جغرافیا و توسعه فضای شهری
سال:1393 | دوره:1 | شماره:1 |تعداد مقالات:10

شهر خلاق به عنوان یک مکان با شکوفایی قوی هنر و فرهنگ، خلاقیت و نوآوری با سناریوی چهارگانه سرمایه انسانی خلاق، کیفیت زندگی، زمینه های نوآوری و سرمایه اجتماعی در جهت به کارگیری شاخص های توسعه پایدار است. هدف از این تحقیق، تحلیلی بر ارتباط بین شاخص های توسعه پایدار و معیارهای شهر خلاق در شهرهای استان در راستای میزان تحقق پذیری شهر خلاق پایدار است. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی و جامعه آماری 24 شهر استان یزد و شاخص های تحقیق شامل 35 شاخص توسعه پایدار و 22 شاخص شهر خلاق است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از مدل های رتبه - اندازه شهری، ضریب آنتروپی و مدل تاپسیس استفاده شده است. همچنین برای ارتباط بین متغیرها، آزمون های آمار استنباطی مانند ضریب همبستگی، رگرسیون چندمتغیره و تحلیل مسیر، به کار برده شده است. بررسی شاخص های توسعه پایدار در شهرهای استان یزد نشان می دهد در شاخص های تلفیقی، شهرهای یزد و میبد به عنوان شهرهای پایدار محسوب می شوند. همچنین نتایج تحلیل مسیر معیارهای شهر خلاق نیز بیان کننده این است که متغیر های نوآوری با میزان 0.672 و آموزشی با میزان 0.537 دارای بیشترین تاثیرات به ترتیب در توسعه پایدار و شهرهای خلاق شهرهای استان یزد داشته اند. در نهایت شهر یزد با توجه به میزان بالای سرمایه های انسانی موجود، تعداد بالای متخصص، میزان بالای مراکز رشد و فناوری، قابلیت بالقوه ای در استفاده از انرژی های نو (خورشیدی، بادی) و حرکت به سوی تحقق شهر خلاق را دارد.

کاربری های امدادی از جمله ایستگاه های آتش نشانی با توجه به فعالیت های حساسی که بر عهده دارند، نسبت به سایر خدمات شهری از اهمیت بسزایی برخوردارند. شناسایی فضاهایی که خارج از پوشش خدمات رسانی ایستگاه های آتش نشانی قرار دارند، می تواند به برنامه ریزان شهری در جهت مکان گزینی بهتر این کاربری مهم در سطح شهر یاری رساند. هدف این مقاله، شناسایی پهنه های خارج از پوشش خدمات رسانی ایستگاه های آتش نشانی در کلان شهر تبریز بر اساس مدت زمان استاندارد (3 تا 4 دقیقه) است. برای رسیدن به این هدف بانک اطلاعاتی شبکه معابر تکمیل شده و سپس با استفاده از ابزار تحلیل شبکه، میزان پوشش هر یک از ایستگاه ها به طور جداگانه محاسبه شده است و با تحلیل ایستگاه های نوزده گانه شهر تبریز به طور یکجا، محدوده خارج از پوشش خدمات رسانی تعیین شده است. نتایج بیانگر این است که در حالت ترافیک عادی %40.14 از سطح شهر تبریز بر اساس استاندارد 3 دقیقه و %62.25 در عرض 4 دقیقه تحت پوشش ایستگاه های آتش نشانی قرار می گیرند. همچنین تحلیل کلیه ایستگاه های آتش نشانی به صورت سیستمی بیانگر آن است که کل محدوده شهر طی مدت زمان 11 دقیقه، قابل پوشش خدمات ایستگاه های آتش نشانی هستند.

ارزش زمین و ویژگی های منحصر به فرد آن در کلان شهرها، لزوم توجه به برنامه ریزی مکانی و اقتصادی مناسب برای زمین، با هدف افزایش منافع اقتصادی و اجتماعی آن را مطرح می کند. تحقیق حاضر با هدف تعیین قطعات دارای اولویت سرمایه گذاری در منطقه سه شهرداری مشهد تدوین شده است. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی است و اطلاعات مورد نیاز از روش های اسنادی و میدانی جمع آوری شده است. بر این اساس پایگاه داده های زمین مرجع بر پایه لایه های متعدد و چگونگی ترکیب لایه ها به منظور کمک به تصمیم گیری چند معیاره ایجاد شده است. با کمک روش تصمیم گیری چند معیاره AHP در محیط نرم افزار ARCGIS و با لحاظ پنج شاخص عمده، فاصله از عناصر شاخص شهری و گردشگری، وسعت قطعات، کاربری اراضی، مالکیت و فاصله از ایستگاه های مترو و 15 زیرشاخص، از بین 972 قطعه مطالعه شده، 66 قطعه با مساحت 187 هکتار، اراضی مناسب سرمایه گذاری در منطقه شناسایی شده است.

بدون تردید، با توجه به تاثیر مستقیمی که فناوری اطلاعات در زمینه کاهش هزینه ها، افزایش سطح رفاه عمومی، رشد اقتصادی و افزایش اشتغال دارد اهمیت توسعه و گسترش آن در ایران بر هیچ کس پوشیده نیست. امکاناتی که تحت تاثیر رشد کاربری فناوری اطلاعات در کشور به وجود می آید از یک سو، به دلیل کاهش سفرهای درون شهری و بین شهری، آلودگی هوا را کاهش می دهد و از سوی دیگر، با ارایه خدمات آموزشی موجب ارتقای سطح علمی افراد جامعه می شود. پژوهش حاضر با روش تحقیق، توصیفی - تحلیلی و ابزار گردآوری داده ها شامل کتاب خانه ای و میدانی سعی بر آن دارد تا اثرات ICT را بر کاهش تقاضای سفرهای درون شهری مورد سنجش قرار دهد. جامعه آماری تحقیق شامل 6 محله از شهر یزد است که از طریق تحلیل خوشه ای 384 نمونه انتخاب شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار استنباطی شامل (همبستگی اسپیرمن و کندال) استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که وضعیت شاخص های ICT در شهر یزد بالاتر از سطح متوسط است و بین برخورداری از امکانات ICT و میزان مراجعه حضوری و همچنین بین رضایتمندی از سایت ها و میزان مراجعه حضوری رابطه معکوس و معنادار وجود دارد.

نابرابری های خدماتی - اجتماعی و مشکلات ناشی از وضعیت نامناسب شهرنشینی، ضرورت برنامه ریزی برای تامین نیازهای کودکان را ایجاب می کند و احداث محیط شهری سازگار با روحیه کودکان، سهم مهمی در رشد اجتماعی و شخصیتی آن ها خواهد داشت. با توجه به اهمیت موضوع، این پژوهش به بررسی فضاهای شهری ویژه کودکان و تحلیل طرح های مربوط به شهر دوست دار کودک در شهر قوچان اختصاص دارد. هدف از آن، بررسی و ارزیابی کاربری های متنوع شهری با توجه به نیازهای کودکان و همچنین شناخت مهم ترین دلایل عدم اجرای طرح های شهری در این شهر است. در این پژوهش از روش توصیفی - کاربردی استفاده شده است که گردآوری اطلاعات از طریق روش مطالعات کتاب خانه ای و اسنادی، مشاهدات میدانی، مصاحبه و پرسش نامه است که تجزیه و تحلیل اطلاعات با نرم افزار SPSS است. یافته ها نشان می دهد که مهم ترین عامل تاثیرگذار بر عدم دسترسی و استفاده کمتر کودکان از کاربری ها، طراحی و ساختن فضاهای شهری بدون توجه به وضعیت جسمانی کودکان (46.66%) و نامناسب بودن فضاهای تفریحی و اوقات فراغت برای کودکان در شهر قوچان با (40.95%) مطرح شده است، همچنین بیشتر کارشناسان (52.5%) معتقدند که از جمله دلایل عمدل اجرایی نشدن طرح های مربوط به کودکان، عدم شناخت مسوولان و مدیران شهری از این آیین نامه ها بوده است و گروهی دیگر (47.5%)، کمبود نیروی انسانی متخصص و کارشناس در پست های تخصصی در دستگاه های اجرایی را عامل مهم دیگری در این ارتباط می دانند.

کیفیت زندگی، مفهومی چند جانبه و چند بعدی است که تنها جنبه های مادی زندگی را دربر نگرفته؛ بلکه سنجش و اندازه گیری آن، در گرودسترسی به عوامل و امکانات مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و محیطی است. در این مقاله، رابطه بین کیفیت زندگی زنان و دسترسی به امکانات و خدمات شهری،سطح بهداشت و امنیت محله، با تاکید بر نیازهای ویژه آن ها، مورد سنجش قرار گرفته است. این پژوهش، مطالعه ای پیمایشی بوده و جامعه آماری شامل 383 نفر از زنان متاهل ساکن نواحی نه گانه شهرداری منطقه 2 تهران است که با شیوه تصادفی نسبتی مطابق انتخاب شده اند. یافته های پژوهش حاکی از روابط معنادار و همبستگی بین دسترسی به امکانات و خدمات شهری و شاخص های آن، سطح بهداشت و امنیت محله، با کیفیت زندگی زنان است، همچنین نتایج آزمون تحلیل واریانس، نشان داد با تفاوت ناحیه محل سکونت و تفاوت دسترسی به امکانات و خدمات، امنیت و بهداشت موردنیاز، کیفیت زندگی زنان نیز متفاوت می شود، همچنین متغیرهای دسترسی به امکانات و خدمات و امنیت محله، دارای بیشترین قدرت تبیین پراکنش کیفیت زندگی زنان بوده اند و 0.39 درصد آن را تبیین می کنند. از این رو، نتایج پژوهش نشان می دهد با توجه به حضور وسیع زنان در عرصه های عمومی و فضاهای شهری، با در نظر گرفتن رویکردهای نوینی در برنامه ریزی و طراحی و شهرسازی نوین، با مقوله سازمان دهی شهری با برنامه ریزی «برای زنان» و «با زنان» و تامین نیازهای ویژه آن ها در دسترسی به امنیت، بهداشت، امکانات و خدمات شهری در محله ها، موجبات ارتقای کیفیت زندگی زنان فراهم می شود.

سرعت رشد شهرنشینی مسایل و معضلات زیادی برای شهرها به دنبال داشته است که از جمله آن، مساله حاشیه نشینی و رشد سکونتگاه های غیررسمی است. در این میان شهر بناب به عنوان یکی از شهرهای مهم استان آذربایجان شرقی نیز به واسطه برخورداری از پتانسیل های مختلف، با پدیده حاشیه نشینی رو به رو شده است، لذا یکی از مهم ترین دغدغه های برنامه ریزان و مدیران شهری شهر بناب، کنترل حاشیه نشینی است. بر این اساس، سوال کلیدی این است که راهبرد مناسب جهت کنترل رشد حاشیه نشینی در شهر بناب چگونه است؟ در این مقاله از طریق روش شناسی توصیفی- تحلیلی با استفاده از مدل راهبردی SWOT تلاش شده است تا به ارایه راهکارهای لازم برای کنترل رشد حاشیه نشینی در شهر بناب، بر اساس نظرات کارشناسان به عنوان نمونه های مطالعه، پرداخته شود. نتایج به دست آمده در مطالعه وضع موجود، نشان دهنده ضرورت انتخاب راهبرد محافظه کارانه در مدیریت و کنترل حاشیه نشینی در شهر بناب، به عنوان راهبرد کانونی است، همچنین نتایج ارزیابی راهبردهای تدوین شده بر اساس روش QSPM نشان می دهد که راهبرد توجه ویژه مسوولان در ارایه خدمات مناسب به ساکنین مناطق روستایی و ایجاد زمینه های شغلی و ارایه خدمات مختلف اقتصادی و ساخت مسکن مناسب برای روستاییان جهت جلوگیری از مهاجرت، با مجموع نمره جذابیت 4.028، دارای بالاترین اولویت به لحاظ برنامه ریزی برای کنترل رشد حاشیه نشینی در شهر بناب است.

پژوهش حاضر در پاسخ به این سوال که کدام رویکرد در کاهش فقر زنان منطقه 18 شهر تهران و دستیابی به شاخص های پایداری شهری موثر است؟ و بر اساس فرضیه ای متعاقب آن با عنوان: رویکرد توانمندسازی شغلی زنان منطقه 18 تهران در فقرزدایی اقتصادی و به تبع آن تحقق بخشی از اهداف توسعه پایدار شهری موثر است، انجام شد. برای طراحی سوالات و انتخاب متغیرهای توانمندی شغلی (متغیر مستقل) و فقرزدایی اقتصادی (متغیر وابسته) از دیدگاه ها و نظریه های جنسیتی، مرتبط با بازار کار، فقرزدایی، سرمایه انسانی، توانمندسازی و توسعه پایدار استفاده شده است. تعداد نمونه ها با T 1.96 و صفت آماری 0.1 (شاغلان) و 0.9 (بیکار)، تعداد 136 نمونه برآورد شده است که جهت اطمینان بیشتر نمونه های آماری 200 نفر از زنان شاغل منطقه 18، جهت پرسشگری انتخاب شده است. در گردآوری اطلاعات از پرسش نامه استفاده شده که در آلفای کرونباخ بین سوالات 0.73 همسانی بوده است. با استفاده از روش های تحلیل واریانس تک متغیری و رگرسیون همزمان، ضمن تعیین سطح معناداری فقرزدایی حاصل از اشتغال در بین سه گروه، تفاوت گروه ها در ارتباط با میزان فقرزادیی سنجیده شده است. نتایج نشان داده است که هر چه امتیاز زنان در توانمندی شغلی در مقایسه با زنان با امتیاز کمتر (سطح متوسط و پایین)، بیشتر بوده، در فقرزدایی اقتصادی آنها تاثیر بیشتری داشته است؛ یعنی نقش اشتغال گروه توانمندتر در فقرزدایی، در مقایسه با دو گروه پایین تر (متوسط و پایین) دارای تفاوت معناداری بود.

هدف اصلی مطالعه حاضر سنجش و شناسایی شاخص های پایداری اجتماعی حمل و نقل شهری در شهر اهواز است که دو هدف فرعی شناخت عامل ها (شاخص های) اصلی پایداری اجتماعی حمل و نقل شهری و سنجش اولویت این شاخص ها در شهر اهواز دنبال شده است. در این راستا، روش شناسی پژوهش «توصیفی - تحلیلی» بوده است که از روش پیمایشی به صورت ابزار پرسش نامه برای گردآوری داده ها استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش، شهروندان شهر اهواز هستند که برای انتخاب جامعه نمونه از بین آن ها از روش های نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای و تصادفی ساده استفاده شده و سپس با استفاده از فرمول عمومی کوکران، 322 نفر انتخاب شده اند. جهت تحلیل داده ها نیز متناسب با اهداف پژوهش از آزمون های آماری تحلیل عاملی و T در قالب نرم افزار SPSS استفاده شده است. برابر با نتایج به دست آمده از تحلیل داده های پژوهش، نخست بر مبنای تحلیل عاملی متغیرهای 20 گانه پژوهش و بر مبنای متغیرهای بارگذاری شده، 3 عامل امنیت اجتماعی با درصد واریانس 0.32، رفاه اجتماعی با درصد واریانس 0.21 و عدالت اجتماعی با درصد واریانس 0.36 و مجموع واریانس تجمعی 0.89 به عنوان شاخص های اصلی پایداری اجتماعی در حمل و نقل شهری اهواز شناسایی شدند و سپس، تحلیل میزان اولویت شاخص های اصلی شناسایی شده از دیدگاه شهروندان بر مبنای تحلیل آماری T نشان داد که شاخص یا عامل عدالت اجتماعی با میزان اختلاف از میانگین پایین -0.0452 دارای وضعیت نامناسبی از لحاظ پایداری اجتماعی در حمل و نقل شهری در اهواز بوده و به طور متقابل از اولویت بیشتری نسبت به دو شاخص دیگر برای دستیابی به پایداری اجتماعی در حمل و نقل شهری اهواز را داراست.

هدف این مقاله بررسی اثرات زیست محیطی حمل و نقل شهر مشهد با استفاده از روشی بوم شناختی و ارزیابی پیامدهای اقتصادی آن بر شهروندان است. این بررسی بر مبنای ارزیابی از وضعیت جاری، به عنوان سناریوی پایه یا مرجع و مقایسه آن با وضعیت آتی توسعه و بهره برداری از سایر خطوط شبکه ریلی شهر، به عنوان سناریو مطلوب، صورت گرفته است. بر اساس نتایج به دست آمده، بر اساس سناریو مرجع، جاپای بوم شناختی حمل ونقل شهر مشهد از 0.11 هکتار برای هر فرد در سال 1392 به 0.14 هکتار برای هر فرد در سال 1404 افزایش خواهد یافت. و در سال 1404 انرژی مصرفی در بخش حمل و نقل به 54 میلیون گیگاژول خواهد رسید که سهم بنزین در بین سایر حامل های انرژی به تنهایی 69 درصد است. بر اساس سناریو مطلوب و با تکمیل شبکه ریلی این مقدار به 44 میلیون گیگاژول کاهش خواهد یافت و جاپای بوم شناختی برابر با 0.11 هکتار برای هر فرد؛ یعنی مانند وضعیت فعلی ثابت باقی می ماند که این علاوه بر اثرات مثبت زیست محیطی به لحاظ صرفه جویی اقتصادی ناشی از مصرف بنزین نیز حایز اهمیت است، به طوری که صرفه جویی حاصل از کاهش مصرف بنزین می تواند به تنهایی هزینه های عمرانی و ساختاری شرکت قطار شهری مشهد را توجیه کند.