راهبردهای توسعه روستایی
سال:1393 | دوره:1 | شماره:3 |تعداد مقالات:11

هدف این پژوهش، بررسی عامل های موثر بر پذیرش کشاورزی ارگانیک است. این تحقیق کاربردی و از نوع توصیفی– همبستگی است. جامعه آماری مدنظر را تولید کنندگان محصولات کشاورزی استان البرز تشکیل می دهند که حجم نمونه با استفاده فرمول کوکران و روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای تعیین شد و 200 تولیدکننده انتخاب شد. ابزار اصلی جمع آوری اطلاعات، پرسش نامه محقق ساخته است که روایی آن را تعدادی از استادان دانشگاه و کارشناسان جهاد کشاورزی استان البرز بررسی و تایید کردند. پایایی پرسش نامه نیز از طریق انجام پیش آزمون و محاسبه آلفای کرونباخ برای هر یک از بخش های آن برآورد شد (0.72 تا 0.95) که بیانگر مناسب بودن ابزار تحقیق بوده است. یافته های تحقیق نشان داد که مانع های پذیرش کشاورزی ارگانیک و عامل های موثر بر توسعه آن در بین کشاورزان با سطح تحصیلی متفاوت (فوق دیپلم و کمتر و لیسانس و بیشتر) اختلاف معنی داری در سطح یک درصد دارد. همچنین بین سه متغییر نگرش به کشاورزی ارگانیک، میزان استفاده از کانال های دریافت اطلاعات فنی و میزان به کارگیری عملیات کشاورزی ارگانیک با پذیرش آن در بین کشاورزان استان البرز همبستگی مثبت و معنیداری مشاهده شد.

بیمه کشاورزی از مهم ترین راهکارها برای رسیدن به امنیت درآمدی و پایداری تولید است. در این تحقیق، عامل های موثر بر پذیرش بیمه دام روستایی در شهرستان مرند با استفاده از الگوی لاجیت بررسی می شود. داده ها و اطلاعات لازم برای این تحقیق با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای به وسیله تکمیل پرسش نامه از 150 دامدار این شهرستان در سال 1392به دست آمده است. نتیجه ها نشان می دهد که 48 درصد دامداران به دلیل هایی از جمله: کم بودن میزان غرامت دریافتی، گران بودن حق بیمه پرداختی و طولانی بودن زمان پرداخت غرامت از سوی شرکت های بیمه، تمایلی به بیمه دام خود ندارند. نتیجه های تحلیل الگوی لاجیت نشان داد که متغیرهای سن، سطح سواد، مقدار درآمد، تعداد دام، میزان آگاهی از مزیت های بیمه دام، داشتن شغل هایی غیر از دامداری، سابقه دامداری و دریافت تسهیلات، از عامل های موثر بر پذیرش بیمه دام از سوی دامداران بوده که به جز سن و داشتن شغل جانبی، دیگر متغیرها، اثری مثبت بر پذیرش دامداران برای بیمه دام های شان داشته است، بنابراین می توان از طریق برگزاری کلاس های ترویجی، دامداران را نسبت به منافع بیمه دام آگاه کرد و زمینه پذیرش آن ها را برای اقدام به بیمه دام فراهم کرد.

این مطالعه به برآورد ارزش اقتصادی آب در سال های زراعی 91-1390 با استفاده از روش پارامتری برآورد تابع تولید می پردازد. اطلاعات لازم به کمک تکمیل پرسش نامه از 208 نفر از کشاورزان و صاحبان مزرعه در استان های کردستان و همدان که بر اساس روش نمونه گیری دو مرحله ای خوشه ای و تعیین حجم نمونه کوکران مشخص شده بود، جمع آوری شده است. برای انتخاب تابع تولید مناسب، تابع های انعطاف پذیر و غیرانعطاف پذیر بررسی شد که نتیجه ها نشان داد تابع تولید کاب- داگلاس مناسب تر و بهتر از دیگر تابع های آزمون است، همچنین یافته های به دست آمده کشش خودقیمتی تقاضای مشتق شده آب برای محصول سیب زمینی را 1.59- برآورد کرد که نشان می دهد، سیاست های قیمتی می تواند عامل مهمی در کنترل مصرف این نهاده باارزش باشد. ارزش اقتصادی هر مترمکعب آب برای تولید سیب زمینی 2348.7 ریال به دست آمد که اختلاف زیادی با مبلغ پرداختی کشاورزان به عنوان آب بها Y، یعنی 1203.4 ریال داشته است، بنابراین پیشنهاد می شود با حذف تدریجی اختلاف قیمت ها، ارزش آب را به جایگاه واقعی خود نزدیک کرده و در مصرف این نهاده در تولید محصول سیب زمینی در منطقه مطالعه شده صرفه جویی شود.

یکی از شاخص های رفاه اقتصادی خانوارها، چگونگی ترکیب کالاهای مصرفی آن هاست. هدف از این مقاله، پاسخ به این سوال است که آیا ترکیب کالاهای مصرفی خانوارها روستایی ایران طی سال های 91-1374 نسبت به دوره زمانی 73-1362 بهبودیافته یا بدتر شده است؟ به این منظور، با استفاده از اطلاعات مرکز آمار ایران در خصوص سهم هزینه شش گروه از کالاهای خوراکی و دخانی و هفت گروه از کالاهای غیرخوراکی در سبد خانوارهای روستایی، کشش درآمدی تقاضای کالاهای مربوط در دو مقطع زمانی فوق با روش داده های تابلویی تخمین زده شد. نتیجه های تحقیق حاکی از آن است که طی دوره زمانی 91-1374، سهم و ضریب اهمیت کالاهای اساسی خوراکی در سبد مصرفی خانوارها کاهش یافته و سهم هزینه مسکن، بهداشت و درمان و حمل ونقل افزایش یافته است. علاوه بر آن، بیشتر کالاهای مهم و اساسی در سبد خانوارهای روستایی از حالت ضروری به لوکس درآمده اند و این امر نیز ناشی از فشار اقتصادی و بدتر شدن وضعیت مصرف آن هاست.

هدف پژوهش حاضر، شناسایی پتانسیل تعاونی های کشاورزی استان همدان در جذب سرمایه در بین دیگر حوزه های تعاون است. اطلاعات لازم برای تحقیق در دو مرحله از طریق مطالعه های کتابخانه ای و بررسی های میدانی از طریق پرسش نامه گردآوری شده است، جامعه آماری تحقیق، کارشناسان شاغل در حوزه های مختلف تعاون در استان همدان است که از بین آن ها با استفاده از فرمول کوکران تعداد 55 نفر کارشناس نخبه و صاحب نظر به عنوان نمونه آماری به صورت تصادفی ساده انتخاب و اطلاعات لازم با استفاده از تکنیک پرسش نامه در سال 1392 جمع آوری شد. داده های گردآوری شده با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی (AHP) بررسی شد. طبق یافته های تحقیق، مهم ترین معیار تعیین کننده سرمایه گذاری در حوزه های مختلف تعاون «سازگاری با پتانسیل های فیزیکی منطقه» است، همچنین نتیجه های بررسی جایگاه تعاونی های کشاورزی از حیث پتانسیل سرمایه گذاری در مقایسه با دیگر حوزه ها نشان می دهد که تعاونی های کشاورزی پس از تعاونی های صنعتی در جایگاه دوم قرار دارند.

انسان ها از دیرباز سعی کرده اند تا در پهنه محیط به گونه ای استقرار یابند که حداکثر استفاده از توانمندی های طبیعی را داشته باشند. استقرار سکونتگاه های انسانی، به ویژه روستاها در کنار رودخانه ها، راه های ارتباطی و در بستر دلتاها در طول تاریخ بیانگر این مدعاست. بدین ترتیب اندیشه انسان در جهت ساماندهی محیط زیست و استفاده بهینه از امکانات محیطی از گذشته تاکنون بین جوامع انسانی مطرح بوده، اما به دنبال تحولات ایجاد شده در زمینه تکنولوژی، افزایش تبادلات و کوتاه شدن دسترسی ها و گسترش ارتباطات جمعی، برنامه ریزی مکانی به صورت علمی مطرح شده است که مسائل مرتبط با برپایی مکان سکونتی بهینه و مکان یابی برای آن را نه فقط از منظر عامل های طبیعی، بلکه با توجه به روابط متقابل سیستم های اقتصادی، اجتماعی و فضایی در نظر می گیرد. هدف مقاله حاضر، مکان یابی و انتخاب مناسب ترین روستای مرکزی در بخش دشمن زیاری از توابع شهرستان ممسنی در راستای ساماندهی فضای ناحیه با استفاده از مدل تصمیم گیری انتخاب بهینه است. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی و گردآوری اطلاعات مبتنی بر شیوه کتابخانه ای و میدانی بوده است. به منظور تحلیل داده ها از مدل تصمیم گیری تاپسیس و سیستم اطلاعات موقعیت یاب جغرافیایی استفاده شده است. بر این اساس، هر کدام از روستاها از لحاظ مولفه های ذکر شده، بررسی و تحلیل شدند و در طی شش گام، اولویت بندی پارک صورت گرفت. نتیجه های حاصل نشان می دهد که روستای دشت آزادگان با رتبه 0.656 بهترین و در اولویت نخست قرار دارد، روستای دولت آباد با رتبه 0.533 در اولویت دوم، روستای کلاه سیاه با رتبه 0.335 در اولویت سوم و روستای دهگپ با رتبه 0.085 در اولویت چهارم کانون بهینه قرار گرفته اند.

نظام های بهره برداری خانوادگی، یکی از رایج ترین نظام های بهره برداری از زمین در استان کرمانشاه است. بررسی ها نشان می دهد پژوهش های اندکی در رابطه با سنجش آسیب پذیری این نظام در استان کرمانشاه صورت گرفته است، درحالی که سنجش آسیب پذیری می تواند راهنمای خوبی برای برنامه ر یزان و سیاستمدارن در تدوین برنامه ها، تخصیص منابع در سطح های مختلف و افزایش آگاهی های عمومی از ریسک ها باشد. ازاین رو، در پژوهش حاضر سعی شده با استفاده از روش توصیفی- پیمایشی و فرمول فلدبروگ و وون برون به سنجش آسیب پذیری نظام بهره برداری خانوادگی در بعدهای اقتصادی، اجتماعی و محیطی پرداخته شود. جامعه آماری پژوهش کشاورزان گندم کار استان کرمانشاه بودند که برای انتخاب آن ها از روش نمونه گیری سه مرحله ای بهره گرفته شد (n=247). سنجش متغیرهای پژوهش در قالب طیف پنج قسمتی لیکرت نشان داد، میانگین توانایی مقابله مشارکت کنندگان در پژوهش، بسیار کمتر از میانگین رویارویی آن ها با مشکلات اقتصادی، اجتماعی و محیطی مطرح شده است. علاوه بر این، نتیجه های محاسبه های آسیب پذیری با استفاده از فرمول فلدبروگ و وون برون نشان داد، نظام های بهره برداری خانوادگی به ترتیب دارای بیشترین سطح آسیب پذیری در بعدهای محیطی (میانگین 3.25)، اقتصادی (میانگین 3.20) و اجتماعی (میانگین 3.11) است.

امروزه فشارهای اقتصادی موجب شده است که افزایش تولید به عنوان مهم ترین هدف کشاورزی تلقی شود، اما کشاورزی فقط یک شغل برای کسب درآمد نیست، بلکه یک روش زندگی است که از نظر اجتماعی، فرهنگی و محیط زیستی اهمیت دارد. با این وجود و با ایجاد تغییرهای ساختاری و کاهش تعداد مزرعه های خانوادگی، پرسش هایی درباره تاثیرهای اجتماعی این پدیده مطرح است. پژوهش حاضر با روش تحقیق پیمایشی و با هدف تبیین ضرورت حفاظت از مزرعه های خانوادگی از نظر بعد اجتماعی توسعه پایدار و همچنین بررسی دیدگاه کارشناسان کشاورزی در این رابطه انجام شده است. روش کار شامل مطالعه کتابخانه ای به همراه انجام یک پیمایش بود که در آن، 53 نفر از کارشناس سازمان مرکزی جهاد کشاورزی استان گلستان، به عنوان نمونه آماری بررسی شدند. ابزار جمع آوری داده ها، پرسش نامه بود که روایی آن از طریق روایی صوری و پایایی آن با محاسبه ضریب کرانباخ آلفا تایید شد (a=0.74). نتیجه ها نشان داد که علی رغم تاکید بر صیانت از مزرعه های خانوادگی به عنوان یک روش زندگی و عاملی مهم در دستیابی به اشتغال پایدار، عدالت اجتماعی، امنیت غذایی، حفظ محیط زیست، گسترش انتخاب های کشاورزان، ارتقاء ارزش ها و فضیلت های اخلاقی و همچنین نقش آن در پایداری روستاها، گرایش کارشناسان کشاورزی نسبت به مزرعه های خانوادگی چندان مناسب نیست. به همین دلیل، می توان نتیجه گیری کرد که باید در فرآیند توسعه روستایی نسبت به صیانت از مزرعه های خانوادگی توجه کافی شود تا کارکردهای مهم این نوع از زندگی برای روستاها باقی بماند.

با وجود توجه و صرف هزینه دولت ها برای توسعه روستاهای هدف گردشگری، کمتر به اهمیت نگرش جامعه میزبان نسبت به تاثیرهای گردشگری و حمایت آن ها از توسعه گردشگری توجه می شود. بر این اساس، تحقیق حاضر به تحلیل نگرش روستائیان نسبت به تاثیرهای گردشگری می پردازد. روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی بوده و از تکنیک پیمایش، به منظور گردآوری داده ها استفاده شده است. جامعه بررسی شده را سه روستای رود، دربهشت و غار در شهرستان نیشابور تشکیل داده اند. حجم نمونه 113 خانوار تعیین و به منظور انتخاب نمونه ها، از روش نمونه-گیری تصادفی متناسب استفاده شد. نتیجه ها نشان می دهد که بین متغیر های سواد، عضویت درتشکل ها و شغل ساکنان، با نگرش آن ها نسبت به تاثیرهای گردشگری روستایی تفاوت معنی داری وجود دارد. نتیجه های حاصل از آزمون همبستگی پیرسون نشان داد که متغیرهای مساحت باغ و میزان درآمد افراد با نگرش نسبت به تاثیر گردشگری روستایی همبستگی معنی داری داشته است، همچنین نتیجه های آزمون رگرسیون به روش گام به گام نشان داد که متغیرهای مقدار باغ، درآمد و تعداد سال های تحصیل جامعه میزبان قادرند که حدود 40 درصد از میزان تغییرهای نگرش روستائیان را نسبت به پیامد های گردشگری روستایی پیش بینی کنند. در پایان مقاله بر مبنای نتیجه های پژوهش، پیشنهادهایی به منظور بهبود و پیشبرد گردشگری در روستاها، ارائه شده است.

علی رغم ورود فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) به بسیاری از روستاهای ایران، هنوز خیلی از قابلیت های این فناوری در بخش روستایی به دلیل نبود شناخت کافی درباره عامل های پیش برنده و بازدارنده، توجه چندانی به آن نشده و همچنین از آن به صورت شایسته بهره برداری نشده است. در واقع، بدون شناخت عامل های مزبور، هرگونه اقدامی منجر به هدر رفتن منابع مادی و انسانی خواهد شد. از این رو، تحقیق حاضر با هدف تحلیل عامل های پیش برنده و بازدارنده گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات در روستاهای بخش مرکزی شهرستان نجف آباد از دیدگاه کارشناسان صورت پذیرفته است. روش پژوهش توصیفی و از نوع پیمایشی است. جامعه آماری تحقیق شامل همه کارشناسان جهاد کشاورزی، پست، پست بانک، مخابرات و دفترهای فناوری اطلاعات و ارتباطات روستایی (55 نفر) است که به صورت سرشماری بررسی و تحلیل شدند. اعتبار پرسش نامه با نظر متخصصان و پایایی ابزار تحقیق با ضریب آلفای کرونباخ برای هریک از مقیاس های اصلی پرسش نامه در حد مناسب (بالای 0.9) به دست آمد. بر اساس نتیجه های حاصل از تحلیل عاملی، چهار عامل فرهنگی- اطلاع رسانی، زیرساختی، خدماتی و تسهیلاتی- نهادی به عنوان عامل های پیش برنده با درصد تبیین 73.17 و چهار عامل ضعف زیرساختی، ضعف فرهنگی، توسعه نیافتگی اجتماعی- منطقه ای و ضعف مهارتی- تخصصی، با درصد تبیین 58.49 درصد به عنوان عامل های بازدارنده گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات در روستاهای شهرستان نجف آباد، شناسایی شدند.