آموزه های فلسفه اسلامی
سال:1392 | دوره:- | شماره:13 |تعداد مقالات:7

چکیده فارسی:روند بالنده حکمت اسلامی به صدرالمتالهین و پیروانش فرجام سپرد تا تعالی آن تضمین گردد. روش میان رشته ای صدرا در مکتب خود سبب شد تا نقاط قوت سایر رشته های همگن را برای فلسفه خود ضمانت نماید؛ از این مقوله است بهره های عرفانی و از جمله کاربست آموزه «حقیقت و رقیقت» در حل مسائل گوناگون هستی شناسی، معرفت شناسی، خداشناسی و علم النفس. ارائه جهان بینی منسجم، رهآورد کاربرد این فراز پرتاثیر در سراسر پردازش های عالی صدرایی و پیروان حکمت متعالی است. دامنه گسترده این انگاره، به مسائل معرفت شناختی و وجودشناختی نفس نیز کشیده شده و در این مباحث کلیدی و بحث برانگیز مانند ارتباط نفس و بدن، کیفیت پیدایش علم و آگاهی برای نفس، و حدوث و قدم آن و سایر مسائل مرتبط نقش بی بدیل ایفا کرده است. چکیده عربی:لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

چکیده فارسی:از مهم ترین ویژگی انسان قدرت شناخت اوست و از برترین و موثرترین شناخت ها هستی شناسی است. عرفا و فلاسفه اسلامی در باور هستی شناسی و اعتقاد به خالق و مخلوق به چند دسته تقسیم می شوند. جمعی تباین وجود خالق با مخلوق را پذیرفته و گروهی تساوی همه موجودات با خالق را طرح نموده و عده ای وحدت خالق و نفی کثرات را ذکر کرده اند. در میان فلاسفه وحدت تشکیکی وجود برترین تفسیر وحدت و کثرت با مشی فلسفی است که به وسیله ملاصدرا به اثبات رسیده، لکن او در مراحل تکامل بینش، به وحدت وجود عرفانی قائل شده که در آن، حقیقت وجود تنها و تنها حضرت حق است و کثرات، ظهور و جلوات و نمود آن حقیقت اند، لذا مخلوقات نه عین حقیقت وجودند و نه مثل و نه مباین آن. چکیده عربی:لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

چکیده فارسی:یکی از بحث انگیزترین مباحث در دانش های کلام، اخلاق، فلسفه اخلاق و اصول فقه که از دیرباز توجه اندیشمندان از یونان باستان تاکنون را به خود جلب کرده است، حسن و قبح و گزاره های مشتمل بر آن هاست. مجموع آنچه درباره گزاره هایی چون «عدل حسن است» و «ظلم قبیح است» گفته شده مربوط به ارائه تعریف و چیستی آن ها و نیز چگونگی فهم و ادارک آنهاست که در آثار حکیمان و متکلمان به طور پراکنده آمده است و در برخی از آثار آنان گونه ای از اضطراب، غیرشفاف بودن، مغالطه و خلط حوزه های مختلف دیده می شود. در این میان، حکیم لاهیجی از معدود حکیمانی است که موشکافانه، به تحریر محل نزاع نشسته و با تفکیک هنرمندانه حوزه های مفهوم شناسی، هستی شناسی و معرفت شناسی گزاره های اخلاقی به تحلیل آنها و تصحیح باورپیشینیان درباره آن ها پرداخته است. این مقاله کوشیده است تا ضمن اشاره به پیشینه و مقدمات مساله به ارائه دیدگاه حکیم لاهیجی و نقد و بررسی آن بپردازد که مهم ترین آن، ادعای بداهت حسن و قبح و گزاره های مشتمل بر آن هاست. چکیده عربی:لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

چکیده فارسی:فطرت از مسائل مطرح در هستی شناسی فلسفی و مبنای جهت گیری انسان در ادراک و گرایش اوست و اثبات یا انکار آن آثار و لوازم وجودی و معرفتی زیادی در پی دارد. در تبیین ادراکات فطری، گستره و آثار آن، دیدگاه های مختلفی ارائه شده است؛ عده ای ادراکات و گرایش های فطری را به طور کلی انکار کرده و عده ای آن را پذیرفته اند. در میان معتقدان نیز تبیین یکسانی از فطرت موجود نیست. در این مقاله دیدگاه خاص علامه طباطبایی در وجود شناسی ادراک فطری، مبانی فلسفی و آثار آن را از دیدگاه ایشان تبیین کرده و نشان داده ایم که وی بر اساس مبانی و نگرش خاص فلسفی خود، دیدگاهی نو در این باره عرضه داشته و ادراک فطری را به نحو وجودی محض، متفاوت با سایر سیستم های رایج فلسفی و بدون نیاز به مبانی آن ها تبیین کرده است. در جانب سلبی، معنای فطرت نه عقل گرایی مطلق به معنای ادارکات ذاتی فطری است که در فلسفه دکارت آمده، و نه اومانیسم مطلق به معنای خالی بودن ذات انسان از هر گونه جهت گیری گرایشی و ادراکی. از حیث اثباتی ادراک وجود مقید خود است که عین تعلق و ربط و وابستگی به وجود مطلق است و انسان به محض ادراک وجود مقید خود، به تقدم وجود مطلق در دار هستی و آثار گسترده -و البته دارای مراتب این ادراک- اعتراف می کند. چکیده عربی:لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

چکیده فارسی:برخی، واقعیت «فلسفه اسلامی» را با این استدلال که تعقل و فلسفه، اختصاص به حوزه اسلامی ندارد، انکار کرده اند، لیکن چنانچه این مساله با توجه به جوهره عقلانی اسلام، رهیافت های فلسفه شناخت انسان وجهان که درمتون و منابع دینی طرح شده است، استخراج و تبیین شود، به عناصر اصلی فلسفه اسلامی دست یافته ایم. به همین دلیل، این گونه بررسی ها یکی از مسائل مورد علاقه فیلسوفان مسلمان بوده است.خداشناسی فلسفی در کلام امام رضا علیه السلام، خرده تلاشی است که مبتنی براین باور و به تاسی از سیره اندیشمندان صورت گرفته وبرخی از مهم ترین رهیافت های شناختی را در گفتار آن حضرت گزارش کرده است.برهان نظم، برهان وجوب و امکان، برهان حرکت، برهان حرکت جوهری، برهان فطرت، استدلال بر یگانگی و وحدانیت خداوند، برهان نفی ترکیب (نفی ماهیت)، برهان نفی ماده از حق تعالی، برهان بر وحدت وجود خداوند، برهان صرف الوجود، وحدت اطلاقی، عدم ‍‍‍إکتناه ذات حق، اسم و صفات حق تعالی، رابطه خلق و خالق از این زمره اند. چکیده عربی:لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

چکیده فارسی:بسیاری از مفاهیم طبیعیات کهن هنوز قابل پژوهش هستند. خلأ یکی از سه رأی مطرح (سطح، بعد مجرد، خلأ) در تبیین مکان نزد فلاسفه و متکلمان مسلمان است. خلأ از حیث معنا و وجود، ابهام دارد. عبارات گوناگون حکما و متکلمان در تعریف خلأ و دلایل هر گروه در وجود یا عدم آن نیازمند ایضاح و داوری است. در این مقال کوشش شده است که این مفهوم از هر دو جهت وضوح یابد و میان خلأ و بعد جوهری تمایز ایجاد گردد. چکیده عربی:لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

چکیده فارسی:رویکرد ابن سینا به قوه خیال و ادراکات مخزون در آن ناسازگار می نماید. در این مقاله با تفکیک بین رویکردهای متفاوت وی به تبیین این ناسازگاری پرداخته شده است. شیخ در گام اول بر اساس مبانی تفکر مشایی و تمسک به فرایند تجرید معرفتی در تحصیل ادراکات نفس، تمایز و تشخص ادراکات جزئی خیالی را مستلزم وجود ماده و قابلیت در آن ها می داند و به مادیت صرف ادراکات خیالی و مخزن آن ها معتقد می شود. وی در رویکرد دوم با تردید جدی، به بررسی مادیت ادراکات خیالی می پردازد و اذعان می کند که صور خیالی نباید جسمانی باشند، وگرنه با تغییر و تحول اعضا و مخزن این صور، یعنی قوه خیال، دچار تغییر می شوند. در نهایت، شیخ به دلیل اذعان به تجرد تامه نفس و انحصار ادراک آن در کلیات عقلی، از تبیین تجرد ادراکات جزئی خیالی باز می ماند. رویکرد نهایی ابن سینا به خیال و ادراکات آن را باید در ذیل نظریه خاص وی در باب وحدت نفس و قوای مختلف آن و همچنین اذعان به ناکارآمدی فرایند تجرید در تحصیل ادراکات متعالی مخزون در خیال جستجو نمود. شیخ بر این اساس، در مواضع مختلف خیال را واجد کارکردها و شاخصه هایی می داند که بداهتا مستلزم پذیرش تجرد غیر تامه آن خواهد بود. چکیده عربی:لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.