به زراعی کشاورزی (مجله کشاورزی پردیس ابوریحان)
سال:1402 | دوره:25 | شماره:2 |تعداد مقالات:12

آزمایشی جهت بررسی اثر باکتری های باسیلوس و سودوموناس بر عملکرد کمی و کیفی و راندمان مالت سازی ارقام مختلف جو در شرایط دیم در مزرعه مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی ایلام در سال های زراعی 1396و 1397 اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. فاکتورهای موردبررسی شامل ارقام جو در سه سطح (به رخ، گریس و سرارود1) به عنوان فاکتور اول و تلقیح بذر با سویه باکتری های محرک رشد و کود شیمیایی در هشت سطح (شاهد، کود کامل (براساس توصیه مزرعه ای)، باکتری سودوموناس، باکتری باسیلوس، ترکیب دو باکتری سودوموناسو باسیلوس، باکتری سودوموناس+ نصف کود، باکتری باسیلوس+ نصف کود و ترکیب دو باکتری سودوموناس و باسیلوس+ نصف کود) به عنوان فاکتور دوم در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که همه صفات موردبررسی (غیر از راندمان مالت سازی) علاوه بر اثرات اصلی، تحت تأثیر برهم کنش سال در رقم در باکتری قرار گرفتند، این در حالی بود که راندمان مالت سازی تحت تأثیر اثر متقابل رقم در باکتری قرار گرفت. نتایج بیانگر آن بود که از نظر تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در واحد سطح و عملکرد دانه در هر دو سال، تیمار ترکیب باکتری ها+ نصف کود در رقم گریس به ترتیب با میانگین های 31، 390، 5294 کیلوگرم در هکتار در سال اول و  میانگین­های 35، 400 و 6222 کیلوگرم در هکتار در سال دوم بالاترین مقدار را به خود اختصاص دادند. هم چنین بالاترین راندمان مالت سازی (5/95 درصد) در تیمار ترکیب باکتری ها در رقم به رخ مشاهده شد.

تنش خشکی یکی از مهم ترین عوامل در کاهش عملکرد و کیفیت بذر کلزا می‎باشد. ارزیابی اثر کاربرد براسینواستروئید بر عملکرد دانه، محتوای روغن و پروفایل اسیدهای چرب ژنوتیپ‎های کلزا تحت تنش خشکی آخر فصل به عنوان هدف اصلی مطالعه حاضر در نظر گرفته شد. پژوهشی به صورت فاکتوریل کرت‎خرد‎شده در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی طی دو سال زراعی (97-1396 و 98-1397) در کرج اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل براسینواستروئید (صفر و 1/0 میکرومولار) و آبیاری (معمول و قطع آبیاری بعد از گلدهی) به صورت فاکتوریل در کرت های اصلی و ژنوتیپ‎های کلزا (نفیس، احمدی، اکاپی، نیما و نیلوفر) در کرت‏های فرعی قرار گرفتند. میزان اولئیک اسید و ‏ لینولئیک اسید در شرایط کاربرد براسینوستروئید به ترتیب در شرایط آبیاری کامل 7/0 و 11 درصد و در شرایط قطع آبیاری 1/1 و 4/6 درصد نسبت به تیمار شاهد بیش تر بود. کاربرد براسینواستروئید در شرایط قطع آبیاری منجر به کاهش 14 درصدی پالمیتیک‏ اسید نسبت به شاهد گردید. ژنوتیپ اکاپی در شرایط آبیاری به ترتیب بیش ترین و کم ترین اروسیک اسید و عملکرد دانه را داشت. این در حالی بود که تحت شرایط تنش خشکی بیش ترین میزان عملکرد دانه (3/3112 کیلوگرم‎در‎هکتار) و کم ترین میزان اروسیک اسید (26/0درصد) مربوط به ژنوتیپ نیلوفر بود. کاربرد براسینواستروئید منجر به بهبود کیفیت اسیدهای چرب گردید و در هر دو شرایط آبیاری ژنوتیپ نیلوفر قابل توصیه ‎است.

فلزات سنگین مانند کروم از آلاینده های مهم برای محیط زیست و تولیدات کشاورزی به حساب می آیند، بسیاری از این فلزات حتی در غلظت های بسیار کم، سمی بوده و حتی فرایند رشدونمو محصولات را دچار اختلال می کند. به منظور بررسی واکنش ارقام مختلف کنجد به سطوح مختلف آب آبیاری آلوده به کروم، آزمایشی گلدانی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در سال 1395 در منطقه فرومد از توابع شهرستان میامی انجام شد. عوامل موردمطالعه شامل آبیاری با سطوح 20، 40، 60، 80 و 100 درصد آب آلوده به کروم و سه رقم کنجد دشتستان، اولتان و محلی بودند. اثر سطوح مختلف آبیاری با آب آلوده به کروم بر ارتفاع بوته، طول ریشه، تعداد برگچه و وزن تر اندام هوایی بررسی شد و شاخص بهره وری آب ارقام کنجد تعیین شد. نتایج نشان داد که آبیاری با آب آلوده به کروم باعث کاهش معنی­دار (01/0P<) ارتفاع بوته و طول ریشه شد، اما تعداد برگچه و وزن تر اندام هوایی را تحت تأثیر قرار نداد. بیش ترین کاهش در ارتفاع بوته (01/24 درصد) و طول ریشه (07/20 درصد) در شرایط آبیاری با 100 درصد آب آلوده به کروم مشاهده شد. تفاوت قابل ملاحظه­ای بین ارقام کنجد در رابطه با ویژگی های رشدی وجود داشت، به طوری که رقم اولتان، از ارتفاع بوته، تعداد برگچه و طول ریشه و بهره وری بیش تری نسبت به سایر ارقام برخوردار بود. با توجه به نتایج، سطوح بالای کروم در آب آبیاری، موجب کاهش قابل توجه رشد ارقام مختلف گیاه کنجد گردید.

به منظور بررسی تأثیر سطوح مختلف ورمی کمپوست و بور بر عملکرد دانه و روغن گلرنگ، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی 96-1395 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان انجام شد. عوامل آزمایشی شامل چهار سطح ورمی­کمپوست (صفر، 4، 8 و 12 تن در هکتار) و چهار سطح عنصر بور (صفر، 3، 6 و 9 کیلوگرم در هکتار) از منبع بوریک اسید (H3BO3) به صورت خاک کاربرد بود. نتایج نشان داد که اثر ورمی­کمپوست بر اغلب صفات اندازه گیری شده معنی دار بود. بر این اساس، عملکرد بیولوژیک و اجزای عملکرد شامل تعداد طبق در مترمربع، دانه در طبق و وزن هزاردانه تا بالاترین سطح مصرف ورمی کمپوست، به طور معنی داری افزایش یافت. اثر بور نیز بر صفات تعداد دانه در طبق، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، عملکرد کلاله شاخص برداشت، عملکرد روغن و درصد پروتئین دانه معنی دار شد. اثر متقابل ورمی­کمپوست و بور بر صفات عملکرد دانه، شاخص برداشت، عملکرد روغن و درصد پروتئین دانه معنی دار گردید. مقایسه میانگین نشان داد که بیش ترین عملکرد دانه (3184 کیلوگرم در هکتار) و بیش ترین عملکرد روغن (939 کیلوگرم در هکتار) در ترکیب تیماری 12 تن ورمی کمپوست در هکتار و 3 کیلوگرم بور در هکتار حاصل شد، که در هر دو مورد عملکرد دانه و روغن در واحد سطح افزایش بیش از صددرصدی در مقایسه با تیمار شاهد را نشان داد.

تلفیق کود‎های آلی و شیمیایی یکی از روش‎های مهم رسیدن به کشاورزی پایدار محسوب می‎شود. به منظور بررسی اثر کود‎های آلی به همراه کود‎های شیمیایی بر عملکرد، اجزای عملکرد و صفات کیفی دانه آفتابگردان، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در بهار سال 1398 در دانشگاه گنبدکاووس با سه تکرار اجرا شد. عامل رقم در دو سطح شامل هایسان 25 و اسکار و ترکیب کود در شش سطح شامل عدم مصرف کود، مصرف 100 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار، مصرف 50 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار، مصرف 50 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار+ یک ونیم کیلوگرم هیومیک اسید در هکتار، مصرف 50 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار+ نیم کیلوگرم وایتا فری در هکتار و مصرف 50 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار+ یک ونیم کیلوگرم هیومیک اسید در هکتار+ نیم کیلوگرم وایتا فری در هکتار بود. نتایج نشان داد که تأثیر رقم و کود بر بیش تر صفات مورد اندازه‎گیری معنی‎دار شد. رقم اسکار عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، درصد و عملکرد روغن بیش‎تری نسبت به رقم هایسان 25 تولید کرد. عملکرد دانه، عملکرد روغن، عملکرد بیولوژیک و ارتفاع گیاه در تیمار کودی مصرف 100 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار بیش از تیمار‎های کودی دیگر بود، اما اختلاف معنی‎دار با تیمار کودی مصرف 50 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار+ هیومیک اسید + وایتا فری نداشت. براساس نتایج به دست آمده، برای رسیدن به حداکثر عملکرد دانه و روغن آفتابگردان و جلوگیری از مصرف بی رویه کود‎های شیمیایی، کاربرد همزمان کود شیمیایی نیتروژن، هیومیک اسید و ویتا فری توصیه می شود.

این مطالعه با هدف بررسی برهم کنش تاریخ کاشت و میزان کود نیتروژن مصرفی بر رشد و عملکرد گندم زمستانه در شهرستان تربت جام استان خراسان رضوی انجام شد. آزمایش مزرعه­ای به­صورت کرت­های خردشده در قالب طرح پایه بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در شهرستان تربت جام در سال زراعی 1400-1399 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل سه تاریخ کاشت 10 مهرماه، 26 مهرماه و 12 آبان ماه در کرت­های اصلی و شش سطح کود نیتروژن شامل صفر (به عنوان شاهد)، 100، 125، 150، 175 و 200  کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص در کرت­های فرعی بود. در هر کرت، گندم رقم پیشتاز در هفت خط کشت با فاصله ردیف 15 سانتی متر و به طول 8 متر کشت شد. تجزیه واریانس نشان داد که اثر تاریخ کاشت، کود نیتروژن مصرفی و اثر متقابل آن ها بر همه صفات اندازه­گیری معنی­دار شد. مقایسه میانگین نشان داد که میزان عملکرد و اجزای عملکرد در تاریخ کاشت 10 مهرماه بیش تر بود و مقادیر اغلب این صفات در تاریخ کاشت 12 آبان ماه نسبت به تاریخ 10 مهرماه کاهش معنی­دار داشتند. مقدار عملکرد دانه در تاریخ کاشت 10 و 26 مهرماه با مصرف 200 کیلوگرم در هکتار کود نیتروژن به حداکثر خود رسید، در حالی که بیشینه عملکرد در تاریخ کاشت 12 آبان با مقدار مصرف 175 کیلوگرم در هکتار به­دست آمد. به­طورکلی با تأخیر در کاشت، پاسخ رشد و عملکرد گندم به میزان کود نیتروژن مصرفی کاهش می یابد و به منظور توصیه کودی کارآمد، زمان کاشت محصول نیز باید مدنظر قرار گیرد.

به منظور بررسی تأثیر تلقیح مایکوریزا، نسبت ترکیبی اکسین/ جبیرلین و آسکوربیک اسید بر عملکرد و اجزای عملکرد ذرت این پژوهش دو ساله (1398-1397) به صورت طرح اسپیلت فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی شهید سالمی واقع در شمال شهر اهواز انجام گرفت. فاکتور اصلی تیمارها شامل قارچ مایکوریزا (گونة گلوموس اینترارادیسز) در دو سطح (تلقیح و عدم تلقیح) پیش از کاشت و فاکتور فرعی شامل نسبت هورمون اکسین به جیبرلین در سه سطح (صفر درصد، 600/300، 300/600) میلی­گرم بر لیتر و آسکوربیک اسید در سه سطح (صفر، 100، 200) میلی­گرم بر لیتر به صورت محلول پاشی انجام شد. نتایج نشان داد که مایکوریزا بر وزن خشک برگ، ساقه و بلال و وزن دانه و عملکرد و هم چنین صفات بیولوژیکی تأثیر معنی داری دارد. به ترتیب بالاترین مقدار عملکرد دانه (72/7410) کیلو­گرم در سطوح تیماری تلقیح مایکوریزا، نسبت اکسین به جیبرلین 600 میلی­گرم به 300 میلی­گرم و در 200 میلی­گرم آسکوربیک اسید و بالاترین عملکرد وزن خشک ساقه (100 گرم) در برهم کنش سه گانه عامل های آزمایش در سطوح تیماری عدم تلقیح مایکوریزا، عدم مصرف ترکیب هورمونی و مصرف 100 میلی­گرم آسکوربیک اسید، بالاترین عملکرد میزان دانه در ردیف (46/45 درصد) در نسبت اکسین به جیبرلین 600 میلی­گرم به 300 میلی­گرم و مصرف 200 میلی­گرم آسکوربیک اسید به دست آمد. با توجه به تأثیر مثبت کاربرد فاکتورهای آزمایشی، استفاده از میکوریزا و هورمون­های مذکور، و آسکوربیک اسید توصیه می­شود.

جوانه­زنی یکی از مهم­ترین، حساس­ترین و اصلی­ترین مراحل فنولوژیکی در چرخه زندگی گیاه و یک فرایند کلیدی در سبزشدن گیاهچه است. به این ­منظور مطالعه­ای با هدف تأثیر پرایمینگ بذر بر شاخص­های مختلف سبزشدن در ارقام مختلف گندم (Triticum aestivum) به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان در سال 1401 اجرا شد. تیمارها شامل پیش­تیمار بذر با کودهای 1- کود مایع ویژه بذر مال بیوزر، 2- سیفول آمینوزینک، 3- سبزینه، 4- کود بذرمال رویش 5- اکوبوستر و 6- شاهد (عدم کاربرد کود) و ارقام مختلف گندم آبی (پیشگام، زرینه و حیدری) و دیم (صدرا، هشترود و باران) بود. نتایج نشان داد که پیش­تیمار بذرها باعث افزایش طول کلئوپتیل، طول ریشه و ساقه، وزن ریشه و ساقه، درصد و سرعت سبزشدن، شاخص بنیه، فعالیت آنزیم­های کاتالاز و پراکسیداز در گیاهچه­های گندم در مقایسه با شاهد گردید. بیش ترین فعالیت آنزیم کاتالاز (Unit/ml 129/0) و پراکسیداز (Unit/ml 58/88) در گیاهچه های حاصل از بذرهای پیش­تیمار شده با سیفول آمینوزینک به دست آمد که به ترتیب 8/65 و 32 درصد بیش تر از گیاهچه­های حاصل از بذرهای شاهد بود. با توجه به این که پیش­تیمار بذر روشی ساده و مقرون به صرفه­ بوده و درعین سادگی و عدم نیاز به دانش فنی پیچیده، به آسانی می­تواند توسط کشاورزان اجرا گردد، بنابراین این روش جهت بهبود سبزشدن، رشد گیاهچه و افزایش کیفیت و قدرت بذرهای گندم توصیه می­شود.

مطالعه حاضر به منظور جزئی سازی عوامل مدیریتی تأثیرگذار و تأثیرپذیر بر تولید علوفه شبدر در کشور و شناسایی عوامل محدودکننده آن انجام شد. در این مطالعه داده های به دستبه دست آمده از 68 پروژه تحقیقاتی که توسط سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی طی سال های 1388 تا 1399 در سراسر کشور اجرا شده بود، با استفاده از روش فراتحلیل (متاآنالیز) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد تاریخ کاشت 31/3- درصد، روش کاشت 82/22- درصد، گونه 14/40+ درصد، میزان بذر مصرفی (تراکم کاشت) 53/1+ درصد، تنش خشکی 16/16- درصد و مرحله فنولوژیکی برداشت علوفه 42/15- درصد از تغییرات عملکرد علوفه شبدر را توجیه نمودند. بنابراین، کاشت پاییزه در نیمه دوم شهریورماه، روش کاشت کرتی، انتخاب گونه شبدر برسیم (Trifolium alexandrinum) رقم تولیدی کرج، میزان بذر مصرفی 20-15 کیلوگرم در هکتار (برای تولید علوفه) و برداشت علوفه در مرحله فنولوژیکی 25-10 درصد گل دهی بوته ها، مهم ترین عوامل مدیریتی و زراعی در افزایش تولید علوفه شبدر در مناطق سرد و معتدل است و رعایت نکردن یکی و یا مجموعه ای از این عوامل باعث کاهش تولید علوفه شبدر و خلأ عملکرد خواهد شد. به طور کلی گونه، روش کاشت و تنش خشکی به ترتیب به عنوان مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر عملکرد علوفه شبدر در ایران شناخته شدند.

به منظور بررسی امکان کاهش طول دوره رشد و افزایش عملکرد دانه ژنوتیپ های مختلف کینوا، در سال 1398، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شاهد اجرا شد. عامل اصلی شامل سه ژنوتیپ مختلف کینوا (تیتیکاکا، جیزا 1 و ساجاما) و عوامل فرعی شامل سه روش کاشت (کاشت نشا، کاشت بذر پرایم شده با محلول ppm 1000 بوریک اسید و کاشت مستقیم بذر) و محلول پاشی بور در دو سطح (شاهد و محلول پاشی با محلول ppm 1000 بوریک اسید) بود. نتایج نشان داد که اثر ژنوتیپ بر تمام صفات موردمطالعه معنی دار بود. بیش ترین ارتفاع بوته (38/123 سانتی متر) و عملکرد دانه (28/2860 کیلوگرم در هکتار) در رقم جیزا 1 به دست آمد. هم چنین کم ترین طول دوره رشد و گلدهی مربوط به رقم تیتیکاکا و بیش ترین طول دوره مربوط به رقم ساجاما بود. روش کاشت نیز بر صفات رشد و عملکرد کینوا اثر معنی داری داشت و نشاکاری نسبت به سایر روش ها مؤثرتر بود. این روش موجب افزایش 15/48 درصدی ارتفاع بوته، افزایش 69/176 درصدی عملکرد دانه و کاهش طول دوره گلدهی (35/34 درصد) و رسیدگی (97/37 درصد) شد. روش پرایمینگ نیز در مقایسه با تیمار شاهد توانست صفات موردمطالعه را بهبود بخشد. البته میزان اثرگذاری آن به اندازه نشاکاری نبود. اثر محلول پاشی بور نیز بر عملکرد دانه معنی دار بوده و موجب افزایش 7/16 درصدی این صفت شد.

به منظور انتخاب والدین مناسب جهت اهداف اصلاحی، شناخت کافی از تنوع ژنتیکی و طبقه‏بندی ژرم‏پلاسم‏ها ضروری است. به این منظور پژوهشی جهت طبقه‏بندی و شناخت تنوع فنوتیپی 17 ژنوتیپ بادمجان در سه تکرار در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی در سال 1398 در مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر شهر کرج انجام شد. در مجموع 19 صفت موردارزیابی قرار گرفت. در این پژوهش برخی صفات مورفولوژیک هم چون تعداد روز تا گلدهی، ارتفاع بوته، تعداد ساقه در بوته، تعداد گره و میانگره، وزن و عملکرد میوه هم چنین میزان فنل کل، آنتوسیانین کل و گلیکوآلکالویید سولاسونین در میوه اندازه‏گیری شد. نتایج تجریه واریانس برای تمام صفات فوق در سطح یک درصد معنی‏دار بود. دامنه تغییرات، تنوع ژنتیکی بسیار زیادی را در بین ارقام نشان داد که می‏تواند برای اهداف متفاوت اصلاحی مفید باشد، ارتفاع بوته کم تر برای جلوگیری از خوابیدگی و تعداد ساقه و گل بیش تر برای رسیدن به عملکرد بالاتر دارای اهمیت است که ژنوتیپ 13321 از سایر ژنوتیپ‏ها کوتاه‏تر بود. تجزیه خوشه‏ای ژنوتیپ‏های موردمطالعه را در سه گروه مجزا قرار داد و بادمجان‏های سفید را به طور مشخص از بادمجان‏های رنگی جدا کرد. نتایج تجزیه به مؤلفه‏های اصلی نیز ضمن تأیید نتایج تجزیه کلاستر نشان داد که بادمجان‏های رنگی نسبت به بادمجان‏های سفید زودرس‏تر، عملکرد میوه بیش تر و مقدار گلیکوآلکالوئید سولاسونین کم تری داشتند اگرچه بادمجان‏های رنگی مورداستفاده در این پژوهش ارقام اصلاح شده بودند، اما این نکته قابل توجه است که استفاده از روش‏های اصلاحی در بهبود کمیت و کیفیت بادمجان دارای اهمیت می‏باشد.

ازآنجایی که محصولات باغبانی برداشت شده قابلیت فساد­پذیری بالایی دارند، به کارگیری فنون مناسب جهت افزایش ماندگاری به منظور استفاده در تمام فصول سال و هم چنین صادرات ضروری است. پژوهش حاضر در سال 1400-1399 با هدف بررسی اثرات درون­پاشی اسانس مرزه بختیاری با کیتوزان بر خصوصیات حسی و کیفی دانه انار در قالب طرح کاملاً تصادفی با هشت تیمار شامل نسبت های وزنی- وزنی اسانس به کیتوزان (1:1، 1:2 و 1:3) در دو سطح پاشش اسانس مرزه بختیاری (3/0 و 6/0) به همراه دو شاهد قبل و بعد از اعمال تیمارها با سه تکرار در آزمایشگاه تحقیقاتی دانشگاه شهرکرد انجام شد. نتایج نشان داد که بهترین وضعیت ظاهری دانه­های انار در نسبت 6/0-1 کیتوزان به اسانس و بهترین مزه دانه­های انار در تیمارهای 3/0-2 و 3/0-3 مشاهده شد. در تیمار اسانس قطر هاله ضد میکروبی مربوط به قارچ 2 میلی­متر و در نسبت 1:2 اسانس به کیتوزان 5/5 میلی­متر نشان داده شد. بیش ترین بازده درون­پوشانی و کوچک­ترین اندازه ذره مربوط به نسبت 1:2 بود. میزان بازده در نسبت های 1:3 (1/55 درصد) و نسبت 1:1 (2/51 درصد) نشان داده شد. کم ترین پتانسیل زتا در نسبت 1:3 و بیش ترین میزان در نسبت 1:1 حاصل شد. پوشش­دهی دانه­های انار و انتخاب غلظت مناسب اسانس مرزه بختیاری همراه با پوشش کیتوزان (3/0-1 و 3/0-2)، می­توان زمان ماندگاری، بازارپسندی و کیفیت تغذیه­ای دانه انار را به میزان مناسب و قابل توجهی حفظ کرد.