علوم و فناوری بذر ایران
سال:1401 | دوره:11 | شماره:2 |تعداد مقالات:10

به منظور ارزیابی پتانسیل جوانه‎زنی و رشد اولیه بذور سویا تغذیه شده با نانوذرات اکسید روی، دو آزمایش جداگانه (در محیط ژرمیناتور و در خاک) در دانشگاه شهرکرد در سال 1399 اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی در گیاه مادری شامل ترکیبات مختلف روی (نانوذرات اکسید روی با اندازه های 38، 59 نانومتر و کلرید روی) و غلظت های متفاوت (صفر، 50، 100، 200 و 500 میلی گرم بر کیلوگرم خاک) بودند. با افزایش غلظت نانو ذرات اکسید روی به خصوص نانو ذره 38 نانومتر در غلظت 200 میلی گرم بر کیلوگرم درصد جوانه‎زنی و سرعت جوانه‎زنی (به ترتیب 67 و 89%)، طول و وزن ریشه چه (به ترتیب 133 و 356%)، طول و وزن ساقه چه (به ترتیب 135 و 103%) و در نتیجه شاخص بنیه گیاهچه (%291) افزایش یافت. افزایش معنی‎داری در میزان کلروفیل a، کلروفیل b و کاروتنوییدها (به ترتیب 28، 333 و 73%)، ارتفاع بوته (%41) ، سطح برگ (%66)، وزن اندام هوایی (%167) گیاهچه حاصل از بذور سویا تغذیه شده با غلظت 200 میلی گرم بر کیلوگرم اکسید روی 38 نانومتر مشاهده شد اما در غلظت 500 میلی گرم بر کیلوگرم ترکیبات روی اثرات سمی در گیاهچه مشاهده گردید. به‎طور کلی نتیجه‎گیری می‎شود تغذیه گیاه سویا با نانوذره اکسید روی می‎تواند در بنیه بذر تولید شده بسیار مؤثر باشد.

به منظور بررسی اثر پیش تیمار بذر بر شاخص های جوانه زنی کَوَر درختچه ای، آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی، با چهار تکرار انجام شد. فاکتورهای آزمایشی در این تحقیق عبارتند از: فاکتور اول، محیط کشت با دو سطح: آزمایشگاه و گلخانه و فاکتور دوم تیمارهای پیش رویشی با پنج سطح: شاهد، آبشویی (12 ساعت)، تیمار تلفیقی آبشویی (12 ساعت) همراه با خیساندن در اسید جیبرلیک (12 ساعت)، خراش دهی با کاغذ سنباده و تیمار تلفیقی خراش دهی با کاغذ سنباده همراه با خیساندن در اسید جیبرلیک (12 ساعت). نتایج مقایسه دو محیط نشان داد در محیط گلخانه طول ساقه چه (6/78)، طول ریشه چه (4/109)، وزن خشک گیاهچه (7/102)، ضریب آلومتری (72/0) و بنیه بذر (95) نسبت به آزمایشگاه افزایشی معنی دار در سطح 5 درصد داشته است. همچنین نتایج نشان داد تیمار تلفیقی آبشویی و اسید جیبرلیک منجر به افزایش معنی دار (در سطح 5 درصد) سرعت جوانه زنی (56/5)، میانگین جوانه زنی روزانه (9/1)، ارزش حداکثر (48/2)، ارزش جوانه زنی (1/6)، طول ساقه چه (9/61) ، طول ریشه چه (1/86)، وزن خشک گیاهچه (2/82 ) و بنیه بذر (3/94) نسبت به شاهد شده است. از دیگر یافته های این تحقیق کاهش معنی دار شاخص روز تا شروع جوانه زنی (6/5) بذرها تحت تأثیر این تیمار است. نتایج اثر متقابل محیط و تیمار پیش رویشی نشان داد تیمار تلفیقی آبشویی و اسید جیبرلیک در محیط گلخانه نسبت به محیط آزمایشگاه عملکرد معنی داری بر کم کردن روز تا شروع جوانه زنی (2/4) داشته و منجر به افزایش معنی دار طول ساقه چه (0/93)، طول ریشه چه (2/129)، وزن خشک گیاهچه (8/120) و بنیه بذر (9/124) شده است.

خواص دارویی و تأثیر اسفرزه (plantago ovata ) بر مکانیسم های فعالیت بدن در بسیاری از مطالعات گزارش شده است، به طوری که بذر این گیاه در ردیف مفید ترین، موثرترین و بی ضررترین و در عین حال ملایم ترین ملین های گیاهی است. خشکی یکی از عوامل محدود کننده و خطری جدی برای تولید موفقیت آمیز محصولات زراعی می باشد. در مطالعه ای آزمایشگاهی، به منظور ارزیابی ویژگی های جوانه زنی و سبز شدن اسفرزه در پاسخ به تنش خشکی در دماهای مختلف، آزمایشی در سال 1394 در آزمایشگاه بذر گروه زراعت دانشگاه تهران انجام گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی با چهار تکرار به اجرا در آمد، تیمارها شامل هفت دما (5، 10، 15، 20، 25، 30 و 35 درجة سانتی گراد) بودند. در هر دما برای ایجاد تنش شوری در چهار سطح (صفر، 4-، 8- و 12- بار) از پلی اتیلن گلایکول 6000 استفاده شد. اعمال تنش خشکی در دماهای مختلف بر جوانه زنی بذرهای اسفرزه نشان داد که بذرها در دمای 20 درجه سانتی گراد بیشترین مقاومت به خشکی را داشتند. تحت تأثیر سطوح تنش خشکی در دماهای مختلف پارامترهای جوانه زنی، شامل درصد، سرعت و یکنواختی جوانه زنی، کاهش یافتند و هیچ گونه جوانه زنی در پتانسیل 12- مشاهده نشد. با افزایش دما، شرایط مناسب تری از لحاظ دمایی، برای جوانه زنی بذر ایجاد شد و باعث افزایش تحمل به تنش خشکی گردید. افزایش شدت تنش خشکی باعث شد که محدوده دمایی که بذر اسفرزه می تواند در آن جوانه زند، کاهش یابد.

به منظور بررسی اثر تیمارهای مختلف شکست خواب علف هرز دم عقربی سه آزمایش جداگانه در سال 1400 در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان با چهار تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل غوطه وری در آب جوش (صفر، 30، 60، 90، 120، 180 ثانیه)، تیمار غوطه وری در اسید سولفوریک (صفر، 10، 20، 30، 40، 50، 60 و 70 دقیقه)، خراش دهی و خیساندن (شاهد، خراش دهی، خیساندن، خراش دهی + خیساندن) بود. نتایج آب جوش نیز نشان داد که با افزایش زمان غطه وری، درصد جوانه زنی کاهش و بیشترین درصد جوانه زنی در 30 ثانیه (85 درصد) مشاهده گردید. در شرایط کاربرد اسید سولفوریک در زمان 10 دقیقه 34 درصد بذرها جوانه و در سایر زمان ها حداکثر جوانه زنی مشاهده گردید. بیشترین سرعت جوانه زنی در تیمار اسید سولفوریک زمان 52 دقیقه پیش بینی گردید. نتایج تیمارهای خراش دهی و خیساندن نشان داد که خراش دهی به تنهایی منجر به افزایش درصد جوانه زنی (%92) گردید و در شرایط خراش دهی و خیساندن جوانه زنی به 56 درصد کاهش یافت. غوطه وری بذرها به مدت 50 دقیقه در اسید سولفوریک، استفاده از آب-جوش به مدت 30 ثانیه و خراش دهی به عنوان راهکار شکست خواب دم عقربی پیشنهاد می گردد.

به منظور ارزیابی تأثیر پیش تیمار بذر با سالیسیلیک اسید بر بهبود شاخص های جوانه زنی، فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان و میزان پراکسیداسیون لیپیدهای غشائی گیاهچه گندم رقم میهن، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه فیزیولوژی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کلیبر در سال 1397 اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل غلظت های مختلف سالیسیلیک اسید در چهار سطح (صفر، 5/0، 1 و 5/1 میلی مولار) و سطوح مختلف تنش شوری در چهار سطح (صفر (شاهد)، 50، 100و 150 میلی مولار کلریدسدیم) بودند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده ها نشان داد که اثرات ساده تنش شوری و سالیسیلیک اسید بر مؤلفه های جوانه زنی و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان معنی دار بود. نتایج نشان داد که برهمکنش سالیسیلیک اسید و تنش شوری بر فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان، پراکسیداسیون لیپیدهای غشائی گیاهچه، طول ریشه چه، طول ساقه چه و محتوای پروتئین بذر در سطح یک درصد، اما بر درصد جوانه زنی و وزن خشک گیاهچه در سطح پنج درصد معنی دار بود. نتایج مقایسه میانگین داده ها نشان داد که پیش تیمار بذور با سالیسیلیک اسید سبب افزایش درصد جوانه زنی، رشد طولی ریشه چه، ساقه چه، وزن خشک گیاهچه و کاهش میزان فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان و محتوای پروتئین بذر در محیط شور گردید. گردید. سنجش فعالیت آنزیمی نشان داد که فعالیت آنزیم ها در شرایط تنش شوری افزایش یافته و سالیسیلیک اسید با کاهش تنش شوری باعث کاهش فعالیت این آنزیم ها می شود. به نظر می رسد سالیسیلیک اسید به عنوان یک تنظیم کننده رشد گیاهی و مؤثر در شرایط تنش شوری، مکانیسم های تحمل گیاه را فعال و باعث بهبود خسارات ناشی از شوری بر جوانه زنی و رشد دانه گندم شده است.

استفاده از سموم قارچ کش و حشره کش در پوشش دهی بذر برای کنترل عوامل بیماریزا و آفات اوایل فصل رشد جهت کاهش خسارت به ظهور گیاهچه و استقرار بوته، امری ضروری است. در این تحقیق از قارچ کش های کربوکسین تیرام، لاماردور و ماکسیم ایکس ال و حشره کش های کروزر 350، کروزر 600 و گاچو در فرمولاسیون های مختلف برای پوشش دهی دو رقم بذر ذرت، استفاده شد. نتایج نشان داد پوشش دهی بذر ذرت با قارچ کش و حشره کش های مختلف اثر معنی داری بر صفات جوانی زنی بذر ذرت دارد. سرعت جوانه زنی، سرعت ظهور گیاهچه و در نهایت وزن خشک، تحت تاثیر برهمکنش استفاده از سموم قارچ کش و حشره کش در پوشش دهی بذر ذرت قرار گرفت. بطورکلی، ترکیبات قارچ کش و حشره کشی که اثر افزایشی بر سرعت ظهور گیاهچه و کاهش میانگین زمان ظهور گیاهچه دارند، باعث افزایش رشد رویشی و در نهایت افزایش وزن گیاهچه شدند. پوشش دهی بذر ذرت با ماکسیم ایکس ال+ کروزر 600، وزن خشک گیاهچه را به میزان 7/49 درصد نسبت به بذر بدون پوشش دهی در شرایط آزمایشگاه، افزایش داد. در نهایت بر اساس صفات جوانه زنی در آزمایشگاه و گلخانه، قارچکش ماکسیم ایکس ال به همراه حشره کش های کروزر 600 و یا 350 و قارچ کش ویتاواکس با حشره کش کروزر 600 ، به عنوان بهترین ترکیب قارچکش و حشره کش در پوشش دهی بذر ذرت معرفی و توصیه می شود.

تکثیر گیاه زعفران به دلیل عقیم بودن آن منحصراً توسط بنه می باشد. لذا انتخاب بنه مناسب جهت کشت یکی از عوامل مهم تولید زعفران بوده و عملکرد نهایی بستگی زیادی به اندازه بنه دارد. این پژوهش به منظور ارزیابی تأثیر پرایمینگ هورمونی با بنزیل آمینوپورین، کاربرد کودهای زیستی و وزن بنه های مادری بر شاخص های سبز شدن بنه دختری زعفران اجرا شد. تیمارهای آزمایش بنه های مادری، شامل بنه های بزرگ (10-1/7 گرم) و کوچک (7-4 گرم)، پرایمینگ با بنزیل آمینوپورین (با غلظت های صفر، 250 و 500 میلی گرم در لیتر) و سطوح کود زیستی (بدون کود، کاربرد مایکوریزا و فسفات بارور2) بودند. نتایج نشان داد بنه های مادری با وزن 1/7 تا 10 گرم نسبت به بنه های با وزن 4 تا 7 گرم 14 درصد سرعت سبز شدن گیاهچه و 3/6 درصد شاخص طولی بنیه گیاهچه را افزایش داد. پرایمینگ هورمونی بنه های مادری با غلظت 500 میلی گرم بر لیتر 34 درصد وزن خشک برگ جوانه اصلی و جانبی، 37 درصد وزن خشک جوانه اصلی و کل جوانه ها و همراه با مصرف کود زیستی 56 درصد سرعت سبز شدن، 77 درصد تعداد ریشه رابط بنه های دختری را افزایش داد. اثر متقابل پرایمینگ هورمونی (غلظت 250 میلی گرم) و بنه های مادری (وزن 1/7 تا 10 گرم) باعث افزایش 72 درصدی شاخص وزنی بنیه گیاهچه شدند. تیمار کود زیستی، 25 درصد وزن خشک کل جوانه ها را افزایش داد. به طور کلی کاربرد بنه با وزن بالا و اعمال تیمارهای کود زیستی و پرایمینگ هورمونی باعث بهبود بنیه بنه و گیاهچه زعفران شد.

این پژوهش به منظور ارزیابی کیفیت و سلامت بذور پیازی که در سال زراعی 96-1395 جهت اخذ گواهی به مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال تحویل داده شده بودند انجام شد. بدین منظور میزان جوانه زنی و بنیه بذر 9 رقم پیاز در آزمایشگاه تجزیه کیفی بذر مورد ارزیابی قرار گرفت. بخش دوم از نمونه های بذر از نظر میزان آلودگی به قارچ Botrytis allii در آزمایشگاه سلامت بذر بر اساس روش بلاتر بررسی شد. بخش سوم نیز بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در مزرعه در دو سال کشت شده و میزان گسترش بیماری پوسیدگی خاکستری در شرایط مزرعه ای و تأثیر آن بر درصد استقرار گیاهچه و عملکرد بوته مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که میانگین جوانه زنی بذر رقم BAYRAM به طور معنی داری بیشتر از سایر ارقام مورد مطالعه بود. تیمار سرما و تیمار پیری تسریع شده سبب کاهش معنی-دار قوه نامیه بذور پیاز شد. بذور ضدعفونی شده توسط قارچکش کاربوکسین تیرام عاری از عامل بیماری پوسیدگی خاکستری بودند، در حالیکه بذور ضدعفونی نشده به طور متوسط به میزان 1 تا 4 % به عامل این بیماری آلوده بودند. این میزان آلودگی با جوانه زنی بذور پیاز، استقرار مزرعه ای و عملکرد بوته ها همبستگی معنی داری نداشت.

به منظور بررسی اثر همزمان دما و تنش شوری بر ویژگی های جوانه زنی گیاه کنار رملیک آزمایشی به صورت فاکتوریل دو عاملی در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه تکنولوژی بذر دانشکده کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان در سال 1398 انجام شد. عامل اول تنش شوری (غلظت های صفر ، 50، 100، 150، 200، 250 و 300 میلی مولار) و عامل دوم دما (5 ، 10، 15، 20، 25، 30، 35 و 40 درجه سانتی گراد) بود. نتایج آزمایش نشان داد که جوانه زنی در در دمای 5 و 10 درجه سانتی گراد، جوانه زنی در هیچ کدام از سطوح شوی اتفاق نیفتاد. در همه ی تیمارهای دمایی، با افزایش غلظت شوری از جوانه زنی و رشد گیاهچه کاسته شد. حد آستانه تحمل به شوری جوانه زنی بذر کنار رملیک در دمای 25 درجه سانتی گراد، غلظت 173 میلی مولار شوری بود که با افزیش دما از 25 به 35 درجه سانتی گراد، حد آستانه به 150 میلی مولار کاهش یافت. بیشترین ویژگی های جوانه زنی کنار رملیک در دمای 25 درجه سانتی گراد ایجاد شد. با توجه به این که کنار رملیک قادر به تکمیل جوانه زنی در 250 میلی مولار نمک بود، این گیاه در مرحله جوانه زنی، به عنوان نیمه متحمل به تنش شوری ارزیابی می شود.

یکی از فنآوری های به کار رفته در بهبود جوانه زنی بذر، استفاده از پلاسمای سرد است. پلاسمای سرد در فشار جوی یا خلاء با استفاده از تخلیه الکتریکی در گاز با فشار پایین ایجاد می شود. به منظور بررسی تأثیر دو سامانه تولید پلاسمای سرد بر بهبود شاخص های جوانه زنی بذر نخود از ارقام عادل، منصور و آزاد در سه زمان مواجهه با پلاسما 0، 30 و 60 ثانیه به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاَ تصادفی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد تیمار پلاسمای سرد به روش کرونا در مواجهه 30 ثانیه، موجب افزایش معنی داری در طول ریشه چه در ارقام عادل و منصور در مقایسه با تیمار شاهد گردید. همچنین تیمار مذکور در مواجهه 30 ثانیه سبب بهبود بنیه بذر در ارقام عادل و منصور به ترتیب به میزان 35% و41% نسبت به شاهد شده و طول ریشه چه در تیمار 30 ثانیه به روش کرونا در ارقام عادل، منصور و آزاد به ترتیب به میزان 38% ، 42% و 2% نسبت به شاهد افزایش یافت. از طرفی در روش سددی الکتریک صرفاَ در شاخص طول ریشه چه، در رقم آزاد و در مواجهه 60 ثانیه با پلاسمای سرد افزایش 25% نسبت به شاهد مشاهده گردید. بنابراین اثر مثبت قابل توجهی در افزایش بنیه بذر و طول ریشه بذر ارقام نخود مورد آزمایش در تیمار پلاسمای سرد به روش کرونا نسبت به شاهد مشاهده گردید در حالی که روش سددی الکتریک دارای یکنواختی بیشتری در تیمارها نسبت به روش تخلیه کرونا بود.