کشاورزی بوم شناختی
سال:1394 | دوره:5 | شماره:1 |تعداد مقالات:10

با افزایش روز افزون جمعیت بشر، نظام های کشاورزی در سرتاسر جهان با چالش تولید غذای بیشتر رو به رو هستند. فشرده کردن فعالیت های کشاورزی یکی از نیازهای اساسی برای تولید بیشتر مواد غذایی در واحد سطح است. تراکم کشت گرچه به افزایش تولید در واحد سطح منجر شده است، اما راندمان (بازده) کاربرد انرژی را کاهش می دهد. هدف از این بررسی مقایسه کشتزارهای تولید گندم دیم (کم نهاده) و آبی (پر نهاده) کرمانشاه از نظر کارایی انرژی، نسبت سود به هزینه و کاربرد انرژی بود. به منظور اجرای این بررسی، اطلاعات از 60 کشتزار گندم دیم و 60 کشتزار گندم آبی در سال 1391 گرد آوری شد. نتایج این بررسی نشان داد که کل انرژی ورودی در کشتزارهای کم نهاده و پر نهاده به ترتیب 14520.8و 41921.8 مگاژول در هکتار بود، یعنی در کشتزارهای آبی نسبت به دیم حدود 3 برابر کاربرد انرژی بیشتر است. کارآیی تبدیل انرژی ورودی به خروجی در نظام های کشت دیم و آبی به ترتیب 1.88 و 1.56 بود. در بین نهاده های ورودی در کشتزارها، کودهای شیمیایی به ویژه کود نیتروژن بیشترین سهم (35.6 درصد در دیم و 37.7 درصد در آبی) را داشت و پس از آن سوخت دیزل (25.9 درصد در دیم و 13.4 درصد در آبی) قرار داشت. تحلیل های اقتصادی نشان داد نسبت سود به هزینه در کشت گندم دیم برابر با 1.87 و در آبی برابر با 1.85 بود. نتایج این بررسی نشان داد کشت دیم می تواند تاثیر مثبتی بر مولفه های انرژی در اقلیم های خشک و نیمه خشک ایران داشته باشد.

به منظور بررسی تاثیر کود های آلی و شیمیایی، بر شاخص سطح برگ، عملکرد و اجزای عملکرد دانه کدو تخم کاغذی، آزمایشی در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 3 تکرار در سال های زراعی 1390- 1389 در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان اجرا شد. تیمارها شامل:) N0 شاهد)، N1 (99-66-66 کیلوگرم در هکتار NPK معادل %33)، N2 (198-132-132 کیلوگرم در هکتار NPK معادل %66)، N3 (300-200-200 کیلوگرم در هکتار NPK معادل %100)، H: کود دامی (30 تن در هکتار)، HN1: (1.2H+N1)، HN2: (1.2H+N2)، HN3: (1.2H+N3)، C: کمپوست زباله شهری (30 تن در هکتار)، CN1: (1.2C+N1)، CN2: (1.2C+N2)، CN3: (1.2C+N3) و HN: (1.2H+1.2C) بود. در این تحقیق، وزن خشک کل، شاخص سطح برگ، شمار میوه در بوته، شمار دانه در بوته، وزن هزار دانه و عملکرد دانه اندازهگیری شدند. نتایج نشان داد، استفاده از کود شیمیایی N3(300-200-200 کیلوگرم در هکتار NPK)، عملکرد دانه را کاهش داد. تاثیر کاربرد کود دامی و کمپوست بر شاخص های رشد و عملکرد دانه مثبت بود. کود های شیمیایی و تلفیقی N2 (198-132-132 کیلوگرم در هکتار NPK) و HN2: (198-132-132 کیلوگرم در هکتار 15+NPK تن کود دامی در هکتار) تاثیر مطلوبی بر همه صفات داشت. استفاده از تیمار تلفیقی کود دامی و شیمیایی HN2: (198-132-132 کیلوگرم در هکتار 15+NPK تن کود دامی در هکتار) توانست بیشترین مقادیر شاخص های رشدی و عملکرد دانه را تولید کند. در کل نتایج نشان داد کاربرد تیمار تلفیقی HN2: (198-132-132 کیلوگرم در هکتار 15+NPK تن کود دامی در هکتار) به جای کودهای شیمیایی می تواند افزون بر کاهش نهاده های شیمیایی گامی سودمند در جهت دستیابی به کشاورزی پایدار به شمار آید.

گل محمدی (Rosa damascena Mill.) یکی از مهم ترین گونه های تولیدکننده اسانس در ایران و جهان به شمار می رود. به منظور شناخت تنوع ژنتیکی توده های مختلف گونه گل محمدی موجود در ایران، بررسی های ژنتیک یاخته ای (سیتوژنتیکی) بر روی برخی از آنها صورت گرفت. در توده های موردنظر، اندازه گیری ویژگی های کاریوتیپی مانند طول بازوی بلند و کوتاه کروموزومی قرار گرفته و بنابر اطلاعات به دست آمده، طول کل کروموزم ها، نسبت طول بازوهای کوتاه به طول بازوی بلند و به عکس نیز محاسبه شد. بر روی داده های به دست آمده از صفات کاریوتیپی بالا تجزیه واریانس در قالب طرح فاکتوریل در طرح پایه کاملا تصادفی انجام شد. تجزیه واریانس برای همه صفات یادشده در سطح 1% نشان داد که اختلاف معنی داری بین توده ها و کروموزوم ها وجود دارد. جمعیت های گونه یادشده دارای 14 جفت کروموزوم بدون ماهواره و کروموزوم B بودند. کمینه طول کل کروموزوم ها مربوط به جمعیت یزد2 و بیشینه طول کل کروموزم ها مربوط به جمعیت خوزستان1 بود. با روش لوان بیشتر کروموزوم ها زیرمیان مرکز (ساب متاسانتریک) تشخیص داده شد و روش های مختلف سنجش تقارن کاریوتیپی نیز نشان داد، کاریوتیپ بیشتر نمونه ها نامتقارن است.

به منظور امکان سنجی کنترل بیولوژیکی علف هرز ازمک (Lepidium draba L.) با استفاده از کنه گال زاAceria drabae (Nal.) Acari: Eriophydae) ) بررسی هایی در سه منطقه مختلف شهرستان شیروان در استان خراسان شمالی در بهار سال 1390 انجام شد. بررسی های مقدماتی شامل گرد آوری، شناسایی و ارزیابی تاثیر حشرات مختلف بر رشد رویشی و زایشی ازمک بود. به این منظور، 40 بوته کامل شامل 20 بوته سالم و 20 بوته آلوده دارای ریشه از منطقه آلوده به کنه گال زا گرد آوری و در گلدان کاشته شدند. پس از استقرار، بوته های شاهد با استفاده از کنه کش سمپاشی و دیگر بوته ها در سه مرحله با کنه گال زا، آلوده شدند. در پایان فصل رشد ارتفاع، قطر ساقه، وزن تر و وزن خشک اندام های هوایی و شمار بذر اندازه گیری و ثبت شد. نتایج بررسی دامنه میزبانی نشان داد که کنه گال زا از هیچیک از گیاهان خانواده شب بوئیان به جز ازمک تغذیه نکرد. تاثیر حمله کنه گال زا بر ویژگی های رویشی و زایشی ازمک معنی دار (p£0.01) بود، به طوری که حمله کنه گال زا باعث کاهش 98 درصدی شمار بذر ازمک در مقایسه با شاهد شد. به عبارتی کنه گال زا با کاهش ویژگی های رویشی و زایشی ازمک، باعث کاهش شمار بذر این علف هرز شده است.

به منظور بررسی و ارزیابی واکنش عملکرد و اجزای عملکرد گندم در پاسخ به کاربرد کودهای زیستی (بیولوژیک)، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 90-1389 به صورت اسپلیت پلات- فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. عامل اصلی آزمایش شامل کشت در زمین آیش و کشت پس از برداشت یونجه در کرت های اصلی و عامل های فرعی رقم در دو سطح (فلات و پارسی) و کودهای زیستی در چهار سطح (نیتروکسین، میکوریزا (قارچ ریشه)، نیتروکسین و میکوریزا و شاهد) در کرت های فرعی قرار گرفتند. صفات اندازه گیری شده شامل شاخص سطح برگ، ماده خشک، سرعت رشد نسبی، ارتفاع بوته، شمار پنجه و عدد کلروفیل متر (سبزینه سنج)، عملکرد و اجزای عملکرد، شاخص برداشت و میزان گلوتن دانه گندم بود. نتایج نشان داد که تناوب بر همه ی صفات مورد بررسی به جز شاخص برداشت تاثیر معنی داری داشت. از بین دو رقم مورد بررسی رقم پارسی از نظر ارتفاع بوته و عملکرد دانه برتری نشان داد و این در حالی است که تفاوت معنی داری از نظر میزان گلوتن بین دو رقم وجود ندارد. همچنین کودهای زیستی باعث افزایش سطح برگ، روند تجمع ماده خشک و سرعت رشد محصول شدند. تاثیر کودهای زیستی نیز بر عدد کلروفیل متر، عملکرد دانه، شمار دانه در سنبله و میزان گلوتن معنی دار بود. در حالی که کودهای زیستی بر ارتفاع بوته، شمار پنجه بارور، عملکرد ماده خشک و عملکرد کاه تاثیر معنی داری نداشتند. بیشترین عملکرد دانه در رقم پارسی و تیمار مخلوط نیتروکسین- میکوریزا در تناوب با یونجه به میزان 435 گرم در متر مربع بود.

کشورهای در حال توسعه پتانسیل (توانمندی) خوبی برای ایجاد و توسعه کشاورزی ارگانیک دارند. با این حال، اغلب این کشورها با چالش هایی برای گسترش سطح زیر کشت محصولات ارگانیک روبه رو می باشند. در حقیقت، کشاورزان با چالش های فراوانی در فرآیند تبدیل کشاورزی متداول به کشاورزی ارگانیک نیز روبه رو هستند. این بررسی با هدف تبیین عامل های موثر برگذار به کشاورزی ارگانیک در میان گوجه فرنگی کاران استان البرز انجام گرفته است. جامعه آماری این بررسی گوجه فرنگی کاران استان البرز در سال زراعی 90-1389 بوده که برای انجام تحقیق یک نمونه 90 تایی از تولیدکنندگان به صورت تصادفی ساده گزینش شد. داده های به دست آمده با استفاده از تحلیل توصیفی، آزمون های آماری و تجزیه و تحلیل تبعیضی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان می دهد میانگین میزان گرایش کشاورزان از کشت متداول به کشت ارگانیک 1.62 بوده که در سطح پایینی قرار دارد. نتایج تحلیل تبعیضی نشان داد که متغیرهای میزان آشنایی درباره مدیریت کشتزارهای ارگانیک، میزان تحصیلات، رعایت اصول بهداشتی، نگرش مثبت به محیط زیست تاثیر مثبت و معنی دار و متغیرهای میزان سن، میزان کاربرد کود شیمیایی و سموم شیمیایی تاثیر منفی و معنی داری بر گرایش به کشت ارگانیک دارد. نتایج همچنین نشان می دهد که بر خلاف اغلب روش ها و فناوری های تولید، عامل های اقتصادی به تنهایی نقشی بنیادی در فرآیند پذیرش و انتشار کشاورزی ارگانیک ندارند. بلکه، برای توسعه کشاورزی ارگانیک لازم است نقش دیگر عامل ها مانند آگاهی و اطلاعات، گرایش ها و سلیقه های فردی، مهارت های فنی و مدیریتی، مسایل اجتماعی، عامل های نهادی مانند قوانین، مقررات، بازارها و حمایت های دولتی مورد توجه جدی دولت ها و سیاستگذاران قرار گیرد.

به منظور بررسی تاثیر تاریخ کاشت بر عملکرد، اجزای عملکرد و شاخص های فیزیولوژیک رشد رقم های ذرت (Zea mays L.)، آزمایشی در دانشکده کشاورزی دانشگاه لرستان در سال 1391 به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار به اجرا درآمد. یکی از عامل های آزمایش تاریخ کاشت در دو سطح (1 و 24 خرداد) و عامل دوم شش رقم ذرت (رقم هایT.V.C767 و S.C704 از گروه دیررس، رقم های N.S640 و Maxima از گروه متوسط رس و رقم های Koppany و D.C370 از گروه زود رس) بودند. نتایج آزمایش نشان داد که اثرگذاری های اصلی در صفات وزن هزار دانه، شمار دانه در بلال، شمار دانه در ردیف، شمار ردیف در بلال و شاخص برداشت معنی دار بود. تاثیر متقابل تاریخ کاشت و رقم تنها در صفات عملکرد دانه و بیولوژیک (زیست توده)، طول بلال و ارتفاع بوته معنی دار بود. در تاریخ کاشت نخست بیشترین عملکرد دانه مربوط به رقم S.C704 به میزان 12.7 تن در هکتار و کمترین آن مربوط به رقم D.C370 به میزان 7.8 تن در هکتار در بود. در تاریخ کاشت دوم بیشترین عملکرد دانه مربوط به رقم متوسط رس N.S640 (13.37 تن در هکتار) بود. از دلایل بالا بودن عملکرد دانه رقم های S.C704 و N.S640 نسبت به رقم های دیگر به ویژه رقم های زود رس می توان به بالا بودن شاخص سطح برگ، دوام شاخص سطح برگ و سرعت رشد محصول این رقم ها اشاره کرد. بر پایه نتایج این آزمایش کاشت رقم های دیررس در تاریخ کاشت دوم پیشنهاد نمی شود.

غلظت های مناسب ریزمغذی ها در بافت گیاهان نه تنها برای رشد و عملکرد مطلوب آنها، بلکه در زنجیره غذایی برای رشد و سلامتی حیوانات و انسان ضروری است. بنابراین، به منظور ارزیابی تاثیر کودهای شیمیایی، کود آلی و تلفیق آنها بر غلظت و جذب ریز مغذی ها در شنبلیله (Trigonella foenum-graecum) سیاهدانه (Nigella sativa L.) در آرایش های مختلف کاشت، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار (آزمایش فاکتوریل) در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد در سال 1392 اجرا شد. در این آزمایش پنج آرایش کشت شنبلیله- سیاهدانه شامل کشت خالص شنبلیله، کشت خالص سیاهدانه، شنبلیله: سیاهدانه با نسبت 2:1، شنبلیله: سیاهدانه با نسبت 1:1 و شنبلیله: سیاهدانه با نسبت 1:2 و نیز سه منبع کود شامل کود شیمیایی، کود آلی و کود تلفیقی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که محتوای عنصر آهن، روی و منگنز در سیاهدانه بیشتر از شنبلیله، و میزان مس در سیاهدانه کمتر از شنبلیله بود. کشت مخلوط در شرایط استفاده از کود شیمیایی، تنها غلظت عنصر روی و منگنز را در گیاه سیاهدانه افزایش داد. تیمار شنبلیله: سیاهدانه (2:1) با تغذیه تلفیقی و تیمار شنبلیله: سیاهدانه (1:2) در شرایط کاربرد کود آلی به ترتیب دارای بالاترین میزان جذب عنصر آهن و روی (به ترتیب 242 و 269 گرم در هکتار) بود، این در حالی بود که بیشترین جذب منگنز و مس به ترتیب در کشت خالص سیاهدانه در شرایط کاربرد کود آلی و کشت خالص شنبلیله با منبع کود تلفیقی به دست آمد. به طور کلی می توان بیان داشت کاربرد کشت مخلوط همراه با تیمار تغذیه آلی راهکار مناسبی برای افزایش کارایی جذب برخی عنصرهای ریزمغذی در خاک های آهکی است.

به منظور بررسی تاثیر مالچ (خاکپوش) پلاستیک سیاه و کودهای زیستی بر بیوماس (زیست توده) علف های هرز و عملکرد کدوی تخمه کاغذی در دور (تیمار) های مختلف آبیاری، آزمایشی به صورت اسپلیت - فاکتوریل بر پایه طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه بوعلی سینای همدان انجام شد. کرت های اصلی شامل دو سطح آبیاری (هفت و دوازده روزه)، و کرت های فرعی با کاربرد و بدون کاربرد مالچ پلاستیک سیاه و چهار تیمار کودی (25 درصد توصیه کودهای شیمیایی + کودهای زیستی، 50 درصد توصیه کودهای شیمیایی + کودهای زیستی، 75 درصد توصیه کودهای شیمیایی + کودهای زیستی و 100 درصد توصیه کودهای شیمیایی) بودند. صفات مورد بررسی شامل عملکرد دانه و اجزای عملکرد کدوی تخمه کاغذی، بیوماس کل علف های هرز و شمار بوته در متر مربع، ارتفاع و وزن خشک بوته تاج خروس ریشه قرمز به عنوان علف هرز غالب بود. نتایج نشان داد که عملکرد و اجزای عملکرد دانه، تحت تاثیر اثر سه جانبه عامل های مورد بررسی قرار گرفتند. بیشترین عملکرد دانه (1559 کیلوگرم/ هکتار) از تیمار آبیاری 12 روزه، کاربرد مالچ پلاستیک سیاه و تامین 75 درصدی نیاز گیاه از منبع شیمیایی + کودهای زیستی به دست آمد که نسبت به تیمار آبیاری هفت روزه، بدون کاربرد مالچ و تامین 100 درصد نیاز گیاه از منبع شیمیایی 67 درصد افزایش داشت. کاربرد مالچ در رژیم آبیاری 12 روزه و کاهش کاربرد کودهای شیمیایی با جایگزینی کودهای زیستی، باعث کاهش بیوماس کل علف های هرز شد. در مجموع در این پژوهش، تیمار آبیاری 12 روزه، کاربرد مالچ پلاستیک سیاه و تامین 75 درصدی نیاز گیاه از منبع شیمیایی + کودهای زیستی به عنوان بهترین تیمار معرفی می شود که ضمن کاهش 25 درصدی کاربرد کودهای شیمیایی، کاهش مصرف آب و کنترل موثر و غیر شیمیایی علف های هرز، عملکرد بالایی تولید کرد.

امروزه کاشت گیاهان پوششی باریک برگ به منظور کاهش کاربرد علفکش ها، مورد توجه زیاد قرار گرفته است، بدین منظور آزمایشی در سال زراعی 1391-1390 در ایستگاه تحقیقات منابع طبیعی سامیان اردبیل به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل در 3 تکرار اجرا شد. عامل نخست: سه نوع گیاه پوششی چاودار (Secale cereal)، جو (Hordeum vulgare)، گندم ( (Triticum aestivumهمراه با دو تیمار شاهد (1: بدون گیاه پوششی، با وجین کامل علف هرز 2: بدون گیاه پوششی، بدون وجین علف هرز)، عامل دوم: مدیریت در دو سطح (خاکپوش (مالچ) زنده، مالچ غیر زنده)، عامل سوم: تاریخ کاشت گیاه پوششی در دو سطح (همزمان با کشت آفتابگردان، 45 روز پس از کاشت آفتابگردان) در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد تاثیر گیاهان پوششی بر روی عملکرد دانه، درصد و عملکرد پروتئین، وزن خشک اندام های هوایی، وزن خشک طبق و ارتفاع آفتابگردان، معنی دار بود. بیشترین عملکرد دانه درآغاز در تیمار شاهد 1 و به میزان 4053.3 کیلوگرم در هکتار و پس از آن در تیمارهای گیاهان پوششی گندم و چاودار به ترتیب به میزان 3916.7 و 3798.3 کیلوگرم در هکتار به دست آمد. بیشترین درصد پروتئین (42.51 درصد) و عملکرد پروتئین (1.69 تن در هکتار) در تیمار شاهد 1 (بدون گیاه پوششی، با وجین کامل علف هرز) مشاهده شد، همچنین بیشترین ارتفاع آفتابگردان (173.73 سانتی متر) مربوط به کشت همزمان گیاهان پوششی با آفتابگردان بود. بیشترین میانگین وزن تک دانه در مدیریت مالچ زنده در تاریخ کاشت همزمان (0.087 گرم در متر مربع) و در مدیریت مالچ غیر زنده در تاریخ کشت 45 روز پس به میزان (0.089 گرم در متر مربع) مشاهده شد. تاثیر متقابل گیاهان پوششی و تاریخ کاشت نیز تاثیر معنی داری بر تراکم و وزن خشک علف های هرز نشان دادند، به طوری که کمترین تراکم و وزن خشک کل علف های هرز به ترتیب در گیاهان پوششی چاودار، گندم، جو و در تاریخ کاشت همزمان مشاهده شد. بیشترین تراکم و وزن خشک علف های هرز نیز در تیمار شاهد 2 (بدون گیاه پوششی، بدون وجین علف هرز) مشاهده شد.