جنگل و فرآورده های چوب
سال:1400 | دوره:74 | شماره:3 |تعداد مقالات:10

داده های راداری به طور گسترده ای برای برآورد مشخصه های جنگلی استفاده شده است. این داده ها برای تخمین مشخصه های جنگل در مناطق مسطح قابلیت های خوبی دارند؛ اما در مناطق کوهستانی دارای محدودیت ها و مشکلاتی از جمله تأثیر توپوگرافی بر بازپراکنش های داده های راداری می باشند. این مطالعه با هدف ارزیابی تأثیر جهت دامنه توپوگرافی همسو و غیرهمسو با ارسال امواج راداری و همچنین نوع قطبش داده ها در برآورد برخی مشخصه های کمی جنگل شامل ارتفاع توده، حجم سرپا و رویه زمینی درختان با استفاده از داده های با قطبش دوگانه (HH، HV) سنجنده PALSAR-2 در سه حالت بدون در نظر گرفتن جهت دامنه؛ در جهت های همسو با امواج ارسالی و در جهت غیرهمسو با جهت ارسال امواج در بخشی از جنگل شصت کلاته گرگان انجام شده است. نتایج همبستگی بین دامنه بازپراکنش های سنجنده PALSAR-2 و مشخصه های کمی نشان داد که در جهت همسو، میزان همبستگی برای مشخصه های رویه زمینی و حجم معنی دار بوده ولی برای مشخصه ارتفاع لوری معنی دار نبوده است. درحالی که در جهت غیرهمسو، میزان همبستگی برای هر سه مشخصه ها بسیار پایین بوده و معنی دار نبوده است. همچنین، نتایج مدل سازی نشان داد قطبش HV و روش ماشین بردار پشتیبان حساسیت متوسطی نسبت به مشخصه های ارتفاع لوری، رویه زمینی و حجم به ترتیب با r و %RMSE (14/0-, 44/12)، (48/0-, 35/29) و (44/0-, 40/36)، در جهت همسو با امواج نشان داده است. درحالی که حساسیتی بسیار کم تر و به ترتیب (18/0-, 14/14)، (05/0-, 85/35) و (04/0-, 40/38)، در جهت غیرهمسو دارد.

آنچه مردم محلی و روستاییان اطراف جنگل با هدف های گوناگون و در جهت برآوردن نیازها و خواسته های خود طراحی می کنند، در مفهوم گسترده سازه های سنتی جوامع محلی قرار می گیرد. هدف از انجام این پژوهش شناسایی کامل سازه های تولیدی جوامع محلی در جنگل های استان چهارمحال و بختیاری بود تا در درجه نخست این شناسایی به پیشرفت جایگاه و نقش جوامع محلی در جنگل های زاگرس کمک کند و در درجه دوم با واکاوی الگوی تولید در این نظام تولیدی، بهترین شرایط برای استمرار تولیدات فوق معرفی و زمینه های ارتقاء شرایط، برای این استمرار تعیین شود. به منظور جمع آوری اطلاعات در جامعه محلی از روش نمونه گیری گلوله برفی استفاده شد. در بخش شناسایی سازه های تولیدی، مهم ترین دانش ها و مؤلفه های محیطی که ورودی این سیستم را تشکیل می دهند، توصیف شدند و پس از آن در بخش واکاوی الگوی تولیدی تلاش شد ضمن معرفی معیارهای مناسب در ارزیابی فرآیند تولید، نیازمندی های لازم به منظور ارتقاء الگوی تولید در بین جوامع محلی جنگل های زاگرس معرفی شوند. نتایج نشان داد که از بین سه الگوی تولیدی ( دستی، ناب و چابک ) سازه های سنتی جوامع محلی بیشترین تناسب را با الگوی تولید دستی دارند. این درحالی است که الگوی تولید چابک در بیشتر معیارهای ارزیابی تولید بهترین الگوی فرایند تولید در اکوسیستم ها را نشان داد. لازمه تغییر از الگوی دستی به الگوی چابک، درنظر گرفتن عدم اطمینان های محیطی و اهرمی کردن اثر اطلاعات در مدیریت جنگل های زاگرس است.

پراکنش درختان در طبقات قطری از مهمترین ویژگی های ساختاری توده های جنگلی است. تعیین الگوی برازش درختان در طبقات مختلف قطر برابرسینه جنگل ها در مراحل زمانی مختلف، نشان دهنده وضعیت کلی این جنگل ها از نظر روند توالی بوم سازگان است. به منظور تعیین ویژ گی های توده های آمیخته در جنگل های کمتر دست خورده در راستای اعمال مدیریت توده ها بر مبناء تفکر جنگل شناسی همگام با طبیعت، قطعه شاهد سری نه واقع در حوضه چهارده جنگل های انتخاب شد. هدف از این پژوهش مدلسازی توزیع فراوانی قطربرابرسینه درختان در مراحل مختلف تحولی توده های طبیعی در جنگل های استان گیلان در حوضه 14 شفارود بود. به منظور بررسی توزیع فراوانی قطر برابرسینه درختان در مراحل مختلف تحولی سه توده یک هکتاری انتخاب شد. در سه مرحله جوان، میانسال و کهنسال به ترتیب تعداد 419، 259 و 161 اصله درخت اندازه گیری شد. توابع توزیع احتمال مورد بررسی شامل بتا، گاما، نرمال، لوگ نرمال، نمایی، لجستیک و جانسون SB بودند. مشخصه های هر یک از توابع با استفاده از روش بیشینه درست نمایی برآورد شد. مقایسه توزیع احتمال مورد انتظار و توزیع احتمال بدست آمده از توابع، به وسیله آزمون های کولموگروف-اسمیرنوف، اندرسون-دارلینگ و کای اسکوئر انجام شد. نتایج نشان داد که تابع توزیع مناسب در سه مرحله باهم تفاوت دارد؛ به طوری که در مرحله تحولی جوان، تابع توزیع جانسون SB، در مرحله تحولی میانسال، تابع توزیع وایبول و در محله تحولی کهنسال تابع توزیع وایبول و جانسون SB از برازش مناسبی برخوردار هستند. بنابراین در مطالعاتی که هدف آن ها شبیه سازی روند تغییرات جنگل است، می توان از این توابع توزیع استفاده کرد.

روشنه ها یکی از مهمترین پدیده های طبیعی در جنگل ها بوده و نقش مهمی در پویایی آن ها دارند. این پژوهش با هدف بررسی تأثیر سطوح مختلف روشنه بر فعالیت های زیستی و آنزیمی خاک در جنگل های راش سیاهکل انجام شد. بدین منظور 18 روشنه در چهار کلاسه کوچک (کمتر از 200 مترمربع)، متوسط (300-200 مترمربع)، بزرگ (400-300 مترمربع) و خیلی بزرگ (بیشتر از 400 مترمربع) انتخاب شد. نمونه های ترکیبی خاک از عمق 20-0 سانتی متری در داخل هر حفره برداشت شد. فراوانی جمعیت کل باکتری و قارچ برای اندازه گیری فعالیت های بیولوژیکی خاک مورد شمارش قرار گرفت. فعالیت آنزیم های اسیدفسفاتاز و دهیدروژناز با استفاده از واکنش با سوبسترا و با اسپکتروفتومتر سنجش شدند. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون آنالیز واریانس و مقایسه میانگین دانکن استفاده شد. نتایج نشان داد که بیشترین فعالیت آنزیم های اسیدفسفاتاز و دهیدروژناز در سطح روشنه 400-300 مترمربع مشاهده شد ولی تنها اختلاف معنی داری بین میزان فعالیت آنزیم اسیدفسفاتاز در سطوح مختلف روشنه وجود داشت. بیشترین فراوانی جمعیت باکتری ها و قارچ ها به ترتیب در سطوح روشنه کمتر از 200 مترمربع و بیشتر از 400 مترمربع مشاهده شد و از نظر آماری نیز اختلاف معنی داری بین فراوانی جمعیت باکتری و قارچ در سطوح مختلف روشنه وجود داشت. به طور کلی، نتایج نشان داد که تأثیر روشنه ها بر فعالیت های آنزیمی و بیولوژیکی خاک معنی دار بوده و بیانگر اهمیت و نقش روشنه ها در اکوسیستم های جنگلی است. واژه های کلیدی: آنزیم های خاک، جنگل های هیرکانی، سطح روشنه، شاخص های زیستی

در اغلب نقاط زاگرس، ساختار توده های شاخه زاد بلوط به دلیل عدم وجود تنوع در نیم رخ افقی و عمودی بسیار شکننده و ناپایدار است. هدف پژوهش پیش رو، ارزیابی اثرگذاری عملیات پرورشی بر شاخص های ساختاری توده های شاخه زاد بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl. ) در جنگل های چگنی شهرستان خرم آباد پس از 3 سال بود. پژوهش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار با چهار تیمار تنک کردن سبک، متوسط، سنگین که به ترتیب 10، 20 و 30 درصد از رویه زمینی در ارتفاع نیم متری جست گروه ها تنک شدند و تیمار چهارم به عنوان شاهد انجام شد. اندازه گیری متغیرهای کمی (قطر در ارتفاع نیم متری جست ها و ارتفاع غالب جست گروه) در انتهای فصل رویش سال اول پیش از اجرای عملیات تنک کردن انجام شد و در سال آخر تکرار شد تا مقادیر رویش محاسبه شود. برای بررسی تأثیر عملیات پرورشی بر شاخص های چیرگی و اختلاف ابعاد توده های مورد مطالعه، جست غالب و سه جست همسایه آن در هر جست گروه به تفکیک در تیمارهای مختلف انتخاب و متغیرهای کمی ارتفاع و قطر در ارتفاع نیم متری جست های غالب و همسایه اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که در اثر عملیات پرورشی، شاخص های چیرگی و اختلاف ابعاد (ارتفاع و قطر) جست ها در تیمار سنگین به طور معنی داری بیشتر از سایر تیمارها بود. مطالعه تأثیرپذیری سایر متغیرهای توده می تواند به شناسایی تیمار تنک کردن بهینه کمک کند. همچنین، این پژوهش به اهمیت مشخصه های ساختاری به عنوان ابزاری مناسب برای مدیریت توده های شاخه زاد بلوط در راستای کمک به پایداری آنها تأکید دارد.

برای توسعه زراعت چوب، استفاده از کلن های پرمحصول جدید صنوبر ضرورت دارد. به منظور معرفی کلن های برتر در این تحقیق، 12 کلن جدید صنوبر که طی سال های اخیر وارد کشور شده اند و دو کلن موفق معرفی شده (بعنوان شاهد) به همراه یک کلن صنوبر بومی سفیدپلت در سه تکرار در فاصله کاشت 4×4متر و بصورت گروهی مربعی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی کاشته شدند. صفات قطر و ارتفاع هر ساله پس از پایان فصل رشد اندازه گیری شد. صفات کیفی تعداد انحنای تنه، تعداد شاحه قطور تر از 5 سانتی متر، تعداد و درصد درختان دو شاخه هر کلن، و ارتفاع محل دوشاخه شدن در پایان سال پنجم برای کلیه کلن ها تعیین شد. تجزیه واریانس ساده برای قطر و ارتفاع نشان داد که اختلاف معنی دار بین کلن ها وجود دارد. اما تجزیه واریانس مرکب برای مقادیر رویش قطری و ارتفاعی نشان داد که از نظر رویش قطری بین کلن ها، همچنین بین سال های مختلف اختلاف معنی دار وجود دارد. اما برای مقادیر رویش ارتفاعی، فقط بین سالهای مختلف تفاوت معنی دار حاکم است. کلن جدید Populus deltoides marquette، و کلن شاهدP. deltoids 69/55 به ترتیب با 65/13 و 28/13 سانتی متر قطر و مقادیر 63/10 و 50/10 متر ارتفاع پس از 5 سال رویش به عنوان کلن های برتر معرفی می شوند. در مقابل، کلن های P. euramericana 87m. 119 و P. euramericana i-sieres با 97/3 و 4 سانتی متر قطر و 02/4 و 25/4 متر ارتفاع به عنوان ضعیف ترین کلن ها تعیین شدند. صفات کیفی نتایج کمی را نقص نکرده است.

نظر به جایگاه ویژه قارچ های میکوریز در بهبود فیزیولوژی گیاهان میزبان و افزایش مقاومت آن ها به تنش های محیطی، این تحقیق با هدف روشن ساختن وضعیت همزیستی میکوریزایی درختان بلوط (Quercus sp. ) در رویشگاه های جنگلی شمال کشور و اثرات زیستی آنها روی بلوط بلندمازو (Q. castaneifolia) در شرایط آزمایشگاهی به اجرا درآمد. بمنظور شناسایی قارچ های میکوریزِ همراه درختان بلوط، نوک ریشه های میکوریزایی درختان جمع آوری و ناحیه ریبوزومی قارچی تکثیر و تعیین توالی شد. تجزیه و تحلیل فیلوژنتیکی توالی ها به روش بیزی (Bayesian method) صورت گرفت. مجموعاً 217 سیستم ریشه ای از شش رویشگاه مورد مطالعه جمع آوری و 49 تاکسون از قارچ های اکتومیکوریز (شامل 13 جنس Amanita، Boletus، Cortinarius، Hebeloma، Hydnum، Hygrophorus، Inocybe، Laccaria، Lactarius، Lycoperdon، Russula، Scleroderma و Tricholoma) و 4 تاکسون از قارچ های میکوریز آرباسکولار (شامل دو جنس Acaulospora و Glomus) در میان آنها شناسایی شد. در گام بعدی، همزیستی ریزقلمه های Q. castaneifolia با قارچ میکوریز آرباسکولار Glomus mosseae و اکتومیکوریزHebeloma sinapizans انجام شد. اندازه گیری ویژگی های فیزیولوژیک، رشد و نیز وضعیت آبی گیاه تلقیح شده در مقایسه با گیاه شاهد نشان داد توسعه همزیستی اکتومیکوریزایی روی گیاهچه های بلوط موجب افزایش معنی دار بیومس ساقه، بیومس، سطح و کلروفیل برگ و نیز بهبود محتوای آبی گیاهچه ها شد؛ در حالی که شواهدی از تاثیر مثبت معنی دار تلقیح قارچ میکوریز آرباسکولار به گیاهچه های بلندمازو به دست نیامد. بنابراین با توجه به بهبود وضعیت آبی، افزایش رشد و بیومس و اصلاح خصوصیات فیزیولوژیکی گیاه تلقیح شده با قارچ اکتومیکوریز، می توان برقراری این تعامل را راهکاری مناسب تر جهت افزایش موفقیت نهال کاری در برنامه های احیائی جنگل های بلندمازو معرفی نمود.

مشکلات اندازه گیری باران ربایی در توده های جنگلی، ضرورت استفاده از مدل های برآوردکننده باران ربایی را دوچندان می-کند. پرکاربردترین مدل های برآوردکننده باران ربایی، مدل های فیزیکی مبنا هستند که از بین آن ها، مدل Sparse Gash بیشترین کاربرد را دارد. هدف از پژوهش حاضر، ارزیابی مدل Sparse Gash در برآورد باران ربایی پنج توده جنگلی (دو توده جنگلی از گونه بلندمازو، دو توده جنگلی از گونه راش شرقی و یک توده پلت) در ناحیه رویشی هیرکانی بود. بدین منظور، مقدار باران و تاج بارش در هر توده به ترتیب با بهره گیری از پنج و 20 جمع آوری کننده باران اندازه گیری و باران-ربایی از کسر مقدار تاج بارش از مقدار باران محاسبه شد. برای ارزیابی مدل، از چهار آماره ی درصد خطا (Error)، میانگین مطلق خطا (MAE)، ریشه دوم میانگین مربع خطا (RMSE) و ضریب کارآیی (CE) استفاده شد. نتایج نشان داد براساس ضریب همبستگی پیرسون، همبستگی بین مقادیر برآورد شده توسط مدل و مقادیر اندازه گیری باران ربایی در سطح اطمینان 95 درصد معنی دار است. در تمامی توده های مورد مطالعه، مقادیر آماره CE که بیانگر کارآیی مدل Sparse Gash در برآورد باران ربایی است، بالاتر از 5/0 حاصل شد که بیانگر قابلیت مناسب مدل است. هم چنین براساس آماره درصد خطا، مدل قابلیت مناسبی در برآورد باران ربایی چهار توده راش شرقی منطقه لاجیم (3/10-درصد)، بلندمازو منطقه کوهمیان (7/12+ درصد)، بلندمازو منطقه ساری (8/10+ درصد) و پلت منطقه ساری (4/15-درصد) از خود نشان داد. بررسی عملکرد مدل های مختلف فیزیکی مبنا در جنگل های با گونه های متفاوت و خصوصیات مختلف آلومتریک، اقلیمی و باران، می تواند به تکمیل اطلاعات درباره کارآیی مدل های مختلف در برآورد باران ربایی کمک نماید.

اتصال ها یکی از مهم ترین قسمت ها در طراحی مهندسی سازه هستند، چون مبنای شکست های سازه ای می-باشند. بنابراین تولیدکنندگان علاقه دارند که از کفایت استحکام اتصال های موعود در سازه اطمینان حاصل کنند. تحلیل عددی روشی برای یقین حاصل کردن از برآورد استحکام اتصال است. در این پژوهش مدل سازی عناصر محدود برای ارزیابی عملکرد اتصال های ساخته شده با پیچ و اعضا از ال وی ال زیر بار برش موازی و عمود بر لبه عضو اصلی به کار گرفته شد. اتصال آزمونی با پیچ دارای قطر 2/4، 5 و 6 میلی متر ساخته شدند. از نرم افزار ANSYS برای شبیه سازی اتصال ها جهت ارزیابی مقادیر تنش ناشی از اعمال بار، استفاده شده است. نتایج نشان داده اند که بیش ترین تنش در سوراخ پیش ساخته عضو اصلی اتصال و در میانه محور پیچ اتفاق افتاده است. این مقدار تنش بالاترین نرخ اتفاق را وقتی داشته است که بار به موازات لبه عضو اصلی اتصال وارد شده بود. مد شکست در اتصال های آزمونی در نقاط حداکثر تنش به شکل لهیدگی تکیه گاهی و زنگی شکل مشاهده شد. مشاهدات به دست آمده نشان داده اند که اتصال ها زیر بار عمود بر لبه به نسبت عملکرد بهتری داشتند. ظرفیت تحمل تنش اتصال زیر بار موازی با لبه عضو اصلی با افزایش قطر پیچ کاهش می یابد، در حالی که در بارگذاری عمود بر لبه این ظرفیت با افزایش قطر پیچ فزونی دارد. چون توافق خوبی بین مشاهدات تجربی و نتایج حل عددی مشاهده می شود، این روش برای تحلیل و پیش بینی شکست اتصال ها در سازه مبلمان، توصیه می شود.

در این تحقیق اثر افزودن ضایعات پلی اتیلن ترفتالات بر خواص فیزیکی و مکانیکی تخته تراشه جهت دار ساخته شده از استرندهای پالونیا بررسی شد. فاکتورهای ثابت این تحقیق عبارتند از: استرندهای گونه پالونیا (Paulownia fortunie) به ابعاد 8/0×20×120 میلی متر، رزین فنل فرم آلدهید رزول محلول در الکل (در استرندها 8 درصد وزن خشک استرند و در ذرات پلی اتیلن ترفتالات به میزان 10 درصد وزن خشک آن) و دانسیته 5/0 گرم بر سانتی متر مکعب بود. تخته تراشه از نوع سه لایه (لایه رویی 25 درصد، لایه زیرین 25 درصد و لایه میانی 50 درصد وزنی) بود. فاکتورهای متغیر عبارتند از: درصد اختلاط پلی اتیلن ترفتالات با تراشه های پالونیا در چهار سطح 100: 0، 90: 10، 80: 20، 70: 30 و پراکنش ذرات آن در 3 لایه به صورت پراکنده در لایه های سطحی، پراکنده در لایه میانی و پراکنده در هر 3 لایه بود. نتایج نشان داد که افزایش حضور پلی اتیلن ترفتالات در تخته تراشه سبب بهبود واکشیدگی ضخامت تخته ها گردید به طوری که با حضور 30 درصد پلی اتیلن ترفتالات، واکشیدگی ضخامت بعد از 24 ساعت غوطه وری در آب تخته ها به میزان 63/50 درصد بهبود یافت. در خواص مکانیکی افزایش حضور پلی اتیلن ترفتالات در تخته تراشه سبب کاهش مقاومت های مکانیکی گردید. با توجه به نتایج حاصله می توان نتیجه گیری نمود که تخته تراشه های پالونیا-پلی اتیلن ترفتالات ساخته شده در این تحقیق موفق به تامین الزامات مورد نظر در استاندارد EN-300 گردیدند.