زراعت و فناوری زعفران
سال:1393 | دوره:2 | شماره:4 |تعداد مقالات:7

اندازه بنه مادری و مدیریت تغذیه، از مهم ترین عوامل موثر بر میزان جذب نیتروژن در زعفران (Crocus sativus L.) می باشد. به منظور بررسی نقش کودهای دامی، شیمیایی و اندازه بنه مادری بر کارایی جذب و مصرف نیتروژن در زعفران، آزمایشی در دو سال زراعی 92-1391 و 93-1392 به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به اجرا در آمد. در این مطالعه، اندازه بنه مادری در چهار سطح (4 گرم و کمتر از آن (کوچک)، 4.1 تا 8 گرم (متوسط)، 8.1 تا 12 گرم (نسبتا بزرگ) و بیش از 12 گرم (بزرگ)) و منابع مختلف کود در سه سطح (کود دامی، کود شیمیایی (نیتروژن + فسفر) و شاهد (عدم مصرف کود)) به ترتیب عامل اول و دوم آزمایش در نظر گرفته شدند. بر اساس نتایج به دست آمده، در هر دو سال اجرای، با افزایش اندازه بنه مادری جهت کاشت (از سطح کوچک به بزرگ)، میزان نیتروژن (بر حسب گرم در مترمربع) در بنه های دختری و کل بوته زعفران به طور معنی داری افزایش یافت. علاوه بر این، استفاده از بنه های مادری بزرگ تر جهت کاشت به طور معنی داری منجر به افزایش کارایی جذب و مصرف نیتروژن در زعفران شد. همچنین در سال اول و دوم اجرای آزمایش، کارایی مصرف نیتروژن در نتیجه مصرف کود دامی به ترتیب به میزان 21 و 61 درصد بیش از کود شیمیایی بود.

به منظور بررسی اثر شخم حفاظتی و آبیاری تابستانه بر رشد و عملکرد زعفران، آزمایش مزرعه ای طی دو سال به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در منطقه زاوه شهرستان تربت حیدریه انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل اجرای شخم (به دو صورت حفاظتی و شخم معمولی) و چهار زمان آبیاری تابستانه (15 تیرماه، 15 مردادماه، 15 تیر + 15 مردادماه و عدم آبیاری تابستانه) بودند. طبق نتایج تجزیه واریانس، زمان آبیاری اثر معنی داری بر تعداد و عملکرد گل زعفران در سال اول و دوم آزمایش داشت. در سال اول اجرای آزمایش، آبیاری در تیر + مردادماه بیش ترین تاثیر را در افزایش تعداد گل، عملکرد گل و وزن خشک کلاله زعفران داشت (به ترتیب 25 گل در متر مربع، 12.1 و 0.16 گرم کلاله خشک در متر مربع). همچنین در سال دوم، بیشترین میزان شاخص های ذکرشده (127.4 گل در متر مربع، 61.4 و 0.97 گرم در متر مربع) در نتیجه اجرای آبیاری در مردادماه مشاهده گردید. در سال اول اجرای آزمایش، شخم حفاظتی در مقایسه با عدم شخم اثر معنی داری در افزایش عملکرد گل و وزن خشک کلاله (به ترتیب تا 11.3 و 11.7 درصد) داشت. همچنین آبیاری تابستانه و شخم حفاظتی تاثیر معنی داری در افزایش پیکروکروسین زعفران داشت.

به منظور بررسی اثر تاریخ های مختلف کاشت و اندازه بنه مادری بر عملکرد و برخی صفات فیزیولوژیکی زعفران، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی پردیس ابوریحان - دانشگاه تهران واقع در دشت خشک ورامین در سال زراعی 93-1392 به اجرا درآمد. چهار تاریخ کاشت 20 خرداد، 16 شهریور، 5 مهر و 20 مهر و دو وزن بنه مادری شامل 9-5 گرم و 14-10 گرم به عنوان تیمار مدنظر قرار گرفتند. صفات فیزیولوژی مورد ارزیابی شامل محتوای غلظت پرولین و پروتئین برگ و صفات عملکرد گل شامل تعداد گل و وزن خشک کلاله در مترمربع اندازه گیری شدند و تاریخ آغاز گل دهی در هر تیمار یادداشت برداری گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که کاشت بنه های درشت با وزن 14-10 گرم در تاریخ کشت 20 خردادماه بیشترین عملکرد را با تولید 62.7 عدد گل در مترمربع و 0.299 گرم کلاله خشک در مترمربع داشت.میزان غلظت پرولین برگ در بنه های ریز (9-5 گرم) در تاریخ کاشت 20 مهرماه و میزان غلظت پروتئین برگ در بنه های ریز (9-5 گرم) در تاریخ کشت 20 خردادماه بیشتر از سایر تاریخ ها بود. افزایش میزان غلظت پرولین موجب افزایش مقاومت گیاه نسبت به شرایط خشکی و همچنین سرما در بنه های کشت شده در تاریخ 20 مهر، به خصوص بنه های کوچک شد. به طورکلی، نتایج این تحقیق بیانگر آن است که عملکرد در سال اول بیشتر متاثر از اندازه بنه می باشد و کشت بنه های درشت (14-10 گرم) در تاریخ 20 خرداد در دشت ورامین، عملکرد مناسبی در سال اول در پی خواهد داشت.

انتخاب الگوی کشت مناسب به ویژه کشت محصولات دارای ارزش بالا نظیر زعفران، نشان می دهد که الگوی کشت این محصولات می تواند دستیابی به اهداف برنامه های توسعه روستایی را تسهیل کند. در سال های اخیر، کشت محصول زعفران در بخش هایی از شهرستان نیشابور همچون دهستان اسحق آباد، رشد قابل توجهی داشته، به نحوی که باعث تغییر الگوی کشت از پیاز به زعفران شده است. هدف این تحقیق شناسایی عوامل موثر بر گسترش الگوی کشت زعفران و آثار و نتایج اقتصادی و اجتماعی آن در دهستان مذکور است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی تحلیلی بوده و از منابع کتابخانه ای و میدانی نیز برای جمع آوری اطلاعات استفاده شده است. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران مشتمل بر 220 زعفران کار دهستان اسحاق آباد در سال 1392 محاسبه و به روش تصادفی ساده انتخاب و نتایج نیز با ضریب همبستگی پیرسون تحلیل شد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که عوامل جغرافیایی و جاذبه های بازار مصرف، مهم ترین فاکتورهای گسترش الگوی کشت زعفران در منطقه بوده است. به منظور حفظ این پتانسیل بومی و نیز برنامه ریزی برای گسترش الگوی کشت این محصول، شایسته است به عوامل جغرافیایی توجه بیشتری شود.

جهت بررسی اثر تراکم کاشت و منابع کودهای آلی و شیمیایی بر روند تشکیل بنه های دختری زعفران و جذب فسفر توسط آن ها، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 12 تیمار و سه تکرار در دانشگاه فردوسی مشهد به اجرا درآمد. منابع مختلف کودی شامل تیمار شاهد (عدم مصرف کود)، کود شیمیایی (150 کیلوگرم در هکتار نیتروژن + 75 کیلوگرم در هکتار فسفر) و کود گاوی (25 تن در هکتار) به عنوان عامل اول و تراکم های (25، 50، 75 و 100 بنه در مترمربع) به عنوان عامل دوم آزمایش بودند. همچنین پنج نمونه برداری از بنه های زعفران در طی فصل رشد (30 آبان، 30 آذر، 30 دی، 31 فروردین و 31 اردیبهشت) انجام شد. طبق نتایج آزمایش، بیشترین تعداد بنه های دختری کمتر از 4 گرم در بوته (5.8 بنه در بوته) در زمان نمونه برداری چهارم مشاهده گردید و پس از آن تعداد این بنه ها در بوته کاهش یافت. در هر یک از سطوح تراکم، کاربرد کود دامی در مقایسه با کود شیمیایی نقش بیشتری در افزایش معنی دار تعداد، وزن بنه های دختری و میزان جذب فسفر در آن ها (4.1 تا 8 و 8.1 تا 12 گرمی در بوته) داشت. همچنین در زمان نمونه برداری پنجم، کاربرد کود دامی نسبت به کود شیمیایی منجر به افزایش معنی دار تعداد بنه های بیش از 8 گرم در بوته و نیز میزان فسفر در بنه های بیش از 8 گرم در بوته (تا حدود دو برابر) شد. به نظر می رسد کاهش تراکم کاشت بنه ها می تواند از طریق افزایش درصد تشکیل بنه های درشت تر به ازای هر بوته، تا حدودی کاهش عملکرد زعفران در واحد سطح را جبران کند.

امروزه تولید و استفاده از مواد غذایی و نوشیدنی های رژیمی و فراسودمند رو به فزونی گذاشته است. با توجه به اینکه کربوهیدراتها یکی از مهمترین منابع افزایش دهنده کالری می باشند، بسیاری از توجهات در صنعت غذا به کاهش استفاده از این منبع مهم و جایگزینی آن با شیرین کننده های بدون کالری یا کم کالری معطوف گردیده است. با توجه به اینکه، شیرین کننده های طبیعی و سنتزی بسیاری برای جایگزینی ساکارز در مواد غذایی استفاده می شود، اثرات شیرین کننده های مصنوعی و جایگزین بر روی ویژگیهای محصول نهایی قابل توجه می باشد. استویا یک شیرین کننده گیاهی مناسب است که در بسیاری از مواد غذایی رژیمی به عنوان جایگزین شکر مورد استفاده قرار می گیرد. در تحقیق پیش رو اثر مصرف قند استویا در جایگزینی با ساکارز در تهیه نوشیدنی زعفرانی به عنوان یک نوشیدنی فراسودمند بررسی شده است. بر این اساس در تهیه شربت زعفرانی 5 تیمار 100%، 75%، 50%، 25%، 0% از قند استویا جایگزین ساکارز گردید. سپس خصوصیات فیزیکوشیمیایی، رئولوژیکی و حسی آن بررسی شد. بر اساس نتایج حاصله، با افزایش استویا میزان بریکس، دانسیته، ویسکوزیته و pH شربتها کاهش یافت و همچنین از نظر حسی نیزبا افزایش قند استویا امتیاز کمتری کسب گردید. بهترین تیمار در بین تمامی تیمارها، نمونه حاوی 25% استویا و 75% ساکارز می باشد که در مقایسه با دیگر نمونه ها از نظر خصوصیات حسی از پذیرش بالاتری برخوردار بود واز لحاظ خصوصیات فیزیکوشیمیایی مشابهت بیشتری با نمونه شاهد داشت.

به منظور مطالعه اثرات بافت خاک بر عملکرد گل و بنه زعفران، آزمایشی در سال زراعی 93-1392 در دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تیمار و چهار تکرار در جعبه اجرا شد. تیمارهای آزمایشی عبارت بودند از: 1-100% خاک مزرعه + کود گاوی، 2-70% خاک مزرعه + 30% ماسه بادی، 3-70% خاک مزرعه + 30% ماسه بادی + کود گاوی و 4-70% ماسه بادی + 30% خاک مزرعه + کود گاوی. نتایج آزمایش بیان گر اثر معنی دار بافت خاک بر تمامی صفات مربوط به عملکرد گل و بنه زعفران بود. مقایسه میانگین ها نشان داد که بیشترین وزن تر گل، وزن خشک کلاله (به ترتیب 1.59 و 0.10 گرم در هر جعبه کاشت) و وزن خشک گلبرگ (0.12 گرم در هر جعبه کاشت) در تیمار 70% ماسه + 30% خاک + کود گاوی به دست آمد. بیشترین تعداد بنه با قطر 3-2سانتی متر، در تیمار 70% خاک + 30% ماسه + کود گاوی (3.75 عدد در هر جعبه کاشت) و بیشترین تعداد بنه با وزن 6-3 (1.75 عدد در هر جعبه کاشت) و 9-6 گرم (1.25 عدد در هر جعبه کاشت)، در تیمار 70% ماسه + 30% خاک + کود گاوی به دست آمد. افزون بر این، کمترین مقادیر اکثر صفات مورد مطالعه در تیمار 100% خاک مزرعه + کود گاوی مشاهده شد. به طور کلی، کاشت زعفران در خاک دارای بافت سبک موجب بهبود رشد بنه و افزایش عملکرد گل و کلاله شد. بنابراین، به نظر می رسد می توان با کاشت زعفران در زمین های دارای بافت مناسب و یا از طریق اصلاح خاک و سبک تر کردن بافت خاک مزرعه، عملکرد گل و بنه گیاه زعفران را افزایش داد.