پژوهش های حفاظت گیاهان ایران
سال:1403 | دوره:38 | شماره:2 |تعداد مقالات:7

تریپس پیاز، Thrips tabaci Lindeman آفتی پلی­فاژ است و تاکنون از روی گیاهان مختلفی گزارش شده است. در تحقیق حاضر، نوسانات جمعیت و پراکنش فضایی این آفت در شرایط مزرعه­ای در سال­های 1401 و 1402، روی لوبیا رقم کانیون در شهرستان سنندج (استان کردستان) مورد بررسی قرار گرفت. برگ لوبیا به عنوان واحد نمونه­برداری انتخاب شد. نمونه­برداری­ها به صورت هفتگی انجام و برای این کار در هر نوبت 52 بوته لوبیا انتخاب و از هر بوته­ی لوبیا سه برگ پایینی، میانی و بالایی انتخاب و برگ­ها روی سینی سفید تکانده شد و سپس تریپس های داخل سینی با قلم موی نرم به داخل اپندورف حاوی الکل اتیلیک 75 درصد منتقل شدند. نتایج این مطالعه نشان داد که جمعیت تریپس پیاز از تیرماه در مزرعه فعال بوده و به تدریج به میزان فعالیت و تراکم آن­ها افزوده شد به طوری که که بیش­ترین جمعیت تریپس پیاز در سال 1401، در هفته­ی اول مرداد ماه با میانگین (14/0± 65/11) و در سال 1402 در اواخر مرداد ماه با میانگین (23/0± 29/11) تریپس در واحد نمونه­برداری مشاهده شد. هم­چنین بیش­ترین میانگین تعداد تریپس پیاز با اختلاف معنی­داری در برگ­های پایینی نسبت به برگ­های میانی و بالایی لوبیا مشاهده گردید. نتایج توزیع فضایی آفت نشان داد که براساس هر دو روش تیلور و آیوائو، پراکنش فضایی تریپس پیاز از نوع یکنواخت بود. به طور کلی نتایج این مطالعه نشان داد که جمعیت تریپس پیاز در هر دو سال مورد مطالعه در مرداد ماه به اوج خود می­رسد. هم­چنین بر اساس نیکویی برازش، روش آیوائو برای برآورد توزیع فضایی آفت مناسب­تر از روش تیلور ارزیابی شد.

هدف از انجام این مطالعه بررسی عوامل مؤثر بر مقاومت چوب چهار گونه صنوبر، افرا، زیتون تلخ و سرو شیراز در برابر حملات موریانه زیرزمینی Microcerotermes diversus Silvestri  بود. بدین منظور ابتدا نمونه­های چوبی از تنه­های سالم و بدون عیوب ظاهری انتخاب و برش داده شدند و مطابق استاندارد AWPA-EI:06 2008، طی آزمون های تغذیه­ای انتخابی و غیرانتخابی و میدانی، در معرض هجوم موریانه M. diversus گرفتند. خصوصیات شیمیایی و فیزیکی چوب مانند درصد مواد استخراجی، دانسیته، میزان لیگنین و سلولز هر کدام از گونه ها طبق استاندارد محاسبه شد. از چهار گونه چوبی مذکور، بالاترین درصد مواد استخراجی و لیگنین متعلق به چوب سرو شیراز و بالاترین درصد سلولز و کمترین میزان دانسیته و لیگنین متعلق به چوب صنوبر بود. نتایج انجام آزمون های تغذیه ای انتخابی، غیر انتخابی و صحرایی نشان داد که بیشترین درصد کاهش وزن پس از حمله موریانه متعلق به گونه صنوبر و کمترین آن متعلق به گونه سرو شیراز است. نتایج همبستگی بین درصد کاهش وزن در اثر تغذیه موریانه و فاکتورهای شیمیایی و فیزیکی چوب در هر سه آزمون تغذیه­ای نشان داد که بیشترین ارتباط بین درصد لیگنین و مواد استخراجی گونه­ها با پتانسیل آنها جهت مطلوبیت آنها برای موریانه وجود دارد. این ارتباط در سطح 99 درصد معنادار بود. طبق نتایج بدست آمده می­توان گفت چوب های مختلف به دلیل داشتن ترکیبات متفاوت، مطلوبیت مختلفی را به عنوان غذا برای موریانه دارند. بالاتر بودن میزان سلولز و کم بودن میزان لیگنین، مواد استخراجی و همچنین دانسیته از عوامل مهم اثرگذار بر میزان تمایل موریانه برای مصرف چوب به شمار می­روند.

سن گندم یکی از مهم ترین آفات در مزارع غلات بوده که سالانه خسارت کیفی و کمی جبران­ناپذیری به گندم و جو وارد می کند. این پژوهش به منظور بررسی مقاومت 20 لاین امیدبخش گندم نسبت به آفت سن، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان نیشابور در سال زراعی 1402-1401 انجام شد. تیمارها شامل 18 لاین بهاره گندم حاصل برنامه های به نژادی مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر و دو رقم امین و فرین به عنوان شاهد بودند. نتایج تجزیه واریانس آماری داده های آزمایش نشان داد که بین لاین های مورد مطالعه از نظر صفات مورد بررسی شامل تراکم پوره و حشرات کامل نسل جدید، درصد خسارت سن زدگی دانه، خسارت برگی، ارتفاع بوته، وزن هزار دانه، درصد گلوتن دانه، درصد نیتروژن دانه و عملکرد دانه گندم از نظر آماری تفاوت معنی داری وجود داشت. درصد خسارت سن زدگی دانه در رقم امین و لاین 15 حداکثر و در رقم فرین و لاین­های 19 و 10 حداقل مقدار بود. بیشترین خسارت برگی در لاین 19 و کمترین در لاین 6 مشاهده شد. لاین­های 15و 20 به ترتیب بیشترین و کمترین وزن هزار دانه را به خود اختصاص دادند. بیشترین درصد گلوتن مربوط به لاین 15 بود و کمترین میزان به لاین 9 اختصاص یافت. بیشترین درصد نیتروژن برای لاین 15 و کمترین میزان برای رقم امین مشاهده شد. از نظر عملکرد دانه، لاین 6 حداکثر و رقم امین و لاین 20 حداقل میزان این صفت را داشتند. ارزیابی همبستگی بین صفات مورد مطالعه نشان داد که میزان خسارت برگی با عملکرد دانه همبستگی منفی و معنی داری داشت. ارتفاع بوته با عملکرد دانه، وزن 1000 دانه با درصد نیتروژن دانه، وزن 1000 دانه با درصد گلوتن دانه، عملکرد دانه با درصد گلوتن دانه، عملکرد دانه با درصد نیتروژن دانه و نیز درصد گلوتن دانه با درصد نیتروژن دانه همبستگی مثبت و معنی داری داشت. لاین 6 با کمترین خسارت برگی و بیشترین درصد گلوتن و عملکرد دانه به عنوان متحمل لاین به سن و رقم امین با بیشترین میزان سن زدگی، کمترین درصد گلوتن، وزن هزار دانه و عملکرد دانه به عنوان لاین حساس به سن شناسایی شدند.

درخت سیب از عمده‏ترین محصولات باغی و صادراتی ایران و استان آذربایجان‏شرقی می‏باشد. از مهم‏ترین بیماری‏های این محصول در منطقه، بیماری شانکر ناشی از قارچ Diplodia bulgarica می‏باشد. روش‏های مختلفی برای کنترل این بیماری معرفی شده است که در بین آن‏ها استفاده از عوامل کنترل بیولوژیک، به عنوان روشی دوستدار محیط زیست و پایدار مورد توجه گیاه‏پزشکان می‏باشد. از عوامل کنترل بیولوژیک نوین که اخیرا بسیار مورد توجه بوده است استفاده از باکتری‏های اندوفیت می‏باشد. هدف از تحقیق حاضر، جداسازی باکتری های اندوفیت تولیدکننده اُکسین، از درختان سیب در باغات اطراف شهرستان تبریز و بررسی توان آن ها در کنترل قارچ بیمارگرDiplodia bulgarica  بود. بدین منظور، نمونه‏برداری از شاخه­های سالم درختان سیب باغات استان آذربایجان‏شرقی انجام پذیرفت و 110 جدایه باکتری اندوفیت جداسازی و مورد بررسی قرارگرفت. انتخاب بهترین جدایه با بیشترین اثر آنتاگونیستی به روش کشت متقابل انجام پذیرفت. پنجاه جدایه باکتریایی از 110 جدایه جمع‏آوری شده که اثر بازدارندگی روی قارچ را از خود نشان دادند، از لحاظ تولید اکسین مورد آزمایش قرار گرفتند. تجزیه واریانس داده­های به دست آمده انجام و مقایسه میانگین صفات با استفاده از آزمون دانکن در سطح احتمال 1% صورت گرفت و شناسایی براساس واکنش زنجیره ای پلی‏مراز و تعیین توالی ناحیه 16S rDNA و تعدادی آزمون‏های بیوشیمیایی صورت گرفت. نتایج به دست آمده نشان داد که پنج جدایه باکتریایی از مجموع جدایه‏های مورد آزمایش با 79-74% بازدارندگی از رشد قارچ بیمارگر، توان تولید مؤثر اکسین را نیز داشتند. براساس داده‏های بیوشیمیایی و توالی‏یابی انجام گرفته در پژوهش حاضر، هر پنج جدایه انتخاب شده متعلق به جنس Bacillus می­باشند. کاربرد چنین باکتری‏هایی علاوه بر کنترل بهینه و بی‏ خطر بیمارگر، می‏توانند در رشد و نمو گیاه نیز بعلت تولید هورمون‏های گیاهی مفید واقع شوند.

بیماری بلایت شمشاد جنگلی (Buxus sempervirens sub sp. hyrcana) با عامل Calonectria pseudonaviculata در جنگل های خزری واقع در شمال ایران به سرعت بیش از دو سوم جنگل های شمشاد شمال کشور را آلوده نموده است. از آنجاکه راهبرد اصلی مدیریت بیماری در دنیا تا حد زیادی به استفاده از ارقام متحمل متکی است، تحقیق حاضر با هدف یافتن جمعیت های احتمالی مقاوم به بلایت شمشاد به عنوان یک قدم فراتر در بهبود اثربخشی و کارآیی مدیریت حفاظت از گونه در شرایط مواجه مجدد با بیماری پایه ریزی شد. برای این منظور از رویشگاه های آلوده شمشاد در استان های گلستان، مازندران و گیلان بازدید صورت گرفت و بمنظور ردیابی مقاومت طبیعی شمشادهای جنگلی ایران نهال های سالم شمشاد از این رویشگاه ها جمع آوری شدند. نهال های بدست آمده از 12 رویشگاه شمشاد جنگلی به منظور اطمینان از سلامت آنها به مدت شش ماه نگهداری شدند و وضعیت سلامتی آنها مورد ارزیابی قرار گرفت. در نهایت از نهال های مربوط به هر رویشگاه نهال های سالم و هم اندازه برای ارزیابی های گلخانه ای انتخاب و مورد استفاده قرار گرفتند. به منظور تهیه زادمایه قارچ عامل بیماری، ترکیب چهار جدایه از قارچ C. pseudonaviculata که از تنوع ژنتیکی مناسبی برخوردار بودند مورد استفاده قرار گرفت و مایه زنی از طریق محلول پاشی اسپور قارچی با غلظت 5 10×1 اسپور در میلی لیتر روی برگ های شمشاد و از چهار جهت گیاه برای آغشته سازی کامل آنها با قارچ بیمارگر انجام شد. سه هفته پس از مایه زنی، میانگین تعداد لکه های ایجاد شده روی ساقه و برگ های هر یک از گیاهان شمشاد و نیز متوسط قطر بزرگترین لکه برگی برای هر گیاه ثبت و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از مایه زنی قارچ عامل بلایت نشان داد اولا نتایج مشابهی در ارزیابی های قطر لکه برگی با تعداد لکه های بلایت در هر گیاه وجود دارد، بطوری که در گیاهان دارای تعداد بیشتری از لکه های بلایت، قطر بیشتری از لکه برگی نیز وجود داشت. همچنین نتایج نشان داد اگرچه هیچ جمعیتی به طور کامل در برابر این بیماری مقاوم نیست و بیماری با درجات متفاوتی در تمام گیاهان ظاهر شد؛ اما تعدادی از گیاهان کمتر به سوختگی شمشاد حساس هستند و بیماری در آنها شدت پایین تری دارد. این نتایج به متخصصین یافتن مقاومت طبیعی یا ایجاد مقاومت در گیاهان شمشاد در برابر بیماری بلایت را پیشنهاد می نماید.

نپوویروس ها عامل زوال عفونی مو در سراسر دنیا هستند. ویروس بدشکلی برگ انگور (Grapevine deformation virus-GDefV) با نام جدید Nepovirus deformationis به زیرگروه A جنس نپوویروس تعلق دارد. علائم GDefV به صورت بدشکلی برگ انگور، کوتولگی و زوال درختچه است. GDefV در اغلب موارد در آلودگی مخلوط با ویروس برگ بادبزنی مو مشاهده می­شود. برای شناسایی و تعیین توالی ژنوم کامل GDefV سه نمونه انگور با علائم رشد کپه­ای و زوال در بهار سال 1398 از شهرستان کاشمر در استان خراسان رضوی در شمال شرق ایران جمع آوری شدند. پس از استخراج RNA از دمبرگ برگ های جوان مو، شناسایی اولیه GDefV در واکنش زنجیره ای پلیمراز انجام شد. سپس کتابخانه هایی از RNA های کوچک از سه تاک مورد بررسی تهیه و در پلت فرم ایلومینا تعیین توالی شدند. پس از پالایش خوانش ها، 15 میلیون خوانش باکیفیت مناسب برای آنالیزهای پایین دست باقی ماندند. که از آن­ها، ژنوم سه جدایه ایرانی GDefV به طول 7386 و 3753 نوکلئوتید بازسازی شد. مقایسه ترادف این جدایه­ها با توالی های GDefV موجود در GenBank بیانگر شباهت 3/94-6/87 درصدی در سطح نوکلئوتیدی و 5/90-8/88 درصد در سطح آمینواسیدی بود. در درخت های فیلوژنتیک ترسیم شده، جدایه های شمال شرق ایران در شاخه ای مجزا از سایر جدایه های GDefV قرار گرفتند. مقاله حاضر اولین گزارش از تحلیل ژنوم و تبارزایی جدایه های GDefV از تاکستان های ایران را ارائه می دهد.

کنترل علف های هرز یکی از مهمترین مشکلات در پرورش برنج راتون می باشد. از این رو در این تحقیق، کارایی فرمولاسیون های مختلف علف کش بیس پایریباک سدیم در کنترل علف های هرز برنج در پرورش راتون مورد بررسی قرار گرفت. این آزمایش طی سال های زراعی 1397 و 1398 در استان های گیلان و مازندران اجرا شد. تیمارهای علف کشی مورد مطالعه عبارت بودند از؛ دوزهای 25، 38، 50 و 63 گرم در هکتار ماده مؤثره بیس پایریباک سدیم (چیف SC 10%)، دوزهای 31، 47 و 63 گرم در هکتار ماده مؤثره بیس پایریباک سدیم (وجین SC 12.5%)، 40 گرم در هکتار ماده مؤثره بیس پایریباک سدیم (کلین وید SC 40%)، 25 گرم در هکتار ماده مؤثره بیس پایریباک سدیم (نومینی SC 10%)، 1398 گرم در هکتار ماده مؤثره پروپانیل + بن سولفورون متیل (استمداکس DF 46.6%)،1150 گرم در هکتار ماده مؤثره بنتازون + ام ث پ آ (بازاگران SL 46%)، 45 گرم در هکتار ماده مؤثره تریافامون + اتوکسی سولفورون (کانسیل WG 30%) و شاهد آلوده به علف هرز. نتایج تحقیق نشان داد که مصرف علف کش بیس پایریباک سدیم تا 63 گرم ماده مؤثره در هکتار منجر به بروز علائم گیاه سوزی قابل مشاهده در برنج راتون نشد. در گیلان علف کش وجین (47 و 63 گرم ماده مؤثره در هکتار)، کلین وید و نومینی به ترتیب با 26، 20، 23 و 26 گرم در متر مربع دارای کمترین مقدار زیست توده سوروف (Echinochloa crus galli) بودند که در مقایسه با شاهد آلوده به علف هرز (91 گرم در متر مربع) به ترتیب 71، 78، 75 و 71 درصد کاهش داشتند. بالاترین کارایی در کنترل علف هرز جگن (Bolboschoenus planiculmis) نیز در همین چهار تیمار ثبت شد. بیشترین عملکرد شلتوک با 1683 کیلوگرم در هکتار در تیمار علف کشی کلین وید مشاهده شد که در مقایسه با شاهد آلوده به علف هرز (710 کیلوگرم در هکتار)، 37/2 برابر افزایش داشت. در مازندران دو علف کش استمداکس و بازاگران به ترتیب با 90 و 87 درصد، بیشترین کارایی را در کاهش زیست توده علف های هرز داشتند. این درحالی بود که بیشترین عملکرد شلتوک در تیمارهای علف کشی کلین وید و نومینی (به ترتیب با 2180 و 2210 کیلوگرم در هکتار) به دست آمد. نتایج این تحقیق نشان داد که علف کش بیس پایریباک سدیم در عین حال که دارای کارایی مطلوبی در کنترل علف های هرز بود، اثرات گیاه سوزی قابل مشاهده ای نیز بر روی گیاه برنج نداشت که این امر منجر به افزایش عملکرد شلتوک در پرورش راتون شد. در بین فرمولاسیون های مختلف این علف کش، نومینی (25 گرم ماده مؤثره در هکتار) و کلین وید (40 گرم ماده مؤثره در هکتار) بالاترین کارایی را در کنترل علف های هرز و درنتیجه افزایش عملکرد شلتوک داشتند. از این رو، علف کش بیس پایریباک سدیم را می توان به عنوان جایگزینی مناسب برای علف کش های قدیمی در پرورش برنج راتون مورد استفاده قرار داد.