بوم شناسی کشاورزی
سال:1403 | دوره:16 | شماره:2 |تعداد مقالات:11

به­منظور بررسی تأثیر باکتری­های افزاینده رشد گیاه روی سیستم ریشه­ای گندم در شرایط دیم، آزمایشی به­صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه مرکز تحقیقات کشاورزی سرابله استان ایلام در سال زراعی 99- 1398 اجرا شد. تیمار­های آزمایش شامل ارقام مختلف گندم (سرداری، کریم، کوهدشت و ریژاو) و منابع مختلف کودی شامل شاهد (عدم مصرف کود)، کود شیمیایی اوره (تأمین 50 درصد نیاز گیاه)، باکتری آزوسپیریلیوم + کود شیمیایی اوره تأمین 50 درصد نیاز گیاه)، باکتری ازﺗﻮﺑﺎﮐﺘﺮ + کود شیمیایی اوره (50 درصد نیاز گیاه)، باکتری آزوسپیریلیوم + ازﺗﻮﺑﺎﮐﺘﺮ + کود شیمیایی اوره (50 درصد نیاز گیاه) و تأمین 100 درصد نیاز گیاه با اوره بود. صفات مورد ارزیابی در این پژوهش شامل طول ریشه، وزن تر و خشک ریشه، حجم ریشه، سطح ریشه، قطر ریشه، طول مخصوص ریشه، تراکم طول ریشه، حجم مخصوص ریشه، تراکم بافت ریشه و چگالی سطح ریشه بود. بیشترین طول ریشه (6/115 سانتی­متر)، حجم ریشه (3/13 سانتی­مترمکعب)، سطح ریشه (2/137 سانتی­مترمربع)، طول مخصوص ریشه (9/46 سانتی متر طول ریشه بر گرم وزن خشک ریشه)، حجم مخصوص ریشه (0045/0 گرم وزن خشک ریشه بر سانتی­مترمکعب حجم خاک)، تراکم طول ریشه (214/0 سانتی­متر طول ریشه بر سانتی­مترمکعب خاک)، تراکم بافت ریشه (4/32 گرم ریشه بر مترمکعب حجم خاک) و چگالی سطح ریشه (5/127 سانتی­متر مربع بر سانتی­مترمکعب) در رقم ریژاو × باکتری آزوسپیریلیوم + ازﺗﻮﺑﺎﮐﺘﺮ + 50 درصد کود شیمیایی اوره نسبت به شاهد(عدم مصرف کود) و کمترین طول ریشه، حجم ریشه، سطح ریشه، طول مخصوص ریشه، حجم مخصوص ریشه، تراکم طول ریشه، تراکم بافت ریشه و چگالی سطح ریشه در رقم سرداری × شاهد (عدم مصرف کود) مشاهده گردید. با توجه به نتایج به­دست آمده در شرایط دیم، گندم رقم ریژاو با توجه به ساختار ریشه­ای گسترده و مناسب­تر در حضور باکتری آزوسپیریلیوم + ازﺗﻮﺑﺎﮐﺘﺮ عملکرد قابل قبولی را توانست به دست آورد، بنابراین می­توان این رقم را پیشنهاد داد.

زنان به­دلیل نقش­های گوناگون خود در خانه و مزرعه همواره تأثیر قابل توجهی بر رفاه و پایداری خانوارهای روستایی دارند. بااین وجود، ارزش فعالیت­های آنان اغلب دست­کم گرفته می­شود که این موضوع بسیاری از برنامه­های توسعه را با ناکامی مواجه نموده است. با هدف تعیین میزان مشارکت زنان در کشاورزی و تأثیر آنان بر پایداری اگرواکوسیستم­های ایران، پژوهش حاضر در تمامی استان­های کشور به اجرا درآمد. داده­های مورد نیاز به وسیله پرسشنامه از 930 خانوار کشاورز گردآوری شدند. روایی و پایایی پرسشنامه به­ترتیب توسط متخصصان و آزمون آلفای کرونباخ تأیید شد و تجزیه و تحلیل داده­ها نیز از طریق آزمون­ فریدمن، آزمون تی نمونه­های مستقل و ضریب همبستگی تائو بی کندال صورت پذیرفت. براساس یافته­ها، مشارکت اکثریت زنان در سامانه­های کشاورزی بازاربنیان (مردم محور) کمتر از حد متوسط بود. از سوی دیگر، نتایج نشان دادند که با وجود محدودیت­های متفاوت، 1/44 درصد از زنان دارای باغچه­های خانگی بودند. ارزیابی پایداری نیز آشکار ساخت که در کل اگر چه خانوارهای کشاورز سطح مطلوبی از پایداری را تجربه نکردند، امّا زنان با تولید محصولات کشاورزی گوناگون در باغچه­های خانگی خویش به­طور معناداری (01/0p<) پایداری خانوارهایشان را بهبود بخشیدند. زنان همچنین با مشارکت در تولید محصولات کشاورزی بازاربنیان (مردم محور) به ارتقای پایداری خانوارهای خود یاری رساندند. البته آنان با مشارکت در این سامانه­ها به اندازه زمانی که در باغچه­های خانگی­شان فعالیت داشتند، موفق به بهبود پایداری نشدند. بدین ترتیب، پژوهش حاضر پیشنهاد می­کند که کارشناسان و سیاست­گذاران با نگاهی جنسیت­محور به مسائل بخش کشاورزی بپردازند. زیرا به حاشیه راندن زنان از این بخش به مفهوم تبدیل آنان از عناصر فعال اقتصادی به مصرف­کنندگانی با سبک زندگی متفاوت می­باشد که این تغییر بی­تردید اقتصاد محلی و ملی را با دشواری­های فراوانی مواجه می­سازد و پیامدهای هنگفتی را به همراه خواهد داشت.

تحقیق حاضر با هدف ارزیابی پایداری کشاورزی در شهرستان­های سمنان، سرخه و مهدیشهر انجام شده است. شاخص­های زیست­محیطی، اقتصادی و اجتماعی به عنوان شاخص­های تصمیم­گیری ارزیابی در نظر گرفته شدند. اطلاعات مورد نیاز در این مطالعه با بهره گیری از نظرات کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی و سالنامه­های آماری استان سمنان (سال 95- 1391) جمع­آوری گردید. تعیین وزن معیارها و زیرمعیارها از طریق آنتروپی شانون و رتبه­بندی شهرستان­های مذکور از لحاظ پایداری کشاورزی با مدل ویکور انجام گرفت. براساس نتایج به دست آمده از روش آنتروپی از سه معیار در نظر گرفته شده در بخش ارزیابی پایداری کشاورزی، معیار زیست­محیطی با وزن نهایی 52/0 بالاترین امتیاز را کسب کرده است و بعد از آن معیار اقتصادی با وزن 3/0 در رتبه دوم و معیار اجتماعی با مقدار 17/0 کمترین وزن معیار را به خود اختصاص داده است. همچنین، نتایج مدل ویکور نشان داد که از مجموع سه معیار و 18 زیرمعیار مورد مطالعه، پایداری کشاورزی در سه شهرستان استان سمنان با هم متفاوت است، به طوری که شهرستان سرخه با مساحت 9222 کیلومترمربع در رتبه اول، سمنان با مساحت 11017 کیلومترمربع در رتبه دوم و شهرستان مهدیشهر با مساحت 1943 کیلومترمربع در رتبه سوم از نظر کشاورزی پایدار قرار دارند. به طور کلی، می­توان نتیجه گرفت که معیار زیست محیطی بیشترین و معیار اجتماعی کمترین تأثیر را در پایداری کشاورزی مناطق منتخب دارد. افزون بر این، نتایج بیانگر آن است که شهرستان سرخه مطلوب ترین منطقه در بین سه شهرستان به لحاظ پایداری کشاورزی می­باشد.

به منظور بررسی مصرف زغال زیستی و تنش آبی بر ویژگی های بیوشیمیایی و عملکرد گلرنگ (Carthamus tinctorius L.) پژوهشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دانشگاه شیراز در فصل رشد 99- 1398 اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل رژیم آبیاری (آبیاری مطلوب و قطع آبیاری پس از گل دهی) و تیمار کودی شامل شاهد بدون کود، مصرف سه تن زغال زیستی گندم و یا پنبه در هکتار، 150 کیلوگرم اوره + 50 کیلوگرم سوپرفسفات تریپل در هکتار، 5/112 کیلوگرم اوره + 5/37 کیلوگرم سوپرفسفات تریپل در هکتار و 5/112 کیلوگرم اوره + 5/37 کیلوگرم سوپر فسفات تریپل + سه تن زغال­زیستی گندم و یا پنبه در هکتار بودند. در شرایط قطع آبیاری مصرف 5/112 کیلوگرم اوره + 5/37 کیلوگرم سوپرفسفات تریپل + سه تن زغال زیستی گندم در هکتار به ترتیب میزان کلروفیل a و کل را 55 و 40 درصد، نسبت به شاهد افزایش دادند. بالاترین میزان فعالیت آنزیم کاتالاز و پراکسیداز در تیمار قطع آبیاری در گل دهی به دست آمد. همچنین، در شرایط تنش آبی کاربرد 5/112 کیلوگرم اوره + 5/37 کیلوگرم سوپرفسفات تریپل + سه تن زغال زیستی پنبه، سبب افزایش محتوای نسبی آب برگ، عملکرد زیست توده و دانه به ترتیب به میزان 03/53، 05/22 و 7/34 درصد گردید. به طور کلی، کاربرد 5/112 کیلوگرم اوره + 5/37 کیلوگرم سوپرفسفات تریپل + سه تن زغال زیستی پنبه در هکتار، در شرایط تنش آبی باعث بهبود محتوای نسبی آب برگ، تعداد دانه در طبق، تعداد طبق بارور در بوته و در نهایت، عملکرد دانه گلرنگ شد.

یکی از بزرگ ترین مشکلات بوم نظام های رایج کشاورزی از بین رفتن تنوع زیستی می باشد. در همین راستا، نتایج تحقیقات نشان می دهد که کاربرد دانش بومی در این بوم نظام ها، موجب حفاظت و مدیریت تنوع زیستی می شود. در همین راستا، جهت بررسی روش های سنتی مورد استفاده برای افزایش تنوع زیستی کشاورزی در بوم نظام های زراعی، پژوهشی بر پایه روش ارزیابی مشارکت روستایی اجرا شد. اطلاعات مورد نیاز از پرسش نامه های تکمیل شده از طریق مصاحبه حضوری با 453 کشاورز از 18 روستا در دو شهرستان ششتمد و سبزوار واقع در غرب خراسان رضوی به دست آمد. نتایج نشان داد که اگر چه بوم نظام های کشاورزی در این مناطق از سیستم های معیشتی فاصله گرفته و به سمت سیستم های بازاربنیان سوق یافته است، امّا کشاورزان بومی در این مناطق از انواع روش ها مانند کشت مخلوط، کاشت گیاهان در حاشیه مزارع، تناوب، آیش، تعویض بذور، تلفیق دام در کنار زراعت و باغداری، برای افزایش تنوع در مزارع خود بهره می برند. از نظر نوع گیاهان و خانواده های گیاهی مورد استفاده، بین روستاها، بخش ها و دو شهرستان مورد نظر تفاوت معنی داری وجود داشت. در بین روستاهای مورد مطالعه، روستاهایی با آب و هوای مساعدتر و منابع آبی بیشتر، قادر به ارائه سیستم هایی با تنوع زیستی بیشتر بودند. در تمامی روستاهای مورد مطالعه، کشاورزان از بیشتر از یک روش، برای افزایش تنوع مزارع خود استفاده می کردند. نکته قابل توجه در مورد این سیستم ها، اقدام به دامپروری و باغداری در کنار زراعت بود که این مسئله موجب تاب آوری اقتصادی بیشتر کشاورزان به خصوص در شرایط نامناسب آب و هوایی می شود.

اثرات کاربرد دو نوع کود آلی بر صفات رویشی و زایشی گیاه ارزن معمولی (Panicum miliaceum L.)، در آزمایش مزرعه­ای به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی و با سه تکرار در سال زراعی 1397- 1396 در شهرستان گناباد مورد بررسی قرار گرفت. در این آزمایش، از مقادیر صفر، 5/7 و 15 تن در هکتار کمپوست ضایعات پرتقال تولیدی و کمپوست زباله شهری استفاده گردید. نتایج آزمایش نشان داد که با افزایش میزان مصرف کمپوست زباله شهری و کمپوست ضایعات پرتقال در خاک ارتفاع بوته، وزن خشک، عملکرد دانه و شاخص برداشت گیاه افزایش پیدا کرد. مصرف 15 تن در هکتار کمپوست زباله شهری و 15 تن در هکتار ضایعات پرتقال، تعداد پنجه در بوته را به ترتیب 8/69 و 8/26 درصد نسبت به شاهد افزایش دادند. بالاترین سطح کمپوست زباله شهری و کمپوست ضایعات پرتقال وزن دانه در بوته را به ترتیب 5/41 و 3/16 درصد نسبت به شاهد افزایش دادند. اثر متقابل تیمارها تأثیر معنی­داری بر وزن دانه در بوته، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت ارزن داشتند. بیشترین وزن دانه در بوته (82/13 گرم)، وزن هزار دانه (06/9 گرم) و عملکرد بیولوژیک (3/10159 کیلوگرم در هکتار) از تیمار مصرف 15 تن در هکتار کمپوست زباله شهری و 15 تن در هکتار کمپوست ضایعات پرتقال و کمترین میزان این صفات از شاهد به­دست آمدند. در این پژوهش مشخص گردید که استفاده از 15 تن در هکتار کمپوست زباله شهری و 15 تن در هکتار ضایعات پرتقال می­تواند برای بهبود بخشیدن به عملکرد و اجزای آن مد نظر قرار گیرد.

نگرانی های عمومی در مورد تأثیر فعالیت های روزانه مردم بر محیط طبیعی در حال افزایش می باشد. این نگرانی ها سبب شده است که اکنون سیاست­های محیط­زیستی بیشتر تمرکز خود را بر اطلاع­رسانی به مصرف­کنندگان و ترغیب آن­ها به کاهش آسیب­های محیط­زیستی ناشی از خریدهایشان قرار دهند. برچسب های محیط زیستی برای شناسایی و متمایز ساختن محصولاتی که اثرات محیط زیستی کمتری نسبت به محصولات بدون برچسب دارند، استفاده می شوند. هدف مطالعه حاضر، برآورد تمایل به پرداخت مصرف کنندگان برای هر یک از اطلاعات فراهم شده در «برچسب کشاورزی حفاظتی» و تعیین عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت مصرف کنندگان می باشد.  در این مطالعه، به­منظور تحلیل ترجیحات مصرف کنندگان برای تولیدات کشاورزی حفاظتی در شهر مشهد ، از روش آزمون انتخاب و برای برآورد پارامترهای آن از الگوهای لاجیت شرطی و لاجیت ترکیبی استفاده شده است. اطلاعات موردنیاز از طریق تکمیل 170 پرسش نامه از مصرف کنندگان شهر مشهد جمع آوری شده است. نتایج نشان داد که تمایل به پرداخت نهایی برای ویژگی­های دقت روش اندازه گیری و سازمان صادرکننده برچسب به ترتیب 04/17 و 5 تومان محاسبه شد. متغیرهای جنسیت، حضور کودک در خانواده و حضور افراد با بیماری خاص در خانواده اثر مثبت و معنی دار و متغیر سن اثر منفی و معنی داری بر میزان تمایل به پرداخت مصرف کنندگان داشته است. به طور کلی مقدار تمایل به پرداخت مصرف کنندگان برای کسب اطلاعات مربوط به نحوه کشت و آسیب به محیط زیست بسیار پایین بود.

به منظور ارزیابی تأثیر نسبت­های جایگزینی و افزایشی کشت مخلوط چای ترش بر ویژگی­های کمّی و کیفی گاوزبان اروپایی تحت محلول پاشی کود آهن آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار، در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زابل در سال زراعی 95-1394 اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل محلول پاشی سولفات آهن به عنوان عامل اول در سه سطح شاهد، سه و شش گرم در لیتر و نسبت­های کشت مخلوط شامل خالص چای ترش، خالص گاوزبان اروپایی، 75 درصد چای ترش + 25 درصد گاوزبان اروپایی، 75 درصد گاوزبان اروپایی + 25 درصد چای ترش، 50 درصد چای ترش + 50 درصد گاوزبان اروپایی، 50 درصد چای ترش + 100 درصد گاوزبان اروپایی، 100 درصد چای ترش + 50 درصد گاوزبان اروپایی، 100 درصد چای ترش + 100 درصد گاوزبان اروپایی به عنوان عامل دوم بود. نتایج حاصل از برهم کنش متقابل کشت مخلوط و محلول پاشی سولفات آهن نشان داد که بیشترین میزان آنتوسیانین از تیمارشش گرم در لیتر سولفات آهن و 100 درصد چای ترش + 100 درصد گاوزبان اروپایی به دست آمد. بیشترین مقدار عملکرد اقتصادی گاوزبان اروپایی در بین نسبت­های کشت مخلوط از تیمار 25 درصد چای ترش به علاوه 75 درصد گاوزبان اروپایی به دست آمد (1/49 کیلوگرم در هکتار) که از لحاظ آماری تفاوت معنی­داری با تیمار 100 درصد چای ترش + 50 درصد گاوزبان اروپایی نشان نداد. بالاترین مقدار نسبت برابری زمین (2)، از کشت مخلوط 100 درصد چای ترش + 50 درصد گاوزبان اروپایی به دست آمد که نشان­دهنده مزیت کشت مخلوط نسبت به تک کشتی است.

به منظور بررسی واکنش ذرت سیلوئی (Zea mays L.) به محل کشت و نسبت های مختلف کود نیتروژن و کود کمپوست بقایای نیشکر (Saccharum officinarum L.) در شرایط تنش خشکی، آزمایشی مزرعه ای به صورت کرت های دو بار خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در تابستان 1400 در مزرعه آزمایشی هنرستان کشاورزی شهرستان رامهرمز در استان خوزستان اجرا شد. عوامل آزمایشی شامل سه سطح آبیاری پس از تخلیه 30 درصد رطوبت قابل دسترس، 50 درصد رطوبت قابل دسترس و 70 درصد رطوبت قابل دسترس در کرت های اصلی، پنج تیمار کودی شامل 100 درصد نیتروژن، 75 درصد نیتروژن + 25 درصد کمپوست،50 درصد نیتروژن + 50 درصد کمپوست، 25 درصد نیتروژن + 75 درصد کمپوست و 100 درصد کمپوست در کرت های فرعی و دو روش کاشت در رأس پشته و کف جوی در کرت های فرعی فرعی بودند. تجزیه واریانس نشان داد که اثر سطوح تنش خشکی، کود شیمیایی و کود آلی و روش کشت بر صفات ارتفاع بوته، شاخص سطح برگ، طول بلال، قطر بلال، عملکرد خشک برگ، ساقه و بلال، عملکرد تر و خشک کل و نسبت بلال به کل معنی دار است. مقایسه میانگین اثر برهم کنش روش کشت و کاربرد کود نیتروژن و کمپوست بقایای نیشکر در شرایط تنش خشکی نشان داد که در شرایط آبیاری مطلوب (شاهد بدون تنش)، بیشترین عملکرد خشک کل (25847 کیلوگرم در هکتار) از 100 درصد نیتروژن و کشت در کف جوی و کمترین (15725 کیلوگرم در هکتار) از 100 کمپوست و کشت در رأس پشته حاصل شد. در شرایط تنش خشکی ملایم، حداکثر عملکرد خشک کل (20193 کیلوگرم در هکتار) از 50 درصد نیتروژن + 50 درصد کمپوست و کشت در کف جوی و حداقل آن (12256 کیلوگرم در هکتار) از 100 درصد کمپوست و کشت در رأس پشته به دست آمد. همچنین در شرایط تنش شدید، بالاترین عملکرد خشک کل (13744 کیلوگرم در هکتار) از تیمار تلفیقی 50 درصد نیتروژن + 50 درصد کمپوست و کشت در کف جوی و کمترین آن (10242 کیلو گرم در هکتار) از 100 کمپوست و کشت در رأس پشته به دست آمد. نتایج نشان داد که تیمار تلفیقی 50 درصد نیتروژن + 50 درصد کمپوست نسبت به سایر تیمارها به ویژه در شرایط تنش خشکی (ملایم و شدید)، باعث افزایش عملکرد خشک کل علوفه ذرت شد و ثبات عملکردی بالاتری داشت. به طور کلی، کاربرد تلفیقی کود نیتروژن با کمپوست، با فراهمی عناصر غذایی، آزاد کردن تدریجی آن ها و نگهداشت رطوبت در خاک و کاشت در کف جوی با حفظ رطوبت بیشتر و ایجاد میکروکلیمای مناسب برای گیاه، موجب توسعه رشد، تعدیل تنش خشکی و افزایش عملکرد علوفه ذرت شده است.

این مطالعه به منظور بررسی تأثیر تاریخ کاشت و کود نیتروژن بر کارآیی جذب و مصرف نیتروژن گیاه کاملینا در شرایط مزرعه دیم تحت شرایط اقلیمی شهرستان کرمانشاه در سال زراعی 99- 1398 انجام شد. آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه رازی انجام شد. فاکتور کرت اصلی، تاریخ کاشت (سوم آبان، 18 آبان و 30 آبان ماه) و فاکتور کرت فرعی، سطوح کود نیتروژن (0، 50، 100، 150 کیلوگرم در هکتار) بود. صفات مورد ارزیابی عبارت از درصد پروتئین دانه، عملکرد پروتئین دانه، شاخص برداشت نیتروژن و کارآیی جذب، مصرف و بهره وری نیتروژن بودند. نتایج نشان داد که تاریخ کاشت و کود نیتروژن بر صفات مورد بررسی تأثیرگذار بودند. در تیمار حداکثر مصرف کود نسبت به شاهد، درصد و عملکرد پروتئین دانه به ترتیب 0/39 و 8/128 درصد افزایش یافتند. بیشترین میزان کارآیی جذب (81/0 کیلوگرم نیتروژن کل گیاه بر کیلوگرم نیتروژن خاک) و مصرف نیتروژن (4/11 کیلوگرم دانه بر کیلوگرم نیتروژن) مربوط به تاریخ کاشت 18 آبان و کمترین آن در تاریخ کاشت 30 آبان مشاهده شد. افزایش میزان مصرف کود نیتروژن باعث کاهش کارآیی جذب (8/64 درصد)، مصرف (7/63 درصد) و بهره وری (3/51 درصد) نیتروژن در تیمار 150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار در مقایسه با تیمار عدم مصرف نیتروژن شد. به طور کلی، نتایج این مطالعه نشان داد که بازدهی صفات مورد ارزیابی در تاریخ کاشت دوم بالاتر بود و با افزایش میزان مصرف نیتروژن، بهره وری نیتروژن کاملینا به تدریج کاهش یافت.

این مطالعه در شش منطقه الشتر، الیگودرز، بروجرد، خرم آباد، کوهدشت و پلدختر جهت برآورد خلأ عملکرد گندم آبی( Triticum aestivum L.) در بوم­نظام های زراعی استان لرستان به انجام رسید. به منظور شبیه­سازی عملکرد پتانسیل، آب محدود و نیتروژن محدود گندم آبی از مدل APSIM-wheat استفاده شد. بدین منظور داده­های مربوط به مدیریت، خاک، آب و هوا و گیاه از منابع مختلف مطالعه جمع آوری شد. مدل گیاهی قبل از استفاده، تحت شرایط محدودیت آب و نیتروژن مورد ارزیابی قرار گرفت. اطلاعات مربوط به عملکرد واقعی نیز از ادارات جهاد کشاورزی هر شهرستان و استان به دست آمد. نتایج نشان داد که خلأ عملکرد کل در گندم آبی استان لرستان برابر با 5/4177 کیلوگرم در هکتار می باشد. همچنین، در سراسر مناطق و سال­های مورد بررسی سهم خلأ عملکرد مربوط مدیریت نیتروژن، آب و سایر عوامل کاهنده و محدود کننده عملکرد در سطح استان لرستان برابر با 68، 22 و 10 درصد خلأ عملکرد کل بود. تغییرات زیادی در بین مناطق مختلف از لحاظ خلأ کل در سطح استان لرستان وجود داشت به طوری که از 8/2661 کیلوگرم در هکتار در پلدختر تا 4/5608 کیلوگرم در هکتار در الیگودرز متغیر بود. در حال حاضر خلاء عملکرد کل گندم آبی در بوم نظام­های زراعی استان لرستان برابر با 59 درصد می­باشد. بیشترین سهم خلأ عملکرد کل مربوط به عدم مدیریت بهینه (زمان مصرف) کود نیتروژن می­باشد که در صورت به کارگیری مدیریت بهینه کود نیتروژن خلأ عملکرد کل در سطح همه­ مناطق مورد بررسی در استان لرستان به طور قابل توجهی کاهش خواهد پیدا کرد.