پژوهش های زبان شناسی تطبیقی
سال:1402 | دوره:13 | شماره:26 |تعداد مقالات:12

گویش شناسی به مطالعۀ علمی یک گویش و توزیع جغرافیایی آن می پردازد. هر گویش یک زبان است و مطالعۀ یک گویش به تحلیل‎های بسیار زیادی نیاز دارد که همین امر به طولانی‎شدن مدت انجام مطالعات مربوط به یک گویش می‎انجامد. گردآوری داده‎های گویشی بسیار پرزحمت و زمان بر است. از این‎رو، نیاز است این داده به‎گونه‎ای تهیه شود تا قابلیت استفادۀ مجدد در بررسی‎های آتی را داشته باشد. دادۀ خام کارایی چندانی در مطالعات گویش شناسی ندارد و نیاز است در چارچوب روش تحلیل زبان‎شناسی ساختگرایی، تحلیل‎های زبان‎شناختی به آن اضافه گردد. باتوجه‏به حجم زیاد داده گویشی در طرح‏هایی مانند تهیه اطلس گویش های یک کشور و تحلیل‎های زبان شناختی اضافه‎شده به آن، به ساماندهی دادۀ گویشی نیاز است. استفاده از رایانه به‎عنوان یک ابزار موجب می‎شود داده براساس ساختار مشخصی انتظام یابد. هدف اصلی این پژوهش، معرفی یک استاندار برای سازماندهی داده ها و اطلاعات گویشی است. این استاندارد حاوی دادۀ گویشی، فراداده‎های مربوط به آن گویش و همچنین اطلاعات زبان‎شناختی حاصل از تحلیل دادۀ گویشی است. این اطلاعات براساس ساختار دادۀ درختی و زبان نشانه گذاری گسترش پذیر سازماندهی می‎گردد. این ساختار داده، قابلیت جابه‎جایی داشته و می‎تواند به‎سادگی به درون یک پایگاه داده خوانده شود.

چپ چینی فرآیندی نحوی است که به واسطه آن عنصری از جایگاه اصلی خود خارج می شود و در ابتدای جمله قرار می گیرد. جایگاه اصلی عنصر چپ چین با عنصری بازیافتی که به شکلی بازیافت نقش نحوی آن سازه چپ چین را برعهده دارد اشغال می شود. این پژوهش به شناسایی و تحلیل انواع ساخت های چپ چین در هورامی، با محوریت نقش اطلاعی این ساخت ها می پردازد. روش انجام پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی است و استخراج داده ها از طریق مصاحبه با گویشوران هورامی زبان صورت گرفته است. بررسی داده ها حاکی از آن است دو نوع ساخت چپ چین شامل چپ چین واژه بستی و چپ چین تقابلی در گویش هورامی وجود دارند. سپس، سه کارکرد اصلی مبتدای دربارگی، مبتدای تقابلی و کانونی سازی (اطلاعی/تقابلی) برای ساخت های چپ چین این گویش در نظر گرفته می شود. در همین راستا، ساخت های مضاعف سازی و مبتداسازی نیز که دارای مشابهت ساختی با ساخت چپ چین هستند تحلیل گردیده و فرضیه هم ریشه بودن ساخت چپ چین و مضاعف سازی رد می شود.

موضوع این مقاله فلسفه زبان است و هدف آن مقایسۀ سنت های فلسفه تحلیلی و قاره ای در رویارویی با زبان. به همین منظور ابتدا این دو سنت فلسفی به اجمال معرفی شده اند سپس به بررسی این موضوع پرداخته شد که با هریک از این دو دیدگاه چگونه می توان به زبان نگریست و چه پرسش هایی درباره آن مطرح کرد سپس با معرفی چهار کتاب فلسفه زبان که در ایران ترجمه و تألیف شده اند، نگرش به فلسفه زبان در ایران بررسی شد. همان گونه که از بررسی این چهار اثر پرفروش در زمینه فلسفه زبان مشاهده شد، دیدگاه غالب به فلسفه زبان در ایران نیز مشابه کشورهای انگلیسی زبان یا حتی تحت تأثیر آنها فلسفۀ تحلیلی است.

در این مقاله عملکردِ واکه های بسیط در شعر و عروض فارسی تشریح شده است. نویسنده با بازاندیشی و استدلال در نمونه های شعر موزون فارسی نشان داده است که اولاً تظاهرِ آوایی واکه های بسیط به لحاظ کیفی و کمّی در شعر فارسی دوازده است. ثانیاً هم چنان که در آواشناسی میان واج و واج گونه فرق قائل هستیم این مسأله در عروض هم دخالت دارد. سوم این که شناختِ این واکه های دوازده گانه و نحوة کارکردشان در عروض برای آموزشِ درستِ این دانش بسیار ضروری است. روش پژوهش در این مقاله توصیفی- تحلیلی است و با استفاده از نرم افزار PRAAT تفاوت واکه ها به طور دقیق نشان داده شده است. نتایج کاربردیِ مقاله معرفی و رفع خطاهایی است که در آموزش این دانش رخ داده است. این خطاها عبارتند از: 1 و 2- خطای تغییر کیفیّتِ واکه به جای تغییر کمیّت در خوانشِ شعر و در نتیجه توصیفِ اشتباهِ اوزان. 3- کوتاه دانستنِ برخی واکه های بلند. 4- خطای ساقط کردنِ برخی همخوان ها از تقطیع. 5- شکلِ نادرستِ طرح های هجایی در کتاب های عروض.

با وجود قرابت واژگانی میان ساکنان دو سوی مرز جمهوری اسلامی ایران و افغانستان تاکنون نقشة گویشی وجود ندارد که در آن مرزهای گویش های فارسی شرق ایران و غرب افغانستان مشخص شده باشد. این دو کشور همسایه و مسلمان در مرزی به طول حدوداً 500 کیلومتر، همگرایی زبانی و فرهنگی قابل ملاحظه ای دارند ولی به جهت فقدان نهادهای نظارتی و حمایتی در مورد زبان فارسی دری و نیز وجود جنگ های فرسایشی و همچنین مهاجرت های گسترده، مجموعاً موجب کم توجهی به جایگاه زبان فارسی با پبشینۀ مدید در آن سرزمین شده است. این مهم می طلبد تا زمینۀ مطالعات گویشی در مورد فارسی دری در دانشگاه های ایران تقویت شود. نتایج پژوهش حاضر حاکی از تفاوت در الگوهای دستوری چون ساخت اضافه، جایگاه صفات و قیود، حروف اضافه، زمان های فعل، ساخت های نفی و انواع سببی در گویش های هروی و کابلی است و از سوی دیگر شباهت های واژگانی با گونۀ فارسیِ مرزی خراسان دارد.

هدف پژوهش حاضر بررسی کارایی نرم افزار پرات در آموزش الگوی تکیه جفت واژگان فعلی و اسمی است که صورت نوشتاری یکسانی دارند، اما با تغییر الگوی تکیه مقوله دستوری تغییر می کند. روش پژوهش شبه تجربی با طرح پیش آزمون و پس آزمون بین دو گروه آزمایش و کنترل است. تمام آزمودنی های پژوهش ده جمله حاوی جفت واژه های موردنظر را در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون با آهنگ بی نشان خوانده اند. گروه کنترل در کلاس درس به صورت سنتی و از طریق الفبای آوانگاری و الگوی تکرار با تکیه واژگان آشنا شدند، در مقابل، گروه آزمایش با کاربرد نرم افزار پرات فرصت داشته اند تا صدای خود را ضبط کنند و با الگوی تکیه واژه ماخوذ از دیکشنری مقایسه کنند. نتایج در مرحله پس آزمون نشان می دهد که گروه آزمایش در متغیر شدت صوت و زیروبمی با واژه های ماخوذ از دیکشنری تفاوت معناداری ندارند و در نتیجه الگوی تکیه را به درستی یاد گرفته اند.

علی رغم وجود مطالعات گوناگون در حوزه ترمیم در زبان های مختلف، ترمیم در زبان لری تاکنون بررسی نشده است. هدف این پژوهش مطالعه ترمیم در گویش کهگیلویه ای زبان لری در مقایسه با زبان فارسی است. پژوهشگران در این مطالعه به بررسی راهبرد های ترمیم، توزیع فراوانی و ترجیحات استفاده از آنها پرداخته اند. جامعه آماری پژوهش متشکل از 80 مرد (40 لرزبان و 40 گویش وران زبان فارسی) در رده سنی 20 تا 50 سال است که به روش نمونه‎گیری در دسترس از اهالی لرزبان شهرستان کهگیلویه ای و فارسی زبانان شهرهای بوشهر و اهواز انتخاب شده اند. یافته های پژوهش، براساس داده های جمع آوری شده از سیصد و چهل دقیقه مکالمه تلفنی و رودررو شرکت کنندگان، بسامد بیشتر کاربرد خودترمیمی- خود آغازی و استفاده از همه راهبردهای ترمیم بر اساس الگوی یازده گانه شگلاف (2013) را نشان می دهد. یافته ها حاکی از کاربرد بیشتر آغازگرهای غیرواژگانی نسبت به واژگانی و کاربرد بیشتر ترمیم در مکالمات تلفنی نسبت به رودررو است.

ساختار نظریۀ آمیختگی مفهومی بر این پایه استوار است که فرایندِ معناپردازی از ترکیب و آمیزش ساخت های مفهومی به دست می آید. در این فرایند فضاهای ذهنیِ درون داد شکل می گیرند، نگاشت بین فضاها رخ می‎دهد و در نتیجۀ فرافکنی گزینشی بین فضاها، یک فضای جدید به نام فضای آمیخته شکل می‎گیرد که حاصل آن چیزی فراتر از مجموع بخش‎های سازنده است. در این مقاله به بررسی فضاهای ذهنی مربوط به واژۀ رند در شعر حافظ پرداخته می‎شود. هدف اصلی این مقاله روشن نمودن این مسأله است که چگونه در شعر حافظ شخصیت رند با تمام ویژگی ها و صفات منفی که در جهان خارج دارد، تبدیل به یک شخصیت متعالی و انسان کاملی می‎شود که شایستگی ولایت و رهبری دارد. دست آوردهای پژوهش بیان‎گر این است که حافظ با استفاده از فضاهای ذهنی در مورد رند و آمیزش آن ها شخصیتی را خلق کرده است که با وجود داشتن صفات واقعی از یک رند، نمونۀ انسان متعالی و کامل است. حافظ با استفاده از فضاهای متفاوت، جهان ممکنی را ایجاد می‎کند که در این جهان اندیشه‎ای، خواننده درک و فهمی همسو با ذهنیات حافظ دارد و تضادهای موجود در مورد رند برای او قابل پذیرش خواهد بود.

در این مقاله تأثیر آموزش آگاهی واجی بر عملکرد ریاضی دانش آموزان پایه دوم دبستان مورد بررسی قرار می گیرد. از بین دانش آموزان دختر پایه دوم دبستان شهر قوچان با میانگین سنی 7.6 سال تعداد 140 نفر انتخاب شدند که 70 نفر به عنوان گروه گواه و 70 نفر به عنوان گروه آزمایش مورد بررسی قرار گرفتند. بر اساس آزمون آگاهی واجی دستجردی کاظمی و سلیمانی و آزمون ریاضی معلم ساخته بر مبنای آزمون استاندارد کی مث، از هر دو گروه هم در مهارت آگاهی واجی و هم ریاضی پیش آزمون به عمل آمد. سپس گروه آزمایش طی 10 جلسه 30 دقیقه ای در معرض آموزش آگاهی واجی قرار گرفت. در نهایت پس از یک وقفه زمانی، مجدداً پس آزمون برگزار شد. نتایج نشان می دهد که آگاهی واجی بر عملکرد ریاضی دانش آموزان دختر پایه دوم تأثیر معنی داری دارد که همراستا با پژوهش های انجام شده در این زمینه است. اجرای آزمون آگاهی واجی با در نظر گرفتن گروه سنی آن را از سایر پژوهش ها متفاوت می سازد.

بازنمایی زبانی اعداد در زبان عددواژه نامیده می شود. در برخی زبان ها عددواژه ها ویژگی های متمایزی را به همراه دارند که موجب می شود آنها به عنوان یک طبقه واژگانی به شمار آیند. ازطرفی در تحلیل های زبانی عموما عددواژه های ساده (تک رقمی) مورد بررسی قرار گرفته اند و این حقیقت که عددواژه ها دارای ساختار درونی بوده و می توانند به طور بالقوه بی نهایت عدد را بیان کنند، نادیده گرفته شده است. در این پژوهش به بررسی عددواژه های فارسی پرداخته و نشان دادیم که عددواژه ها در فارسی یک طبقه واژگانی نیستند. همچنین با بررسی ساختار درونی عددواژه ها نشان دادیم که آنها از دو گروه شمارشگر و دهه نما تشکیل می شوند. شمارشگرها طبقه بسته ای از کمیت نماها هستند که به طور گردشی کمیت دهه نما یا معدود را تعیین می کنند و دهه نماها طبقه بازی از طبقه نماها هستند که مقیاس شمارشگر را در نظام اعداد و ارزش مکانی آن را تعیین می کنند. این دو گروه در ترکیب با یکدیگر قادر به تولید بی نهایت عددواژه در فارسی است.

پیشوند «هم-» در زبان فارسی، با اتصال به پایه های اسمی و قیدی، صفت، اسم و یا قید مشتق می‏سازد. در این مقاله که در چارچوب صرف ساختاری بوی (2010) نگاشته شده است، ابتدا حوزه‏های معنایی بیش از 500 واژه‏ی مشتق دارای پیشوند «هم-» که از پیکره ی بیجن خان و نیز چند فرهنگ لغت فارسی استخراج شده اند، بررسی شده‏اند. سپس، طرحواره ها، زیرطرحواره ها و درخت وراثت واژه های مشتق حاصل، ارائه و بررسی گردیده‏اند. براساس نتایج این پژوهش، پیشوند «هم-» دارای پنج حوزۀ معنایی و 14 معنا و کارکرد متفاوت است؛ بنابراین چندمعناست. این چندمعنایی در سطح طرحواره‏های انتزاعیِ ساختاری قابل تبیین است و از این رو چندمعنایی ساختاری نامیده می‏شود. بررسی این واژه‏های چندمعنا نشان داده است که پیشوند «هم-» بیشتر نقش صفت‏ساز و اسم ساز دارد تا نقش قیدساز.

احساسات عموماً به عنوان تجربیات ذهنی شخصی توصیف می شوند و زبان امکاناتی برای بیان آن در اختیار سخنگویان قرار می دهد. از این میان می توان به استفاده از طبقات واژگانی صفات و افعال و همچنین بیان استعاری اشاره کرد. همچنین با توجه به تفاوت های فیزیولوژیکی، روانی و اجتماعی بین زن و مرد، جنسیت بر میزان و نحوه ابراز احساسات تأثیر می گذارد. این پژوهش دو هدف را دنبال می کند. نخست بررسی ابزار زبانی زبان آموزان رشتۀ زبان فرانسه برای بیان احساسات در نگارش و دوم بررسی نقش جنسیت در بیان این احساسات. احساسات بررسی شده شامل شادی، غم، ترس و خشم است. از زبان آموزان خواسته شد یک پاراگراف در مورد تجربیات شاد و غمناک و تجربۀ ترس و خشم بنویسند. با تجزیه و تحلیل متون نوشته شده، میزان استفاده از ابزار زبانی مختلف مشخص شد. همچنین، مشخص شد زنان احساسات خود را با جزئیات بیشتر و با ابزار زبانی متنوع تری نسبت به مردان بیان می کنند، و ترجیح می دهند متغیرهای زبانی ای را انتخاب کنند که بر رویداد یا عملی که برای آن ها اتفاق می افتد تأکید می کند.