تحقیقات غلات
سال:1392 | دوره:3 | شماره:2 |تعداد مقالات:6

تعیین تبخیر-تعرق در مطالعات آبی و به ویژه جهت برآورد آب مصرفی گیاه و طراحی سیستم های آبیاری ضروری است. یکی از مهم ترین مراحل در تعیین آب مورد نیاز گیاه، تعیین ضریب گیاهی و تبخیر-تعرق مرجع با توجه به عواملی مانند دوره رشد، تنوع گونه و واریته گیاه است. پژوهش حاضر در اراضی شالیزاری موسسه تحقیقات برنج کشور واقع در منطقه رشت، در سال های 1390 و 1391 به منظور استخراج ضریب گیاهی برنج برای سه رقم هاشمی به عنوان رقم محلی، خزر به عنوان رقم اصلاح شده و بهار به عنوان رقم هیبرید انجام شد. مقادیر تبخیر-تعرق گیاه با نصب 3 عدد مینی لایسی متر استوانه ای برای هر رقم اندازه گیری شد. استخراج ضرایب گیاهی بر پایه پنج روش پنمن-مانتیث فائو، تابش، بلانی-کریدل، تشت تبخیر و هارگریوز جهت برآورد تبخیر- تعرق مرجع انجام گرفت. بر اساس نتایج، نیاز آبی ارقام خزر (526 میلی متر) و بهار (490 میلی متر) نسبت به رقم هاشمی (459 میلی متر) به ترتیب به میزان 14.6 و 6.8 درصد بیشتر بود. ضرایب گیاهی با توجه به رقم و روش مبنای برآورد ETo، بین 0.76 تا 1.09 برای مرحله ابتدایی، 1.15 تا 1.48 برای مرحله میانی و 0.91 تا 1.21 برای مرحله انتهایی متغیر بود. تفاوت ضرایب گیاهی استخراج شده در این پژوهش به تفکیک مراحل سه گانه با مقادیر توصیه شده فائو نشان از ضرورت استخراج ضرایب گیاهی بر مبنای شرایط محلی است. ضرایب مذکور با توجه به این که بر مبنای روش برآورد تبخیر-تعرق مرجع استخراج شده می تواند موجب تدقیق برآوردها در شرایط محدودیت دسترسی به داده های هواشناسی شود. نتایج این پژوهش برای کارشناسان و متولیان آب منطقه در افزایش دقت برآوردهای نیاز آبی و با هدف استفاده از آن در طراحی پروژه های آبی و برنامه ریزی تحویل آب در شبکه های آبیاری و زهکشی می تواند موثر واقع شود.

به منظور بررسی و مقایسه تناوب های زراعی مبتنی بر گندم از نظر میزان تولید، توجیه اقتصادی، حاصلخیزی خاک و تغییرات جمعیت علف های هرز، بیماری ها و آفات، آزمایشی به مدت پنج سال زراعی (1385 تا 1390) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گنبد اجرا شد و طی آن، شش نظام تناوب زراعی، شامل 1- گندم - گندم 2- گندم- کلزا 3- گندم-نخود 4- گندم-پنبه 5- گندم-هندوانه و 6- گندم-آفتابگردان با استفاده از طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در قطعاتی به مساحت 180 متر مربع مورد ارزیابی قرار گرفتند. نظام های تناوبی اجرا شده بر اساس زراعت غالب منطقه (گندم رقم دریا) بوده و در زمینی که سال قبل به صورت یکنواخت زیر کشت گندم بود، آغاز و در پایان اجرای آزمایش نیز به کشت گندم خاتمه یافتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تیمارهای تناوبی اثر معنی داری بر صفات گیاهی گندم از جمله ارتفاع بوته، تعداد سنبله بارور در متر مربع، تعداد دانه در متر مربع، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و تعداد سنبلچه بارور در سنبله داشتند. نتایج مقایسه میانگین ها نیز نشان داد که عملکرد دانه گندم در تیمار تناوبی گندم-نخود دارای بیشترین مقدار (5343 کیلوگرم در هکتار) و در تیمار تناوبی گندم-آفتابگردان دارای کمترین مقدار (3990 کیلوگرم در هکتار) بود. بنابراین، بر اساس نتایج حاصل از این آزمایش، تناوب گندم-نخود برای منطقه مورد نظر قابل توصیه است.

گندم نان تحت شرایط تنش رطوبتی آخر فصل، به صورت قطع کامل عمل آبیاری از مرحله ظهور سنبله ها به بعد، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در سال زراعی 91-1390 انجام شد. بر اساس نتایج تجزیه به مولفه های اصلی سه مولفه اول در مجموع 72 درصد از تغییرات داده ها را توجیه کردند که طبق این نتایج، صفات شاخص برداشت سنبله، آب حفظ شده برگ های جدا شده (ELWR) و شاخص برداشت به عنوان معیارهایی مناسب در انتخاب لاین ها، تاثیر قابل توجهی در واریانس دو مولفه مهم اول داشتند. تجزیه خوشه ای به روش Ward، لاین های مورد بررسی را در چهار گروه قرار داد که نتایج حاصله از تجزیه تابع تشخیص نیز این گروه بندی را تایید کرد. نتایج تجزیه رگرسیون گام به گام بیانگر این بود که مهم ترین صفات تاثیرگذار بر عملکرد اقتصادی به ترتیب شامل شاخص برداشت، عملکرد زیست توده و RWC بودند که در مجموع 94 درصد از تغییرات عملکرد دانه را توجیه کردند. بر اساس نتایج تجزیه علیت، صفت شاخص برداشت بیشترین تاثیر مثبت مستقیم و صفت زیست توده بیشترین تاثیر منفی غیر مستقیم را (از طریق کاهش شاخص برداشت) بر عملکرد اقتصادی داشتند که با توجه به ماهیت هر اثر، می توان از این صفات در انتخاب ارقام پر محصول گندم در شرایط تنش رطوبتی آخر فصل استفاده کرد.

در مناطق خشک و نیمه خشک که آب یک عامل محدودکننده است، شناخت و تبیین کارآیی مصرف آب اولین و مهم ترین گام در جهت افزایش عملکرد محصولات زراعی به شمار می آید. به منظور بررسی نحوه تاثیر صفات فیزیولوژیک مختلف گندم بر کارآیی مصرف آب فتوسنتزی در شرایط دیم، آزمایشی با 100 لاین و رقم گندم در قالب طرح لاتیس مربع ساده (10×10) انجام شد. در زمان گل دهی، محتوای نسبی آب برگ و سرعت از دست دادن آب از برگ های بریده به همراه صفات سرعت فتوسنتز، غلظت CO2 زیر روزنه ای، سرعت تعرق، هدایت روزنه ای و شاخص کلروفیل اندازه گیری شدند. با انجام رگرسیون گام به گام برای متغیر وابسته کارآیی مصرف آب فتوسنتزی (PWUE)، سه متغیر مستقل سرعت فتوسنتز، سرعت تعرق و غلظت CO2 زیر روزنه ای وارد مدل شدند و 88% از تغییرات کارآیی مصرف آب فتوسنتزی را توجیه کردند. نتایج تجزیه علیت نشان داد که سرعت فتوسنتز اثر مستقیم مثبت و غلظت CO2زیر روزنه ای و سرعت تعرق اثر مستقیم منفی بر این صفت دارند. در کل نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که گزینش گیاهانی که دارای سرعت فتوسنتز و تعرق بالاتر و در عین حال CO2 زیر روزنه ای کمتری باشند، برای بهبود کارآیی مصرف آب توصیه می شوند.

به منظور مطالعه کاربرد تلفیقی کود های شیمیایی، زیستی و دامی بر خصوصیات رشدی ذرت علوفه ای سینگل کراس 704، آزمایشی در سال 1390 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان انجام شد. تیمار های آزمایش شامل شاهد، کود شیمیایی (150 کیلوگرم در هکتار نیتروژن+40 کیلوگرم در هکتار فسفر)، کود دامی (28 تن در هکتار)، کود زیستی (Pseudomonas fluorescens+Azospririllum brasilense)، 50% کود شیمیایی+زیستی، 75% کود شیمیایی+زیستی، 50% کود شیمیایی+50% کود دامی، 25% کود دامی + 25% کود شیمیایی+زیستی، 75% کود دامی+زیستی و 50% کود دامی + زیستی بود. نتایج آزمایش نشان داد که تیمار کود شیمیایی خالص و 50% کود شیمیایی+50% کود دامی از لحاظ عملکرد علوفه تر، عملکرد ماده خشک، وزن خشک برگ، ساقه، شاخص سطح برگ و سرعت رشد گیاه اختلاف معنی داری نداشتند. عملکرد علوفه خشک تیمار های کود شیمیایی خالص و 50% کود شیمیایی+50% کود دامی به ترتیب 19235 و 16175 کیلوگرم در هکتار بود. نتایج عملکرد کیفی نیز نشان داد که بیشترین عملکرد پروتئین، عملکرد کربوهیدرات محلول در آب، خاکستر، فیبر و فیبر محلول در شوینده اسیدی از تیمار-های کود شیمیایی خالص و تیمار 50% کود دامی+50% کود شیمیایی، 75% کود شیمیایی+زیستی و 50% کود شیمیایی+زیستی حاصل شد. با توجه به نتایج این پژوهش، امکان کاربرد تلفیقی کودهای شیمیایی، زیستی و دامی بدون کاهش قابل ملاحظه در عملکرد کمی و کیفی وجود دارد و می توان با کاربرد تلفیقی کود ها، در راستای کاهش هزینه های تولید و رفع مشکلات زیست محیطی ناشی از مصرف کود های شیمیایی گام موثری برداشت.

به منظور ارزیابی تاثیر کود دامی و باکتری ازتوباکتر بر عملکرد و اجزای عملکرد ذرت آزمایشی در ایستگاه تحقیقات اکولوژیک خرم آباد در سال 1386 اجرا شد. در این آزمایش چهار تراکم بوته (75، 85، 95 و 105 هزار بوته در هکتار)، دو سطح 80 و 100 درصد کود دامی (24 و 30 تن در هکتار) و دو سطح باکتری (Azotobacter chroococcum) شامل استفاده از ازتوباکتر (Az1) و عدم استفاده از آن (Az0) به ترتیب به عنوان عامل اصلی، عامل فرعی و عامل فرعی فرعی در قالب کرت های دو بار خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی ارزیابی شدند. نتایج نشان داد که تراکم بوته اثر معنی داری بر عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه و تعداد بلال در واحد سطح داشت. افزایش تراکم بوته از 75 به 105 هزار بوته در هکتار سبب افزایش 42 درصدی عملکرد بیولوژیک، 65 درصدی عملکرد دانه و 42 درصدی تعداد بلال در واحد سطح شد. در مجموع پژوهش حاضر نشان داد که در شرایط اقلیمی شهرستان خرم آباد، برداشت گیاهان پاییزه در اوایل تابستان سال بعد انجام می گیرد و بنابراین می توان ذرت را به عنوان کشت دوم وارد چرخه تناوب کرد. همچنین در کشت ذرت به عنوان کشت دوم، بهترین تراکم کاشت 95000 بوته در هکتار بوده و کاربرد کود دامی به میزان 24 تن در هکتار برای تامین نیاز غذایی گیاه کافی است. به نظر می رسد در خاکی که به لحاظ عناصر غذایی (کاربرد کود دامی) در وضعیت مناسبی است، زمینه چندانی برای بروز اثرات مفید باکتری فراهم نیست.