علوم و فناوری بذر ایران
سال:1400 | دوره:10 | شماره:2 |تعداد مقالات:10

به منظور شناخت خواب و جوانه زنی بذر انگل سس به عوامل مختلف (اسید سولفوریک (خواب فیزیکی)، نور، دما، شوری و خشکی) به صورت چهار آزمایش جداگانه در سال 1397 در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان انجام گرفت. تیمارهای آزمایشی به ترتیب شامل مدت غوطه ور کردن بذرها در اسید سولفوریک 96% (صفر، 10، 20، 30، 60، 90 و 120 دقیقه)، جوانه زنی در دماهای مختلف (پنج، 10، 15، 20، 25، 30، 35، 40 و 45 سلسیوس)، شرایط نور (روشنایی/تاریکی و تاریکی)، سطوح تنش شوری (صفر، 50، 100، 150، 200، 250، 300، 350 و 400 میلی مولار) و تنش خشکی (صفر، 2/0-، 4/0-، 6/0-، 8/0-،1/0- و 2/1- مگاپاسکال) بود. غوطه وری بذر به مدت 30 دقیقه منجر به افزایش جوانه زنی (%100) گردید و با افزایش مدت زمان به 120 دقیقه جوانه زنی به 60 % کاهش یافت. درصد جوانه زنی در دماهای 10 (53%) ، 20 ( 88%)، 25(%100)، 30 (%100)، 35 (%100) و 40 درجه سلسیوس (%42) بود. جوانه زنی انگل سس وابسته به نور نبود. کاهش 50 % صفات درصد جوانه زنی، شاخص جوانه زنی و سرعت جوانه زنی در89/154، 71/139 و 11/119 میلی مولار شوری پیش بینی گردید. همچنین پاسخ بذر سس به تنش خشکی نشان داد کاهش 50 % صفات درصد جوانه زنی، شاخص و سرعت جوانه زنی بر اساس معادله لجستیک در سطوح 57/0، 43/0، 52/0 مگاپاسکال خشکی پیش بینی گردید.

به منظور ارزیابی قابلیت انبارداری بذر گندم تولید شده در شرایط تنش کمبود آب و کاربرد کودهای شیمیایی و زیستی نیتروژن دار در مزرعه گیاه مادری، آزمایش به صورت فاکتوریل اسپلیت در زمان در قالب طرح کاملاً تصادفی با 4 تکرار صورت گرفت. عامل اصلی آزمایش شامل فاکتوریل اثر ترکیبات مختلف تنش خشکی (در مرحله شیری شدن دانه، در مرحله خمیری شدن دانه و بدون تنش) و منابع کود نیتروژن (کود اوره 100، 75، 50 و 25 درصد نیاز گیاه به همراه نیتروکسین و نیتراژین) در 12 سطح و اثر شرایط انبارداری در 4 سطح (رطوبت 7 درصد بذر (رطوبت اولیه) و دمای 20 و 4 درجه سانتی گراد انبار، رطوبت 14 درصد بذر و دمای 20 و 4 درجه سانتی گراد انبار) و عامل فرعی شامل اثر دوره انبارداری در 4 سطح 50، 100، 150 و 200 روز بود. نتایج نشان داد که محتوای پروتئین محلول و شاخص بنیه بذر در بذرهایی که گیاه مادری کود نیتروکسین و نیتراژین به همراه 25 درصد اوره دریافت کردند، به ترتیب با افزایش تنش خشکی از 208/1 تا 581/0 میلی گرم بر گرم و از 945/1 تا 376/0 نسبت به دریافت اوره 100 درصد افزایش یافت. همچنین بذرهایی تولیدی در شرایط تنش خشکی و کاربرد کود زیستی، میزان فعالیت کاتالاز کمتری داشتند که میزان فعالیت آن در دمای بالای انبار افزایش یافت. به طور کلی اگر آبیاری گیاه مادری در مرحله خمیری دانه قطع گردد و گیاه با تلفیق کود زیستی و شیمیایی تغذیه گردد، آنگاه بذور تولیدی قابلیت انبارداری بیشتری دارند.

در این پژوهش تاثیر امواج فراصوت بر جوانه زنی و شاخص بنیه بذر زیره سیاه ایرانی (Bunium persicum Boiss.) مورد مطالعه قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل داده ها و بهینه سازی آزمایش از روش سطح پاسخ و طرح مرکب مرکزی استفاده شد. فاکتورهای آزمایش شامل زمان اعمال تیمار فراصوت (5، 7 و 9 دقیقه)، توان فراصوت (130، 180 و230 وات) و دمای فراصوت (10، 20 و 30 سلسیوس) و هم چنین تیمار شاهد بر جوانه زنی و شاخص بنیه بذر زیره سیاه بود. نتایج بیانگر تاثیر معنی دار تیمارهای زمان و توان امواج فراصوت بر صفات مورد مطالعه بود ولی متغیر دما بر صفات مورد مطالعه تاثیر معنی داری نداشت. بیشترین میزان جوانه زنی (61 درصد) و شاخص بنیه بذر (800) در توان 180 وات و مدت زمان اعمال تیمار فراصوت 7 دقیقه و دمای °C 20 مشاهده شد و کمترین میزان جوانه زنی (5/24 درصد) و شاخص بنیه بذر (462) مربوط به تیمار 230 وات و مدت زمان 9 دقیقه در دمای °C 20 بود. همچنین نتایج بهینه سازی نشان داد که بهترین نقاط برای توان، زمان و دما برای دستیابی به بیشترین مقادیر درصد جوانه زنی و شاخص بنیه بذر به ترتیب 47/175 وات، 37/6 دقیقه و دمای°C 36/19 بود و مقادیر خروجی (درصد جوانه زنی و شاخص بنیه بذر) به ترتیب در این نقاط 02/63 درصد و 39/808 به دست آمدند. نتایج نشان داد که افزایش و یا کاهش زمان و توان اعمال فراصوت از محدوده معینی باعث کاهش درصد جوانه زنی و شاخص بنیه بذر می گردد.

با توجه به اهمیت گیاهان دارویی در درمان بیماری ها و همچنین محدود بودن رویشگاه های طبیعی، کمی زادآوری و قطع بی رویه، برنامه ریزی برای کشت و اهلی کردن آن ها بسیار ضروری به نظر می رسد. این تحقیق با هدف شناسایی و تعیین مناسب ترین تیمار برای بهبود خصوصیات جوانه زنی بذر گیاهان دارویی آویشن مورد بررسی قرار گرفت. به منظور تاثیر پوشش دار کردن بذر با مواد محرک رشد بر خصوصیات جوانه زنی آویشن آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی با 21 تیمار شامل: بذر بدون پوشش (شاهد)، جیبرلین (100، 200 و 300 پی پی ام)، سیتوکینین (200 و 400 پی پی ام)، سیتوکینین (1000، 2000 و 3000 پی پی ام)، نیترات پتاسیم (10، 20، 100، 200، 300 و 400 پی پی ام)، فسفر (10، 20 و 30 پی پی ام)، سولفات منگنز (2، 4 و 6 پی پی ام)، با چهار تکرار در آزمایشگاه مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال وابسته به وزارت جهاد کشاورزی در سال 1397انجام شد. صفات جوانه زنی مانند طول ساقه چه و ریشه چه، درصد جوانه زنی، شاخص بنیه بذر، متوسط مدت جوانه زنی و سرعت جوانه زنی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل نشان از معنی داری تیمارهای پوشش دار کردن بذر با مواد محرک رشد بر صفات طول ساقه چه و ریشه چه، درصد جوانه زنی، شاخص بنیه بذر و متوسط مدت جوانه زنی در سطح احتمال 1% و سرعت جوانه زنی در سطح احتمال 5% داشت. در بین تیمارهای آزمایش به ترتیب تیمارهای جیبرلین 100 پی پی ام و نیترات پتاسیم 200 پی پی ام، تیواوره 2000 پی پی ام و سولفات منگنز 4 پی پی ام بیشترین تاثیر مثبت را بر صفات جوانه زنی داشتند.

در این مطالعه روش های مختلف شکستن رکود بذر در تمرهندی (Tamarindus indica L.) مورد ارزیابی قرار گرفت. آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با 4 تکرار انجام شد. تیمارها شامل آب مقطر (24 ساعت)، آب گرم 80 درجه سانتی گراد (5 دقیقه)، نیترات پتاسیم 1 و 2% (24 ساعت)، اسید سولفوریک 50% (10 دقیقه)، اسید سولفوریک 98 درصد (5 دقیقه) و شاهد (بدون تیمار) بودند. نتایج نشان داد بیشترین درصد (66/81%) و سرعت جوانه زنی (61/1 بذر در روز) در تیمار اسید سولفوریک 98 % به مدت 5 مشاهده شد. کمترین میانگین زمان لازم برای جوانه زنی در تیمار بذرها با اسید سولفوریک 98% به مدت 5 دقیقه (62/16 روز) و پس از آن نیترات پتاسیم 1% به مدت 24 ساعت بدست آمد. بیشترین شاخص قدرت بذر در تیمار بذرها با اسید سولفوریک 98% به مدت 24 ساعت بدست آمد که اختلاف معنی داری با تیمارهای اسید سولفوریک 50 % برای 10 دقیقه و نیترات پتاسیم (1 و 2 %) برای 24 ساعت نداشت. پیش تیمار آب مقطر و آب گرم در بهبود جوانه-زنی بذر تمرهندی کارآیی چندانی نداشتند. بیشترین تعداد برگ، طول ساقه و ریشه، وزن تر و خشک ساقه و ریشه در تیمار نیترات پتاسیم 1% و پس از آن نیترات پتاسیم 2% به مدت 24 ساعت مشاهده شد. بنابراین نتایج نشان داد که پیش تیمار بذر با نیترات پتاسیم 1% به مدت 24 ساعت مؤثرترین روش برای بهبود جوانه زنی و رشد اولیه دانهال بذر تمرهندی محسوب می شود.

با هدف بررسی تاثیر منابع مختلف کودهای هیومیکی و زیستی در کنار استفاده از کود نیتروژنی بر مقدار تولید و ویژگیهای بنه زعفران توده بومی تربت حیدریه آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه تربت حیدریه در شهرستان زاوه تربت حیدریه در سال 1395-1394 انجام شد. این آزمایش با 18 تیمار که عامل اصلی شامل سه سطح مصرف کود نیتروژن (صفر، 25 و 50 کیلوگرم در هکتار از منبع اوره) و عامل فرعی شامل مصرف منابع کودی مختلف شامل بیومیک (حاوی عناصر میکرو و اسید هیومیک)، سوپرهیومیک، ترکیب سوپرهیومیک و بیومیک، هیومی فول (حاوی اسید هیومیک)، نیتروکارا (حاوی باکتری های تثبیت کننده نیتروژن و فسفر) و عدم مصرف کود (شاهد) به صورت اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار بودند. نتایج نشان داد که سطوح مختلف کود نیتروژن تأثیر معنی داری بر وزن تر بنه خواهری و میانگین وزن تر بنه خواهری داشت. وزن تر بنه خواهری و میانگین وزن تر بنه خواهری در تیمار مصرف 25 کیلوگرم در هکتار به ترتیب به میزان 6/5 و 2/8 % نسبت به تیمار شاهد افزایش یافت. وزن تر و خشک بنه خواهری در تیمار کود سوپرهیومیک + بیومیک بترتیب به میزان 5/61 و 2/60 % نسبت به تیمار شاهد افزایش یافت. همچنین کاربرد هر یک از تیمارهای کودی باعث افزایش معنی دار تعداد بنه خواهری شد. بطور کلی به نظر می رسد مصرف کود نیتروژن تاثیر زیادی بر صفات بنه زعفران نداشته ولی استفاده از کودهای هیومیکی و زیستی باعث بهبود صفات مربوط به بنه می-شود.

تنش های محیطی، از مهمترین عوامل کاهش رشد و نمو گیاه به ویژه در مرحله جوانه زنی گیاه می باشند. هدف این آزمایش ارزیابی تحمل به شوری در ژنوتیپ های جو (Hordeum vulgare L.) در مرحله جوانه زنی و گیاه کامل و ارزیابی ارتباط میان آنها بود. در ابتدا آستانه تحمل (LD50) جوانه زنی گیاه جو نسبت به تنش شوری با استفاده از نمکNaCl ، تعیین شد. سپس آزمایش تنش شوری در 7 ژنوتیپ جو زراعی به همراه سه رقم شاهد در4 سطح مختلف تنش به صورت آزمایش فاکتوریل، انجام شد. براساس نتایج تجزیه پروبیت مقدار آستانه تحمل در شرایط تنش شوری حدود 18 دسی زیمنس برمتر به دست آمد و بر این اساس سطوح آزمایش تنش شوری صفر ، 9، 18 و 27 دسی-زیمنس برمتر، تعیین شد. تجریه به مولفه های اصلی نشان داد که در دو سطوح تنش ملایم و متوسط در آزمایش جوانه زنی(9 و 18 دسی-زیمنس برمتر) که غلظت شوری نزدیک به شرایط مزرعه ای بود، شاخص های تحمل در شرایط آزمایشگاه و مزرعه ارتباط نزدیکی را نشان دادند. این ارتباط در سطوح تنش شدید (27 دسی زیمنس برمتر) مشاهده نشد. در مجموع نتایج این آزمایش نشان داد ژنوتیپ های TN4807، KC70173، TN6141 و رقم نصرت، دارای تحمل بالاتری در شرایط جوانه زنی (9 و 18 دسی زیمنس برمتر) و شرایط مزرعه ای بودند.

گوار (Cyamopsis tetragonoloba L.) گیاهی یک ساله از خانواده بقولات می باشد. صمغ این گیاه که در واقع از آندوسپرم بذر آن استخراج می شود، در صنایع مختلف کاربرد دارد. جوانه زنی و شاخص های رشد گیاهچه جزو مهم ترین شاخص های مهم برای انتخاب ژنوتیپ های متحمل به شوری می باشند. در این تحقیق اثر سطوح مختلف شوری با کلرید سدیم (0 ، 80 ، 150 و 220 میلی مولار ) بر شاخص های جوانه زنی و رشد گیاهچه های ده ژنوتیپ و توده گوار (S-5498، RGC-1066، RGC-1008، HG-884، RGC-1038، RGC-99، RGC-936،گرمبیت، بمپور و سراوان) به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که تیمار شوری، ژنوتیپ و اثر متقابل شوری در ژنوتیپ بر صفات شاخص بنیه بذر، طول ریشه چه، طول ساقه چه، طول گیاهچه در سطح 1 درصد معنی دار شد. مقایسه میانگین داده ها نشان دادکه ژنوتیپ RGC-1008 دارای بیشترین و سراوان کمترین درصد و سرعت جوانه زنی داشت. مقایسه میانگین تیمار شوری نشان داد که تیمار شوری شاهد دارای بیشترین (23/2 سانتی متر) و تیمار شوری 150 میلی مولار دارای کمترین طول ساقه چه (47/1 سانتی متر) بود. ژنوتیپ RGC-1038 با بنیه بذر 30/395، توده بمپور با بنیه 73/414 بیشترین و سراوان با 32 /68کمترین بینه بذر را نشان دادند. نتایج بدست آمده نشان می دهد به طور کلی ژنوتیپ RGC-1008 از تحمل به شوری بالاتری برخوردار است.

به منظور بررسی اثر هیدروپرایمینگ و اُسموپرایمینگ بر خصوصیات گیاهچه ای برنج آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار انجام شد. تیمارهای این تحقیق شامل دو رقم برنج (طارم و شیرودی) و پیش تیمار در پنج سطح شامل پیش تیمار با کلرید کلسیم و کلرید پتاسیم (پتانسیل اُسمزی 25/1- بار در 24 ساعت)، اسید آسکوربات (10 میلی گرم در یک لیتر آب به مدت 24 ساعت)، آب (به مدت 48 ساعت) و شاهد (بدون پیش تیمار) بود. اثر متقابل رقم و پیش تیمار نشان داد که بالاترین درصد جوانه زنی در محدوده 100-97 درصد در ارقام شیرودی و طارم تحت پیش تیمار با کلرید کلسیم و کلرید پتاسیم مشاهده شد. همچنین کمترین درصد جوانه زنی با 33/85 و 33/77 درصد به ترتیب تحت تیمار شاهد در رقم شیرودی و طارم به دست آمد. پیش تیمار با کلرید کلسیم و کلرید پتاسیم سبب افزایش به ترتیب 52 و 54 درصدی سرعت جوانه زنی نسبت به تیمار شاهد گردید. طول ریشه چه و ساقه چه در رقم شیرودی به ترتیب 97/5 و 4/5 سانتی متر و در رقم طارم 01/4 و 59/4 سانتی متر بود. نتایج نشان داد که پیش تیمار با کلرید کلسیم، کلرید پتاسیم، اسید آسکوربات و آب به ترتیب 69، 64، 13 و 32 درصد در رقم شیرودی و به ترتیب 91، 70، 47 و 43 درصد در رقم طارم نسبت به تیمار شاهد سبب افزایش شاخص طولی بنیه بذر گردید. همچنین پیش تیمار با کلرید کلسیم، کلرید پتاسیم، اسید آسکوربات و آب به ترتیب 110، 95، 50 و 47 درصد شاخص وزنی بنیه بذر را نسبت به تیمار شاهد افزایش داد.

به منظور بررسی اثر امواج فراصوت بر شکستن خفتگی بذر گونه های تاتوره و پیچک صحرایی در شرایط کنترل شده دو آزمایش جداگانه به صورت طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار انجام شد. امواج فراصوت در پنج توان (صفر، 80، 150، 250 و 350 وات) در دو زمان چهار و هشت دقیقه با فرکانس ثابت 20 کیلوهرتز بکار برده شد. دمای سیال آب در حین اعمال فراصوت 25 درجه سانتی گراد ثابت بود. علاوه بر امواج فراصوت، تیمارهای رایج شکستن خفتگی شامل سرمادهی (طبیعی، مرطوب و خشک) برای تاتوره و خراش-دهی مکانیکی برای پیچک صحرایی انجام شد. نتایج نشان داد، بیشینه جوانه زنی تجمعی(Gmax) در هر دو گونه علف هرز تحت تاثیر تیمارهای فراصوت کاهش پیدا کرد. این تیمار همچنین زمان رسیدن به 50 درصد بیشینه جوانه زنی (G50) در گونه تاتوره را افزایش داد. تأثیر تیمارهای فراصوت بر G50 پیچک صحرایی به میزان توان فراصوت وابسته بود، به طوری که فقط توان های بالا کاهش G50 را به دنبال داشتند. در مجموع امواج فراصوت روش مناسبی برای شکستن خفتگی بذر گونه های تاتوره و پیچک صحرایی نبود، در حالی که سرمادهی طبیعی و خراش دهی مکانیکی به عنوان بهترین تیمارها، Gmax تاتوره و پیچک صحرایی در مقایسه با شاهد را به ترتیب 49 و 38 درصد افزایش دادند.