یافته های نوین در علوم زیستی (نشریه علوم)
سال:1395 | دوره:3 | شماره:2 |تعداد مقالات:11

گیاه نوروزک (Salvia leriifolia) گونه ای از تیره نعنائیان است که بومی ایران و افغانستان بوده و کاربردهای متعددی در صنایع پزشکی، دارویی و غذایی دارد. هدف از این مطالعه بررسی ترکیبات تشکیل دهنده و خاصیت آنتی اکسیدانی اسانس نوروزک بود که به صورت خودرو در نیشابور و بجستان (استان خراسان رضوی، شمال شرق ایران) می روید. استخراج اسانس از بخشهای هوایی این گیاه به روش تبخیر با بخار آب انجام و اسانس حاصل به روش GC/MS آنالیز شد. با توجه به نتایج، 1و8 سینئول (%20.24) و (%26.39)، آلفاپینن (%15.14) و (%14.39) و بتاپینن (%24.33) و (%26.39) به ترتیب ترکیبات عمده اسانس این گیاه در منطقه بجستان و نیشابور بودند. فعالیت آنتی اکسیدانی اسانس به سه روش مختلف DPPH، TBARS و BCB مورد بررسی قرار گرفت. در همه سنجشها اسانس کل و سه استاندارد (آلفاپینن، بتاپینن و 1و8 سینئول) اثر آنتی اکسیدانی معنی داری (p<0.01) را نشان دادند. فعالیت آنتی اکسیدانی به دست آمده در روش های TBARS و BCB بیش تر از میزان اندازه گیری شده با روش DPPH بود. عالوه بر این، سنجش BCB به عنوان مناسب ترین روش برای اندازه گیری فعالیت آنتی اکسیدانی اسانس معرفی شد. اسانس گیاهان رشد یافته در منطقه نیشابور، دارای فعالیت آنتی اکسیدانی بیشتری در مقایسه با اسانس گیاهان منطقه بجستان بود.

سرده سنجد (تیره سنجدیان) در ایران با یک یا دو گونه به نام های E. angustifolia و E. orientalis معرفی شده است. گونه های سنجد در ایران در سطح وسیعی کاشته شده و در عین حال رویشگاه های طبیعی محدودی نیز از آن دیده میشود. شکل برگ و میوه گوناگونی بسیار زیادی را نشان میدهد. شکل و طعم میوه تنوع زیادی دارد و مبین این موضوع است که پایه های مناسب در طول زمان دستخوش انتخاب قرار گرفته اند. در حال حاضر چندین رقم مشخص از این گونه در ایران انتشار دارد. گونه ها و ارقام آنها بر اساس نمونه های هرباریومی و مطالعات صحرائی مورد بررسی قرار گرفتند و در نهایت یک گونه برای ایران تشخیص داده میشود. از این گونه شش رقم به نام های شکری، عنابی، خرمائی، چوروک، کالهی و شورهای تشخیص داده شد که بر اساس مفاد کتاب«اصول نامگذاری گیاهان کاشته شده» معرفی میگردند.

روابط فیلوژنتیکی بین زیرگونه های Eumeces schneiderii princeps و Eumeces schneiderii pavimentatus با استفاده از 143 جفت باز از توالی ژن 16 S میتوکندریایی مورد بررسی قرار گرفت. آنالیزها با استفاده از رویکرد حداکثر احتمال (ML) به کمک نرم افزار RAxML بر روی 12 نمونه جمع آوری شده از حدود 24 منطقه مجزا صورت گرفت. نتایج مطالعات مولکولی ما چهار کالد کامال مجزا و به خوبی حمایت شده ای از لحاظ موقعیت فیلوژنتیکی، تفاوت ژنتیکی و ویژگی های مشخص در مورفولوژی و ویژگی های زیستگاهی آنها تشخیص داد. این کالدها شامل گروه هایی از (Scincus (3) (Eurylepis (2) Eumeces schneiderii princeps+Eumeces schneideri pavimentatus (1 و (Scincopus (4 هستند. همچنین، رابطه فیلوژنتیکی تاکسون ناشناخته Eumeces sp. با کالد Scincus بطور کامل مشخص و آشکار نیست. آنالیزهای فیلوژنتیکی صورت گرفته جنس Eurylepis را در کنار کالدهای حاوی جنس Eumeces قرار نداد. به عالوه، نتایج این آنالیزهای فیلوژنتیکی یک وضعیت مونوفایلتیک را برای گونه Eumeces schneiderii نشان داد.

در این مقاله Silene ghahremaninejadii از تیره میخکیان (Caryophyllaceae) به عنوان یک گونه جدید، بر اساس تفاوتهای چشمگیر در صفات رویشی و زایشی خود با نزدیکترین گونه های موجود، یعنی S. marschallii و S. ruprechtii شرح داده شده است. گونه جدید دارای قاعده فشرده، برگ ها و دمگل بدون کرک، کاسه استوانه ای فاقد کرک در سطح داخلی، گلبرگ شکافته به صورت عمیق و فاقد فلس های تاجی و میله پرچم بدون کرک است. در این مقاله همچنین فرضیه ای در مورد روند گونه زایی آن پیشنهاد شده است.

سرده شنبلیله یکی از سرده های مهم تیره حبوبات است که بسیاری از گونه های آن ارزش تغذیه ای و دارویی دارند. در این پژوهش ویژگی های ریخت شناسی سه گونه از سرده شنبلیله T. disperma)، T. subenervis) و (T. aphanoneura) مورد بررسی قرار گرفت. روغن های ضروری حاصل از بخش-های هوایی دو گونه T. aphanoneura و T. subenervis با استفاده از GC و GC/MS مورد بررسی قرار گرفت و با گونه T. disperma مقایسه شد. اسپاتولنول (%15.1) فراوانترین جزء موجود در روغن ضروری گونه T. subenervis بود. همچنین روغن این گونه دارای مقدار اندکی از ژرماکرن D (%6) بود. روغن گونه T. aphanoneura نیز غنی از اسپاتولنول (%10.4) بود. چهار ترکیب دیگر نیز کمتر از %3 روغن این گونه را به خود اختصاص دادند، لیکن - n اوکتیل استات کمترین مقدار را نشان داد. بر طبق نتایج این تحقیق، دادههای مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی بهتر از داده های گرده، روابط گونه های مورد مطالعه را روشن میکند.

نمونه هایی قابل توجه از مناطق جنگلی کجور، بین لشکناره و گندیس کالی استان مازندران جمع آوری گردید که شباهت های زیادی با گونه A. szowitsianum دارد، با این تفاوت که میوه آنها فاقد کرک است. مطالعات بیشتر نشان داد که این نمونه ها گونه ای جدید است، که A. mazandaranicum نامیده میشود. این گونه جدید از مناطق همپوشانی بین دو ناحیه اروپا-سیبری و ایرانی-تورانی جمع آوری شده است. جمعیت های دیگری نیز از این گونه با زیستگاه مشابه یافت گردید. در این تحقیق به شرح گونه و مقایسه آن با گونه نزدیک به آن پرداخته شد.

Tripleurospermum transcaucasicum (Manden.) Pobed. (تیره کاسنیان و طایفه Anthemideae) به عنوان گزارش جدیدی از استان آذربایجان شرقی در شمال غربی ایران گزارش میگردد. از نظر ریخت شناسی مشابه گونه های T. caucasicum (Willd.) Hayek و T. monticolum (Boiss. & A.Huet) Bornm است. ویژگی های متمابز کننده و تشریحی گونه گزارش شده با گونه های نزدیکش مقایسه شده است. پراکنش جغرافیایی گونه مذکور و گونه های نزدیک در ایران ارائه شده است.

زنده زایی فرایند پیشرفته ای است که در برخی ماهیان استخوانی دیده میشود. تخمک ماهیان با پوشش های متفاوتی حفاظت میشود که اولین آنها پس از غشاء تخمک (اولما) زونا ردیاتا (ZR) با ساختاری فاقد سلول است. زونا ردیاتا تنوع زیادی در ضخامت، ساختار و احتمالا عملکرد در تخمک ماهیان متفاوت و همچنین مراحل مختلف رشد تخمک ها دارد. در تحقیق حاضر ریز ساختار زونا ردیاتا در اطراف تخمک ماهی گوپی (Poecilia reticulata) توسط میکروسکوپهای نوری و الکترونی روبشی در مراحل مختلف رشد مطالعه شده است. زونا ردیاتا در مراحل 1و 2رشد تخمک دیده نشد. در مرحله 3 زونا ردیاتا بصورت نواری نازک بدور تخمک یافته شد. ضخامت و پیچیدگی ساختاری در زونا ردیاتا تخمک مرحله 4 پیشرفت کرده ولی در مرحله 5 واجد ظاهری متفاوت و کاستی در ضخامت شد. مشخصه های سطح خارجی، ویژگیهای منافذ و عملکرد احتمالی زونا ردیاتا در طول نمو تخمک بررسی شد.

دو گونه خزه جدید به نام های Grimmia dissimulata و Schistidium pruinosum متعلق به تیره Grimmiaceae برای فلور خزه ای ایران از استان خراسان رضوی گزارش می شوند. بر اساس تحقیقات انجام شده، تا کنون 16 گونه گریمیا و 13 گونه شیستیدیوم از ایران گزارش شده است. در این تحقیق، صفات کلیدی، پراکنش جغرافیایی و همچنین شکل های هر دو گونه آورده شده است.

در راستای بازنگری جنس Glaucium، G. contortuplicatum var. hirsutum به عنوان واریته جدید معرفی میگردد. این واریته با داشتن موهای خوابیده و متراکم در سراسر طول تخمدان) یا سیلیک جوان (از واریته تیپ جدا می شود. این دو آرایه بر اساس ویژگیهای اپیدرم برگ مقایسه شدند. در این مطالعه G. leiocarpum با G. flavum و G. elegans var. integerrima با G. elegans var. elegans مترادف می گردند. علاوه بر این، ویژگی های ریخت شناسی و پراکنش جغرافیایی آرایه های مطالعه شده در ایران و جهان بیان می شوند.

دانه های گرده از 34 جمعیت متعلق به 16 گونه از زبان در قفاهای ایران توسط میکروسکوپ نوری و میکروسکوپ الکترونی نگاره مورد بررسی قرار گرفت. چهار ویژگی طول محور قطبی (P)، طول محور استوایی (E)، نسبت طول محور قطبی به محور استوایی) P/E (اندازهگیری شدند. دانه های گرده پخت یا تقریبا پخت بوده کوتاه ترین محور قطبی متعلق به C. tehranica (Boiss.) Rech.f. بوده و بلند ترین آن به C. trigonelloides (Boiss.) Munz (28/15-37/3 میکرومتر) تعلق داشت. همچنین کوتاه ترین محور استوایی به C. stocksiana (Boiss.) Nevski. و بلندترین آن به C. orientalis Schrödinger (28.15-37.3 میکرومتر) تعلق داشت. بر اساس تزیینات اگزین که با میکروسکوپ الکترونی نگاره مشاهده شده دو نوع تیپ دانه گرده مشخص شده است. تیپ 1: اگزین به طور مشخص در قطبین ضخیم و برامده، شیار ها پهن و تزیینات با خارچه های متراکم. تیپ 7: اگزین در قطبین نوک کند، شیارها باریک و تزیینات خارچه های پراکنده. تصاویر تمام گونه ها و ویژگی های ساختار دانه گرده ارائه شده است. نتایج ما نشان داد که شکل دانه گرده و تزیینات آن ویژگی های متمایز کنندهای برای گونه ها هستند. اگر چه برای حل پیچیدگی های جنس کاقی نیستند اما نتایج این مطالعه قرار گیری گونه های Aconitella در Consolida را تایید کرد زیرا هر دو تیپ دانه گرده در گونه های Aconitella دیده می شود.