مجله دانشگاه علوم پزشکی گرگان
سال:1402 | دوره:25 | شماره:2 (پی در پی 86) |تعداد مقالات:12

نوروفیبروماتوز (Neurofibromatosis: NF) یک گروه هتروژن از سندرم های مستعد تومور است که منجر به ایجاد بدخیمی در سیستم عصبی مرکزی و محیطی می شود. نوروفیبروماتوز نوع یک (NF1) به همراه نوروفیبروماتوز نوع دو (NF2) و شوآنوماتوز (SCH)، سه نوع اصلی NF هستند. NF1 به عنوان شایع ترین شکل، توسط نوروفیبروم ها و لکه های شیرقهوه (CALMs) در اوایل کودکی ظاهر می شوند. نوروفیبروماتوز نوع یک، ناشی از جهش در ژن NF1 است که نوروفیبرومین را کد می کند. همچنین جهش در NF2 و ژن SMARCB1 به ترتیب منجر به ایجاد بیماری های نوروفیبروماتوز نوع دو و شوآنوماتوز می شود. علاوه بر این، اکثر بیماران مبتلا به نوروفیبروماتوز نوع دو، شوانوم دهلیزی دارند که با مشکلات شنوایی و عدم تعادل بدن نیز همراه است. اخیرا شوآنوماتوز به عنوان یک اختلال ژنتیکی متمایز پیشنهاد می شود. زیرا علایم مشترک زیادی با نوروفیبروماتوز نوع یک و دو دارد که شوآنومای خوش خیم در اطراف اعصاب، به عنوان مشخصه این بیماری است. ممکن است NF1 و NF2 علایم خود را در کودکی نشان دهند؛ اما شوآنوماتوز اغلب در افراد سی ساله یا بالاتر تشخیص داده می شود. این مقاله مروری با استفاده از جدیدترین متون علمی براساس کلیدواژه های نوروفیبروماتوز، پاتوژنز، درمان، NF1، NF2، از پایگاه های داده های آنلاین Web of science، Google scholar و PubMed در مورد انواع نوروفیبروماتوز، مسیر مولکولی، معیارهای تشخیص، علایم بالینی، مدیریت شرایط، درمان های آتی و داروهای درحال توسعه نگارش گردید.

افزایش تعداد بیماران مبتلا به بیماری های خود ایمنی سیستمیک که خواستار انجام جراحی عیوب انکساری قرنیه با لیزر هستند؛ نیازمند توجه بیشتری به اهمیت بالینی وضعیت این بیماران است. مطالعات اخیر، دانش ما را در شناسایی و ارزیابی اختلالات خود ایمنی و اثرات جانبی بالقوه آنها در نتایج جراحی های عیوب انکساری قرنیه با لیزر را گسترش داده است. در این مقاله مروری به طور خلاصه به بررسی عوامل بیماری زا، جنبه های بالینی و عوارض احتمالی در بیماران مبتلا به اختلالات خود ایمنی سیستمیک که تحت این عمل های جراحی قرار می گیرند می پردازیم. در مجموع از بین مطالعات بررسی شده 132 مقاله برای این مطالعه انتخاب شدند. با توجه به این که آزاد شدن سیتوکین های مختلف ناشی از اختلالات خودایمنی سیستمیک، می تواند منجر به پیامدهای مخرب قرنیه شود؛ لذا نیاز به تشخیص زودهنگام قبل از هر جراحی لیزری عیوب انکساری ضروری به نظر می رسد. اگرچه به طور معمول روش هایی مانند LASIK و PRK در بیماران مبتلا به اختلالات خودایمنی انجام می شود؛ اما ملاحظات اساسی نیز بایستی در نظر گرفته شوند. موارد منع قطعی جراحی لیزری عیوب انکساری برای هر اختلال خود ایمنی هنوز توسط مطالعات تایید نشده است.

زمینه و هدف دیابت منجر به اختلال خونرسانی به اعصاب محیطی می شود. Semaphorin 3A (Sema3A) یک پروتیین دفع کننده عصب است که در پاسخ به هایپرگلایسمی ناشی از دیابت افزایش می یابد. فعالیت ورزشی و مصرف مکمل آلفالیپوییک اسید می تواند نقش محافظتی را در برابر عصب زدایی ناشی از دیابت ایفا کند. این مطالعه به منظور تعیین اثر یک دوره تمرین تناوبی با شدت بالا و متوسط به همراه مصرف مکمل آلفالیپوییک اسید لیپوزومال بر بیان پروتیین Sema3A صفحه محرکه عضله نعلی موش های دیابتی شده با استرپتوزوتوسین انجام شد. روش بررسی در این مطالعه تجربی 35 سر موش صحرایی نر نژاد ویستار با میانگین وزنی 220-190 گرم و گروه سنی 8-6 هفته به طور تصادفی به 7 گروه 5 تایی تقسیم شدند. گروه ها شامل کنترل سالم، کنترل دیابتی، دیابتی + مکمل، دیابتی + تمرین شدید، دیابتی + تمرین متوسط، دیابتی + تمرین شدید + مکمل و دیابتی + تمرین متوسط + مکمل تقسیم شدند. دیابت با تزریق استرپتوزوتوسین (دوز mg/kg/bw 50) درون صفاقی القاء شد. پروتکل تمرین تناوبی متوسط و شدید به مدت شش هفته و پنج جلسه در هفته بود. آلفالیپوییک اسید به میزان mg/kg20 در روز به صورت گاواژ به موش ها داده شد. برای بررسی بیان پروتیین Sema3A عضله نعلی از روش ایمونوهیستوشیمی استفاده شد. انسولین سرم به روش الایزا اندازه گیری گردید. یافته ها دیابت باعث افزایش سطح گلوکز، Sema3A و کاهش معنی دار سطح انسولین عضله نعلی در گروه های دیابتی نسبت به گروه سالم شد (P<0. 05). تمرین تناوبی شدید و متوسط در ترکیب با مکمل، به طور معنی داری مقدار پایین تری از بیان پروتیین Sema3A نسبت به گروه دیابتی در ترکیب با مکمل نشان داد (P<0. 05). نتیجه گیری اگرچه تمرین تناوبی شدید و متوسط می تواند بیان پروتیین Sema3A عضله نعلی موش های دیابتی را کاهش دهد؛ اما ترکیب مکمل آلفالیپوییک اسید با تمرین ورزشی در کاهش میزان عصب زدایی موثرتر است.

زمینه و هدف با توجه به شیوع بیماری کرونا ویروس جدید 2019 (COVID-19) میزان فعالیت بدنی و ورزش در زندگی افراد جامعه برای کاهش تماس بین فردی برای مهار عفونت بسیار کاهش یافت. این مطالعه به منظور تعیین اثر قرنطینه در زمان شیوع COVID-19 بر آمادگی جسمانی دانشجویان انجام شد. روش بررسی این مطالعه شبه تجربی روی 32 دانشجو (16 پسر و 16 دختر) مشغول به تحصیل در سال های 1400-1398 در دانشگاه شهرکرد انجام شد. سطح آمادگی جسمانی (شنا، دراز و نشست، طناب زنی و انعطاف پذیری) در سه زمان قبل از شروع کرونا ویروس، یک سال پس از شروع کرونا ویروس و پس از 4 ماه تمرینات در منزل مورد سنجش و مقایسه قرار گرفت. یافته ها محدودیت های مربوط به دوران قرنطینگی COVID-19 سبب کاهش آماری معنی دار سطح آمادگی جسمانی دانشجویان در دوران بعد از کرونا در مقایسه با قبل از کرونا گردید (P<0. 05). همچنین 4 ماه تمرین در منزل سبب افزایش آماری معنی دار شاخص های آمادگی جسمانی نسبت به زمان قرنطینه گردید (P<0. 05). نتیجه گیری دوران قرنطینه در زمان شیوع COVID-19 سبب کاهش آمادگی جسمانی دانشجویان مورد مطالعه شد و اجرای تمرینات چهارماهه در منزل سبب افزایش آمادگی جسمانی گردید.

زمینه و هدف مولتیپل اسکلروزیس (MS) یک بیماری خودایمنی است که سیستم اعصاب مرکزی را مورد هدف قرار می دهد. مطالعات مختلف نشان داده اند عوامل متعددی در بروز این بیماری و همچنین در جهت جلوگیری از پیشرفت آن موثر است. از جمله این عوامل می توان به هلیکوباکترپیلوری اشاره کرد. این مطالعه به منظور تعیین عفونت هلیکوباکترپیلوری در بیماران مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس و افراد سالم انجام شد. روش بررسی این مطالعه مورد-شاهدی روی 100 بیمار مبتلا به MS (میانگین سنی 36. 99±, 9. 87 سال) و 100 فرد سالم (میانگین سنی 38. 05±, 11. 38 سال) در استان گلستان طی سال 1400 انجام شد. گروه مورد شامل 80 مورد عود کننده-فروکش یابنده و 20 مورد پیشرونده ثانویه بودند. از هر دو گروه نمونه خون گرفته شد و پس از جدا کردن سرم با استفاده از تست الایزا، آنتی بادی ضدهلیکوباکترپیلوری (IgG) با تعیین تیتر آنتی بادی مشخص شد. یافته ها حضور IgG هلیکوباکترپیلوری در گروه مورد و شاهد به ترتیب 21 درصد و 44 درصد بود (P<0. 05). میانگین غلظت IgG در گروه مورد به طور معنی داری کمتر از گروه شاهد (13. 48±, 10. 83 در مقابل 19. 78±, 16. 14 AU/ml) اندازه گیری شد. درصد موارد مثبت آنتی بادی IgG علیه هلیکوباکترپیلوری در گروه عود شونده-فروکش یابنده و پیشرونده ثانویه بیماران مبتلا به MS به ترتیب 21. 2% و 20% تعیین شد که اختلاف این دو گروه از نظر آماری معنی دار نبود. نتیجه گیری احتمالا کمتر بودن حدود دو برابری سابقه عفونت هلیکوباکترپیلوری در مبتلایان به MS در مقایسه با افراد سالم می تواند نشان دهنده نقش محافظتی این باکتری در برابر این بیماری باشد.

زمینه و هدف روش تشخیص بیماری التهابی روده (Inflammatory Bowel Diseases: IBD) با کولونوسکوپی، نمونه برداری و یافته های هیستوپاتولوژیک است. کالپروتکتین مدفوع تستی است که برای ارزیابی میزان التهاب در روده و دستگاه گوارش استفاده می شود. این مطالعه به منظور تعیین ارتباط بین سطح کالپروتکتین مدفوع با یافته های کولونوسکوپی در مبتلایان به کولیت اولسراتیو مراجعه کننده به کلینیک گوارش مرکز آموزشی درمانی شهید صیاد شیرازی گرگان انجام شد. روش بررسی این مطالعه توصیفی تحلیلی روی 100 بیمار مبتلا به کولیت اولسراتیو مراجعه کننده به کلینیک گوارش مرکز آموزشی درمانی شهید صیاد شیرازی گرگان طی سال 1399 انجام شد. بیماران یک روز قبل از پروسه (درست پس از شروع مصرف دارو برای پاکسازی روده) نمونه مدفوع خود را جمع آوری کردند. پاکسازی روده با استفاده از تجویز محلول پلی اتیلن گلیکول محلول در آب انجام شد. میزان فعالیت بیماری کولیت اولسراتیو با استفاده از disease activity score اندازه گیری و امتیاز بیشتر یا مساوی 5 به عنوان بیماری فعال در نظر گرفته شد. بیماران برحسب محل درگیری به دو دسته کلی، درگیری گسترده (extensive) یا پان کولیت و درگیری سمت چپ تقسیم شدند. نمونه های مدفوع برای کالپروتکتین در یک آزمایشگاه واحد با استفاده از یک کیت تجاری در دسترس (Calprest-EuorociationspA. Trieste) در مقادیر کمتر از 50 میکروگرم بر گرم طبیعی ارزیابی شد و ارتباط بین میزان سطح کالپروتکتین مدفوع با یافته های کولونوسکوپی بیماران مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها میانگین مدت زمان ابتلا 4±, 3. 1 سال در محدوه زمانی 14-1 سال بود. سطح کالپروتکتین مدفوع در 16 بیمار کمتر از 50 میکروگرم بر گرم تعیین شد. میزان سطح کالپروتکین با سن و جنس ارتباط آماری معنی داری نداشت. براساس یافته های کولونوسکوپی 84 درصد بیماری فعال داشتند. بیشترین محل درگیری (60 درصد) در سمت چپ بود. میزان سطح کالپروتکتین مدفوع در افرادی که در فاز فعال بیماری بودند؛ به طور معنی داری بیشتر از حالت بهبودی و نیز در حالت severe بیشتر از remission بود (P<0. 05). بین میزان سطح کالپروتکتین مدفوع با محل درگیری، وسعت درگیری بیماری و طول مدت بیماری ارتباط آماری معنی داری یافت نشد. نتیجه گیری سطح کالپروتکتین مدفوع در بیماران مبتلا به کولیت اولسراتیو منطقه ما ارتباط معنی داری با شدت و فعالیت بیماری داشت.

زمینه و هدف توده های تیروییدی از شایع ترین دلایل مراجعه بیماران به درمانگاه های غدد هستند. تخلیه سوزنی ظریف (Fine Needle Aspiration: FNA) به عنوان راهکاری برای کاهش جراحی تیرویید برای ضایعات خوش خیم استفاده می شود. این مطالعه به منظور تعیین صحت تشخیصی تخلیه سوزنی ظریف توده های تیروییدی در مقایسه با نتایج بافت شناسی در مراکز آموزشی درمانی شهر گرگان انجام شد. روش بررسی این مطالعه توصیفی-تحلیلی روی 102 بیمار (12 مرد و 90 زن) در محدوده سنی 41. 60±, 12. 25 سال با تشخیص توده های تیروییدی ارجاع شده برای انجام عمل جراحی به مراکز آموزشی درمانی شهر گرگان طی سال های 1400-1399 انجام شد. تخلیه سوزنی ظریف انجام و نمونه ها برای بررسی به بخش پاتولوژی ارسال شدند. نتیجه سیتولوژی در چک لیست ثبت شد. برحسب نتایج سیتولوژی بخشی از بیماران برای جراحی ارجاع شدند. سپس نتایج پاتولوژی جراحی نیز با یافته های سیتولوژی مقایسه شدند. حساسیت و ویژگی نتایج سیتولوژی توده های تیروییدی در مقایسه با نتایج پاتولوژی نیز محاسبه گردید. یافته ها نتایج FNA، اندازه توده و شکایت اصلی بیمار با نتایج بافت شناسی ارتباط آماری معنی داری نشان داد (P<0. 05). با توجه به یافته های FNA در مقایسه با آسیب شناسی، حساسیت 74%، ویژگی 88. 1%، ارزش اخباری مثبت 88. 1%، ارزش اخباری منفی 74%، میزان مثبت کاذب 12%، میزان منفی کاذب 26% و دقت تشخیصی 80. 4% تعیین گردید. نتیجه گیری تخلیه سوزنی ظریف همچنان یک ابزار کلیدی در بررسی توده های تیرویید است و برای افزایش دقت FNA نیاز به ارتقاء تکنیک های انجام آن است.

زمینه و هدف با در نظر داشتن پرفشاری خون به عنوان شایع ترین هم ابتلایی در بیماران COVID-19؛ این مطالعه به منظور تعیین ویژگی های بالینی و عوامل خطر مرتبط با مرگ ومیر درون بیمارستانی بیماران مبتلا به COVID-19 با سابقه پرفشاری خون انجام شد. روش بررسی این مطالعه توصیفی تحلیلی روی 527 بیمار (277 مرد و 250 زن) با میانگین سنی 64. 73±, 13. 13 سال مبتلا به پرفشاری خون آلوده به COVID-19 بستری در مرکز آموزشی درمانی شهید صیاد شیرازی از اسفند 1398 لغایت شهریور 1399 انجام شد. داده ها با استفاده از سیستم اطلاعاتی بیمارستان استخراج و با اطلاعات ثبت شده در پرونده بیماران و طی تماس تلفنی با آنان تکمیل شد. ارتباط بین عوامل خطر و مرگ ومیر درون بیمارستانی COVID-19 با تحلیل رگرسیون لجستیک در سه مدل شامل مدل 1 (اطلاعات دموگرافیک و شرح حال بیماران)، مدل 2 (مدل1 به همراه علایم حیاتی و درصد اشباع اکسیژن هنگام بستری) و مدل 3 (مدل 2 به همراه یافته های آزمایشگاهی هنگام بستری) سنجیده شد. در هر مدل، نسبت شانس و فاصله اطمینان 95 درصد برای هر یک از عوامل مرتبط با مرگ ومیر درون بیمارستانی گزارش شده و قدرت تمایز نتایج در مدل ها با محاسبه سطح زیرمنحنی تصحیح شده نمودار مشخصه عملکرد، آزموده شد. یافته ها از تعداد کل 527 بیمار بستری، 88 بیمار (16. 6%) طی 6. 48 روز بستری فوت کردند که 47 بیمار مرد بودند. در مدل1، مصرف تریاک (CI95%=1. 16-3. 85, OR=2. 11) و اختلال شناختی (CI95%=0. 98-5. 40, OR=2. 30) با خطر بالاتر مرگ ومیر ارتباط داشتند (سطح زیر منحنی=0. 65). در مدل2، با اضافه شدن علایم حیاتی و درصد اشباع اکسیژن، اختلال شناختی ارتباط معنی دار خود را از دست داده و تنها مصرف تریاک (CI95%=1. 09-3. 19, OR=1. 87) و درصد اشباع اکسیژن (CI95%=0. 90-0. 95, OR=0. 93) با مرگ ومیر درون بیمارستانی مرتبط بودند (سطح زیر منحنی=0. 73). در مدل3 پس از اضافه شدن یافته های آزمایشگاهی، با سطح زیر منحنی 0. 79 (CI95%=0. 70-0. 90) هر درصد اشباع اکسیژن بالاتر هنگام بستری با کاهش 7 درصد مرگ و میر درون بیمارستانی همراه بود (CI95%=0. 88-1. 00, OR=0. 93). همچنین مصرف تریاک و کراتینین بالا نیز منجر به افزایش مرگ ومیر گردید که از نظر آماری معنی دار نبودند. نتیجه گیری با توجه به ارتباط درصد اشباع اکسیژن در هنگام بستری با مرگ ومیر درون بیمارستانی بیماران مبتلا به پرفشاری خون و COVID-19، داده های پالس اکسیمتری هنگام بستری اهمیت ویژه ای در ارزیابی این بیماران دارد.

زمینه و هدف دانش تغذیه ای می تواند بر انتخاب مواد غذایی و در نتیجه عملکرد ورزشی افراد تاثیر بگذارد. مطالعه دانش، نگرش و عملکرد تغذیه ای می تواند در انتخاب نوع آموزش و ایجاد هماهنگی بین ورزشکاران در تطبیق رفتارهای تغذیه ای نقش اساسی ایفا نماید. این مطالعه به منظور ارزیابی دانش، نگرش و عملکرد تغذیه ای ورزشکاران مرد رشته بدنسازی شهر گرگان انجام شد. روش بررسی این مطالعه توصیفی تحلیلی روی 104 ورزشکار مرد بالای 18 سال رشته بدنسازی با سابقه حداقل 3 ماه پیوسته ورزش بدنسازی در 13 باشگاه بدنسازی فعال شهر گرگان طی سال 1399 انجام شد. برای سنجش دانش، نگرش و عملکرد تغذیه ای ورزشکاران از پرسشنامه استاندارد Parmenter و Wardle استفاده شد. تکمیل پرسشنامه توسط ورزشکاران و با راهنمایی محقق انجام شد. اطلاعات آنتروپومتری و ترکیبات بدن با استفاده از دستگاه Omron BF511 و توسط کارشناس تغذیه آموزش دیده گردآوری شد. یافته ها دانش تغذیه ای ضعیف در 70 نفر (67. 3%)، نگرش تغذیه ای ضعیف در 35 نفر (33. 65%) و عملکرد تغذیه ای ضعیف در 81 نفر (77. 88%) از ورزشکاران تعیین شد. بین دانش تغذیه ای با وزن (r=0. 23, P=0. 02)، نمایه توده بدنی (r=0. 27, P=0. 01) و درصد چربی بدن (r=0. 22, P=0. 02) و نیز بین عملکرد تغذیه ای با وزن بدن (r=0. 31, P<0. 001)، نمایه توده بدنی (r=0. 27, P<0. 001)، ساعات ورزش هفتگی (r=0. 22, P=0. 02) و سابقه بدنسازی (r=0. 32, P<0. 001) همبستگی آماری معنی دار مشاهده شد. نتیجه گیری سطح دانش، نگرش و عملکرد تغذیه ای ورزشکاران بدنسازی شهر گرگان ضعیف ارزیابی گردید.

زمینه و هدف استافیلوکوکوس اوریوس یکی از شایع ترین باکتری های مسبب کراتیت و کونژونکتیویت است. این مطالعه به منظور تعیین اثربخشی فلوروکینولون ها بر سویه های استافیلوکوکوس اوریوس مقاوم به متی سیلین جداسازی شده از عفونت خارجی چشم انجام شد. روش بررسی این مطالعه توصیفی تحلیلی روی 187 نمونه جداسازی شده از عفونت خارجی چشم بیماران 2 ماهه تا 61 ساله با علایم کونژونکتیویت و کراتیت بستری یا مراجعه کننده به اورژانس بیمارستان های استان های گلستان و مازندران طی سال های 1401-1399 انجام شد. از تست های استاندارد میکروبیولوژیک فنوتیپی و تشخیص مولکولی (PCR) برای ردیابی سویه های مقاوم به متی سلین استافیلوکوکوس اوریوس (Methicillin-resistant Staphylococcus aureus: MRSA) استفاده شد. تعیین حساسیت دارویی به کینولون ها و حداقل غلظت مهاری آنها در محدوده 0. 06-64 میکروگرم برمیلی لیتر با تکنیک میکرودایلوشن براث انجام گردید. یافته ها 52 مورد سویه MRSA چشمی تایید شد که به طور معنی داری در فصل بهار، جنس زن و محدوده سنی 30-1 سال بیشتر بود (P<0. 05). در زمره سویه های MRSA عامل کونژکتیویت، بیشترین مقاومت دارویی نسبت به سیپروفلوکساسین به میزان 18 مورد (48. 64%) تعیین شد. انوکساسین و افلوکساسن با نرخ یکسان 17 مورد (45. 95%) در رتبه های بعدی مقاومت قرار گرفتند. حداقل غلظت مهاری جمی فلوکساسین که رشد 90 درصد سویه های MRSA حاصل از کونژکتیوتیت را مهار کرد (MIC90=0. 25 میکروگرم بر میلی لیتر) 32 برابر کمتر از سیپروفلوکساسین تعیین شد. نتیجه گیری استافیلوکوکوس اوریوس ممکن است تحت تاثیر فصل و گروه سنی شایع ترین علل کونژکتیویت و کراتیت باشد. با توجه به پتانسیل ضد باکتریایی بالای جمی فلوکساسین در شرایط آزمایشگاهی نتایج این مطالعه می تواند در درمان عفونت های چشمی موثر باشد.

زمینه و هدف رشد جمعیت و آلودگی های ناشی از تخلیه انواع فاضلاب های شهری، صنعتی و کشاورزی، شیرابه محل های دفن زباله و روان آب های سطحی سبب افزایش آلودگی منابع آب می گردند. ورود فلزات سنگین به محیط زیست به ویژه بوم سازگان آبی به علت ورود به زنجیره غذایی و به خطر افتادن سلامت انسان، یکی از نگرانی های جامعه است. این مطالعه به منظور تعیین میزان فلزات سنگین در عضله ماهیان کفشک زبان گاوی (Cynoglossus arel) و سنگسر معمولی (Pomadasys kaakan) در سواحل بوشهر، شمال خلیج فارس انجام شد. روش بررسی این مطالعه توصیفی روی 20 قطعه ماهی کفشک زبان گاوی و 20 قطعه ماهی سنگسر معمولی از 3 ایستگاه ساحلی استان بوشهر شامل دیر، دیلم و بندر بوشهر طی بهار سال 1401 انجام شد. نمونه ها به طور تصادفی از بازار ماهی انتخاب شدند و پس از عملیات آماده سازی، زیست سنجی و هضم عضله ماهی توسط اسید نیتریک غلیظ، اندازه گیری غلظت فلزات سنگین نیکل، روی، مس، سرب و کادمیوم (میکروگرم در گرم) بافت عضله با دستگاه ICP-OES انجام شد. سپس میزان غلظت عناصر در بافت عضله ماهی به منظور مصارف انسانی با استانداردهای بین المللی (FAO، WHO، FDA، NHMRC و UKMAFF) مقایسه و طبق روش آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا برای مصرف ماهی، برآورد جذب روزانه و شاخص های خطر فلزات سنگین محاسبه گردید. یافته ها شاخص پتانسیل خطر برای هر دو گونه کمتر از یک به دست آمد. جذب روزانه و هفتگی ماهی کفشک زبان گاوی (روی > مس > نیکل> سرب> کادمیوم) و ماهی سنگسر معمولی (مس > روی > نیکل > سرب> کادمیوم) تعیین شد. میانگین غلظت فلزات سنگین نیکل، روی، مس، سرب و کادمیوم در بافت عضله گونه های مورد مطالعه به ترتیب 1. 88±, 0. 07، 27. 16±, 8. 11، 11. 55±, 4. 12، 1. 14±, 0. 06، 0. 19±, 0. 03 میکروگرم در گرم تعیین شدند. بیشترین مقادیر فلزات مورد مطالعه در آبزیان به ترتیب روی > مس > نیکل >سرب> کادمیوم بود. غلظت فلزات در نمونه های آنالیز شده در مقایسه با استانداردهای بین المللی پایین تر بود. نتیجه گیری غلظت فلزات در ماهیان کفشک زبان گاوی و سنگسر معمولی از نظر مسمومیت، برای مصارف انسان قابل قبول ارزیابی شد. همچنین میزان پتانسیل خطرپذیری و شاخص خطر برای بیماری های غیرسرطانی در بالغین و کودکان در بافت عضله ماهی کمتر از 1 به دست آمد و مصرف این آبزیان هیچ مشکلی برای سلامت انسان ایجاد نمی کند.

زمینه و هدف سازمان های مردم نهاد (سمن) (Non-governmental organizations: NGOs) از دیرباز در حوزه سلامت فعال بوده و نقش کلیدی و به سزایی در آن داشته اند؛ ولی این سازمان ها در برای ارتقاء سلامت اجتماعی برای مردم کمتر شناخته شده هستند و زیاد مورد توجه برنامه ریزان و مدیران نظام سلامت نیستند. این مطالعه به منظور تبیین چالش های سازمان های مردم نهاد برای ارتقاء سلامت اجتماعی انجام شد. روش بررسی این مطالعه کیفی روی 15 نفر از مدیران و صاحب نظران علمی و اجرایی وزارت بهداشت، وزارت کشور، استانداری، دانشگاه های علوم پزشکی کشور و و سازمان های مردم نهاد با روش نمونه گیری مبتنی بر هدف در سال 1400 انجام شد. داده ها با استفاده از راهنمای مصاحبه و به روش مصاحبه عمیق نیمه ساختار یافته جمع آوری شدند. سپس داده ها پس از ضبط و پیاده سازی، به روش تحلیل محتوا آنالیز شدند. یافته ها چالش های سازمان های مردم نهاد برای ارتقاء سلامت اجتماعی در شش عنوان اصلی چالش های برنامه ریزی، سازماندهی، عملکردی، سیاستی، اقتصادی و فرهنگی اجتماعی و 33 عنوان فرعی طبقه بندی گردید. اکثر مشارکت کنندگان بر نقش ضعیف سازمان های مردم نهاد در ارتقاء سلامت اجتماعی تاکید داشتند و آن را ناشی از چالش های برنامه ریزی، سازماندهی، عملکردی، سیاستی، اقتصادی و فرهنگی اجتماعی دانستند. نتیجه گیری توانمندسازی سازمان های مردم نهاد در ارتباط با داشتن برنامه راهبردی و عملیاتی و جذب منابع مالی از بخش های مختلف دولتی، خصوصی و خیرین کمک شایانی به تقویت آنها برای پیشبرد برنامه های ارتقاء سلامت اجتماعی خواهد نمود.