روانشناسی پیری
سال:1401 | دوره:8 | شماره:1 |تعداد مقالات:7

سالمندی به عنوان یکی از مراحل حساس تحول انسان، دارای ویژگی ها و شرایط خاص خود است. در این میان اضطراب وجودی و نشخوار فکری از شایع ترین موضوعات سلامت روان سالمندان است که با مداخله مناسب می توان آنها را بهبود بخشید. بنابراین این مطالعه با هدف تعیین اثربخشی درمان مبتنی بر شفقت بر نشخوار فکری و اضطراب وجودی سالمندان انجام شد. روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش تمام سالمندان با اضطراب وجودی شهر اهواز در سال 1400 بودند. حجم نمونه پژوهش شامل 30 نفر مرد سالمند (65 تا 75 سال) بود که با روش نمونه گیری در دسترس و با توجه به ملاک های ورود و خروج مطالعه انتخاب شدند. گروه آزمایش مداخله آموزشی را طی هشت جلسه 90 دقیقه ای هفتگی دریافت نمودند. پرسش نامه های مورد استفاده در این پژوهش شامل نشخوار فکری هوکسما و مارو و اضطراب وجودی ویمز و همکاران بود. داده ها با تحلیل کوواریانس تک متغیره در سطح 05/0 با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 22 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها نشان داد در مرحله پس آزمون بین گروه های آزمایش و کنترل از نظر نشخوار فکری و اضطراب وجودی تفاوت معنی داری وجود داشت (001/0P<). به عبارت دیگر، نتایج پژوهش حاضر نشان داد درمان مبتنی بر شفقت موجب کاهش اضطراب وجودی و نشخوار فکری می شود. به نظر می رسد این نتایج نمایان گر افق های جدیدی در مداخلات روان شناختی است و می توان از درمان مبتنی بر شفقت به عنوان یک روش درمانی موثر در بهبود سلامت روانی سالمندان سود جست.

سالمندی فرآیندی طبیعی و مرحله ای حساس در زندگی یک فرد است که با طیف وسیعی از تغییرات فیزیولوژیکی و روان شناختی از جمله افزایش باورهای غیرمنطقی و تضعیف شادکامی همراه است. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر باورهای غیرمنطقی و شادکامی سالمندان شهر کرمانشاه انجام شد. پژوهش حاضر از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل کلیه سالمندان شهر کرمانشاه در سال 1400 بودند، که به شیوه نمونه گیری دردسترس 30 نفر از سالمندان (60 تا 70 سال) با توجه به ملاک های ورود و خروج مطالعه انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش (15 نفر) و کنترل (15 نفر) جایگزین شدند. گروه آزمایش مداخله درمانی طی 8 جلسه 90 دقیقه ای دریافت نمودند و گروه کنترل در لیست انتظار برای درمان قرار گرفت. ابزار مورد استفاده در این پژوهش شامل پرسشنامه های باورهای غیرمنطقی جونز و شادکامی آکسفورد بودند. داده ها با روش تحلیل کوواریانس تک متغیری در نرم افزار SPSS نسخه 25 تحلیل شدند. یافته ها نشان داد که در پس آزمون، گروه آزمایش از نظر هر دو متغیر باورهای غیرمنطقی و شادکامی تفاوت معنی داری با گروه کنترل داشتند. به عبارت دیگر، شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی باعث شد که سالمندان باورهای غیرمنطقی کمتر و شادکامی بیشتری را تجربه کنند (05/0>P). با توجه به اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی، درمانگران و متخصصان مرتبط با سلامت می توانند از این روش درمانی برای مداخله های مرتبط با سلامت به ویژه برای بهبود باورهای غیرمنطقی و شادکامی استفاده نمایند.

سالمندی با محدودیت و ناتوانی بسیاری همراه است که می تواند مولد اضطراب مرگ در آنها باشد. بنابراین پژوهش حاضر با هدف مقایسه اثربخشی بهزیستی درمانی با درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر اضطراب مرگ سالمندان مرکز نگهداری روزانه سالمندان انجام شد. پژوهش حاضر نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون-پس آزمون-پیگیری با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش حاضر، شامل سالمندان عضو مراکز روزانه با اضطراب مرگ بودند. از بین این افراد، تعداد 45 نفر به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و با گمارش تصادفی در سه گروه 15 نفری قرار گرفتند. گروه های آزمایش تحت هشت جلسه 90 دقیقه ای بهزیستی درمانی یا درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد قرار گرفتند و برای گروه کنترل اقدامی صورت نگرفت. ابزار جمع آوری داده ها شامل مقیاس اضطراب مرگ تمپلر بود. نتایج تحلیل کوواریانس تک متغیری نشان داد که بهزیستی درمانی و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد در مقایسه با گروه کنترل بر کاهش اضطراب مرگ سالمندان اثر معنادار داشته اند. با این حال، تفاوت معناداری بین اثربخشی دو گروه بر کاهش اضطراب مرگ وجود نداشت. طبق نتایج، می توان از بهزیستی درمانی و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد در جهت بهبود اضطراب مرگ در سالمندان استفاده کرد.

فرایند سالمندی با کاهش تدریجی عملکرد سیستم های بدن یک فرد بالغ و سالم به فردی آسیب پذیر با کاهش در ظرفیت های فیزیولوژیک همراه است. بنابراین، امروزه توجه به مولفه های سلامت در سالمندان اهمیت ویژه ای یافته است. این پژوهش با هدف تعیین رابطه خودکارآمدی و کیفیت زندگی با نقش میانجی بهزیستی روان شناختی در سالمندان شهر تهران انجام شد. روش پژوهش، توصیفی و از نوع همبستگی و معادلات ساختاری بود. جامعه آماری، متشکل از کلیه سالمندان (60 سال به بالا) شهر تهران بود که از این میان 200 نفر به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. این افراد به پرسشنامه های بهزیستی روان شناختی ریف، خوکارآمدی عمومی شرر، و کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی پاسخ دادند. برای تحلیل داده ها از نرم افزارهای SPSS و AMOS و روش های همبستگی پیرسون و تحلیل مدل یابی معادلات ساختاری استفاده شد. نتایج حاصل از تحلیل معادلات ساختاری نشان داد که مدل مفروض این مطالعه از برازش مناسبی در نمونه مورد مطالعه برخوردار است. بدین ترتیب که، خودکارآمدی رابطه مستقیم مثبتی با بهزیستی روان شناختی و همچنین رابطه مستقیم مثبتی با کیفیت زندگی دارد. از سویی بهزیستی روان شناختی رابطه مستقیم مثبتی با کیفیت زندگی دارد. همچنین مشخص شد بهزیستی روان شناختی از طریق خودکارآمدی با کیفیت زندگی رابطه غیرمستقیم دارد. این نتایج بر اهمیت بهبود شرایط زندگی سالمندان بر اساس سلامت روان شناختی و میزان احساس راحتی در هنگام برخورد با شرایط دشوار اشاره می کند.

اضطراب مرگ می تواند نگرش منفی در مورد پیری را افزایش دهد و حتی منجر به اضطراب و ترس از پیری شود. بنابراین شناخت عوامل روان شناختی موثر بر اضطراب مرگ در سالمندان بسیار مهم می باشد. در همین راستا هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه احساس تنهایی، هوش معنوی و سلامت عمومی با اضطراب مرگ از طریق نقش میانجی ذهن آگاهی در سالمندان بود. روش پژوهش حاضر همبستگی از نوع تحلیل مسیر بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل تمامی سالمندان مقیم جامعه در سه منطقه 3، 8 و 20 شهر تهران در سال 1400 بود که از بین آنها تعداد 250 نفر به عنوان گروه نمونه با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسش نامه های اضطراب مرگ تمپلر، احساس تنهایی راسل، هوش معنوی کینگ، سلامت عمومی گلدبرگ و هیلر و ذهن آگاهی بایر و همکاران بود. نتایج پژوهش نشان داد که مدل مفروض با داده های پژوهش برازش مطلوبی دارد. همچنین نتایج تحلیل مسیر برای بررسی نقش متغیر میانجی نشان داد که ذهن آگاهی رابطه بین احساس تنهایی، هوش معنوی و سلامت عمومی با اضطراب مرگ در سالمندان را میانجی گری می کند. بر این اساس می توان نتیجه گرفت که ارتقاء سطح ذهن آگاهی به کاهش اضطراب مرگ در سالمندان کمک می کند و لازم است راهکارهایی برای افزایش آن در این جامعه ارایه گردد.

اگرچه پدیده سالمندی را نمی توان متوقف نمود، ولی می توان با برنامه ریزی درست و به کارگیری روش ها و مراقبت های اصولی، از اختلالات و معلولیت های این دوران پیشگیری کرده و یا اینکه آن را به تعویق انداخت. بنابراین، هدف این مطالعه بررسی اثربخشی تمرین های ذهن آگاه، تعادل و ترکیبی بر تعادل و ترس از افتادن سالمندان بود. روش پژوهش از نوع نیمه تجربی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل تمامی سالمندان شهرستان مشهد با مشکل تعادل و ترس از افتادن بود. 150 نفر از سالمندانی که در پارک ملت مشهد حضور داشتند که پس از بررسی به صورت هدفمند، 48 سالمند زن شهر مشهد در دامنه سنی 60 تا 79 سال به طور تصادفی در چهار گروه 12 نفره جایگزین شدند. به منظور جمع آوری داده ها، از پرسش نامه بین المللی کارآمدی افتادن و آزمون تعادل برگ استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از تحلیل کوواریانس تک متغیری استفاده شد. تحلیل داده ها با کمک نرم افزار SPSS نسخه 20 و نرم افزار Excel 2013 انجام شد. یافته ها نشان داد که هر سه روش تمرینی ذهن آگاهی، تعادلی و ترکیبی (ذهن آگاه-تعادلی) در مقایسه با گروه کنترل بر عملکرد تعادلی و ترس از افتادن زنان سالمند، تاثیر معنی داری داشته و هر سه روش تمرینی، سبب افزایش معنی داری در تعادل و کاهش ترس از افتادن زنان سالمند شد. همچنین، یافته ها نشان داد که بین تاثیر تمرینات ذهن آگاه، تعادلی و ترکیبی بر عملکرد تعادلی و ترس از افتادن زنان سالمند تفاوت معنی داری وجود دارد که به ترتیب، روش تمرین ترکیبی (تعادل-ذهن آگاه)، ذهن آگاه و تعادلی تاثیر بیشتری بر بهبود تعادل و کاهش ترس از افتادن زنان سالمند داشت. از این رو، توصیه می شود به منظور ارتقای سطح شاخص های حرکتی (تعادل) و روان شناختی (ترس از افتادن) موثر بر عملکرد سالمندان، از ترکیبی از تمرینات تعادلی و ذهن آگاهی با در نظر گرفتن ویژگی های تمرینی استفاده شود.

شیوع بیماری کرونا یک چالش مهم برای دستگاه های مراقبت بهداشتی در ایران است. سبک های دلبستگی و حس انسجام و هوش معنوی از جمله متغیرهایی هستند که می توانند تاثیر بسزایی بر سلامت روان و کیفیت زندگی سالمندان در دوران شیوع بیماری کرونا داشته باشند. بنابراین پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش میانجی هوش معنوی در رابطه بین سبک های دلبستگی و حس انسجام با استرس ادراک شده در دوران بیماری کرونا در سالمندان اجرا شد. روش پژوهش همبستگی و از نوع تحلیل مسیر بود. جامعه آماری شامل کلیه سالمندان مقیم سراهای سالمندان شهر سنندج در سال 1400 بود که از بین آنها 270 نفر (146 مرد و 124 زن) به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شد. داده ها با استفاده از مقیاس های دلبستگی بزرگسالان کولینز، حس انسجام آنتونووسکی، استرس ادراک شده کوهن و همکاران و هوش معنوی کینگ جمع آوری شدند. نتایج حاصل از تحلیل مسیر نشان داد که مدل مفروض این مطالعه از برازش مناسبی در نمونه مورد مطالعه برخوردار است. بدین ترتیب که سبک دلبستگی ایمن از طریق هوش معنوی با استرس ادراک شده، سبک های دلبستگی اجتنابی و دوسوگرا از طریق هوش معنوی با استرس ادراک شده و حس انسجام از طریق هوش معنوی با استرس ادراک شده در سالمندان رابطه غیرمستقیم (05/0>P) داشتند. این نتایج بر اهمیت ارتباط سبک های دلبستگی و حس انسجام با توجه به نقش میانجی هوش معنوی در ارایه کمک های روان شناختی به سالمندان در مدیریت استرس ادراک شده آنها تاکید دارد.