پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده
سال:1394 | دوره:2 | شماره:5 |تعداد مقالات:6

«سبک زندگی»بیانگر ظهور پارادایم تحلیلی نوین در عرصه علوم اجتماعی است. خاستگاه متفاوت سبک های زندگی بشر را می توان در باورها، تفکرات، مبانی، پیش فرض ها، نوع نگاه به انسان، هستی، اهداف، زندگی، ارزش ها و در الگوهای رفتاری بشر جست و جو کرد. سوال آن است که مهم ترین مبانی انسان شناختی از دیدگاه قرآن برای دستیابی به سبک زندگی مومنانه و طیبه کدامند؟ در نوشتار پیش رو، با بهره گیری از روش تحلیلی و توصیفی به روش اسنادی در منابع قرآنی و آثار مربوط به مبانی انسان  شناختی سبک زندگی به بحث و بررسی گذارده شده است.بررسی تاثیرگذارترین «مبانی انسان شناختی سبک زندگی از دیدگاه قرآن»، چارچوب کلی و استانداردهای سبک زندگی مومنانه و در مرحله متعالی تر، سبک زندگی طیبه را تعیین می کند و موجب تمایز این نوع سبک زندگی از دیگر سبک های زندگی رایج در دنیای مدرن می شود. این پژوهش در واکاوی «مبانی انسان شناختی» به نوعی جهان بینی دست یافت که انسان را موجودی فرامادی و سرشته شده با نیازهای معنوی، هویت الهی و حیاتی به امتداد ابدیت معرفی می کند. از این رو، الگوهای رفتاری و نگرش های انسان، جنبه فرامادی و ابدی می گیرد و بر محور توحید، ظهوری متمایز می یابد.

پژوهش حاضر با هدف طراحی برنامه مهارت های ارتباطی و تعاملات عاطفی با رویکرد آموزه های دینی، برای افزایش رضایت زناشویی به روش کیفی، از نوع تحلیل محتوا انجام شد. برای تهیه این برنامه آموزشی، علاوه بر استفاده از کتاب ها و مقالات علمی داخلی و خارجی، آیات قرآن کریم و احادیث ائمه معصومین (علیه السلام) نیز مورد بررسی قرار گرفت و تلاش شد که از مهارت های ارتباطی که مبتنی بر آموزه های دینی است، استفاده شود. این مهارت ها شامل رعایت حقوق متقابل، صمیمیت زوجین، ایجاد صلح بین زوجین، راست گویی و صداقت، گرایش زوج ها به فضایل اخلاقی و پرهیز از رذایل اخلاقی و یاد خدا، حق شناسی و سپاسگزاری، نرمی زبان و بیان خوش، پرهیز از بدگمانی و... است. پس از بررسی و تجزیه و تحلیل منابع، برنامه آموزش مهارت های ارتباطی و تعاملات عاطفی با رویکرد آموزه های دینی، در هشت جلسه دو ساعته با موضوعات شناخت اهداف ازدواج، ارتباط کلامی، حالات و روابط غیرکلامی، تعاملات عاطفی، روابط جنسی، تصمیم گیری و حل مشکلات، باورهای دینی و ارزش های اخلاقی، مدیریت خانواده و روش فرزندپروری تدوین گردید که دارای روایی محتوا و سازه مناسبی است. پیشنهاد می شود که با درنظرگرفتن هویت دینی و مذهبی جامعه ایران، از این برنامه با عنوان روش پیشگیرانه آموزشی پیش از ازدواج و بعد از ازدواج، برای جلوگیری از ایجاد اختلاف و افزایش رضایت زناشویی و حل مشکلات زناشویی استفاده نمود.

مساله نگاه به نامحرم به قصد ازدواج، از موضوع حرمت نگاه به نامحرم استثنا شده است. با توجه به اهمیت مقدمی نگاه در تشکیل خانواده، هدف از انجام این تحقیق بررسی حدود شرعی نگاه به نامحرم به قصد ازدواج، حکمت آن و موارد ابهام این موضوع است. همچنین به این سوالات پاسخ داده شده است که حدود نگاه مجاز، چقدر است؟ آیا جواز نگاه مشروط به این است که خواستگار، تحقیقات مقدماتی را انجام داده و دختر را از نظر سایر ابعاد پسندیده باشد، یا اینکه شرعا می تواند پیش از انجام تحقیقات به او نگاه کند؟ آیا در صورت داشتن قصد ازدواج، اجازه نگاه به زنان متعدد جهت انتخاب گزینه دلخواه را دارد؟ و دیگر آنکه، حکمت جواز نگاه به نامحرم به قصد نکاح چیست؟ در این پژوهش که به روش توصیفی - تحلیلی انجام شده است، این نتیجه حاصل شد که خواستگار بعد از انتخاب دختر از سایر ابعاد، به قصد ازدواج، مجاز به نگاه به وجه و کفین، مو و محاسن و حتی اندام وی از روی لباس است و مطلق قصد ازدواج، کافی در جواز نگاه به زنان متعدد نخواهد بود و حکمت جواز نگاه، جلوگیری از اضرار به مرد در پرداخت مهریه توسط او و اقدام به ازدواج دو طرف از روی آگاهی کافی در راستای تشکیل خانواده ای استوار بر پایه علاقه و محبت است.

پژوهش حاضر با هدف تبیین فرآیند اثربخشی درمان جامع نگر دینی بر کاهش افسردگی دانشجویان دختر انجام شده است. روش پژوهش، نظریه برخاسته از داده ها است که با روش کدگذاری «اشترواس» و «کوربین» تحلیل شد. افراد نمونه شامل یازده نفر از دانشجویان دختر دانشگاه شهید چمران اهواز بودند. این افراد با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند و پس از دریافت هشت جلسه درمان جامع نگر دینی، از آنان درباره فرایند اثربخشی این درمان مصاحبه به عمل آمد. بر اساس نتایج، محورهای محتوای درمانی جلسات و اثر حضور در گروه، به عنوان محورهای علی شناسایی شد. راهبرد تقویت، شامل بعد زیستی، اجتماعی، روانی، معنوی و همچنین علاقه و ایمان درمانگر و تشویق مراجعان به اعتماد و سخن گفتن در گروه بود. شرایط زمینه ای عبارت بود از: عوامل محیطی، ساختاری، خانوادگی، فرهنگی و فردی. شرایط واسطه ای یا مداخله گر نیز ضعف اعتقادات معنوی و اعتماد نکردن بود. درمان جامع نگر دینی، دستاوردهایی مثل افزایش توکل، ایمان و امید، احساس عامل بودن، تغییر نگرش به زندگی و بهبود عملکرد داشت. با اتکا به نتایج می توان به تاثیر دین و چگونگی اثربخشی آن در فرایند درمان مراجعان پی برد.

هدف از این پژوهش، شناسایی رابطه پایبندی مذهبی و تعارض زناشویی در میان زوجین و مقایسه آنها با توجه به متغیر جنسیت است. اطلاعات نمونه مورد پژوهش 391 زوج از میان زوجین ساکن استان سمنان، با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای گردآوری شد. شرکت کنندگان به گویه های پرسش نامه های پایبندی مذهبی و تعارض زناشویی پاسخ دادند. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS و با روش آماری همبستگی پیرسون انجام شد. نتایج نشان داد که بین متغیرهای پایبندی مذهبی و تعارض زناشویی و زیرمقیاس های آنها رابطه معنادار وجود دارد (p<0.05). همچنین نتایج آزمون تحلیل واریانس یک راهه، حاکی از معناداری تفاوت نمرات زیرمقیاس های پایبندی، ناپایبندی مذهبی و نمرات زیرمقیاس های کاهش همکاری، افزایش واکنش هیجانی، جدا کردن امور مالی و ارتباط موثر در میان زوجین بود. مطابق این تحلیل ها می توان گفت که افراد با پایبندی مذهبی بیشتر، ازدواج را مقدس و یک مسوولیت تلقی کرده و به واسطه ایفای تعهدات زناشویی، با تعارض زناشویی کمتری روبه رو می شوند.

مساله اشتغال زنان در بیرون از منزل، از مسائل چالش برانگیز است. در زندگی مهدوی، در شرایط عادی از لحاظ اقتصادی هیچ تکلیفی بر عهده زنان گذاشته نشده است و خانه داری را نه تنها شغلی مهم می دانند، بلکه نقش مادری و همسری زن چنان ارزش و جایگاهی دارد که دیگر نقش های وی در سایه این دو وظیفه تعریف می شود.بر این اساس، باید نظر اسلام در فعالیت های اقتصادی بررسی شود. پژوهش حاضر دیدگاه اسلام و فقهای امامیه را در این مورد تبیین کرده و ادله قائلین به جواز و عدم جواز اشتغال را بیان نموده است. سبک زندگی مهدوی، اشتغال زنان را با رعایت اصول مورد نظر اسلام یعنی، کاهش اختلاط جنسی و اولویت نقش مادری و همسری و عدم تعارض آن با وظایف خانوادگی زن جایز می داند و در صورت تعارض، اشتغال زن را تایید نمی کند. در غیر این موارد، نه فقط منعی برای اشتغال زنان ندارد، بلکه مشارکت اجتماعی زن را در برخی موارد لازم و ضروری می داند.مقاله حاضر به روش توصیفی تحلیلی و به صورت کتابخانه ای تدوین شده است.