دانش کشاورزی
سال:1383 | دوره:14 | شماره:1 |تعداد مقالات:10

طی نمونه برداری و بررسی های انجام شده در سال های 79 و 80 چهار گونه از قارچ بیماریزای Fusarium شامل F. oxysporum , F. moniliforme و F. lateritium و F.Solani از نهالستان ها و خزانه های سوزنی برگان استان کرمان شناسایی گردید. پراکندگی این گونه ها در نهالستان های منطقه جوپار بیشتر از سایر مناطق بود. گونه F. moniliforme با بیشترین فراوانی، گونه F. lateritium با کمترین فراوانی و گونه های F.solani و F. oxysporum با فراوانی متوسط جداسازی شدند. بیماری زایی این قارچها که از عوامل مهم مرگ گیاهچه سوزنی برگان هستند بر روی گیاهچه های 20 روزه کاج ایرانی (pinus eldarica) به اثبات رسید. در این تحقیق جداسازی و اثبات بیماری زایی گونه F.lateritium در سوزنی برگان ایران برای اولین بار گزارش می گردد .

به منظور مطالعه و شناسایی عوامل بیماری زای قارچی طوقه ریشه گندم و تعیین اهمیت و خسارت این عوامل در استان زنجان در طول سال های 1379-78 تعداد 178 مزرعه گندم در شهرستان مختلف استان زنجام مورد بازدید و بررسی قرار گرفت. نمونه های مشکوک به بیماریهای طوقه و ریشه با علایمی از قبیل زردی، خشکیدگی، تنک بودن موضعی، سفید شدن خوشه ها، پوک شدن دانه ها، کاهش رشد و ضعیف شدن خوشه ها، تغییر رنگ محل طوقه و ایجاد لکه های نکروزه در محل طوقه و ابتدای ساقه از مناطق مورد بررسی جمع آوری و جهت بررسی های دقیق تر به آزمایشگاه منتقل و نسبت به جداسازی، خالص سازی و شناسایی و عوامل قارچی اقدام گردید. در نهایت 98 جدایه قارچی متعلق به 5 جنس و 7 گونه شناسایی شد. بیشترین فراوانی مربوط به گونه های Rhizoctonia celrealis, Rhizoctonia, Rhizoctonia solani, Fusarium culmrum و Drechslera sp بود که بیماری زایی آنها بر روی رقم گندم فلات به اثبات رسید. نتایج این تحقیق نشان داد که در مناطق مختلف استان حدود 40 درصد مزارع، حداقل به یکی از عوامل بیماری زای فوق آلوده هستند. خسارت بیماری های خاکزاد گندم بسته به درصد آلودگی بوته ها و همچنین گونه های عامل بیماری متفاوت و از 1 تا 9 درصد کل محصول نوسان داشت. نتایج این بررسی نشان داد در مناطقی که مواد آلی خاک ضعیف باشد، عملکرد محصول گندم بیشتر از خاک های پر بازده تحت تاثیر بیماری های خاکزاد قرار می گیرد.

افزایش کارایی مصرف آب از طریق مصرف بهینه آب و کود بویژه کود نیتروژنه از اهداف اصلی محققان محسوب می شود. این تحقیق در قالب طرح کرت های خرد شده با بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در ایستگاه تحقیقات تیکمه داش آذربایجان شرقی واقع در 75 کیلومتری شرق تبریز در سال زراعی 78- 77 اجرا گردید. آبیاری در سه سطح دیم، آبیاری محدود و آبیاری کامل و مقادیر نیتروژن در پنج سطح صفر، 60، 12، 180 و 240 کیلوگرم N خالص در هکتار به ترتیب تیمارهای اصلی و فرعی را تشکیل دادند. آبیاری محدود در دو نوبت هنگام کاشت و گلدهی و آبیاری کامل در هنگام کاشت با شش نوبت آبیاری در بهار و تابستان به اجرا گذاشته شد. نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که اثر آبیاری بر روی اجزای عملکرد شامل تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف و وزن هزار دانه و همچنین تاثیر نیتروژن برروی تعداد غلاف در بوته معنی دار بود ولی تعداد دانه در غلاف و وزن هزار دانه تحت تاثیر سطوح مختلف نیتروژن قرار نگرفت. نیتروژن از طریق افزایش تعداد غلاف، در دانه عملکرد را افزایش داد. به نظر می رسد در این منطقه با حدود 300 میلی متر بارندگی سالیان کشت دیم کلزا امکانپذیر نباشد. زیرا در شهریور ماه که دمای هوای برای کاشت کلزا مناسب است میزان بارندگی ناچیز و کمتر از 10 میلی متر است. تیمارهای آبیاری محدود با 3733 و آبیاری کامل با 6045 متر مکعب آب در هکتار و هر کدام با مصرف 180 کیلوگرم نیتروژن به ترتیب با تولید 1049 و1753.8  کیلوگرم روغن در هکتار، بهترین عملکرد را داشتند. کاربرد 60 کیلوگرم کود نیتروژنه درصد روغن کلزا را بالا برد ولی مصرف بیشتر آن (تا 180 کیلوگرم در هکتار) درصد روغن دانه های کلزا را کاهش داد. این کاهش با افزایش عملکرد دانه در واحد سطح جبران شد. به طوری که بیشترین تولید روغن در واحد سطح از همین تیمار 180 کیلوگرم در هکتار حاصل گردید. افزایش بیشتر نیتروژن مقدار روغن تولیدی را در واحد سطح پایین آورد. در تیمار آبیاری کامل با مصرف 6045 مترمکعب آب در مقایسه با تیمار آبیاری محدود (با مصرف 3733 مترمکعب آب ) عملکرد کلزا 75 درصد افزایش یافت و کارآیی نیتروژن در تیمار آبیاری کامل نیز نسبت به تیمار آبیاری محدود بیشتر شد. در تیمار آبیاری کامل با افزایش مصرف نیتروژن عملکرد کلزا به 4299 کیلوگرم در هکتار رسید. در حالی که تیمار آبیاری محدود با افزایش مقدار نیتروژن مصرفی تا 180 کیلوگرم در هکتار عملکرد افزایش یافته و پس از آن کاهش یافت.

نماتدهای خانواده Steinernematidae و Heterorhabditae انگل اجباری گروه بزرگی از حشرات هستند که در چند سال گذشته در کنترل بیولوژیک آفات مورد استفاده قرار گرفته و گونه های دو جنس Steinernema و Heterorhabditis کارایی لازم را نشان داده اند. در مدیریت آفات خاکزی، استفاده از این نماتدها به دلیل آنکه در این مکانها نماتدها از حدود غایی عوامل محیطی مثل دما، رطوبت و نور ماورا بنفش در امان هستند، امیدوارکننده است. آفت طوقه خوار یکی از آفات مهم گیاهان زراعی در استان آذربایجان غربی است. طی سالهای 76-1375 برای بررسی کارآیی نماتدهای بیمارگر حشرات در کنترل آفت طوقه خوار (Agrotis ipsilon) آزمایشهایی در شرایط مزرعه با پنج تیمار (صفر،8×105 ،4×105 ،2×105 ،1×105 ، عدد نماتد در هر متر مربع) از نماتد Heterorhabditis bacteriophora در چهار تکرار و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی انجام شد. نتایج محاسبات آماری نشان داد که نماتد H.bacteriophora با دزهای 4×105 و8×105  عدد در هر متر مربع بطور متوسط و به ترتیب 76.57% و 75.22% لاروها را پارازیته نمودند. اختلاف آنها با مقدار 105 نماتد در متر مربع در سطح 1% معنی دار بود.

به منظور بررسی اثر تناوب گیاهان زراعی بر وضعیت جوامع علف های هرز یک مطالعه مزرعه ای سه ساله با چهار گیاه گندم، کلزا، ذرت علوفه ای و سورگوم علوفه ای به صورت تناوب کشت مضاعف در مشهد اجرا شد. طرح آماری، بلوک کامل تصادفی با تیمار تناوب در چهار سطح و با سه تکرار بود. مطالعه جوامع علف های هرز در دو مرحله قبل از بسته شدن کانوپی و قبل از برداشت گیاه انجام گرفت. اثر تناوب برروی آخرین گیاه (سورگوم علوفه ای) ارزیابی شد. نتایج نشان داد که تناوب و گیاه قلبی اثر معنی داری بر وزن خشک و تراکم علف های هرز دارد. گونه غالب علف هرز نیز تحت تأثیر تیمار تناوب قرار گرفت. کلیه شاخص های علف هرزی در مرحله اول بیشتر از مرحله دوم بودند. در اکثر موارد، علف های هرز برگ پهن به لحاظ وزن خشک و تراکم، بیشتر از علف های هرز برگ باریک بودند. فقط تناوب چهار (گندم، آیش، گندم، ذرات، کلزا و سورگوم) در هر دو مرحله نمونه گیری وزن خشک و تراکم علف هرز بیشتری داشت. گیاهان زراعی قبلی به ویژه کلزا در گیاهان بعدی به صورت گیاه نابجا، فقط در مرحله اول حضور داشتند.

طی مطالعه فونستیکی که در سالهای 1379-80 در مزارع چغندر قند دشت میاندوآب (آذربایجان غربی) انجام گرفت. تعداد 14 گونه و 14 جنس متعلق به 12 خانواده از کنه های راسته نهان استیگمایان (Acari, Oribatida) بدین شرح جمع آوری و شناسایی گردد. Brachychochthonius near immaculutus Forssland**, (Brachychthonidae)**; Ceratozetes sp**, (Ceratozetidae); Protoribates capucinus Berlese**, (Haplozetidae); Microppia** minus Paoli**, Multioppia wilsoni Aoki** (Oppiidae); Hemileius sp., (Scheloribatidae); Aphelacarus acarinus (Berlese)*; (Cosmochthonidae)*; Epilohmannia cylindrica cylindrica*, (Epilohmaniidae)*; Rhysotritia ardua penicillata Perea-Inigo*, (Euphthiracaridae)*; Galumna sp, (Galumnidae)*; Protoribates*, sp, (Haplozetidae); Lohmannia turcmenica Bulanova- Zachvatkin*, (Lohmanniidae); Multioppia radiata Hammer*, (Oppiidae)*; Zygoribatula connexa (Berlese)*, Z. hortobagyensis Mahunka*, Z. undulata (Berlese)*, (Oribatulidae)*, Scheloribates fimbriatus Thor*, (Scheloribatidae)*. بیشترین تراکم جمعیت از بین مجموعه را خانواد Oribatulidae و گونه های Zygoribatula connexa و Z. hortobagyensis  از همین خانواده به خود اختصاص دادند. خانواده ها، جنس ها و گونه هایی که با ** و * نشان داده شده اند به ترتیب برای فون کنه ای ایران و دشت میاندوآب جدید می باشند.

آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال 1380 به منظور تعیین رقمی مناسب برای کشت دوم آفتابگردان در منطقه ورامین به اجرا درآمد. ارقام مورد بررسی به سه گروه رسیدگی زودرس (هیبرید 25، چرنیانکا و زاریا) متوسط رس (آرماویرسکی، گلشید و هیبرید 33) و دیررس (پروگرس، گابور و رکورد) و در دو تیپ هیبرید (هیبرید 25، هیبرید 33 و گلشید) و تجارتی (سایر ارقام) تعلق داشتند. در تمامی ارقام وزن خشک ساقه تا مرحله 50 درصد گلدهی آفتابگردان افزایش پیدا کرد و بعد از این مرحله روند نزولی نشان داد. وزن خشک کل اندام های هوایی در کلیه ارقام سیر افزایشی داشت و در مراحل انتهایی به دلیل ریزش های برگ و سایر اندام ها، کاهش اندکی در برخی از ارقام مشاهده شد. سرعت رشد محصول،از ابتدای دوره رشد گیاه، به دلیل وجود شرایط محیطی مطلوب روند افزایشی داشت و در مرحله گلدهی به حداکثر مقدار ممکن خود رسید و به دنبال آن روند کاهشی نشان داد. سرعت رشد نسبی در ارقام گروه های رسیدگی از ابتدای دوره رشد گیاه، نزولی بود و این در مراحل ابتدایی سریع بوده و با تکمیل کانوپی رقابت بین بوته ها کاهش یافته و سبب نزول تدریجی RGR در مراحل بعدی شد. شاخص سطح برگ،تا مرحله 50 درصد گلدهی افزایش و پس از آن سیر نزولی نشان داد. LAI در ابتدای دوره رشد سیر صعودی بطئی داشت و پس از افزایش نسبی سطح برگ و میزان فتوسنتز سیر صعودی سریع به خود گرفت و به حداکثر خود (در 50 گلدهی) رسید و پس از این مرحله به دلیل سایه افکنی و پیری برگ های پایین شاخص مورد نظر کاهش یافت. میزان LAI به هنگام رسیدگی فیزیولوژیک به حداقل خود رسید. رقم هیبرید 25 بیشترین میزان عملکرد را به خود اختصاص داد ولی از لحاظ آماری اختلاف معنی داری با ارقام پروگرس، رکورد، گابور، هیبرید 33 و چرنیانکا نداشت. در بین گروه های رسیدگی، ارقام دیررس، به دلیل طولانی بودن مرحله تا 50 درصد گلدهی و دوره پر شدن دانه بیشترین عملکرد را داشتند.

در این تحقیق معادله دیفرانسیل حاکم بر جریان متغیر مکانی با افزایش بده برای مقاطع دایره ای استخراج شد و کاربرد آن در بررسی مشخصات جریان در زهکش ها و تعیین قطر آنها به آزمون گذاشته شد. همچنین فرم منفصل شده معادلات برای تعیین موقعیت مقطع کنترل و محاسبه نیمرخ سطح آب بر اساس روش عددی نیوتن - رافسون ارائه گردید. به دلیل پذیرش فرض های ویژه در استخراج فرمول های متداول مقاومت، طول مجرا در این فرمول ها نقشی ندارد. در حالی که این پارامتر در معادله حاکم بر جریان متغیر مکانی تاثیر دارد. از این رو مقایسه نتایج روش ها ضروری بود که قطر به دست آمده از روش پیشنهادی بر اساس معیار خاصی تعیین شود. معیار انتخاب شده آن است که قطری که به ازای بده معین، عمق آب را در انتهای بالا دست لوله تقریبا به سقف لوله می رساند با قطرهای به دست آمده از روش های متداول قابل مقایسه باشد. مقایسه نتایج عددی برای طول ها و شیب های مختلف در محدوده شیب های کاربردی 0.001 تا 0.005 نشان داد که در حد پایین محدود شیب، جواب های روشن متغیر مکانی به نتایج روش متداول غیریکنواخت نزدیک تر است و با افزایش شیب طولی لوله، به سمت نتایج روش یکنواخت میل می کند. ولی تشابه جواب ها و یا حتی انطباق آنها به معنای اخذ نتایج یکسان نیست. زیرا جریان متغیر مکانی دارای سطح آزاد است در حالی که در فرمول های متداول لوله پرفرض شده است و خط گرادیان هیدرولیکی منطبق بر سقف لوله یا کمی بالاتر از آن در نظر گرفته می شود. این بدان معنی است که اگر به جای پر شدن مقطع انتهای بالا دست، پرشدن هر مقطع دیگری به سمت پایین دست ملاک انتخاب قطر در روش متغیر مکانی قرار گیرد. قطرهای کوچکتر هم برای عبور بده مورد نظر کافی خواهد بود. پس به نظر می رسد که از بین دو فرمول متداول، استفاده از فرمول جریان غیریکنواخت با نتایج محافظه کارانه، مناسبتر است. این مقایسه همچنین نشان می دهد که چنین قطری وجود موانع احتمالی را (از قبیل رسوب بر کف لوله) بدون ایجاد تاثیر زیادی بر وضعیت جریان، تحمل می نماید. پس نیازی به افزایش ضریب اطمینان و یا انتخاب قطر بزرگتر وجود ندارد.

وراثت مقاومت به سرما بر اساس شاخص های مزرعه ای و آزمایشگاهی از طریق تلاقی دیالل شش رقم کلزا (Brassica napus L.) مورد بررسی قرار گرفت. والدها عبارت از Global, Maluka, PF704591, Orakel Lisandra, و Shiralee  بودند. به منظور بررسی قابلیت زمستان گذرانی ژنوتیپ ها، آزمایش مزرعه ای در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با استفاده از والدین و هیبریدهای F1 آنها انجام شد. در ارزیابی آزمایشگاهی از طرح اسپلیت پلات با دو تکرار استفاده گردید و شاخص های میزان اتلاف آب بافت، درصد آب بافت و میزان قندهای محلول بعد از خوگرفتگی و درصد تراوش یونی، میزان اتلاف آب بافت و درصد بقا در دماهای 4- و 7-، 10- و 12- سانتی گراد اندازه گیری شدند. بین ژنوتیپ ها از نظر بقای زمستانه در مزرعه تفاوت معنی داری مشاهد نشد ولی در شرایط آزمایشگاه برای تمام شاخص ها به جز درصد آب بافت تحت شرایط تنش، اختلاف معنی داری وجود داشت. مقایسه میانگین ها برای صفات آزمایشگاهی نشان داد که والد Orakel در مجموع از نظر ویژگی های مقاومت به سرما بهتر از بقیه والدین است. در میان هیبریدها نیز Maluka×Global به عنوان بهترین هیبرید شناخته شد. این هیبرید در کلیه صفات نسبت به والدین خود هتروزیس از نوع والد برتر نشان داد و از نظر میزان قندهای محلول و درصد بقا از Orakel برتر بود. نتایج نشان داد که ژن های افزایشی مطلوبی از نظر مقاومت به سرما در والدهای Maluka و Global وجود دارد زیرا در تمامی صفات اندازه گیری شده قبل از تنش و پس از اعمال تنش هر دو والد دارای بیشترین قابلیت ترکیب عمومی بودند. بنابراین، از این دو والد می توان به عنوان والدین برخوردار از ژن های افزایشی مطلوب در برنامه های اصلاحی استفاده نمود. هیبرید Maluka×Global نیز نسبت به دیگر هیبریدها بهترین قابلیت ترکیب خصوصی را در اکثر صفات دارا بود. بنابراین، این هیبرید از ژن های غالب بیشتری برای مقاومت به سرما برخوردار بود. وراثت پذیری های خصوصی برآورد شده برای کلیه صفات در حدت پایین بدست آمد ولی به استثنای وراثت پذیری عمومی مربوط به درصد بقای بعد از انجماد، دامنه وراثت پذیری عمومی برای سایر صفات از 44% تا 70.47% متغیر بود که بیانگر اهمیت اثرات غالبیت در تبیین صفات مورد نظر می باشد.