بصیرت و تربیت اسلامی
سال:1397 | دوره:15 | شماره:46 |تعداد مقالات:6

زمینه و هدف: نهادینه سازی، فرایندی است که از طریق آن اقدامات در جامعه تکرار می شوند و از جانب افراد، معانی مشترکی به خود می گیرند. این مفهوم در سال های اخیر بارها در بیانات مقام معظم رهبری مطرح شده است. با نگاه اجمالی به مجموعة بیانات ایشان، درمی یابیم که از منظر ایشان نهادینه سازی به عنوان یک نقطة شروع برای ایجاد تحول و انجام حرکت های بزرگ در جامعه تلقی می شود. ازاین رو پرداختن به معناشناسی نهادینه سازی و درک ابعاد مختلف آن از منظر مقام معظم رهبری در مورد ارزش ها، می تواند نقشة راه مناسبی برای درک نحوة نهادینه سازی ارزش ها و استفاده از پیامدها و نتایج آن برای مسئولان و مجریان کشور باشد. روش تحقیق: این تحقیق به روش بررسی اسناد کتابخانه ای، بیانات مقام معظم رهبری را جمع آوری و با روش تحلیل مضمون، مضامین و مفاهیم پیرامون نهادینه سازی ارزش ها را استخراج و درنهایت با یک الگوی مفهومی، نهادینه سازی ارزش ها را از منظر مقام معظم رهبری ارائه نموده است. یافته ها و نتیجه گیری: الگوی نهادینه سازی ارزش ها مستخرج از بیانات مقام معظم رهبری، در چهار سطح ارائه شده است: 1- عوامل نهادینه ساز (مسئولان، نخبگان، ائمه جمعه و مداحان، صداوسیما و رسانه های عمومی کشور و تشکل های دانشجویی)؛ 2- سیاست ها و خط مشی های نهادینه سازی (پایداری و تداوم در نهادینه سازی، ایجاد مطالبة عمومی توسط مردم، پرهیز از موازی کاری، استفاده از فکر، زبان و عمل، تحقیق فراوان، دنبال کردن آرمان ها و تکرار با تبیین و توضیح)؛ 3- فرایند و راهبردهای نهادینه سازی (آمادگی ذهنی مردم، تبیین منطقی و عالمانه، ترویج در میان نخبگان، لزوم برنامه ریزی و تبلیغ مناسب)؛ 4- پیامدها و اثرات نهادینه سازی (حرکت مسئولان و مراکز دولتی در جهت خواست مردم، هدایت افکار جامعه، ایجاد جهت فکری مشخص، ایجاد حرکت در جامعه و مطالبه از مسئولان و اجبار مسئولان به تحقق مطالبات، عملیاتی شدن و به صورت جریان درآمدن خواسته ها، تسهیل و پیشروی کارها، برطرف شدن مشکلات کشور).

زمینه و هدف: آسیب شناسی علمی نحوة اجرای فعالیت های فرهنگی، می تواند منجر به دستیابی به نتایج سودمندی برای مجریان و مخاطبان فعالیت های فرهنگی شود و این خود مستلزم به کارگیری الگویی منسجم و جامع برای آسیب شناسی است. بررسی الگوهای موجود آسیب شناسی و عارضه یابی نشان می دهد که اولاً در ادبیات موجود این حوزه، الگوی مستقلی برای آسیب شناسی اجرای فعالیت های فرهنگی ارائه نشده است و ثانیاً هر یک از الگوهای موجود در دیگر حوزه ها نیز تنها به بررسی برخی از جنبه ها پرداخته و از جنبه های دیگر غفلت کرده اند؛ بنابراین یکی از راه های دستیابی به یک الگوی جامع آسیب شناسی، بررسی هدفمند الگوهای موجود است. این کار افزون بر اینکه جایگاه مناسبی برای حوزه های محوری موردتوجه در فرایند آسیب شناسی در ذهن پژوهشگر ایجاد می کند، باعث می شود تا آنجا که ممکن است هیچ نقطه ای مغفول نماند. هدف از تحقیق حاضر دستیابی به الگوی جامع آسیب شناسی اجرای فعالیت های فرهنگی از طریق بررسی تطبیقی عناصر الگوهای مختلف آسیب شناسی و عارضه یابی است. روش تحقیق: در این پژوهش از روش کیفیِ تحلیل مضمون استفاده شده است. در تحقیق حاضر ابتدا تمامی الگوهای آسیب شناسی و عارضه یابی شناسایی شده اند و سپس با استخراج و مطالعة تطبیقی عناصر این الگو ها، شباهت ها و تفاوت های آن ها مشخص و سرانجام با مقوله بندی عناصر این مدل ها، الگوی آسیب شناسی اجرای فعالیت های فرهنگی طراحی شده است. در انتها نیز با بهره گیری از این الگو در یک طرح پژوهشیِ واقعی، کارآمدی و جامعیت این الگو در آسیب شناسی اجرای فعالیت های فرهنگی تأیید شده است. یافته ها و نتیجه گیری: مدل ارائه شده افزون بر محور قرار دادن فعالیت های فرهنگی، جنبه های مختلف را به اندازة کافی مورد توجه قرار می دهد. این مدل مشتمل بر هشت حوزة «خط مشی گذاری، اجرا(عاملان اجرا)، ارزیابی و نظارت، مدیریت فرایند، آثار، منابع، محتوای برنامه ها و فرهنگ» است.

زمینه و هدف: «خودکنترلی» را می توان به عنوان یک راهبرد اساسی درجهت پیشرفت مادی و معنوی جامعه به شمار آورد. «خودکنترلی» در فرایند اصلاح نابهنجاری های مختلف اجتماعی و تحقق سازگاری اجتماعی در بین مدیران و مردم، بسیار اثرگذار است. امروزه بروز مشکلات اجتماعی، ضرورت ارتقای اخلاق مدیران که همخوان با ارزش های دینی باشد را دوچندان کرده است. پژوهش حاضر در پی پاسخگویی به این سؤال است که آیا از رهگذر نامة امام علیj به مالک اشتر می توان ابعاد مختلف خودکنترلی در اخلاق مدیریت را تبیین نمود؟ روش تحقیق: در این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی، آموزه های این نامه در مورد اخلاق مدیران با تمرکز بر موضوع «خودکنترلی» بررسی شده است. بدین منظور ابتدا مفهوم خودکنترلی و ابعاد آن در علم روان شناسی تبیین شده و پس از ارائة دورنمایی از این نامه، مهم ترین ابعاد خودکنترلی مدیریت از نامه استخراج شده است. یافتهها و نتیجهگیری: از رهگذر بررسی گزاره های این نامه، چنین به دست می آید که «خودکنترلی» در دو بعد فردی و اجتماعی، شاکلة اخلاق مدیران را ترسیم می کند. تقوا، عدالت، صداقت، مدارا، حق مداری و بخشندگی از پربسامدترین اصول راهبردی خودکنترلی در مدیریت است که در این نامه، حضرت امیرالمؤمنین(ع) به مالک اشتر ابلاغ می کند.

زمینه و هدف: خردورزی و به کارگیری توان فکر و اندیشه، آثار تربیتی ارزشمندی در ابعاد گوناگون شخصیت انسان دارد، تا آنجا که آن را محور اساسی تعلیم و تربیت دانسته اند. بررسی آیات و روایات نشان می دهد که آثار خردورزی در همة ابعاد موردتوجه قرار گرفته است. هدف از این نوشتار، بررسی مبانی اسلامی خردورزی است. روش تحقیق: دراین تحقیق از روش توصیفی-تحلیلی استفاده شده است و از منابع کتابخانه ای و آیات قرآن کریم و احادیث معصومان(ع) استفاده شده است. یافته ها و نتیجه گیری: اطاعت از حق و پرهیز از ظلم و ستم، ژرف اندیشی و نگریستن به عواقب امور، زهد نسبت به دنیا و رغبت به آخرت، تردید منطقی و مشورت با دیگران، فهم صحیح از دنیا و آخرت، دانش دوستی، آینده نگری، سعه صدر، عبرت گیری از حوادث و اعتدال در خواسته ها، ازجمله اثرات به کارگیری عقل و خرد در سبک زندگی اسلامی است. خودپسندی، بی نیاز دانستن خود از عقل دیگران، هم نشینی با جاهلان، زیاده خواهی و افزون طلبی، دنیادوستی، کبر، آرزوهای دورودراز، زیاده روی در شوخی و مزاح، زیاده روی در لهو(سرگرمی)، پیروی از هوای نفس، طمع و غضب آفت های عقل هستند. دین مقدس اسلام ضمن پذیرش حجیت عقل، محدودیت های عقل را نیز موردتوجه قرار داده است. در نگاه اسلام عقل بدون بهره گیری از وحی، بی ثمر است. بر این اساس، عقل، در پرتو راهنمایی و هدایت آموزه های دینی شکوفا می شود و می تواند از دیگر قوای آدمی، مانند خشم، شهوت و احساسات رهاشده و در جایگاهی فراتر، مهار و کنترل آن ها را در اختیار بگیرد.

زمینه و هدف: نظریة تسلیم به معنی انقیاد محض در مقابل فرمان های الهی و اولیای معصوم و مبتنی بر بصیرت حاصل از آموزه های قرآن کریم است. در نظام فرماندهی نیز نوعی از تسلیم وجود دارد که اطاعت محض از فرمانده، از شاخصه های یک فرمان پذیر خوب تلقی می شود. ازآنجاکه حتی تسلیم در مقابل اولیای معصوم، مبتنی بر بصیرت تسلیم شوندگان است به طریق اولی در مقابل غیرمعصوم نیز تسلیم باید مبتنی بر بصیرت اطاعت پذیران باشد. هدف این تحقیق ارائه و تحلیل مستندات قرآنی و روایی در مورد این نظریه است. این تحقیق در پی ارائة این دیدگاه است که به خاطر جایگاه والای اتصاف به بصیرت در آموزه های قرآن و سیرة معصومان(ص) توجه به آن در ترسیم الگوی مطلوب فرماندهی اهمیت فراوانی دارد. روش تحقیق: این تحقیق به روش توصیفی و تحلیل محتوا بوده که با مراجعه به آیات قرآن کریم و سیره رفتاری و گفتاری معصومان(ص) انجام گرفته است. یافته ها و نتیجه گیری: در نظام فرماندهی اسلامی افزون بر اینکه خود فرمانده باید بصیر باشد، اِعمال فرماندهی بر فرمان بران نیز باید بر اساس اصل بصیرت باشد یعنی فرمانده و فرمان بر آگاهانه و با بینش دینی صحیح در سیستم فرماندهی عمل نمایند. هم مستندات قرآنی و روایی تحت عناوین: بصیرت خداوند، بصیرت طبیعت، بصیرت کتب آسمانی، بصیرت انسان، ابتنای اساس دین بر تفکر، دعوت پیامبر و پیروان بر اساس بصیرت، اتمام حجت، نفی تقلید، لزوم بصیرت همگان؛ و هم سیرة عملی معصومان ازجمله حضرت ابراهیم(ع) و امام حسین(ع) نشان دهندة این مطلب بسیار مهم است.

زمینه و هدف: رفتار حرفه ای پلیس نشانگر تخصص و عاملی در جهت نگرش مثبت و جلب اعتماد مردم به پلیس است و دانشگاه علوم انتظامی، آموزش این امر مهم را برای دانشجویان پلیس بر عهده دارد. تحقیق حاضر با هدف ارائة الگوی رفتار حرفه ای و روش های نهادینه کردن آموزه های دینی در رفتار دانشجویان دانشگاه علوم انتظامی امین از طریق فعالیت های عقیدتی سیاسی، انجام شده است. روش تحقیق: روش تحقیق با دو شیوة اسنادی و کیفی از نوع تحلیل محتوای جهت دار است. نمونه گیری غیراحتمالی قضاوتی به تعداد 12 نفر از دانشجویان برگزیده و گردآوری داده های کیفی از طریق مصاحبة عمیق نیمه ساختاریافته انجام شده است. یافته های تحقیق با تأیید 16 نفر از اساتید این حوزه در دانشگاه های مختلف کشور، اعتبارسنجی شده است. یافته ها و نتیجه گیری: نتایج تحقیق در سه حوزه: الف) معیارهای ایدئولوژیکی رفتار حرفه ای؛ ب) روش های نهادینه سازی رفتار حرفه ای بر اساس آموزه های قرآن کریم، متون اسلامی و دیدگاه بزرگان دینی، ج) ابعاد، مؤلفه ها و شاخص های الگوی رفتار حرفه ای دانشجویان دانشگاه علوم انتظامی امین به ویژه در بُعد رفتار دینی و نقش عقیدتی-سیاسی، نقش اساتید و نقش دانشگاه، به دست آمده و پیشنهاد های متناسب با آن ارائه شده است.