پژوهش های مدیریت عمومی
سال:1402 | دوره:11 | شماره:62 |تعداد مقالات:11

امروزه به دلیل رشد فزاینده فناوری­ها و تأثیرات شگرف آنها بر ساحت­های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی و همچنین، تغییر انتظارات شهروندان، تحول دیجیتال در بخش عمومی به ضرورتی اجتناب­ ناپذیر تبدیل شده است. دولت­ها طلایه داران بهره ­گیری و بهره­ مندی جامعه از تحول دیجیتال هستند؛ اما، با وجود این، چالش­ هایی بر سر راه دولت وجود دارد که مانع از ایفای چنین نقشی می­ شود. با توجه به بررسی ادبیات موضوع و نبود چارچوب جامع از چالش­ های تحول دیجیتال در بخش عمومی ایران، پژوهش حاضر با هدف واکاوی چالش­ های فراروی بخش دولتی ایران در استقرار تحول دیجیتال انجام شده است. در این پژوهش، از روش تحلیل محتوای کیفی و برای گردآوری داده ­ها و استخراج نظر خبرگان از مصاحبه­ های نیمه­ ساختار یافته با 40 نفر از متخصصین حوزه IT استفاده به عمل آمده است. طبق یافته­ های پژوهش، چالش­های تحول دیجیتال در سازمان­ های دولتی ایران را می­توان در چهار دسته «چالش­های سخت­ افزاری تحول دیجیتال (زیرساخت­ فناوری اطلاعات و زیرساخت مالی)، چالش­های نرم­افزاری تحول دیجیتال (حکمرانی دیجیتال و فرهنگ تحول دیجیتال)، چالش­ های انسان افزاری تحول دیجیتال (شایستگی ­های متولیان تحول دیجیتال و شایستگی­ های شهروندی دیجیتال) و چالش­ های اکوسیستم (تعاملات اکوسیستم و ظرفیت اکوسیستم)» طبقه­ بندی کرد. این چارچوب می­ تواند به عنوان هادی پژوهش ­های آتی در مورد تحول دیجیتال در بخش دولتی مورد استفاده نظریه­ پردازان و پژوهشگران قرار گیرد و رهنمودهای مفیدی برای خط­ مشی ­گذاران و مدیران دولتی ارائه دهد.

قلدری سازمانی یکی از پدیده­های معمولا پنهان در سازمان ها است که با رفتارهای همچون توهین، تحقیر، اهانت، تهدید و سایر رفتارهای منفی نمود پیدا می­کند و موجب بروز احساس انزجار در قربانیان و در نتیجه کاهش عملکرد سازمانی و بهره وری فردی کارکنان می شود. قلدری سازمانی معمولا از طرف مدیران یا کارکنان صورت می پذیرد و مقابله با این پدیده می تواند به بهره وری و سلامت روانی کارکنان کمک کرده و یافتن راهکارهایی برای مقابله با آن امری ضروری در سازمان ها است. بر همین اساس پژوهش حاضر با صبغه ترکیبی و با هدف واکاوی راهکارهای مقابله با قلدری سازمانی شکل گرفته است. در این پژوهش، نخست با استفاده از روش کیفی و رویکرد تحلیل مضمون، کد های اولیه شناسایی و متعاقب آن مضامین مفهوم پژوهش، دسته بندی شد. در این بخش، نتایج از مصاحبه های نیمه ساختار یافته با 20 نفر از کارکنان وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت نفت، سازمان امور مالیاتی و بانک مرکزی بدست آمد. در مرحله کمی پژوهش نیز راه کارهای شناسایی شده برای ارزیابی بهتر با استفاده از پرسشنامه، میان کارکنان و مدیران سازمان های یاد شده، بصورت الکترونیکی توزیع و نتایج با استفاده از روش تحلیل عاملی اکتشافی از طریق نرم افزار SPSS ارزیابی شد که در نهایت راهکارها به 6 دسته مدیریتی، تخصصی، تقابلی، فردی، سازمانی و قانونی دسته بندی شدند.

آموزش مدیران دولتی به واسطه دسترسی آنان به منابع و اختیارات سازمانی، از اهمیت ویژه­ای برخوردار است و مدیریت صحیح و مؤثر آن می­ تواند زمینه ساز تحقق بهینه خط مشی های نظام اداری کشور باشد. پژوهش حاضر باهدف شناسایی و رتبه ­بندی عوامل مؤثر بر خط­ مشی ­گذاری آموزش مدیران دولتی انجام شده که از نظر نوع هدف کاربردی و به لحاظ روش کیفی است. با بهره­ یری از روش فراترکیب سندلوسکی و باروسو، تعداد 286 منبع مرتبط با موضوع پژوهش در دو دهه اخیر مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند و چارچوب مفهومی پژوهش حول محور خط مشی گذاری آموزش مدیران دولتی با 7 مؤلفه و 23 شاخص طراحی شد. پایایی کدهای حاصله با محاسبه شاخص کاپا در نرم افزار SPSS24 برابر 827/0 تأیید شد و شاخص­ های نهائی با استفاده از روش آنتروپی شانون رتبه بندی گردیدند. ابزار جمع ­آوری داده­ های پژوهش فیش ­برداری از منابع مطالعاتی بوده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که مؤلفه­ های فرهنگی، توانمندسازی، شایستگی­ های سازمانی، یادگیری، خط­ مشی، موفقیت راهبردی، شایستگی محیطی و مهارت­محوری بیشترین تأثیر را بر موضوع مورد پژوهش دارند. همچنین راهبردمحوری، رفع چالش­های زیرساختی و اجرایی، شایستگی­ های فردی، نیازسنجی، برنامه­ریزی، اجرا و ارزیابی آموزش­های مدیران دولتی، در یک بوم مشتمل بر مدیریت دانش، جهانی­شدن، روزآمدی، پژوهش­ محوری و برون سپاری می توانند بر خط­ مشی­ گذاری آموزش مدیران و بهبود عملکرد سازمان­ های دولتی تأثیرگذار باشند.

درک عواملی که موجب پذیرش یک فناوری می ­شوند و ایجاد شرایطی که تحت آن، فناوری­های اطلاعاتی مورد نظر پذیرفته شود از پژوهش های مهم در زمینه فناوری اطلاعات است. نظریه رفتار برنامه ریزی شده از مهم­ترین و مشهورترین نظریات پذیرش فناوری است به گونه ­ای که تاکنون بیش از 2000 مقاله معتبر با مدل پذیرش فناوری نگارش شده است و بیش از 300 هزار ارجاع به مقالات TPB آجزن وجود دارد. نکته مهم که در غالب مقالات مرتبط وجود دارد این است که اکثر آن­ها بدون شناخت کافی از ابعاد، متغیرها، روش­ شناسی و حتی مقاله مرجع TPB و انتقادات وارد بر این نظریه، از مدل مربوطه استفاده می­ کنند. در این مقاله ابتدا مبانی نظری TRA و انتقادات وارد به آن که موجب ظهور نظریه TPB گردیده است و سپس درباره نظریه TPB آجزن و فیشبن بحث گردیده است. سپس این نظریه با روش نقد محتوایی و با ابزار جمع ­آوری مطالعات کتابخانه ­ای و مقالات و وب­سایت­های مرتبط، به بررسی تفصیلی نظریه رفتار برنامه ­ریزی آجزن پرداخته شد. بیشترین بررسی این تحقیق درباره قصد و رابطه بین قصد و رفتار است که دلایلی برای خدشه وارد کردن به این رابطه بیان شده است. فرهنگ و اثر اطلاعات و دانش جدید، مفاهیم دیگری است که به تفصیل به آن پرداخته شده است. در نهایت پیشنهاداتی برای این نظریه و محققان آینده و هم­چنین چالش ­های نقد نظریه آمده است.

پژوهش حاضر باهدف تبیین اثرات مزایای دولت الکترونیک به منظور استفاده مداوم از خدمات دولت الکترونیک در میان شهروندان شهر تهران صورت پذیرفته است تا با بررسی این تأثیر و عوامل میانجی دخیل در آن، به افزایش استفاده از مزایای دولت الکترونیک کمک شود. پژوهش حاضر از حیث فلسفی از پارادایم پوزیتیویست تبعیت می کند و بر اساس معیار هدف در گروه پژوهش های کاربردی- توسعه ای است و بر اساس معیار ماهیت داده ها از نوع پژوهش کمی است. ابزار گردآوری اطلاعات پرسش نامه استاندارد است. اعتبار ابزار پژوهش بر اساس آزمون آلفای کرونباخ برای پرسش نامه مزایای دولت الکترونیک (75/0)، قصد استفاده مداوم از خدمات دولت الکترونیک (73/0)، اعتماد شهروندان (71/0)، فرهنگ ملی (77/0)، شکاف دیجیتال (79/0) به تأیید رسیده است، جامعه آماری پژوهش شامل شهروندان شهر تهران است. حجم نمونه در این پژوهش با استفاده از نرم افزار نمونه گیری سمپل پاول برابر با 294 نفر است. ابزار تجزیه وتحلیل داده های پژوهش نرم افزار آماری SPSS و AMOS است. به منظور تعیین وجود یا عدم وجود تأثیر بین متغیرها و برآورد و تعمیم نتایج به دست آمده از حجم نمونه به جامعه آماری از مدل رگرسیونی ساده با متغیر پنهان، مدل میانجی و مدل مسیر جهت ارزیابی فرضیه های پژوهش و مدل مفهومی پژوهش استفاده شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن بود که مزایای دولت الکترونیک بر قصد استفاده مداوم از خدمات دولت الکترونیک تأثیرگذار است و اعتماد شهروندان، فرهنگ ملی و شکاف دیجیتال دارای نقش میانجی جزئی در تأثیر مزایای دولت الکترونیک بر قصد استفاده مداوم از خدمات دولت الکترونیک هستند.

سیر تحول نظریه های مدیریت دولتی از دوران مدیریت دولتی مدرن تا عصر حاضر را می توان در چارچوب نظریه های مدیریت دولتی کلاسیک ، مدیریت دولتی نوین، خدمات عمومی نوین و حکمرانی خوب طبقه بندی نمود. در مقاله حاضر تلاش بر آن است تا ضمن تبیین مبانی هستی شناسی ، معرفتی شناسی ، انسان شناسی و روش شناسی نظریه های مدیریت دولتی ، این نظریه ­ها در پیوستار جامعه شناسی نظم تا جامعه شناسی تغییر بنیادی و عینی گرایی تا ذهنی گرایی مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند . با کنکاش در سیر تحول مبانی هستی شناسی ، معرفت شناسی ، انسان شناسی و روش شناسی پارادایم ها یا شبه پارادایم های مدیریت دولتی می توان اظهار داشت که در گفتمان و پارادایم های مدیریت دولتی سنتی یا کلاسیک ، مدیریت دولتی نوین یا همان نهضت های مدیریت گرایی ، گزاره های عینی گرایی ، اصالت تجربه ، انسان سلسله مراتبی و فرمانبردار و روش شناسی قانون بنیاد با جهت دهی بر تعمیم اصول و نظریه های مدیریت دولتی فراسوی مرزهای زمانی و مکانی جوامع مورد توجه قرار گرفته است. پارادایم های خدمات عمومی نوین ، حکمرانی خوب و مدیریت ارزش عمومی هر چند در بخش های کارکردی و فنی متاثر از جامعه شناسی کار کرد گرا هستند، اما در بعد هنجاری و ارزشی در چارچوب پارادایم های جامعه شناختی متمایل به جامعه شناسی تفسیری بوده و در عین حال بر نظم دهی و ثبات نسبی توام با تغییرات محدود و کنترل شده متمرکز هستند. نظریه های انتقادی و مدیریت دولتی فرا مدرن با تاکید بر گزاره های فرا عینی گرایی ،ساختارهای منعطف و آزاد، رابطه بین الاذهانی، فرا تجربه گرایی، پذیرش حق انتخاب آگاهانه و رهایی بخشی در چارچوب پارادایم انسان گرایی بنیادی مورد بررسی قرار می گیرند.

هدف این پژوهش طراحی و اعتباریابی الگوی پیشران­های رشد فرانچایزر در صنعت بیمه ایران بود. برای دستیابی به این هدف از روش پژوهش توصیفی - تحلیلی و مدل­یابی معادلات ساختاری استفاده شد. جامعه آماری شامل کلیه مدیران شرکت بیمه البرز و مدیران نمایندگی­های این شرکت در استان آذربایجان­شرقی بود که با توجه به محدود بودن تعداد جامعه آماری، برای انتخاب شرکت­کنندگان از روش سرشماری استفاده شد (120 نفر). در ابتدا براساس تحلیل محتوای مقالات منتشرشده، 34 پیشران­ شناسایی و مبنای طراحی پرسشنامه اولیه قرار گرفت. پس از بررسی اعتبار محتوا، اهمیت ماده­ها برمبنای داده­های گرد­آوری­شده با استفاده از دو الگوریتم درخت تصمیم (CRT و C5.0) بررسی و چهار ماده حذف گردید. سپس تحلیل عاملی اکتشافی برای تعیین مولفه­های اصلی پیشران­ نشان داد که 30 ماده باقیمانده روی هشت عامل در مجموع 32/74 درصد از واریانس کل را تبیین می­کنند. سپس، چارچوب نظری روابط علّی بین هشت عامل پیشران با استفاده از تکنیک دیمتل (DEMATEL) و نظرات 12 متخصص دانشگاهی و مدیر باتجربه شرکت­های بیمه (تجربه مدیریتی بالای 10 سال) تدوین و اعتبار آن با استفاده از مدل­یابی معادلات ساختاری بررسی و مورد تأیید گرفت. براساس الگوی تدوین­شده، در الگوی پیشران­های رشد فرانچایزر در صنعت بیمه ایران، مولفه ویژگی­های کسب و کار بیمه­گزاری از طریق ویژگی­های فرانچایز، پراکندگی سیستم فرانچایز و شهرت نشان تجاری و سپس از طریق قابلیت اعتماد، اشتراک دانش، مدیریت تعارض بر قصد تدوام همکاری اثرگذار می­باشد. پیشران­های شناسایی شده در پژوهش حاضر و روابط علّی بین مولفه­های اصلی آنها می­تواند برای رشد و توسعه فرانچایز در صنعت بیمه­ ایران به­کار گرفته شوند.

فساد اداری یکی از مهم ترین مشکلات سازمان های دولتی در کشورهای جهان سوم می باشد که بسیاری از دستاوردهای سازمانی را تضعیف کرده یا از بین می برد. تحقیق حاضر به دنبال شناخت، سنجش و ارزیابی عوامل مؤثر بر فساد اداری در بخش دولتی استان خوزستان می باشد. این پژوهش با روش آمیخته (کیفی و کمی) انجام گرفت. جامعه آماری شامل سازمان های بزرگ دولتی بوده و چهار سازمان آب و فاضلاب استان خوزستان، اداره کل گمرک استان خوزستان، اداره کل راه و شهرسازی خوزستان و سازمان صنعت، معدن و تجارت استان خوزستان می باشد که با استفاده از روش گلوله برفی 12 نفر از خبرگان این سازمان ها مورد مصاحبه قرار گرفتند و نتایج آن به کمک روش تحلیل محتوای کیفی تحلیل شد. سپس پرسشنامه ای تدوین گردید و پس از تأیید روایی (صوری و محتوا) و پایایی (آلفای کرونباخ، 80/0) آن در اختیار 215 نفر از کارشناسان سازمان های منتخب دولتی قرار گرفت که در شرایط بیماری همه گیرکوید 19 به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. داده ها به کمک نرم افزارSPSS و AMOSEبه روش تحلیل عاملی تاییدی، آزمون تی تک نمونه ای و آزمون فریدمن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که سنجه ها دارای میانگین بالای عدد 3 هستند و بنابراین از نظر کارشناسان در بروز فساد اداری با اهمیت می باشند. همچنین از بین عوامل محیطی، متغیر نظام سیاسی و حکومتی، از بین عوامل سازمانی، ساختار مدیریتی و از بین عوامل فردی، خصوصیات فردی بیشترین امتیاز را آوردند. از بین مدل سه شاخگی عوامل مؤثر بر بروز فساد اداری، عوامل سازمانی مهم ترین عامل در بروز فساد اداری بود.

مدیریت استعداد و جانشین پروری در سطوح بالای بلوغ سازمانی و اغلب در سازمانهای پیشرو مورد توجه قرار می گیرد. مدیران سازمانهای پیشرو برای تقویت منابع انسانی، به سنجش استعداد و شناسایی کارکنان مستعد سازمان، اهتمام می ورزند. در راستای این تلاش ها، پژوهش حاضر برای تدوین و اعتباریابی مقیاس سنجش استعداد کارکنان سازمان طراحی و اجرا شد. پس از مطالعه ادبیات ناظر بر مفهوم مدیریت استعداد در سازمان، شاخص های استعدادهای برتر سازمان استخراج شد. شاخص های استخراج شده در یک کانون دلفی متشکل از خبرگان مورد بازبینی قرار گرفت. ویرایش سوم ابزار، به مقیاسی حاوی 45 شاخص تبدیل و در میان مدیران و کارشناسان سازمان بورس و اوراق بهادار، به صورت آزمایشی اجرا شد. برای بررسی روایی مقیاس سنجش استعداد از تحلیل عاملی استفاده شد. تعدادی از مواد پرسشنامه که بارهای عاملی کوچکتری داشتند، حذف شد. 35 ماده باقی مانده در سه مؤلفه یا خرده مقیاس(انگیزش برای یادگیری و عملکرد بالاتر، دلبستگی و تعلق سازمانی، مهارت مدیریت و روحیه رهبری) قرار گرفت. ضرایب پایایی برای سازه های «انگیزش برای یادگیری و عملکرد بالاتر»، «دلبستگی و تعلق سازمانی»، «مهارت مدیریت و روحیه رهبری» به ترتیب 94/0، 93/0 و 97/0 بود. در این مقاله، فرایند تدوین، اجرای آزمایشی و اعتباربخشی ابزار موردنظر،گزارش شده و ضمن اشاره به محدودیت های کاربرد چنین ابزاری، مزیت ها و شرایط اجرای آن مورد بحث قرار گرفته است.

سیستم اطلاعات حسابداری منبع مهم و موثقی برای تصمیم ­گیری­های مالی و تجاری است. پژوهش حاضر با هدف تحلیل پیامدهای سیستم های اطلاعات حسابداری بر کارایی عملکرد مدیران با رویکردی آمیخته اکتشافی در بانک انصار انجام پذیرفت. جامعه آماری پژوهش در بخش کیفی و کمی را مدیران و خبرگان تشکیل می­ دهند که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند و با توجه به اصل کفایت نظری تعداد 15 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده­ها در بخش کیفی مصاحبه نیمه ساختاریافته است که روایی و پایایی آن به ترتیب با استفاده از روایی محتوا و پایایی درون کدگذار و میان کدگذار تایید شد. همچنین ابزار گرداوری داده ها در بخش کمی پرسشنامه دلفی است که روایی آن با استفاده از روایی محتوا و پایایی ان با استفاده از نرخ ناسازگاری مورد تأیید قرار گرفت. لازم به ذکر است در بخش کیفی برای تجزیه و تحلیل داده ها از رویکرد کدگذاری و نرم افزار اطلس. تی بهره گرفته شد و پیامدهای سیستم های اطلاعات حسابداری بر کارایی عملکرد مدیران شناسایی شد. در بخش کمی نیز برای تعیین میزان اهمیت و اولویت پیامدهای مذکور از رویکرد دلفی فازی استفاده شد. نتایج حکایت از آن دارد که بهبود کیفیت تصمیمات، پاسخگویی سریع و مناسب، افزایش سرعت عمل، افزایش بهره­ وری، افزایش قابلیت رقابت ­پذیری سازمان، کاهش خطا و اشتباه و برنامه ­ریزی صحیح و مناسب به ترتیب مهمترین پیامدهای سیستم­های اطلاعات حسابداری بر کارایی عملکرد مدیران می­باشند.

بازاریابی الکترونیکی می تواند فرصت هایی برای ایجاد کسب وکار جدید به همراه داشته باشد. هدف این پژوهش تحلیل ساختاری ایجاد کسب وکار جدید با استفاده از تشخیص و توسعه فرصت های بازاریابی الکترونیکی در شرکت های مستقر در مرکز رشد می باشد. پژوهش حاضر روش تحقیق پژوهش حاضر به لحاظ هدف کابردی و به لحاظ اجرا توصیفی پیمایشی با رویکرد مدل سازی معادلات ساختاری می باشد. جامعه آماری این پژوهش کارکنان شرکت های مستقر در مرکز رشد و پارک علم و فناوری سیستان و بلوچستان به تعداد 400 نفر می باشند، که تعداد 196 نفر به روش تصادفی ساده و بر اساس فرمول کوکران به عنوان نمونه آماری پژوهش انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها دو پرسشنامه استاندارد و پرسشنامه مقایسه زوجی، می باشد. روایی صوری ابزار تحقیق توسط نظرات چند تن از اساتید، روایی محتوایی، با روایی همگرا و واگرا و پایایی آن از طریق ضریب آلفای کرونباخ با ضریب 0.83 مورد تأیید قرار گرفت. برای تجزیه وتحلیل داده ها از روش SEM-PLS در نرم افزار Smart-PLS-3 و جهت رتبه بندی از AHP در Expert Choice استفاده شد. یافته­ها نشان داد که ابعاد ارزش افزوده (317/0)، ایجاد مزیت رقابتی (242/0)، تمایز در کیفیت (558/0)، راهبرد اقیانوس آبی )175/0)، رشد صادرات (127/0)، سفارشی سازی )150/0)، فرصت های بازاریابی الکترونیک )207/0)، پویایی بازار (182/0)، پیشران رقابت پذیری (112/0)، گرایش به نوآوری (199/0)، یکپارچه سازی بازار (158/0) بر ایجاد کسب وکار جدید تاثیر گذار می باشند. همچنین نتیجه اولویت بندی مؤلفه های فرصت های بازاریابی الکترونیکی، سفارشی سازی با رتبه 0.237را از همه ابعاد، دارای درجه اهمیت بالاتر دانست.