کشاورزی بوم شناختی
سال:1390 | دوره:1 | شماره:1 |تعداد مقالات:7

در این پژوهش، زیستایی بذر و چگونگی رویش کاتوس (Cynanchum acutum) که یک علف هرز غیر بومی ایران است و در باغات پسته منطقه آران و بیدگل واقع در شمال استان اصفهان به حالت تهاجمی در آمده، بررسی شد. آزمون زیستایی بذر های سال پیشین این گیاه با استفاده از محلول تترازلیوم انجام شد. همچنین، با پایش مراحل مختلف رویشی این علف هرز، از جوانه زنی تا رسیدن بذرها در سطح باغ های پسته، دوره رویشی کاتوس در منطقه ثبت گردید. افزون بر آن، عمق جوانه زنی بذر و جوانه های اندام زیر زمینی و رویش آنها از خاک بررسی شد. بر اساس نتایج بدست آمده، 96-80 درصد بذرهای سال قبل کاتوس زنده بودند. در طبیعت، رویش گیاهچه های روییده از جوانه های روی اندام زیر زمینی از اواسط اسفند ماه شروع شد، در دهه آخر اسفند ماه بیشترین رویش آنها ثبت گردید و در اواسط خرداد نیز خاتمه یافت. ولی رویش گیاهچه های بذری از اواخر فروردین ماه شروع شد و تا اوایل خرداد ادامه پیدا کرد،که اوج آن اواسط اردیبهشت ماه ارزیابی شد. بیشترین گیاهچه های روییده از اندام زیر زمینی از عمق 19-10 سانتی متری عمق خاک روییدند. در حالی که بیشترین گیاهچه های بذری از عمق 9-1 سانتی متری روییده و از سطح خاک خارج شدند. در پایان سال اول گیاهچه های بذری به درخت اتصال نیافته و وارد مرحله زایشی نیز نشدند.

پالایش خاک های آلوده به فلزات سنگین با روشهای فیزیکی و شیمیایی مرسوم، مستلزم داشتن دانش فنی پیچیده و صرف هزینه های زیاد است. پالایش سبز از روش های نوینی است که در آن، از گیاهان برای زدودن آلودگی ها از خاک، آب، رسوبات و نیوار استفاده می شود. این روش در مقایسه با دیگر روشها، کم هزینه، ساده و دوستدار زیست بوم بوده و انجام آن نسبتا آسان است. مدل سازی پالایش سبز برای شناخت فرآیندهای حاکم بر آن و مدیریت خاک های آلوده اهمیت فراوان دارد. هدف از این پژوهش، مدل سازی پالایش سبز خاک های آلوده به نیکل بود. بدین منظور، با استفاده از توابع کاهش عملکرد نسبی و غلظت نسبی نیکل در گیاه به عنوان تابعی از غلظت این آلاینده در خاک، مدلی برای کمی کردن مقدار پالایش سبز این آلاینده از خاک اشتقاق یافت. سپس به منظور آزمون مدل پیشنهادی، خاک با سطوح مختلفی از نیکل آلوده شد. پس از پر کردن گلدانها با خاک آلوده و ایجاد تعادل شیمیایی بین آلاینده و خاک، بذر شاهی (Lepidum sativum) در آنها کشت شد. گیاهان در سه بازه زمانی برداشت شدند. نیکل نمونه های خاک و گیاه به ترتیب با روش اکسیداسیون تر و اکسیداسیون با اسید نیتریک 4 مولار عصاره گیری و با دستگاه های جذب اتمی و پرتو سنجی نشری پلاسمایی جفت شده القایی اندازه گیری شد. سپس، کارآیی مدل پیشنهادی با استفاده از داده های آزمایشگاهی آزمون شد. نتایج نشان داد عملکرد نسبی به عنوان تابعی از غلظت نیکل کل در خاک، از مدل غیرخطی پیروی می کند. با افزایش غلظت نیکل کل در خاک، مقدار جذب این آلاینده توسط شاهی به طور نمایی افزایش یافت. از این رو، مدل نمایی که برای کمی کردن مقدار جذب آلاینده نیکل توسط شاهی پیشنهاد شده بود سازگاری بالایی (R2>0.93) بر داده های اندازه گیری شده داشت. همچنین نتایج بدست آمده، کارآیی بالایی مدل کلان پیشنهادی حاصل از ترکیب تابع غیرخطی عملکرد نسبی و مدل نمایی مقدار جذب نیکل به وسیله شاهی را در برآورد مقدار پالایش سبز نیکل از خاک (R2>0.93) نشان داد.

علف هرز خارلته (Cirsium arvense (L.) Scop) به عنوان یکی از مهمترین علفهای هرز ایران و دنیا و سومین علف هرز مهم در اروپا مطرح است. کنترل بیولوژیکی علف های هرز روشی ایمن، سازگار با محیط زیست و قابل اجرا در مدیریت علفهای هرز در اکوسیستم های کشاورزی می باشد. در راهکار کنترل بیولوژیک پس از یافتن عامل بیوکنترل مناسب، اولین اقدام ضروری بررسی دامنه میزبانی عامل موردنظر می باشد. تغذیه و رجحان تخمگذاری سوسک لاک پشتی (Cassida rubiginosa) که در مرحله لاروی و حشره بالغ از برگهای گیاه خارلته تغذیه فعالی دارد، در 20 گیاه زراعی به دو روش آزمون غیر انتخابی و آزمون انتخابی چند گزینه ای و در 22 گیاه هرز به روش بازدیدهای صحرایی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد تخم ریزی و تغذیه حشره عامل بیولوژیک از علفهای هرز تلخه، خارزردو، کنگر وحشی و خارلته به میزان قابل توجه ای صورت گرفت. از بین تمام گیاهان زراعی مورد مطالعه، گیاه گلرنگ برای تخم ریزی و تغذیه توسط سوسک لاک پشتی مورد استفاده قرار گرفت. گیاه آفتابگردان نیز فقط در آزمون غیر انتخابی و در حد کمتر از 5% حجم ساقه اولیه مورد تغذیه قرار گرفت ولی روی آن تخم ریزی مشاهده نگردید. سوسک لاک پشتی می تواند بعنوان یک عامل بیولوژیک کلاسیک موثر و مناسب برای کنترل علف هرز خارلته در چمن زارها، چراگاه ها، مزارع و مراتع پیشنهاد و مورد بررسی های بیشتر قرار گیرد.

سولفوسولفورون یکی از مهم ترین علف کش های سولفونیل اوره مهار گونه های باریک برگ و پهن برگ در گندم است. جهت مطالعه رفتار پایداری این علف کش در مزرعه، آزمایشی در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار با دو تیمار پوشش گیاهی و بدون پوشش گیاهی همراه با دو میزان مصرف علف کش توصیه شده (26.6 گرم ماده تجارتی 75% در هکتار) و 30 درصد بیشتر (33.73 گرم در هکتار) به اجرا در آمد. پس از نمونه گیری در فواصل زمانی معین، باقی مانده علف کش در نمونه ها با استفاده از روش کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC) تعیین شد. نتایج نشان دادند که سرعت کاستی علف کش در دو خاک دارای پوشش گیاهی و بدون پوشش گیاهی صرفنظر از مقدار مصرف علف کش معنی دار نبود. همچنین سرعت کاستی در مقدار مصرف توصیه شده علف کش در مقایسه با میزان مصرف بیشتر، هم در خاک بدون پوشش و هم در خاک با پوشش گیاهی تفاوت آماری نداشت اما در مقدار مصرف بیشتر، کاهش سریعتر علف کش در طول زمان نسبت به مصرف توصیه شده مشاهده شد. نیمه عمر سولفوسولفورون در تیمار بدون پوشش گیاهی، از 32.8 روز در مصرف توصیه شده به 23.5 روز در مصرف بیشتر کاهش یافت. این مقادیر در تیمار دارای پوشش گیاهی به ترتیب 33.8 و 25 روز بود. همچنین زمان 90 درصد کاستی در تیمار بدون پوشش 109.2 و 78.1 روز و برای کرت های با پوشش گیاهی 112.2 و 83.2 روز به ترتیب برای مقادیر مصرف توصیه شده و بیشتر بود.

به منظور ارزیابی ترکیب و تنوع گونه ای، کارکردی و ساختار جوامع علف های هرز مزارع چغندرقند شهرستان های مختلف استان های خراسان رضوی و شمالی، تعداد 178 مزرعه از 12 شهرستان مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق، اطلاعات با استفاده از داده های حاصل از پرسش نامه، نمونه برداری از جامعه علف های هرز و نیز از طریق مصاحبه موردی با زارعین جمع آوری و ثبت شد. نتایج نشان داد که جامعه علف های هرز موجود در شهرستان های مورد بررسی از 56 گونه مختلف متعلق به 16 خانواده گیاهی بود که در بین آنها تعداد گونه های دولپه (44 گونه) بیشتر از تک لپه ها (12 گونه) بود. همچنین در جامعه موجود، تعداد 47 گونه علف هرز سه کربنه و 9 گونه چهارکربنه و نیز 36 گونه یکساله و 18 گونه چندساله ملاحظه شد. خانواده گندمیان و کاسنی به ترتیب متنوع ترین خانواده علف های هرز تک لپه و دولپه بودند. بررسی تنوع گونه ای شهرستان های مختلف نشان داد که چناران و خواف به ترتیب بیشترین (27 گونه) و کمترین (5 گونه) غنای گونه ای را دارا بودند. بررسی نتایج مربوط به جدول تشابه سورنسون و اشتین هاوس (چکانوسکی) نشان داد که چناران و قوچان بیشترین میزان تشابه (معادل 0.9 درصد) را از نظر تنوع گونه ای دارا بودند و شهرستان های قوچان و خواف کمترین تشابه (معادل  0.2درصد) را نشان دادند.

امروزه سازماندهی مشارکت کشاورزان در قالب سازمان های روستایی و کشاورزی نقش تعیین کننده و سرنوشت سازی در فرآیند توسعه پایدار ایفا می نماید. بر این اساس نهادینه شدن مشارکت کشاورزان در یک چارچوب منظم پس از طی مراحل مختلف انگیزش فردی، اجتماعی شدن، انگیزش اجتماعی و مشارکت پایدار جامعه از طریق نهاد ها، ضامن پایداری در جنبه های مختلف زندگیشان تلقی می شود و از جایگاهی ویژه برخوردار بوده و بایستی به عنوان یک استراتژی کارآمد در سیاست های ترویج کشاورزی و توسعه روستایی مورد توجه قرار گیرد. هدف از این مطالعه بررسی شاخص های مشارکت پایدار 138 نفر از کشاورزان صاحب نسق و عضو تشکل های تولیدی- صنفی موجود در روستاهای حوزه آبریز رودخانه حاجی عرب در دهستان سگزآباد شهرستان بوئین زهرا است. این تحقیق از نوع پیمایش، توصیفی (غیرآزمایشی) و همبستگی بوده، در بررسی و مقایسه میانگین رتبه ای گروه های مورد مطالعه، از آماره های من وایت نی یو (M.W.U) وکروسکال والیس استفاده شده است. با توجه به نتایج حاصل از همبستگی بین متغیرها، بین متغیرهای سن، میزان تحصیلات، میزان اراضی تحت مالکیت، مقدار درآمد سالیانه و میزان مشارکت فکری با میزان مشارکت نهادینه کشاورزان مورد مطالعه رابطه معنی داری وجود ندارد. از سوی دیگر از آنجائیکه بین دیدگاه دو گروه مورد مطالعه در مورد میانگین میزان نهادینه شدن مشارکت برحسب عضویت یا عدم عضویت تشکل های تولیدی تفاوت وجود دارد، پیشنهاد می شود که اعضای تعاونی تولید، طرح مرتعداری و تعاونی های دامداری ومرغداری شناسایی شده از مشارکت آنان در ارتباط با برنامه های ترویجی استفاده می شود.

بقایای گیاهی از جمله منابع آلی تامین کننده نیتروژن خاک هستند. به منظور بررسی اثر بقایای گیاهی بر تامین نیتروژن خاک آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار و شش تیمار شامل چهار تیمار بقایا (پنبه، ذرت، گندم و یونجه)، کود اوره به میزان 90 کیلوگرم در هکتار و شاهد انجام گرفت. بقایای گیاهی پس از تعیین نسبت C/N به اندازه کوچکتر از 5 میلی متر خرد شده و با خاک مخلوط شدند. در مراحل مختلف فنولوژیکی گندم میزان نیترات و آمونیوم خاک اندازه گیری شد. نتایج نشان داد اختلاف مجموع نیترات و آمونیوم اندازه گیری شده در تیمارها معنی دار نبود. بیشترین و کمترین میزان (75.3 و 62.77 کیلوگرم در هکتار) به ترتیب در تیمار کود اوره و شاهد مشاهده شد. در بین بقایا نیز بیشترین میزان (74.66 کیلوگرم در هکتار) مربوط به تیمار بقایای یونجه بود. در این تحقیق اختلاف عملکرد و اجزای عملکرد معنی دار بود، به طوری که بیشترین و کمترین عملکرد دانه (8695 و 6962 کیلوگرم در هکتار) به ترتیب در تیمار بقایای یونجه و شاهد به دست آمد. نتایج نشان داد که تحلیل یک سویه تغییرات نیتروژن در خاک بدون توجه به روند دو سویه آزادسازی در خاک و جذب در گیاه ممکن نیست. در این تحقیق عدم اختلاف معنی دار نیترات و آمونیوم آزاد شده از تیمار بقایا، کود اوره و شاهد نشان می دهد که رقم N-80-19 یک رقم با تقاضای زیاد و دارای قابلیت جذب بالا است. همچنین نتایج نشان داد که استفاده از بقایا حداقل به دلیل کاهش مصرف کود حتی در شرایطی که به افزایش عملکرد منجر نشوند، قابل توجه است.