تعدادی از حشره کش های رایج روی کمپوست استفاده شد. این آزمایش در آزمایشگاه در قالب طرح کاملاً تصادفی با هفت تیمار شامل دیفلوبنزورون 75/0 و یک در هزار، بایوفلش یک و دو در هزار، اسپینوساد (Tracer® ) 3/0 و 6/0 در هزار و شاهد (آب ) با 10 تکرار در روزهای مختلف انجام شد. در شرایط مزرعه با توجه به نتایج آزمایشگاه، آزمایش در سه مرحله، محلول پاشی بایوفلش (Bti) یک در هزار روی کمپوست هم زمان با تلقیح اسپان، محلول پاشی بایوفلش به میزان 60 میلی لیتر در مترمربع روی کمپوست قبل از خاک دهی و کاربرد بایوفلش به میزان 60 میلی لیتر در مترمربع همراه با آب آبیاری شش روز پس از خاک دهی انجام شد. هر سه مرحله در قالب آزمون t، بایوفلش با شاهد (روش معمول) مقایسه شد. نتایج آزمایشگاه نشان داد که همه حشره کش ها می توانند در کاهش جمعیت دوبالان خسارت زا مؤثر باشند، به طوری که میانگین کارایی حشره کش های دیفلوبنزورون (یک در هزار)، اسپینوساد (6/0 در هزار) و بایوفلش (دو در هزار) روی دوبالان 15 روز پس از تیمار به ترتیب 9/67، 2/74 و 9/79 درصد بود که تفاوت معنی داری باهم نداشتند. نتایج مزرعه نشان داد که کاربرد بایوفلش همراه با آب آبیاری شش روز پس از خاک دهی با 3/79 درصد کارایی، بیشترین تأثیر را دارد.

کفشدوزکCryptolaemus montrouzieri مهم ترین شکارگر شپشک های آردآلود در باغات مرکبات و چای شمال ایران می باشد. به منظور در اختیار داشتن تعداد کافی از این کفشدوزک و رهاسازی آن در زمان‫ های مناسب، ذخیره‫ سازی آن در دماهای پایین ضروری می باشد. در این پژوهش برای بررسی امکان ذخیره سازی این کفشدوزک، حشرات کامل نر و ماده برای مدت زمان های 5، 7، 10، 14 و 30 روز درون یخچال (دمای 1± 5 درجه ی سلسیوس، رطوبت نسبی 10± 60 درصد و تاریکی مطلق) نگهداری شدند و پس از سپری شدن مدت زمان مورد نظر، مرگ و میر آن ها شمارش و با شاهد مقایسه شد. سپس، کفشدوزک های زنده مانده درون ظروف پتری جفت شدند و در داخل یک دستگاه ژرمیناتور (دمای 2± 26 درجه ی سلسیوس، رطوبت نسبی 5± 60 درصد و دوره ی روشنایی به تاریکی 16 به هشت ساعت) قرارگرفتند و تا زمان مرگ آخرین فرد، تعداد تخم های گذاشته شده در هر روز شمارش و یادداشت شد. نتایج نشان داد ذخیره سازی در دمای پایین زنده مانی، طول عمر و میانگین تخم گذاری روزانه کفشدوزک را به طور معنی داری کاهش می دهد. با افزایش طول مدت ذخیره سازی، درصد مرگ و میر حشرات نر و ماده افزایش یافت و به ترتیب از 2/5± 39/29 و 8/4± 78/25 درصد در تیمار 5 روز به 100 درصد در تیمار 30 روز رسید. در همین حال، طول عمر کفشدوزک های ماده از 2/2± 8/99 روز در تیمار شاهد به 3/2± 5/51 روز در تیمار 14 روز و میانگین تخم گذاری آن ها از 06/0± 99/4 تخم/ ماده/ روز در تیمار شاهد به 07/0± 51/4 تخم/ ماده/ روز در تیمار 14 روز کاهش یافت. به طور کلی، حشرات کامل این کفشدوزک نسبت به دمای پایین حساس بودند و ذخیره سازی بلندمدت آن ها (بیش از هفت روز) در دمای پایین (پنج درجه ی سلسیوس) توصیه نمی شود.

دو آزمایش مزرعه ای برای ارزیابی تأثیر شش فرمولاسیون زیستی جدید در مهار بیماری پوسیدگی سفید سیر ناشی از قارچ Scleotium cepivorum، در سال های 1394 و 1395 به اجرا درآمدند. فرمولاسیون های زیستی به کارگرفته شده با استفاده از سه گونه قارچ آنتاگونیست (Trichoderma asperellum، T. harzianumوTalaromyces flavus) و یک حامل ارگانیک (سبوس برنج) تهیه شدند. ملاک انتخاب این فرمولاسیون ها برای آزمون مزرعه ای عملکرد مؤثرشان در مهار پوسیدگی سفید سیر در شرایط گلخانه در مطالعه قبلی بود. آزمایش های مزرعه ای در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با هشت تیمار (شش فرمولاسیون زیستی، تیمار قارچ کش کاربندازیم و تیمار شاهد) در چهار تکرار به اجرا درآمدند. اعمال تیمارها قبل از کاشت و به روش پوشش بذر (سوخچه) سیر با هر یک از فرمولاسیون های زیستی، قارچ کش یا حامل ارگانیک (برای تیمار شاهد) صورت گرفت. برای اطمینان از وجود آلودگی یکنواخت، علاوه بر این که از زمین آلوده به S. cepivorum برای کاشت آزمایش استفاده شد، هنگام کاشت بذور، مقداری مایه بیماری (تکثیر شده روی دانه ی گندم) نیز به بستر کاشت اضافه شد. نود روز پس از کاشت، ارزیابی تیمارها با تعیین میانگین وقوع بیماری و شاخص شدت بیماری در هر تیمار، صورت گرفت. نتایج نشان داد که در سال اول آزمایش اغلب فرمولاسیون های زیستی مورد آزمون در مقایسه با تیمار شاهد، هر دو فاکتور بیماری را به طور معنی داری کاهش دادند. فرمولاسیون های زیستی R. B-T. h-1 وR. B-T. h-2 به ترتیب با داشتن 11/9 درصد و 5/13 درصد بوته بیمار مؤثرترین فرمولاسیون ها در مهار پوسیدگی سفید سیر بودند که از لحاظ آماری به اندازه ی تیمار قارچ کش بیماری را کاهش دادند. در سال دوم به دلیل تراکم بالاتر مایه بیماری در خاک، از شش فرمولاسیون زیستی مورد استفاده، چهار فرمولاسیون به طور مؤثری بیماری را مهار کردند. به طور کلی نتایج این تحقیق نشان می دهد که این فرمولاسیون های زیستی جدید می توانند در مدیریت بیماری پوسیدگی سفید در مزارع سیر، جایگزین قارچ کش های شیمیایی زیان بار شوند.