پژوهش های تولید گیاهی
سال:1403 | دوره:31 | شماره:1 |تعداد مقالات:11

چکیدهسابقه و هدف: امروزه کاهش ضخامت لایه اوزون به دلیل افزایش ترکیبات آلوده کننده اتمسفر، باعث افزایش میزان پرتو فرابنفش در سطح زیست کره شده و مشکلاتی را برای موجودات زنده به وجود آورده است. اثرات تابش فرابنفش بر گیاهان به علت نیاز دائمی آن ها به نور خورشید، غیرقابل اجتناب است. پژوهش حاضر به منظور بررسی تاثیر پرتوهای فرابنفش (آ و ب) بر ویژگی های روزنه ای، فلورسانس کلروفیل و صفات فیزیولوژیک و فیتوشیمیایی سه رقم گل گندم انجام شد.مواد و روش ها: آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه ی کاملاً تصادفی اجرا شد. پرتو فرابنفش در چهار سطح به عنوان عامل اول (شاهد، پرتو فرابنفش-آ ، پرتو فرابنفش-ب و پرتو فرابنفش-آ+ب) و سه رقم گل گندم به عنوان فاکتور دوم در نظر گرفته شدند. پس از رسیدن نشاها به مرحله رشدی چهار برگ حقیقی، تیماردهی توسط لامپهای فرابنفش ساخت شرکت کیو لب آمریکا شروع شد. در اواخر دوره رشد گیاهان صفات فیزیولوژیک و بیوشیمیایی مختلف شامل محتوای نسبی آب برگ، نشت الکترولیتی، پراکسیداسیون لیپیدهای غشا، میزان کلروفیل های آ، ب و کاروتنوئید، فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی کاتالاز و پراکسیداز، ویژگی های روزنه ای شامل تراکم و شاخص روزنه ای، طول و عرض سلول های محافظ روزنه، فلورسانس کلروفیل در برگها و همچنین صفات فیتوشیمیایی شامل محتوای فنول و فلاونویید کل، آنتوسیانین برگ و خاصیت آنتی اکسیدانی عصاره مورد ارزیابی قرار گرفتند. تجزیه واریانس داده ها بر اساس طرح آزمایش مورد استفاده و مقایسه میانگین تیمار ها با آزمون حداقل تفاوت معنی دار در سطح پنج درصد با استفاده از نرم افزار مینی تب انجام گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد که میزان مالوندیآلدهید، نشت الکترولیتی و آنزیم های آنتی اکسیدان کاتالاز و پراکسیداز تحت تأثیر پرتو فرابنفش-ب افزایش نشان داد. تابش پرتو فرابنفش-ب باعث کاهش مقدار کلروفیل برگ و افزایش کاروتنویید شد. با این حال فرابنفش-آ هیچ تأثیری بر کلروفیل نداشت، اما باعث افزایش کاروتنویید گردید. فلورسانس حداکثر، فلورسانس متغیر و حداکثر کارایی کوانتومی فتوسیستم ІІ تحت تیمار فرابنفش کاهش یافت. بر خلاف این تیمار پرتو فرابنفش باعث افزایش فلورسانس حداقل شد. پرتو فرابنفش-ب و آ+ب باعث افزایش عرض سلول محافظ روزنه، تراکم روزنه و شاخص روزنه ای و کاهش طول سلول محافظ روزنه در گل گندم شد. میزان فلاونویید، فنول کل، آنتوسیانین و فعالیت آنتی اکسیدانی گل گندم در نتیجه تابش پرتو فرابنفش-ب افزایش یافت. بین ارقام گل گندم مورد مطالعه، رقم کورنبلوم بلو دارای مقادیر بالاتر فنول کل، فلاونویید کل و آنتوسیانین بود و از فعالیت آنتی اکسیدانی بیشتری نیز برخوردار بود.نتیجه‎گیری: در این مطالعه تابش فرابنفش-ب و تابش همزمان فرابنفش-آ و ب منجر به پاسخ های فیزیولوژیک و فیتوشیمیایی گسترده تری در ارقام گل گندم شد. با توجه به نتایج حاصل می توان گفت که پرتو فرابنفش-ب اثرات تخریبی شدیدتری نسبت به پرتو فرابنفش-آ روی گل گندم دارد. در مقایسه بین ارقام نیز مشخص گردید که رقم کورنبلوم بلو به دلیل ترکیبات فیتوشیمیایی و فعالیت بیولوژیک بالاتر جهت کاربرد دارویی مناسب تر است.

سابقه و هدف: گیاه آویشن باغی (Thymus vulgaris L.) متعلق به تیره ی نعناع (Lamiaceae) است. آویشن باغی به دلیل داشتن مقدار زیادی مواد مؤثره، در صنایع آرایشی و بهداشتی، درمانی و پزشکی به عنوان یک گیاه با ارزش، مهم و کاربردی محسوب می شود. هدف از انجام این مطالعه بهبود پرآوری شاخه، تولید گیاهچه های با کیفیت و کاهش اثرات تنش های درون شیشه ای مانند رطوبت بالا، افزایش غلظت اتیلن در خرد-اقلیم درون شیشه و آسیب مکانیکی به بافت ریزنمونه بود. همچنین مطالعات محدودی در ارتباط با تکثیر درون شیشه ای این گیاه انجام شده است.مواد و روش ها: به منظور بررسی اثرات تهویه، سیلیس و غلظت ساکارز بر رشد و نمو درون شیشه ای آویشن باغی (T. vulgaris) پژوهشی تحت آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی که فاکتور اول شامل تهویه در دو سطح مختلف (دارای تهویه (برای اجرای تیمار تهویه از فیلترهای سرسرنگی 4/0 میکرون استفاده شد که در درب ظروف کاشت نصب گردید) و عدم تهویه) فاکتور دوم شامل سیلیس با چهار سطح (صفر، 5/1، 3 و 6 میلی گرم در لیتر) فاکتور سوم شامل ساکارز با سه سطح (5/7، 15 و 30 گرم در لیتر) و شاهد (عدم تهویه) بود. محیط کشت مورد استفاده محیط کشت موراشیگ و اسکوک بود که با 1 میلی گرم در لیتر کینتین، 3/0 میلی گرم در لیتر جیبرلیک اسید و 8 گرم در لیتر آگار تکمیل شده بود. pH محیط کشت قبل از اتوکلاو روی 8/5 تنظیم شد. ریزنمونه های مورد استفاده تک گره های ساقه بودند که از یک توده پر رشد تهیه شد. صفاتی شامل: تعداد شاخه، طول شاخه، طول میانگره، تعداد برگ، وزن تر شاخه، وزن خشک شاخه، درصد باززایی شاخه، درصد آلودگی ریزنمونه، تعداد ریشه، طول ریشه، وزن تر ریشه، وزن خشک ریشه، درصد باززایی ریشه، پرولین، فعالیت آنتی اکسیدانی، رنگیزه های گیاهی (کلروفیل، کاروتنوئید، آنتوسیانین، فلاونوئید) و درصد زنده مانی گیاهچه ها اندازه گیری و مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها: نتایج اثرات تهویه، سیلیس و غلظت های مختلف ساکارز بر صفات مورد ارزیابی نشان داد که در اثرات ساده صفات وزن تر ریشه، درصد آلودگی ریزنمونه و درصد زنده مانی گیاهچه ها در تیمار ساکارز و صفت فعالیت آنتی اکسیدانی در تیمار تهویه و در اثرات دوگانه صفات تعداد ریشه، درصد باززایی ریشه، وزن تر ریشه، طول شاخه، تعداد روزنه، فلاونوئید و کلروفیل b و در اثرات سه گانه صفات وزن خشک ریشه، پرولین و کلروفیل a در سطح احتمال 5 درصد معنی دار شد. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که تیمار تهویه، سیلیس و غلظت ساکارز در سطح احتمال (05/0(p≤ در اثرات ساده معنی داری نداشت، ولی اثرات دوگانه و سه گانه این فاکتورها بر نیتروژن اثر معنی داری داشت (تیمار 5/7 گرم در لیتر ساکارز و دارای تهویه باعث افزایش درصد نیتروژن به عدد 23/1 شد). نتیجه گیری: پژوهش حاضر نشان داد که اثرات تهویه، سیلیس و غلظت ساکارز بر ویژگـی هـای مورفولـوژیکی ، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه آویشن باغی متفاوت است . تیمار 15 گرم در لیتر ساکارز و 5/1 میلی گرم سیلیس به همراه عدم تهویه باعث افزایش پارامترهای رشدی گیاه آویشن باغی وطول شاخه گردید. با توجه به نتایج به دست آمده می توان کاربرد سیلیس را نسبت به تهویه مقرون به صرفه دانست و آن را به صورت ترکیبی به محلول کشت جهت افزایش عملکرد و رشد گیاه آویشن پیشنهاد کرد.

سابقه و هدف: کاهش منابع چوبی و نیاز فزاینده به چوب، تمایل به جنگل کاری با گونه های سریع الرشد مانند صنوبر را افزایش داده است اما بحران آب و بیماری شانکر صنوبر به دو عامل مهم محدود کننده کشت صنوبر در برخی نقاط ایران تبدیل شده-است. قارچ های اکتومیکوریز در بهبود وضعیت آبی گیاهان، افزایش زنده مانی و رشد گیاهان تحت تنش، اثرات قابل توجهی دارند. هدف از این پژوهش بررسی تاثیر قارچ اکتومیکوریز Laccaria bicolor بر برخی خصوصیات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی گیاهچه های سپیدار در شرایط تنش خشکی و شانکر سیتوسپورایی است.مواد و روش ها: این پژوهش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 5 تکرار انجام شد. فاکتورهای آزمایش شامل عامل بیولوژیک در دو سطح (بدون مایکوریز و دارای مایکوریز) و عامل تنش در سه سطح (بدون تنش، تنش خشکی و تنش قارچ بیمارگر سیتوسپورا) بود. تلقیح قارچ اکتومیکوریز به گیاهچه های سپیدار 14 هفته پس از کشت قلمه در گلدان و زمانی که ارتفاع گیاه به 50 سانتی متر رسید، انجام شد. جداسازی و شناسایی قارچ عامل شانکر سیتوسپورایی به صورت مورفولوژی و مولکولی انجام شد و به گیاهچه های سپیدار (پس از استقرار قارچ مایکوریز) تلقیح شد. تنش خشکی با کاهش آب آبیاری بر اساس ظرفیت زراعی گیاهان انجام شد. اندازه گیری خصوصیات رشدی، واکنش فیزیولوژیکی و آنزیمی گیاهان در شرایط تنش و غیرتنش، در تیمارهای مختلف مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها: سطح آنزیم کاتالاز، سوپراکسید دیسموتاز و پراکسیداز در شرایط تنش خشکی و سیتوسپورایی در گیاهچه های میکوریزایی افزایش چشم گیری داشته و دارای اختلاف معنی داری در سطح 1% با گیاهچه های شاهد تحت تنش، هستند. آنزیم مالون دی آلدئید در گیاهچه های تلقیح شده با مایکوریزا و تحت تنش نسبت به گیاهچه های بدون مایکوریز تحت تنش افزایش کمتری داشته و در سطح 1% دارای اختلاف معنی داری با یکدیگر هستند. استفاده از قارچ اکتومیکوریز L. bicolor باعث بهبود خصوصیات رشدی گیاهچه های سپیدار شده، سطح برگ، وزن تر و خشک برگ، وزن تر و خشک ریشه، وزن تر و خشک ساقه و ارتفاع ساقه دارای اختلاف معنی داری با گیاهچه های فاقد همزیستی است؛ قطر ساقه در گیاهچه های دارای همزیستی و تیمار شاهد، فاقد اختلاف معنی داری با یکدیگر است. همزیستی اکتومیکوریزایی منجر به افزایش فتوسنتز، هدایت روزنه ای، کربن دی اکسید بین سلولی و تعرق در گیاهچه های همزیست نسبت به تیمار شاهد شده است. در شرایط تنش خشکی و تنش سیتوسپورایی، گیاهان فاقد همزیستی عملکرد پایین تری در میزان فتوسنتز، تعرق و هدایت روزنه ای داشته است که منجر به کاهش رشد در این تیمارها شد. نتیجه گیری: در این پژوهش گونه ی Cytospora chrysosperma به عنوان عامل ایجاد شانکر درختان صنوبر از استان گیلان شناسایی و معرفی شد. هم چنین یافته های این پژوهش نشان داد که قارچ اکتومیکوریز Laccaria bicolor قادر به ایجاد همزیستی با گیاهچه های سپیدار بوده است. این همزیستی باعث افزایش رشد ، بهبود فیزیولوژی گیاه، و افزایش مقاومت گیاه در شرایط تنش خشکی و تنش سیتوسپورایی در گیاهان دارای همزیستی نسبت به گیاهچه های فاقد همزیستی، شده است. بنابراین با توجه به بهبود وضعیت آبی، افزایش رشد و بیومس و اصلاح خصوصیات فیزیولوژیکی گیاه تلقیح شده با قارچ میکوریز در مقایسه با شاهد، می توان برقراری این تعامل اکتومیکوریزایی را راهکاری نوین برای افزایش موفقیت نهال کاری در صنوبرکاری ها جهت زراعت چوب معرفی نمود.

سابقه و هدف: با توجه به افزایش جمعیت جهان در سال های اخیر و نیاز روزافزون جوامع بشری به ویژه کشور ما به فراورده های دانه های روغنی، مدیریت صحیح زراعی برای افزایش عملکرد، از اهمیت زیادی برخوردار است. مطالعه حاضر با هدف تأثیر روش های مختلف کنترل علف های هرز بر صفات رویشی و شاخص برداشت گلرنگ انجام شد.مواد و روش ها: به منظور بررسی تأثیر روش های مختلف کنترل علف های هرز شامل (عدم کنترل علف های هرز، یک بار وجین دستی در مرحله روزت، گیاه پوششی گاودانه (Vicia ervilia)، گیاه پوششی ماشک گل خوشه ای (Vicia villosa)، گیاه پوششی ماشک گل خوشه ای + گاو دانه، مالچ کاه و کلش، علف کش تریفلورالین، علف کش تریفلورالین + هالوکسی فوپ-آر-متیل، علف کش تریفلورالین + فن مدیفام، علف کش هالوکسی فوپ-آر-متیل + فن مدیفام، دو بار وجین دستی قبل از طویل شدن ساقه، کنترل کامل دستی علف های هرز) در مدیریت علف های هرز گلرنگ بهاره در شرایط آب و هوایی کلیبر، آزمایشی به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز واقع در ایستگاه تحقیقاتی خلعت پوشان در منطقه نزدیک باسمنج اجرا شد. ارزیابی صفات رویشی و شاخص برداشت گلرنگ در فصل رشد و بعد از برداشت اندازه گیری شد.یافته ها: در این تحقیق، گیاه پوششی گاو دانه افزایش 5/33 و 5/40 درصدی بر وزن خشک ساقه داشت. همچنین در دو تیمار، دو بار وجین دستی قبل از طویل شدن ساقه و کنترل کامل دستی علف های هرز، طول شاخه های فرعی به ترتیب 35 و 5/35 سانتی متر به دست آمد که در مقایسه با عدم کنترل علف های هرز به میزان 6/38 و 6/32 درصد بیشتر بود. در این تحقیق در تیمار های گیاه پوششی گاودانه، گیاه پوششی ماشک گل خوشه ای و ترکیب هر دو گیاه پوششی گاودانه و ماشک گل خوشه ای، بیوماسی به ترتیب 69/1، 73/1 و 32/2 تنی را تولید کرد که می تواند علاوه بر کنترل علف های هرز و بهبود عملکرد گلرنگ، خود از اهمیت اقتصادی برخوردار باشد.نتیجه گیری: در کل نتایج مطالعه نشان داد که کنترل علف های هرز در مزرعه گلرنگ در مراحل اولیه رشدی مؤثرتر از مراحل پیشرفته تر است و می تواند بیانگر حساسیت گلرنگ به رقابت علف های هرز در مراحل اولیه رشد گلرنگ باشد. علاوه بر آن تیمارهای گیاه پوششی گاودانه، گیاه پوششی گاودانه و ماشک گل خوشه ای، کاربرد علف کش تریفلورالین، علف کش تریفلورالین + فن مدیفام، تریفلورالین + هالوکسی فوپ- آر-متیل و دوبار وجین دستی قبل از طویل شدن ساقه نیز اثر افزایشی معنی داری بر شاخص برداشت داشته و این صفت را در مقایسه با شاهد به طور معنی داری افزایش داد.

سابقه و هدف: گلایول (Gladiolus spp.)، به عنوان گل بریدنی، گیاه زینتی باغچه ای و گیاه گلدانی مورد استفاده قرار می‎گیرد. ایران یکی از مراکز پراکنش این گیاه زینتی است. در به نژادی و معرفی ارقام جدید دسترسی به ژﺭﻡ ﭘﻼﺳﻢ متنوع، ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ ﺣﻴﺎﺗﻲ و ضروری ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪ ژنوتیپ-های ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎ ﺻﻔﺎﺕ ﻣﻄﻠﻮﺏ ﺍست که خوشبختانه پراکنش مطلوب گلایول در ایران زمینه را برای کار به نژادی آن فراهم آورده است. با توجه به اینکه دانش کافی در مورد میزان و الگوی تنوع ژنتیکی گلایول‎های ایران، برای درک میزان تمایز ژنتیکی جمعیت‎های مختلف ضروری است در ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ از نشانگرهای ISSR و IRAP برای ارزﻳـﺎﺑﻲ ﺗﻨـﻮع ژﻧﺘﻴﻜﻲ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﺰان ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪی ﺑﻴﻦ نمونه های گلایول بومی ایران اﺳﺘﻔﺎده شد. مواد و روش ها: جهت انجام پژوهش تعداد 76 نمونه گلایول متعلق به 14 جمعیت از استان های ایلام، کرمانشاه، همدان و کردستان در بهار سال 1398 جمع آوری شد. نمونه های جمع آوری شده مربوط به دو گونه G. atroviolaceus و G. segetumبودند. به منظور بررسی تنوع ژنتیکی نمونه ها، از تعداد پنج آغازگرهای ISSR و تعداد سه آغازگر IRAP استفاده شد. پس از ثبت داده های ژنتیکی، آماره های تنوع ژنتیکی، تجزیه واریانس مولکولی، تجزیه خوشه ای و تجزیه ساختار انجام شد.یافته ها: بر اساس نتایج میانگین محتوای اطلاعات چند شکل (PIC)، برای دو نشانگر ISSR و IRAP به ترتیب 38/0 و 34/0 برآورد شد و در مقایسه بین آغازگرهای مورد استفاده ISSR5 و IRAP3 توانستند پتانسیل بالاتری در ایجاد تمایز بین نمونه ها نشان دهند. برای جمعیت های مورد بررسی، شاخص تنوع ژنی نی، و شاخص اطلاعات شانون، به ترتیب 166/0 و 25/0، به دست آمد که بیانگر این مطلب است که جمعیت ها از تنوع ژنتیکی نسبتاً بالایی برخوردارند. نتایج تجزیه واریانس مولکولی (AMOVA) نشان داد که تنوع داخل جمعیت ها (81 درصد) بیشتر از تنوع (19درصد) بین جمعیت های گلایول است. تجزیه خوشه ای بر اساس روش NJ (نزدیک ترین همسایگی) و ماتریس تشابه جاکارد 76 نمونه گلایول را به پنج گروه جداگانه تفکیک نمود. همچنین، بر اساس تجزیه ساختار، نمونه های گلایول در دو زیر جمعیت قرار گرفتند.نتیجه گیری: پژوهش حاضر نشان داد نشانگرهای استفاده شده پتانسیل قابل توجهی در تمایز ژنتیکی نمونه ها دارند؛ اگرچه قادر به تفکیک اختصاصی دو گونه از هم نبودند و بین تنوع ژنتیکی و تنوع جغرافیایی تطابق کاملی مشاهده نشد. در بین آغازگرها، ISSR5 و IRAP3 در مجموع شاخص های ارزیابی تنوع ژنتیکی، کارایی بالاتری را نشان دادند و بنابراین استفاده از آن ها در بررسی و تمایز نمونه های مختلف گلایول توصیه می شود. همچنین با توجه به وجود تنوع ژنتیکی قابل توجه در درون جمعیت ها، انتخاب از درون آن‎ها برای انجام تلاقی ها به منظور رسیدن به هتروزیس، مطلوب‎تر است و برای استفاده در برنامه های به نژادی پیشنهاد می‎شود.

سابقه و هدف: مشخصات ظاهری اکتسابی نهال در نهالستان به اندازه اصالت ژنتیکی آن در عملکرد و قدرت رشد آن تاثیرگذارند. ارزیابی این شاخص ها، از جمله شاخص کیفی دیکسون، روشی کارآمد برای ارزیابی قدرت رشد انواع نهال از جمله نهال درختان میوه و جنگلی محسوب می شود. بزرگی این شاخص تابعی از میزان و توزیع ماده خشک، ارتفاع و قطر نهال است. لذا، روشی تخریبی و زمانبر برای ارزیابی کیفی نهال است. از اینرو، هدف از انجام این پروژه ارزیابی روابط همبستگی بین ویژگی های ظاهری با مقدار شاخص دیکسون در نهال برخی ارقام تجاری زردآلو تولید شده در مناطق مختلف کشور بود تا بر مبنای رگرسیون خطی چندگانه و تجزیه مسیر امکان رتبه بندی صفات مورفولوژیکی تعیین کننده کیفیت این نوع نهال فراهم شود. مواد و روش ها: به منظور ارزیابی روابط بین شاخص های مورفولوژیکی نهال زردآلو، نهال ریشه لخت 12 رقم تجاری با سه تکرار از هشت نهالستان واقع در چهار استان کشور در فصل جابجایی نهال طی سال های 1400-1399 برداشت شد. ویژگی نهال ها شامل ارتفاع، قطر، تعداد شاخه فرعی، تعداد و طول ریشه، وزن خشک، نسبت ارتفاع به قطر و اندازه شاخص دیکسون ارزیابی و همبستگی ساده بین آنها برآورد شد. ضرایب همبستگی از روش آنالیز مسیر و با در نظر گرفتن شاخص دیکسون به عنوان متغیر وابسته، به اثرات مستقیم و غیرمستقیم تجزیه شد. یافته ها: شاخص های نمایانگر قدرت رشد نهال زردآلو، از جمله متوسط شاخص دیکسون و برخی اجزای آن شامل قطر تنه، وزن خشک، نسبت ارتفاع به قطر و نسبت وزن خشک بخش هوایی به ریشه، تابعی از مقدار درجه روز رشد تجمعی در مناطق مختلف بود. به طوریکه متوسط شاخص دیکسون، قطر و وزن خشک نهال با افزایش تعداد واحد گرمایی از 2700 تا حدود 4500 درجه روند افزایشی و نسبت ارتفاع به قطر روند کاهشی داشت. نسبت وزن خشک شاخه به ریشه نهال نیز در نهالستان های واقع در مناطقی با بیش از 3400 درجه روز رشد روند کاهشی داشت. از بین شاخص هایی که به صورت غیرتخریبی در محل نهالستان قابل ارزیابی هستند، قطر ساقه در بالای محل پیوند همبستگی بالاتری با قدرت رشد و سایر مشخصات مورفولوژیکی داشت و بنابراین مهمترین شاخص در ارزیابی کیفی نهال این محصول محسوب می شود. پس از شاخص قطر، شاخص های وزن خشک شاخه و ریشه هر چند که به روشهای تخریبی قابلیت ارزیابی دارند، اما بیشترین همبستگی را با قدرت رشد نهال زردآلو داشتند. تعداد شاخه، ارتفاع و ضریب تنومندی کمترین ضرایب همبستگی را با قدرت رشد و سایر مشخصات ظاهری نهال زردآلو داشتند.نتیجه گیری: شاخص قطر تنه به دلیل داشتن بالاترین همبستگی با شاخص دیکسون و اغلب خصوصیات مورفولوژیکی کارآمدترین شاخص در ارزیابی کیفی نهال زردآلو محسوب می شود.

مدل های آماری برای پیش بینی غیر تخریبی سطح برگ پیاز (Allium cepa L.) سابقه و هدف: اهمیت اندازه گیری سریع، غیرمخرب و دقیق سطح برگ در مطالعات زراعی و فیزیولوژیکی به خوبی شناخته شده است و نیاز به برآوردهای سریع و غیرتخریبی سطح برگ منجر به مطالعاتی در رابطه با ابعاد و سطح برگ ها گردیده است. بعلاوه این مشکل در مورد گونه های که دارای برگ های با شکل نامتعارف بارزتر است. در حال حاضر اطلاعات محدودی در این مورد برای پیاز (Allium cepa L.) در دسترس است . هدف از این مطالعه ایجاد مدل رگرسیونی با تعین اعتبار آماری برای پیش بینی اندازه سطح برگ پیاز به صورت غیرتخریبی در جنوب ایران می باشد.مواد و روش ها: به منظور تهیه نمونه های گیاهی مورد نیاز جهت اندازه گیری متغیرهای سطح برگ، آزمایشی در سال زراعی 1400-1399 در زمینی به مساحت 300 متر مربع در استان هرمزگان-دهستان رهداد اجرا شد. تعداد 40 برگ از بوته های پیاز کشت شده در مزرعه به طور تصادفی انتخاب شدند، نیمی از آنها برای واسنجی (کالیبراسیون) و نیم دیگر برای تعیین اعتبار مدل های ریگرسیون مورد استفاده قرار گرفت و از روش استاندارد (LICOR LI-3000C) برای اندازه گیری سطح واقعی برگ ها استفاده شد. قبل از اندازه گیری سطح برگ، دو متغیر اصلی یعنی طول و عرض برای هر برگ به طور دقیق تعیین شد. برای انتخاب بهترین متغیرها و به دست آوردن معادله تخمین سطح برگ از رگرسیون ساده (خطی) و رگرسیون خطی چندگانه استفاده شد. در نهایت اعتبارسنجی و ارزیابی دقت مدل های ارائه شده بر اساس جذر میانگین مربعات خطا (RMSE) و ضریب تعیین (R2) صورت گرفت.یافته ها: تمام مدل های خطی برای توصیف سطح برگ (A)، با طول (L)، با عرض (W) و نیز معادلات با دو متغیر طول و عرض برگ در معرض تحلیل رگرسیون قرار گرفت. نتایج نشان داد که طول برگ متغیر بهتری برای توصیف سطح برگ پیاز است و عرض برگ توصیف خوبی از سطح برگ نشان نمی دهد. بر اساس یافته های این تحقیق مدل پیش بینی سطح برگ با حضور هر دو متغیر طول و عرض: A= 0.121 + 0.01537 L2 + 0.3225 L×Wبا 64/8 RMSE% = و 91/0 R2 = بهترین برآورد را داشت.نتیجه گیری: اندازه گیری سطح برگ به ویژه برای گیاهانی با برگ های لوله ای نظیر پیاز دشوار و وقت گیر است، چنین مدل های ریاضی ابزار بسیار مفیدی برای پیش بینی سطح برگ در بسیاری از گیاهان بدون استفاده از دستگاه های گران قیمت خواهد بود. مدل های این مطالعه روش ساده، سریع، غیر تخریبی و کم هزینه ای برای تخمین سطح برگ پیاز ارائه می کند که می تواند مورد استفاده پژوهشگران قرار گیرد.کلید واژه: رگرسیون، سطح برگ، ضریب تبیین، طول برگ، عرض برگ....

سابقه و هدف: منیزیم از عناصر ضروری در رشد گیاهان است. همچنین منیزیم دارای نقش مهمی در تقسیم بندی کربوهیدرات ها و ماده خشک تولیدی بین ریشه و شاخساره می باشد. یکی از چالش های اساسی تولید کنندگان سبزی و صیفی در گلخانه های جنوب ایران، کمبود منیزیم به ویژه در اواسط فصل رشد به دلایل مختلفی همچون پایین بودن کیفیت آب و افزایش بی رویه و مصرف غیر-منطقی کود های پتاسیمی در فاز زایشی می باشد. بنابراین یافتن راهکارهای عملی که به کاهش مصرف کودهای شیمیایی، کاهش هزینه های تولید،کاهش خطرات زیست محیطی، افزایش بهره وری، عملکرد و بهبود امنیت غذایی و کشاورزی پایدار کمک نماید، امری کاملاً ضروری به نظر می رسد. پژوهش حاضر سعی دارد تا با استفاده از آمینوکلات های منیزیمی و عصاره جلبک های دریایی بومی خلیج فارس، علاوه بر کاهش مصرف کود راهکاری عملی به منظور بهبود رشد و کیفیت میوه خیار گلخانه ای در شرایط محلول غذایی کاهش یافته منیزیمی ارائه نماید.مواد و روش ها: این آزمایش در پاییز و زمستان 1401 در گلخانه آموزشی-پژوهشی دانشگاه شهید چمران اهواز به صورت طرح اسپلیت پلات در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام گردید. تیمار های آزمایشی شامل محلولپاشی غلظت های مختلف آمینوکلات منیزیم (0، 5/2 و 5 میلی لیتر در لیتر) و جلبک دریایی Sargassum angustifolium (0 ، 5/1 و 3 گرم در لیتر) بود. محلولپاشی آمینوکلات منیزیم و جلبک دریایی در دو هفته بعد از انتقال نشاء آغاز و تا یک هفته قبل از پایان برداشت ( مجموعاً 8 هفته از 11 هفته) هر هفته یکبار ادامه داشت. در طول فصل رشد و پس از اثر گذاری تیمارها، فاکتورهای رشدی و کمی مانند وزن تر و خشک ریشه، ساقه و برگ، تعداد و سطح برگ، وزن تر کل میوه، طول و قطر میوه و کیفی مانند TSS، pH و EC عصاره میوه، اسیدیته قابل تیتراسیون، سفتی میوه و درصد ماده خشک میوه در بوته های خیار اندازه گیری شد. یافته ها: نتایج اثر متقابل غلظت های مختلف آمینوکلات منیزیم و محلول پاشی جلبک دریایی نشان داد که با افزایش غلظت منیزیم تا سطح 5 میلی لیتر در لیتر و جلبک دریایی تا سطح 3 گرم در لیتر وزن تر و خشک ریشه، ساقه و برگ، تعداد و سطح برگ و وزن تر میوه افزایش معنی داری را به نمایش گذاشت به گونه ای که تیمار Mg3×S3 (سطح 5 میلی لیتر در لیتر آمینوکلات منیزیم و 3 گرم در لیتر عصاره جلبکی) و تیمار شاهد (Mg1×S1) (سطح صفر میلی لیتر در لیتر آمینوکلات منیزیم و صفر گرم در لیتر عصاره جلبکی) به ترتیب بیشترین و کمترین مقادیر شاخص های رشدی را به خود اختصاص دادند. افزایش سطوح عصاره جلبکی تا سطح 3 گرم بر لیتر و غلظت آمینوکلات منیزیمی تا سطح 5 میلی لیتر در لیتر سبب افزایش دو برابری وزن تر میوه در هر بوته شد. نتایج این پژوهش نشان داد که بالاترین TSS عصاره میوه در تیمار Mg3×S3 (73/4%) و کمترین آن در تیمار شاهد (Mg1×S1) (13/2%) مشاهده گردید. یافته های این آزمایش نشان داد که در محلول کاهش یافته منیزیمی، همزمان با افزایش سطوح عصاره جلبکی و غلظت آمینوکلات منیزیمی درصد ماده خشک میوه های خیار نیز افزایش یافت به گونه ای که کمترین درصد ماده خشک میوه در تیمار Mg1×S1 (27/2 %) و بیشترین میزان درصد ماده خشک میوه در تیمار Mg3×S3 (78/4%) مشاهده گردید.نتیجه گیری: یافته های حاصل از این آزمایش نشان داد که استفاده از آمینوکلات منیزیم احتمالاً از طریق افزایش تولید کلروفیل و عصاره جلبک دریایی از طریق بهبود بیوماس و تحریک رشد می تواند رشد، وزن کل میوه و خصوصیات کیفی میوه خیار را افزایش دهد. با توجه به نتایج آزمایش حاضر استفاده از مقادیر 5 میلی لیتر در لیتر آمینوکلات منیزیم و 3 گرم در لیتر عصاره جلبکی برای بهبود شاخص های رشدی، عملکردی و کیفی خیار گلخانه ای در شرایط کاهش یافته منیزیمی، توصیه می گردد.

سابقه و هدف: اگرچه کنجد از دیرباز محصول مناطق گرم و خشک جنوب کشور بوده است اما ویژگی های زراعی مطلوب و همچنین صرفه اقتصادی زراعت آن به دلیل افزایش شدید قیمت کنجد در چند سال اخیر موجب اقبال برای توسعه کشت این محصول در نیمه شمالی کشور شده است. با این حال کنجد علیرغم داشتن پتانسیل بالا به دلایلی از جمله مدیریت ضعیف زراعی، تنش های محیطی و عدم استفاده از ارقام اصلاح شده از عملکرد پایینی برخوردار است. بنابراین ارقام اصلاح شده کنجد بویژه از نظر مقاومت به ریزش دانه در کنار مدیریت به زراعی صحیح شاید تنها گزینه موجود برای توسعه کشت کنجد در نقاط مختلف کشور باشد. بذر یک ژنوتیپ ناشکوفا کنجد (S29) در سال 1395 وارد کشور شد. بررسی های چند ساله در ارتباط با این ژنوتیپ موید مقاوم به ریزش بودن آن می باشد. با این حال در ارتباط با مدیریت زراعی این ژنوتیپ از جمله آرایش کاشت و تراکم بوته بهینه آن اطلاعاتی در اختیار نیست. به همین منظور آزمایش حاضر طراحی و اجرا گردید.مواد و روش ها: آزمایش در مزارع پژوهشی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی مازندران (ساری) و اردیبل (مغان) در سال های 1399 و 1400 اجرا شد. در این آزمایش اثر فاصله بین خطوط کشت30، 45 و 60 سانتی متری و فاصله بوته ها روی خطوط کشت 5، 8، 11 و 14 سانتی متری، با حداقل تراکم 12 بوته در مترمربع تا حداکثر تراکم 67 بوته در مترمربع، بر ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، اجزای عملکرد، عملکرد دانه و درصد روغن ژنوتیپ ناشکوفا کنجد مورد بررسی قرار گرفت. در هر مکان، آزمایش به صورت بلوک های خرد شده (نواری) در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. یافته ها: نتایج نشان داد در هر دو منطقه بیشترین ارتفاع بوته از فاصله بین خطوط کاشت 45 سانتی متری و فاصله بین بوته هشت سانتی متری بدست آمد و افزایش تراکم تا 45 بوته در مترمربع موجب افزایش ارتفاع بوته شد اما بیشتر شدن تراکم، ارتفاع بوته را کاهش داد. از طرف دیگر با نزدیک شدن فاصله بین خطوط کاشت و بین بوته ها که مترادف با افزایش تراکم کاشت است از تعداد شاخه فرعی، تعداد کپسول در بوته و تعداد دانه در کپسول در هر دو منطقه کاسته شد. حداکثر عملکرد دانه در منطقه مغان به مقدار 1465 کیلوگرم در هکتار از آرایش کاشت 8×45 سانتی متر بدست آمد هرچند تفاوت معنی داری با عملکرد حاصله از آرایش کاشت 5×45 سانتی متر نداشت. این در حالی است که بیشترین عملکرد دانه در ساری به مقدار 824 کیلوگرم در هکتار از آرایش کاشت 14×30 سانتی متر حاصل شد. نتایج بیانگر آن است که در هیچکدام از مناطق اجرای آزمایش، فاصله عریض بین خطوط کاشت (60 سانتی متر) بیشترین عملکرد دانه را حاصل نکرد. با مشتق گیری از تابع رگرسیونی عملکرد دانه، تراکم بهینه برای منطقه مغان 23 بوته در مترمربع و برای منطقه ساری 31 بوته در مترمربع برآورد شد.نتیجه گیری: نتایج نشان داد که ژنوتیپ وارداتی ناشکوفا پتانسیل مطلوبی برای کشت در منطقه ساری ندارد به این دلیل که متوسط عملکرد و حتی حداکثر عملکرد آن در مقایسه با متوسط عملکرد منطقه پایین تر بود. در مقابل در منطقه مغان متوسط عملکرد این ژنوتیپ با متوسط عملکرد منطقه تقریبا برابری داشته و حداکثر عملکرد حاصله از این ژنوتیپ که از آرایش کاشت 8×45 سانتی متر بدست آمد تا 250 کیلوگرم در هکتار از متوسط عملکرد کنجد در منطقه مغان بیشتر بود. بنابراین این ژنوتیپ به دلیل عملکرد دانه مناسب و همچنین کاهش هزینه های زراعت آن ناشی از امکان برداشت مکانیزه پتانسیل مطلوبی برای کشت در این منطقه دارد.

سابقه و هدف: گل جعفری (Tagetes erecta) یک گل فصلی با اهمیت متعلق به تیره آفتابگردان (Asteraceae) است. تنش های محیطی به ویژه تنش شوری در خاک های زراعی در حال افزایش است. بنابراین یافتن راهکار مناسب جهت کاهش اثرهای شوری خاک و امکان کشت در این نوع خاک ها ضروری به نظر می رسد. در این بین باکتری های محرک رشد به عنوان عاملی برای مقابله با این تنش ها، یکی از گزینه های مهم هستند. این پژوهش با هدف تاثیر باکتری های محرک رشد به عنوان کود زیستی در ایجاد تحمل گیاه جعفری در برابر تنش شوری صورت گرفت.مواد و روش ها: به منظور بررسی تاثیر کاربرد باکتری های محرک رشد بر کاهش اثرهای تنش شوری در گیاه جعفری نارنجی، پژوهشی در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان در سال 1401 صورت گرفت. این پژوهش به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با تیمارهای، سه سطح تنش شوری (0، 4 و 8 دسی زیمنس بر متر) و سه سطح استفاده از باکتری باسیلوس (شاهد، Bacillus subtilis، Bacillus velezensis) در سه تکرار صورت گرفت که در مجموع 27 واحد آزمایشی را تشکیل داد. صفات ریخت-شناسی و فیزیولوژیک اندازه گیری شده پس از اعمال تنش شامل: ارتفاع گیاه، قطر گل، تعداد گل، وزن تر و خشک اندام هوایی، وزن تر و خشک ریشه، کلروفیل، میزان آنتی اکسیدان، درصد نشت یونی برگ، فعالیت آنزیم پراکسیداز، پرولین، درصد سدیم، پتاسیم و نسبت سدیم به پتاسیم محاسبه شد.یافته ها: نتایج این پژوهش نشان داد که اثر تنش شوری و همچنین اثر باکتری بر تمامی صفات معنی دار بود. اثر متقابل شوری در باکتری در برخی صفات نظیر وزن تر و خشک ریشه، قطر و تعداد گل، درصد نشت یونی برگ، کلروفیل کل، فعالیت آنزیم پراکسیداز، پرولین، درصد سدیم و پتاسیم و نسبت سدیم به پتاسیم معنی دار شد. براساس نتایج مقایسه میانگین ها در اثر تنش شوری صفات ارتفاع گیاه، وزن تر و خشک اندام هوایی و ریشه، قطر و تعداد گل، کلروفیل، درصد پتاسیم به طور معنی داری کاهش یافت و در مقابل درصد نشت یونی، میزان فعالیت آنزیم پراکسیداز، پرولین، آنتوسیانین و آنتی کسیدان، سدیم و نسبت سدیم به پتاسیم افزایش یافت. همچنین کاربرد باکتری موجب تعدیل اثرات سوء تنش شوری گردید و با افزایش مقدار پرولین، آنتوسیانین، آنتی اکسیدان و افزایش میزان پتاسیم منجر به بهبود شرایط رشدی در تنش شوری 8 و 4 دسی زیمنس بر متر گردید. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد که شوری موجب القای اثرات منفی بر خصوصیات مورفولوژیک، فیزیولوژیک و بیوشیمیایی گل جعفری نارنجی شد. باکتری های محرک رشد به وسیله سازوکارهای مستقیم و غیرمستقیم باعث کاهش اثرات منفی تنش شوری شدند. در بین باکتری هایی که مورد استفاده قرار گرفت باکتری باسیلوس سوبتیلیس نسبت به باکتری باسیلوس ولزنسیس واکنش بهتری در گل جعفری زینتی نشان داد و اثر تنش شوری را کاهش داد. به عبارتی در سطوح بالای تنش شوری می توان با کاربرد باکتری های محرک رشد از خسارت ناشی از تنش شوری جلوگیری کرد.

سابقه و هدف: تنش های غیرزیستی مانند شوری یکی از مهم ترین تهدیدات در زمینه امنیت کشاورزی به حساب می آیند. با توجه به اهمیت محصول پسته (Pistacia vera L.) به عنوان محصولی راهبردی و افزایش قابل توجه شوری خاک در ایران، این پژوهش با هدف بررسی اثرات تنش شوری ناشی از کلرید سدیم بر فعالیت آنتی اکسیدانی و برخی صفات مورفوفیزیولوژیک در دو پایه دورگ بین گونه ای و امیدبخش پسته (آروتا 1 و آروتا 2) در مقایسه با والدین آنها آتلانتیکا (P. atlantica) و اینتگریما (P. integerrima) انجام شد.مواد و روش ها: این آزمایش در سال 1400 در گلخانه پژوهشی سازمان جهاد کشاورزی شاهرود و آزمایشگاه دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان اجرا شد. آزمایش در قالب طرح فاکتوریل بر پایه کاملاً تصادفی با سه تکرار روی نهال های یک ساله بذری صورت گرفت. فاکتور اول تنش شوری در سه سطح (صفر، 100 و 200 میلی مولار کلرید سدیم) و فاکتور دوم پایه در چهار سطح (آروتا 1، آروتا 2، آتلانتیکا و اینتگریما) بودند. پایه های آروتا حاصل تلاقی کنترل شده بین پایه های آتلانتیکا به عنوان والد ماده و اینتگریما به عنوان والد نر بودند. تنش شوری به مدت 90 روز اعمال شد و سپس فعالیت آنتی اکسیدانی و صفات مورفوفیزیولوژیک اندازه گیری شدند.یافته ها: نتایج نشان داد که با افزایش تنش شوری ارتفاع پایه ها کاهش یافت و کمترین درصد کاهش ارتفاع در پایه آروتا 2 مشاهده شد. با افزایش شوری محتوای سدیم برگ در هر چهار پایه افزایش یافت و کمترین میزان تجمع سدیم (06/5 میلی گرم بر گرم وزن خشک برگ) در تیمار شوری صفر و در پایه آروتا 2 بود. بیشترین میزان پتاسیم برگ (77/21 میلی گرم بر گرم وزن خشک) در شرایط تیمار شوری صفر و در پایه آروتا 1 مشاهده گردید. بیشترین محتوای آنتوسیانین کل و فنول کل در تیمار شوری 200 میلی مولار در هر دو پایه آروتا 1 و آروتا 2 دیده شد و بین این دو پایه تفاوت معنی داری وجود نداشت. بیشترین مقدار پرولین برگ (07/5 میکروگرم بر گرم وزن تر) نیز در شوری 200 میلی مولار و در پایه آروتا 1 مشاهده گردید. میزان فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی در شرایط تنش شدید و در پایه های آروتا 1 و آروتا 2 بیشتر بود. کمترین مقدار مالون دی آلدهید (13/31 نانومول بر گرم وزن تر) در شرایط تنش مربوط به پایه آروتا 2 بود.نتیجه گیری: با توجه به نتایج این پژوهش پایه آتلانتیکا در شرایط تنش و در اغلب صفات عملکرد مناسبی نداشت. همچنین به نظر می رسد که در شرایط تنش پایه های امیدبخش آروتا 1 و 2 در اغلب صفات موفق تر از والدین خود عمل کرده و کارایی بهتری داشتند؛ بنابراین این پایه ها به عنوان متحمل ترین پایه ها نسبت به شوری معرفی می گردند.