کشاورزی بوم شناختی
سال:1390 | دوره:1 | شماره:2 |تعداد مقالات:8

پایداری تولید در بوم نظام های کشاورزی به حفظ و تقویت اشکال مختلف تنوع زیستی در آنها وابسته می باشد. علیرغم نقش اکولوژیکی که تنوع در پایداری و ویژگی های کارکردی اکوسیستم های کشاورزی دارا می باشد، مطالعات جامعی در این زمینه در ایران انجام نشده است. بنابراین هدف از این تحقیق، بررسی جامع تنوع زیستی در بوم نظام های کشاورزی و همچنین بررسی روابط موجود بین تنوع زیستی کشاورزی و سایر عوامل اقلیمی در ایران بود. داده های مورد نیاز برای این تحقیق از شهرستان های مختلف 30 اسنان کشور جمع آوری گردید. کلیه محصولات کشاورزی به 8 گروه باغی، غلات، صتعتی، حبوبات، دارویی، علوفه ای، صیفی و سبزی طبقه بندی شد. نتایج نشان داد که بین استان های مختلف کشور از نظر تنوع زیستی اختلاف زیادی وجود داشت. از بین کلیه محصولات کشاورزی، غلات (%56.2) و محصولات باغی (%20.6) بیشترین سطح زیر کشت را دارا هستند. استان های فارس، خراسان رضوی و سیستان و بلوچستان به ترتیب با 62، 58 و 57 گونه زراعی و درختی بیشترین و استان های بوشهر و هرمزگان به ترتیب با 39 و 36 گونه کمترین غنای گونه ای را دارند. صرفنظر از گیاهان دارویی که دارای تنوع بسیار پایینی (0.21) بودند، به طور میانگین بیشترین و کمترین شاخص تنوع زیستی بر اساس شاخص شانون به ترتیب مربوط به محصولات باغی (1.95) و محصولات علوفه ای (0.60) بود. نتایج نسان داد که بین شاخص تنوع شانون و یکنواختی گونه ای همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد. همچنین اقلیم گرم و خشک فلات مرکزی ایران و اقلیم معتدل و مرطوب خزری به ترتیب بیشترین و کمترین تنوع بتا را در بر دارند.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

گیاه همیشه بهار (Calendula officinalis L.) متعلق به خانواده کاسنی (Asteraceae)، دارای مصارف متعدد دارویی، بهداشتی، آرایشی و غذایی در صنایع مختلف می باشد. به منظور بررسی ویژگی های رشد، عملکرد و خصوصیات کیفی این گیاه در پاسخ به کاربرد نهاده های آلی، آزمایشی در سال زراعی 89-1388 در ایستگاه تحقیقات گروه علوم باغبانی، دانشکده علوم و مهندسی کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به اجرا درآمد. تیمارها شامل کود دامی (25 تن در هکتار)، کمپوست زباله شهری (20 تن در هکتار)، کمپوست قارچ مصرف شده (15 تن در هکتار) و شاهد (عدم مصرف نهاده آلی) بودند. صفاتی از قبیل ارتفاع بوته، تعداد ساقه فرعی، تعداد گل در واحد سطح و قطر گل، وزن تر و خشک بوته، وزن هزار دانه، عملکرد گل و بذر و دو شاخص کیفی میزان اسانس و عصاره گل اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که ورمی کمپوست باعث افزایش معنی دار صفات ارتفاع بوته، تعداد ساقه فرعی، تعداد گل در واحد سطح، وزن هزار دانه، وزن تر و خشک بوته و عملکرد گل و بذر گردید. در حالی که تیمارهای کود دامی و کمپوست زباله شهری در افزایش ارتفاع بوته و تیمار کود دامی در افزایش وزن هزار دانه با تیمار ورمی کمپوست اختلاف معنی دار نداشتند. بیشترین قطر گل و میزان عصاره در تیمار کود دامی مشاهده شد هر چند بین تیمارهای کود دامی و ورمی کمپوست در افزایش این صفات اختلاف معنی دار وجود نداشت. همچنین، کمترین میزان صفات مورد اندازه گیری با کاربرد کمپوست قارچ بدست آمد. بنابراین، با توجه به ضرورت تولید گیاهان دارویی در نظام های کشاورزی کم نهاده و پایدار، به نظر می رسد کاربرد نهاده های آلی در راستای تولید پایدار گیاه همیشه بهار می تواند به عنوان گزینه ای مناسب و جایگزین کودهای شیمیایی مورد توجه قرار گیرد.

در این مقاله وضعیت تنوع زیستی گونه های سبزی و صیفی و عامل موثر بر آن، در روستاهای شهرستان ورامین از طریق مصاحبه با کشاورزان و استفاده از دانش بومی آنها ارزیابی شد. نتایج نشان داد که تنوع گونه های سبزی و صیفی در این منطقه تحت تاثیر عوامل اجتماعی- اقتصادی کشاورزی قرار دارد. در این رابطه از میان متغیرهای مختلف میزان دسترسی به آب و اندازه زمین های زراعی به ترتیب همبستگی معنی دار منفی و مثبت را با غنای گونه ای نشان دادند، بطوری که هر چه کشاورزان به منظور مقابله با مشکل کم آب گونه های متنوع تری از سبزی و صیفی را کشت می کردند. همچنین از آنجا که در اغلب روستاهای مورد مطالعه وسعت زمین های زراعی کم بود، کشاورزان یکی از مهم ترین دلایل کاهش تنوع در مزارع خود را در اختیار نداشتن زمین کافی معرفی کردند. به این ترتیب می توان گفت که میزان دسترسی به نهاده ها یکی از عوامل تعیین کننده تنوع زیستی گونه های کشاورزی محسوب می شود.

در سال های اخیر توجه به مسائل زیست محیطی و همچنین اعمال مدیریت دقیق تر در امر منابع محدود طبیعی، به مساله مهمی در کشاورزی تبدیل شده است. برای افزایش سطح زیر کشت محصولات باغی و زراعی و نیل به کشاورزی پایدار لازم است مناطق مناسب برای توسعه، شناسایی و انتخاب شود. هدف از این مطالعه، ارزیابی و بررسی استعدادهای طبیعی منطقه آبسرد دماوند برای احداث باغ و مزرعه نمونه اکولوژیک، با در نظر گرفتن مجموعه عوامل و شرابط اقلیمی، زمین شناسی، خاکشناسی و غیره است. تناسب زمین در حقیقت تطابق خصوصیات زمین را با نیازمندی های نوع به خصوصی از انواع کاربرد مشخص می نماید. ارزیابی وضعیت پدو- کلیمایی در این مطالعه بر اساس روش فائو انجام شد. با توجه به نتایج حاصل از انجام مطالعات صحرائی و همچنین نتایج حاصله از انجام تجزیه های آزمایشگاهی نمونه خاک ها، مشخصات عمومی خاک مشخص شد. با بررسی عوامل موثر بر استقرار گیاهان در مجموع درختان سیب و گردو و گیاهان زراعی گندم و جو برای کشت در منطقه مناسب شناخته شدند.

استفاده از بقایای کود نیتروژن در کشاورزی علاوه بر کاهش آبشویی نیتروژن و آلودگی آب های زیرزمینی به عنوان کودی جایگزین توصیه می گردد. به منظور ارزیابی بازیافت بقایای کود نیتروژن توسط کلزا در سیستم زراعی ذرت علوفه ای- کلزا، آزمایشی با استفاده از طرح بلوک های تصادفی با چهار تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد در سال زراعی 88-1387 به اجرا درآمد. تیمارهای آزمایشی شامل بقایای صفر، 100، 200 و 300 کیلوگرم در هکتار نیتروژن از منبع کود مرغی و کود اوره در کشت ذرت بود. به طوری که در بهار 1387 مقادیر صفر، 100، 200 و 300 کیلوگرم نیتروژن برای گیاه ذرت از دو منبع کود مرغی و شیمیایی مصرف شد. پس از برداشت ذرت در شهریور ماه در کرت های آزمایش قبلی اقدام به کشت کلزا شد. بقایای کود مرغی در تمامی سطوح بکار برده شده، صفات عملکرد دانه، ماده خشک، درصد و عملکرد روغن، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف و وزن هزار دانه را نسبت به بقایای کود اوره افزایش دادند. بیشترین تعداد غلاف در بوته، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، روغن و شاخص برداشت در سطح 300 کیلوگرم نیتروژن از منبع کود مرغی به دست آمد. بیشترین تعداد دانه در غلاف و عملکرد بیولوژیک در سطح 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار از منبع کود مرغی به دست آمد. به طور کلی، استفاده از بقایای نیتروژن بعد از برداشت ذرت علاوه بر کاهش هزینه های کود شیمیایی برای محصول کلزا از لحاظ زراعی و زیست محیطی نوعی مدیریت موثر می باشد.

این تحقیق جهت شناسایی و بررسی تاثیر محلول پاشی باکتری های فیلوسفری بر رشد و جذب عناصر غذایی در ذرت به انجام رسید. به این منظور پس از تهیه نمونه های برگ ذرت از مزارع اطراف کرج نسبت به شمارش جمعیت کل باکتری های ساکن سطح برگ و جداسازی انواع تثبیت کننده نیتروژن و تولید کننده هورمون های تنظیم کننده رشد اقدام شد. میزان تثبیت نیتروژن با دستگاه کروماتوگرافی گازی و تولید اکسین با روش اسپکتروفتومتری مورد ارزیابی قرار گرفت. شمارش جمعیت باکتری های ساکن سطح برگ نشان داد که به طور متوسط روی سطح برگ ها جمعیت 104 تا 106 سلول بر هر گرم برگ وجود دارد. از بین 39 باکتری جدا شده، 10 باکتری برای آزمایش گلخانه ای انتخاب شدند. در آزمایش گلخانه ای سوسپانسیون باکتری ها در چهار مرحله بر روی سطوح برگ ها و اندام هوایی اسپری شدند. گیاهان پس از 75 روز برداشت شدند و شاخص های رشد گیاه و میزان جذب عناصر غذایی در آنها اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که کاربرد 10 باکتری منتخب به صورت برگ پاشی باعث افزایش ارتفاع گیاه، قطر ساقه، وزن تر اندام هوایی و وزن خشک اندام هوایی در مقایسه با تیمار شاهد گردید. تاثیر این باکتری ها بر روی ریشه، نشان دهنده افزایش طول ریشه، حجم ریشه، وزن خشک ریشه و سطح ریشه بود. کاربرد تیمارهای باکتری همچنین باعث افزایش جذب عناصر غذایی شد.

هدف از تحقیق حاضر سنجش پایداری طبیعی در نظام بهره برداری دهقانی و شناخت عوامل موثر بر آن می باشد. نمونه آماری تحقیق مورد نظر را با 208 نفر از بهره برداران با کمتر از 10 هکتار اراضی کشاورزی، که از بین 7314 کشاورز به روش نمونه گیری سیستماتیک، از بین روستائیان 38 روستای شهرستان بهبهان انتخاب شده اند، تشکیل داده است. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه بوده است. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که بین متغیرهای میزان سواد، میزان مشارکت ترویجی، میزان درآمد غیر کشاورزی، میزان اراضی وجین شده، سرمایه انسانی، سرمایه اجتماعی و میزان پایداری طبیعی رابطه مثبت وجود دارد و بین سن کشاورزان، بعد خانوار، شاخص خردی قطعات و میزان پایداری رابطه ای منفی وجود دارد. نتایج آزمون رگرسیون گام به گام نشان داد که متغیرهای «اراضی که در آنها از کود دامی استفاده شده است»، «سم مصرفی»، «اراضی آیش گذاشته شده»، «اراضی که با گاوآهن قلمی شخم زده شده اند»، «اراضی زهکشی شده»، «کل اراضی تحت مدیریت» و «میزان مصرف کود شیمیایی» وارد معادله شده اند و 47.7 درصد از واریانس متغیر وابسته را تبیین نموده اند.